Αθήνα: Πορεία προς τη δημοκρατία

1. .
ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕIΑ ΠΡΟΣ ΤΗ
ΔΗΜΟΚΡΑΤIΑ
Επιμέλεια: Β. Ραμπαούνη

2. Πεισίστρατος
ΚλεισθένηςΣόλων

3. Σόλων

4. 594/3 : εκλογή Σόλωνος
Προσπάθεια εκτόνωσης της κατάστασης
Νομοθεσία του Δράκοντα: δανεισμός με
εγγύηση την προσωπική ελευθερία του ατόμου.
Η μη ικανοποίηση των όρων της συμφωνίας :
υποδούλωση, πώληση μακριά από την πόλη
Επιδείνωση της θέσης των φτωχών Αθηναίων.
Οικονομική και
κοινωνική κρίση
.

5. .
Ο ΣΟΛΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΝΟΜΟΙ
Ο Σόλων οργάνωσε το πολίτευμα, όπως
ανέφερα πιο πάνω. Οι άνθρωποι όμως
συνέχιζαν να παραπονιούνται για τους νόμους
του, κατηγορώντας κάποιους και ζητώντας
διευκρινίσεις γι' άλλους. Ο ίδιος, επειδή δεν
ήθελε να τους αλλάξει ούτε και να είναι παρών
προκαλώντας δυσαρέσκειες, ταξίδεψε για
εμπορικούς λόγους, αλλά και για να δει τα
αξιοθέατα στην Αίγυπτο, λέγοντας ότι δεν θα
επιστρέψει πριν περάσουν δέκα χρόνια.
Θεωρούσε πως δεν ήταν δίκαιο να μείνει και να
δίνει εξηγήσεις για τους νόμους. Ο καθένας
όφειλε να πειθαρχεί σε όσα είχαν θεσπιστεί.
Αριστοτέλης, Αθηναίων πολιτεία, 11. 1

6. Σόλων
Σεισάχθεια.
Απελευθέρωση δούλων
λόγω χρεών.
Απαγόρευση δανεισμού
με εγγύηση την
προσωπική ελευθερία Διαίρεση των
πολιτών σε 4
τάξεις. Κριτήριο:
ο πλούτος, όχι η
καταγωγή.
Εκκλησία του Δήμου:
διεύρυνση του
πολιτικού της ρόλου.
Ηλικία για τη
συμμετοχή: 20+
χρόνιαΒουλή των
Τετρακοσίων
Προετοιμασία
θεμάτων που
συζητούσαν στην
Εκκλησία του Δήμου
Ηλιαία
Συμμετοχή στο
δικαστήριο από όλες
τις τάξεις με κλήρωση.
6.000 ηλιαστές
Στόχος εξάλειψη
ανισοτήτων, καλύτερη
απονομή δικαιοσύνης
Νόμος για την
τιμωρία όσων
δεν έπαιρναν
θέση στα
κοινωνικά και
πολιτικά θέματα
Tα μέτρα του Σόλωνα

7. Οι κοινωνικές τάξεις
επί Σόλωνα
με βάση το ετήσιο εισόδημα
σε μεδίμνους γεωργικών
προϊόντων
Πεντακοσιομέδιμνοι
Είχαν εισόδημα πάνω
από πεντακοσίους
μεδίμνους
Τριακοσιομέδιμνοι ή
ιππείς
Είχαν εισόδημα πάνω
από τριακοσίους
μεδίμνους
Διακοσιομέδιμνοι ή
Ζευγίτες
Θήτες
Δεν είχαν
ούτε
ιδιοκτησία
ούτε
εισόδημα.
Το τιμοκρατικό σύστημα του Σόλωνα
(Ι)

8. Από αυτές τις δύο τάξεις, που
είχαν και τις μεγαλύτερες
οικονομικές υποχρεώσεις,
εκλέγονταν οι 9 άρχοντες και τα
μέλη του Αρείου Πάγου
Τριακοσιομέδιμνοι ή
ιππείς
Διακοσιομέδιμνοι ή
Ζευγίτες
γίνονταν μέλη της Βουλής,
καταλάμβαναν κατώτερα
αξιώματα και συγκροτούσαν τη
«φάλαγγα».
Θήτες
Πεντακοσιομέδιμνοι
Δεν είχαν δικαίωμα να εκλεγούν σε κανένα
αξίωμα. `Ηταν μέλη της εκκλησίας του δήμου
με δικαίωμα ψήφου και μπορούσαν να είναι
μέλη και του λαϊκού δικαστηρίου της Ηλιαίας.
Οι θήτες ήταν απαλλαγμένοι από κάθε
εισφορά προς την πολιτεία και στο στρατό και
υπηρετούσαν ως ελαφρά οπλισμένοι (ψιλοί)
Το τιμοκρατικό σύστημα του Σόλωνα
(ΙΙ)

