YLIKO

1. IV. O ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ,
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΡΩΜΗ
3.ΟΙ ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ ΚΑΙ Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ
ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (8ος-3ος αι. π.Χ.)
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
► Η ιστορική πορεία της Ιταλίας ξεκινά ουσιαστικά τον 8ο αιώνα π.Χ.
 εγκατάσταση στην Ιταλική Χερσόνησο των Ελλήνων και των Ετρούσκων
 ίδρυση της Ρώμης από κάποιο ιταλικό φύλο -τους μετέπειτα γνωστούς ως Ρωμαίους- κοντά στον
Τίβερη το 753 π.Χ.
► Η επικράτηση των Ρωμαίων στην Ιταλική Χερσόνησο
Οι Ρωμαίοι, ένας λαός με πολλές αρετές και αγροτική πολιτιστική παράδοση, ως τον 3ο αιώνα π.Χ.
κατάφεραν να επικρατήσουν στην Ιταλική Χερσόνησο.
Οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν στη σταδιακή επικράτηση των Ρωμαίων ήταν:
• η αυστηρή κοινωνική συγκρότηση τους.
• η πολιτική τους οργάνωση.
• ο ισχυρός εθνικός στρατός που δημιούργησαν.
3.3 Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ
►Η ίδρυση της Ρώμης
 Πρώτη εκδοχή:
Ιδρυτής: ο Ρωμύλος, απόγονος του Αινεία, που ήρθε στην Ιταλία από την Τροία μετά
την πυρπόληση και την καταστροφή της από τους Έλληνες (ρωμαϊκή παράδοση).
Χρόνος ίδρυσης: 753 π.Χ. – μικροί οικισμοί ωστόσο που χρονολογούνται από τον 10ο
μέχρι τον 8ο αι. π.Χ. ανακαλύφθηκαν στην ίδια θέση.
 Δεύτερη εκδοχή:
Ιδρυτές:οι Ετρούσκοι, οι οποίοι αφού κατέλαβαν το Λάτιο τον 7ο αι. π.Χ.,προχώρησαν
σε συνοικισμό των γύρω περιοχών, όπως είχε συμβεί και στην Αθήνα.
Έργα αυτής της περιόδου στην περιοχή:
αποξήρανση των ελών της περιοχής
κεντρικός αποχετευτικός αγωγός
αγορά στο κέντρο της πόλης
μεγάλος ιππόδρομος
ναός του Διός στο λόφο του Καπιτωλίου, ενός από τους επτά λόφους που
αποτελούσαν τη φυσική οχύρωση της Ρώμης
 Στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. επανάσταση κατοίκων και εκδίωξη των Ετρούσκων,
οργάνωση, κυριαρχία των Ρωμαίων στο Λάτιο και αντιμετώπιση των κατοίκων των
γειτονικών περιοχών.
 Μέχρι τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. κυβέρνησαν έξι βασιλείς κάποιοι από τους οποίους
Ετρούσκοι.
►Η οργάνωση της Ρώμης
Η περίοδος της βασιλείας στη Ρώμη διαρκεί ως το 509 π.Χ. με την ακόλουθη οργάνωση-
συγκρότηση:
Η κοινωνική συγκρότηση:

2. Τη ρωμαϊκή κοινωνία συγκροτούν τρεις τάξεις: οι πατρίκιοι, οι πελάτες και οι πληβείοι.
 Πατρίκιοι:
Ρωμαίοι που ανήκαν στις παλαιές μεγάλες οικογένειες, οι οποίες με τα
άμεσα μέλη και τα παρακλάδια τους αποτελούσαν τα ρωμαϊκά γένη.
Όλα τα μέλη ενός γένους ονομάζονταν πατρίκιοι γιατί κατάγονταν από
τον ίδιο πατέρα – αρχηγό.
 Πελάτες:
Ζούσαν κοντά στους πατρικίους ως υπήκοοι και δέχονταν την προστασία
τους.
Επρόκειτο μάλλον για προϊταλιώτες κατοίκους, δηλαδή Λίγουρες.