9. .
Απαγόρευση των εξαγωγών – εκτός
από το λάδι που είχε πολύ η Αττική
Ελεύθερες οι εισαγωγές για να
υπάρχουν στην αγορά πολλά και
φτηνά προϊόντα.
Απαγόρευση των πολύ πλούσιων
τάφων. Πρόκληση.
Προστασία της γυναίκας, του γάμου
και της οικογένειας
Νόμοι για το εμπόριο και την
καθημερινότητα

10. .
ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΙΚΑΣ
Από τις άλλες περιπτώσεις γάμων
κατάργησε την προίκα, ορίζοντας να έχει
η νύφη τρία φορέματα και διάφορα
σκεύη που είχαν μικρή αξία και τίποτε
άλλο. Με τις ενέργειες αυτές ήθελε να
δηλώσει ότι ο γάμος δεν γίνεται για να
πάρει κάποιος μισθό ή να κάνει μια
εμπορική συμφωνία. Ο γάμος γίνεται για
να αποκτήσει το αντρόγυνο παιδιά και
να ζήσουν όλοι μια όμορφη ζωή και
αγαπημένη.
Πλούταρχος, Σόλων, 20

11. .
•Απαλλαγή των ακτημόνων πολιτών από
τον φόβο της πιθανής υποδούλωσης
•Μεγαλύτερος αριθμός Αθηναίων
γεωργών =ανεξάρτητοι μικροϊδιοκτήτες
γης.
•Ανακούφιση της λαϊκής τάξης.
•Εξίσωση των πλουσίων με τους ευγενείς
Αποτελέσματα της πολιτικής του Σόλωνα
(Ι)

12. .
Αποτελέσματα της πολιτικής του Σόλωνα
(ΙΙ)
Δυσαρέσκεια πολιτών:
• η γη στα χέρια λίγων.
• Η εξουσία στα χέρια των πλούσιων
αριστοκρατικών οικογενειών που
συγκρούονταν
• Η ανάδυση του αιτήματος για
ξαναμοίρασμα της γης.

13. .
Αποτελέσματα της πολιτικής του Σόλωνα
(ΙΙΙ)
Δυσαρέσκεια του λαού
Ο Πεισίστρατος τύραννος
561-527π.Χ.

14. Πεισίστρατος

15. Πεισίστρατος (561-527π.Χ)
• Ευγενής
• Με τη συμπαράσταση του
λαού κατέλαβε την εξουσία
• Επέβαλε τυραννικό
πολίτευμα.
Ζωγραφική αναπαράσταση
του εσωτερικού του Τελεστηρίου
της Ελευσίνας.

16. Πεισίστρατος 561-527π.Χ
• Δεν κατάργησε τη νομοθεσία
του Σόλωνα
• Έδινε δημόσια αξιώματα στους
συγγενείς του και τους οπαδούς
του
• Εξόριζε τους αντιπάλους του
• Πήρε μέτρα υπέρ των αγροτών

17. Πεισίστρατος 561-527π.Χ
• Έκανε πολλά εξωραϊστικά έργα
• Προσπάθησε να δημιουργήσει
βιβλιοθήκη
• Ήταν ο πρώτος που έστρεψε το
εμπόριο της Αθήνας προς το
Αιγαίο και τον Ελλήσποντο.
Έφερε σιτάρι από τις περιοχές
γύρω από τον Εύξεινο Πόντο

18. Πηγή: Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών

19. Πηγή: Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών
Καλλιρόη [Εννεάκρουνος]
Η κρήνη Καλλιρόη υπήρξε μία από τις
σημαντικότερες και πιο ονομαστές
κρήνες της αρχαίας Αθήνας. Στα
χρόνια των Πεισιστρατιδών (δ΄
τέταρτο 6ου αι. π.Χ.) τα νερά της
διοχετεύθηκαν στην περίφημη
Εννεάκρουνο, που με βάση τις
σωζόμενες περιγραφές αποκαθίσταται
ως κατασκευή ορθογωνίου σχήματος
με (μάλλον κιονοστήριχτη) πρόσοψη
προς βορράν, στις πλαϊνές πλευρές της
οποίας διαμορφώνονταν αβαθείς
υδρομαστευτικές δεξαμενές όπου
υπήρχαν οι εννέα κρουνοί εκροής των
υδάτων.
Γυναίκες στην κρήνη Καλλιρρόη. Υδρία του
5ου αιώνα π.Χ. Βρετανικό Μουσείο

20. Ο Ναός του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα.
Άρχισε να κατασκευάζεται στα χρόνια του Πεισίστρατου