Σταδιακά ήρθαν σε επιμειξίες με τους πατρικίους και συγχωνεύτηκαν σε
μια τάξη.
 Πληβείοι:
Όλοι οι νεότεροι κάτοικοι της Ρώμης και των γύρω περιοχών. Όταν οι
Ρωμαίοι καταλάμβαναν μια πόλη υποχρέωναν τους κατοίκους της να
μετοικήσουν κοντά στη Ρώμη.
Κάποιοι ήρθαν από μόνοι τους στη Ρώμη σε αναζήτηση καλύτερης
τύχης.
Δεν είχαν κανένα δεσμό με τους πατρικίους και τους πελάτες, γι’ αυτό
και ονομάστηκαν πλήθος (πληβείοι).
Δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα.
Δεν τους επιτρεπόταν να νυμφευθούν με γυναίκες από την τάξη των
πατρικίων.
Η πολιτική οργάνωση:
 Βασιλιάς:
Αρχηγός του κράτους.
Θρησκευτικός αρχηγός.
Ηγέτης του στρατού.
Ανώτατος δικαστής.
Ελεγχόταν από άλλα δύο σώματα, τη σύγκλητο και την εκκλησία του
λαού.
 Η σύγκλητος:
Αποτελούνταν από 100 και στη συνέχεια από 300 μέλη.
Τη συγκροτούσαν οι αρχηγοί των ρωμαϊκών γενών.
Μαζί με το βασιλιά συγκαλούσαν την εκκλησία του λαού και
επικύρωναν τις αποφάσεις της.
Ήταν ο θεματοφύλακας των εθίμων και των παραδόσεων της Ρώμης.
 Η εκκλησία του λαού:
Ήταν η συγκέντρωση όλων των πατρικίων και των πελατών.
Ονομαζόταν και φρατρική, επειδή οι πατρίκιοι συγκεντρώνονταν σε
τμήματα – τις φράτρες.
Επικύρωνε ή απέρριπτε τις αποφάσεις Του βασιλιά «δια βοής».
Αποφάσιζε για ειρήνη ή πόλεμο και εξέλεγε το βασιλιά.
3.4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ (RES PUBLICA)
►Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας
Το 509 π.Χ. η περίοδος της Βασιλείας φτάνει στο τέλος της έπειτα από εξέγερση των πατρικίων.
> Έτσι, την εποχή αυτή κατά την οποία πραγματοποιήθηκε και η απομάκρυνση των Ετρούσκων,
εγκαθιδρύεται νέο πολίτευμα, η δημοκρατία (Res publica) - στην πραγματικότητα, όμως,

3. επρόκειτο για αριστοκρατικό καθεστώς, καθώς την εξουσία ασκούσαν οι πατρίκιοι.
►Η Ρώμη κατά τον 5ο
- 3ο αιώνα π.Χ.
> Την περίοδο αυτή η Ρώμη:
• στο εσωτερικό κλυδωνίστηκε από κοινωνικούς αγώνες.
• στο εξωτερικό εγκαινίασε πολιτική κατακτήσεων, με αποτέλεσμα ως τα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ.
να κυριαρχήσει στην Ιταλική Χερσόνησο και να αντιμετωπίσει με επιτυχία τους Καρχηδόνιους.
►Οι κοινωνικοί αγώνες των πληβείων
> Οι μακροχρόνιοι κοινωνικοί αγώνες των πληβείων για την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων είχαν
ως αποτέλεσμα:
• στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., την ανάδειξη μιας νέας εξουσίας, των δημάρχων, οι οποίοι
- ήταν αιρετοί άρχοντες με ετήσια θητεία.
- θεωρούνταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα.
- είχαν κύριο έργο τους την προστασία των πληβείων από τις αυθαιρεσίες των πατρικίων.
- είχαν το δικαίωμα να αρνηθούν την ψήφιση ενός νόμου (να προβάλουν veto), όταν αυτός
προσέβαλλε τα συμφέροντα των πληβείων.
• στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., την καταγραφή για πρώτη φορά του εθιμικού δικαίου με τη
διαμόρφωση της Δωδεκάδελτου, κώδικα νόμων που απέτρεπε τις αυθαίρετες δικαστικές
αποφάσεις των πατρικίων.
• λίγο αργότερα, την κατάργηση του νόμου που απαγόρευε τους γάμους μεταξύ πατρικίων και
πληβείων.
• τον 4ο αιώνα π.Χ., την απόκτηση από τους πληβείους πολιτικής ισότητας και του δικαιώματος
να εκλέγονται στο αξίωμα του υπάτου.
• στα τέλη του 4ου αιώνα π,Χ, την παραχώρηση στους πληβείους να εκλέγονται στο αξίωμα
του «μεγίστου αρχιερέως».
►Η πολιτική οργάνωση του ρωμαϊκού κράτους την περίοδο της δημοκρατίας
Την περίοδο της δημοκρατίας το ρωμαϊκό κράτος οργανώθηκε με βάση την εξουσία των
αρχόντων, της συγκλήτου και των εκκλησιών.
■ Οι άρχοντες, που εκπροσωπούσαν την εκτελεστική εξουσία, ήταν πολλοί και διάφοροι,
όπως οι ύπατοι, οι ανθύπατοι, οι τιμητές, οι δήμαρχοι, οι πραίτωρες, οι ταμίες κ.ά.
Οι σπουδαιότεροι από αυτούς ήταν:
♦ οι δύο ύπατοι:
 αιρετοί άρχοντες με ετήσια θητεία
 συγκέντρωναν όλες τις εξουσίες που προηγουμένως είχε ο Βασιλιάς.
 είχαν μεγαλοπρεπή εμφάνιση και ακολουθούνταν από δώδεκα ραβδούχους.
 σε κρίσιμες για το κράτος περιστάσεις παραχωρούνταν σε έναν από αυτούς όλες οι
εξουσίες για έξι μήνες, και τότε αυτός ονομαζόταν δικτάτορας.
♦ οι δύο τιμητές:
 αιρετοί άρχοντες με δεκαοχτάμηνη θητεία
 έργο τους ήταν:
η τίμηση των πολιτών, η κατάταξη τους δηλαδή ανάλογα με τα περιουσιακά
τους στοιχεία.
η σύνταξη του καταλόγου των συγκλητικών.
η κατάρτιση του προϋπολογισμού του κράτους.
η επίβλεψη των ηθών.
■ Η σύγκλητος, ένα σώμα που εκπροσωπούσε την ιστορική συνέχεια του ρωμαϊκού κράτους:

4. αποτελούνταν από ισόβια μέλη, τριακόσια στον αριθμό, που προηγουμένως είχαν
διατελέσει ανώτατοι άρχοντες.
ασκούσε νομοθετική και εκτελεστική εξουσία με δικαιοδοσίες σε θέματα
οικονομικά, θρησκευτικά και εξωτερικής πολιτικής.
είχε μεγάλη δύναμη την περίοδο της δημοκρατίας, ενώ ο ρόλος της εξακολούθησε να
είναι σημαντικός και κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους.
■ Οι τρεις εκκλησίες, που λειτούργησαν προοδευτικά στο ρωμαϊκό κράτος, ήταν:
η φρατρική, η συνέλευση των πατρικίων, που έχασε τη δύναμη της την περίοδο της
δημοκρατίας, αλλά διατηρήθηκε από σεβασμό στην παράδοση.
η λοχίτιδα, η συνέλευση όλων των στρατευμένων πολιτών, πατρικίων και πληβείων, που
εξέλεγε τους υπάτους, τους τιμητές και τους πραίτωρες, ενώ οι αποφάσεις της παίρνονταν κα-
τά λόχους.
η φυλετική, η συνέλευση αρχικά των πληβείων και στη συνέχεια, μετά την εξίσωση των
τάξεων, όλων των Ρωμαίων, που συγκεντρώνονταν κατά φυλές, ανάλογα με τον τόπο
κατοικίας τους. Μεταξύ άλλων, έργο της ήταν η ψήφιση των νόμων και η εκλογή των
κατώτερων αρχόντων.