21. 527π.Χ: θάνατος του Πεισίστρατου
• Ιππίας και Ίπαρχος, γιοι του
Πεισίστρατου στην εξουσία
oΑυταρχική διακυβέρνηση

22. •Δολοφονία Ίππαρχου από
Αρμόδιο και Αριστογείτονα
•Εκτέλεση των
τυραννοκτόνων από Ιππία
•Διώξεις των υπόπτων
•Αντιδράσεις των Αθηναίων
•Με τη βοήθεια των
Σπαρτιατών εκδίωξη του
Ιππία. Ο Ιππίας στην αυλή
του Πέρση βασιλιά

23. Μετά την πτώση των Πεισιστρατιδών πολιτική διαμάχη.
Ο Κλεισθένης στην εξουσία
561
Πεισίστρατος
στην εξουσία
Θάνατος
Πεισίστρατου
527 510
Κλεισθένης
στην εξουσία

24. Κλεισθένης
Αθηναίος πολιτικός από
την οικογένεια
των Αλκμεωνιδών

25. Διαίρεση της Αττικής σε
τρεις διοικητικές περιοχές
Δέκα φυλές
Βουλή των Πεντακοσίων
10 στρατηγοί
Εκκλησία του Δήμου
Τα μέτρα του Κλεισθένη

26. Χριστόπουλος, Γ. (εκδ.), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Γ1′:
Κλασσικός Ελληνισμός, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1972, σ. 83. ©
Εκδοτική Αθηνών.
• Το Άστυ
( η περιοχή της Αθήνας)
• Τα Παράλια
(η παραλιακή ζώνη)
• Η Μεσογαία
( το εσωτερικό της Αττικής)
Οι τρεις διοικητικές περιφέρειες της Αττικής

27. Χριστόπουλος, Γ. (εκδ.), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Γ1′:
Κλασσικός Ελληνισμός, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1972, σ. 83. ©
Εκδοτική Αθηνών.
Οι δέκα φυλές της Αττικής
1.Ερεχθηίς
2. Αιγηίς
3. Πανδιονίς
4. Λεοντίς
5. Ακαμαντίς
6. Οινηίς
7. Κεκροπίς
8. Ιπποθοωντίς
9. Αιαντίς και
10. Αντιοχίς
Τα μέλη τους δεν τα
συνέδεε η συγγένεια,
όπως συνέβαινε ως
τότε, αλλά ένα σύνολο
ανθρώπων που είναι
μαζί επειδή έτσι
αποφάσισε η πόλη-
κράτος για να
λειτουργεί καλύτερα

28. .
«ΜΗ ΦΥΛΟΚΡΙΝΕΙΝ»: ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΦΡΑΣΗΣ
Έτσι ο λαός απέκτησε τον έλεγχο της πολιτικής ζωής κι ο
Κλεισθένης έγινε αρχηγός και προστάτης του λαού...
Εξαιτίας αυτών ο λαός εμπιστεύθηκε τον Κλεισθένη. Μετά
ως επικεφαλής του λαού τον τέταρτο χρόνο από την
ανατροπή των τυράννων, την περίοδο δηλαδή που ήταν
άρχοντας ο Ισαγόρας, διαίρεσε αδιακρίτως όλους τους
πολίτες σε δέκα φυλές αντί για τις παλιότερες τέσσερις,
θέλοντας έτσι να τους αναμείξει για να μπορούν
περισσότεροι να έχουν μερίδιο στη διακυβέρνηση του
κράτους. Από αυτό προήλθε η φράση «δεν πρέπει να
διακρίνουν τις φυλές», που λέγεται σε όσους θέλουν να
εξετάσουν αν κάποιος κατάγεται από ευγενική γενιά.
Αριστοτέλης, Αθηναίων πολιτεία, 20. 4 και 21,1-2

29. 1 φυλή=50 βουλευτές
10 φυλές=500 βουλευτές
Διάρκεια θητείας τους :ετήσια ( 5ος αι.π.Χ.). Από
τον 4ο αι.π.Χ. δεν μπορούσαν να θητεύσουν για δύο
συνεχόμενα χρόνια ή περισσότερο από δύο φορές
στη ζωή τους.
Κριτήρια επιλογής τους:
•Αθηναίοι πολίτες
•Ανήκαν σε μία από τις τρεις ανώτερες οικονομικές
τάξεις ( πεντακοσιομέδιμνοι, ιππείς, ζευγίτες)
•Ηλικία :+30 χρ.
Προνόμια
•Απαλλαγή από στρατιωτική υποχρέωση κατά τη
διάρκεια της θητείας του
•Ειδική θέση στα θέατρα
•Ασυλία
•Βουλευτικός μισθός ( από το 450/1π.Χ)
Η Βουλή των Πεντακοσίων

30. Αναπαράσταση του εσωτερικού της Θόλου, όπου
σιτίζονταν οι Πρυτάνεις.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Γ1, Εκδοτική
Αθηνών Α.Ε., σελ. 90. Αναπαράσταση: Ι. Τραυλός.
© Εκδοτική Αθηνών
Συνεδρίαση της Βουλής
καθημερινά, εκτός από τις
γιορτές στο Βουλευτήριο
Πρυτανεύουσα φυλή: οι 50
βουλευτές της κάθε φυλής. Τα
πιο σημαντικά πρόσωπα της
πόλης τους
Πρυτάνεις για 35/36 μέρες
( =1 αττικός μήνας)
Η Βουλή των Πεντακοσίων

31. • Δέκα στρατηγοί: ένας από κάθε
φυλή
• Διάρκεια:1 χρόνος με δικαίωμα
επανεκλογής
• Έλεγχος στην άσκηση των
καθηκόντων τους από την
Εκκλησία του δήμου και τη Βουλή
των Πεντακοσίων
• Προστασία πολιτών από την
αυθαιρεσία του Πολεμάρχου
στρατηγού

32. Κ ατά τον 5ο αιώνα π.Χ. η Εκκλησία του δήμου
συνεδρίαζε στην Πνύκα.
Στη φωτογραφία, η Πνύκα σήμερα, ύστερα από την
τελική διαμόρφωση του βήματος στα τέλη του 5ου
αιώνα π.Χ.
Αθήνα, Α' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών
Αρχαιοτήτων. ΥΠΠΟ/ΤΑΠ.
© ΥΠΠΟ.
• Η Εκκλησία του δήμου συνεδρίαζε
συνολικά περίπου σαράντα φορές το
χρόνο.
Οι συνεδριάσεις άρχιζαν πολύ νωρίς
το πρωί και τελείωναν, συνήθως, με
τη δύση του ηλίου.
• Πριν αρχίσει η συνεδρία, θυσίαζαν ένα
χοίρο με το αίμα του οποίου
οριοθετούσαν κυκλικά το χώρο μέσα
στον οποίο βρίσκονταν οι πολίτες.
• Στη συνέχεια, ο κήρυκας διάβαζε τα
προβουλεύματα της Βουλής των 500
ακολουθούσε η προχειροτονία και ο
κήρυκας ρωτούσε: "ποιος ζητά το
λόγο";
• Η ψηφοφορία γινόταν με χειροτονία,
δηλαδή με ανάταση των χεριών, ενώ
σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν
μυστική.

33. .
ΓΙΑΤΙ ΨΗΦΙΣΤΗΚΕ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ
ΟΣΤΡΑΚΙΣΜΟΥ
Όταν ολοκληρώθηκαν αυτά, το πολίτευμα έγινε
πολύ πιο δημοκρατικό από το αντίστοιχο του
Σόλωνα. Πολλοί από τους νόμους του Σόλωνα
είχαν αχρηστευθεί από το τυραννικό πολίτευμα,
επειδή δεν εφαρμόζονταν. Ο Κλεισθένης, στην
προσπάθειά του να ενισχύσει τη λαϊκή δύναμη,
ψήφισε και τον νόμο του οστρακισμού. Ο νόμος
αυτός τέθηκε σε ισχύ εξαιτίας της καχυποψίας
που προκαλούσαν όλοι όσοι κατείχαν ισχυρές
θέσεις. Ο Πεισίστρατος λόγου χάρη από
δημοφιλής ηγέτης της και στρατηγός έγινε
τύραννος.
Αριστοτέλης, Αθηναίων πολιτεία, 22. 1-3

34. •Τα αξιώματα έγιναν προσιτά στους πολίτες
•Εξασφαλίστηκε η λαϊκή συνοχή
•Μειώθηκε η δύναμη των αριστοκρατών
•Αφυπνίστηκε το ενδιαφέρον του πολίτη για τα κοινά
•Αριστοτέλης: «δημοκρατικωτέρα πολύ τῆς Σόλωνος ἐγένετο
ἡ πολιτεία»
•Παγκόσμιας σημασίας η πορεία της αρχαίας Αθήνας προς τη
δημοκρατία
Κλεισθένης: ο θεμελιωτής του δημοκρατικού πολιτεύματος
Αποτίμηση της πολιτικής του Κλεισθένη

35. Μεταρρυθμίσεις
Σόλωνα
Μεταρρυθμίσεις
Κλεισθένη
Σε πόσες τάξεις/φυλές
χωρίζονταν οι Αθηναίοι;
Πόσα μέλη αριθμούσε η
Βουλή;
Ποιοι συμμετείχαν στην
Εκκλησία του Δήμου
Ποιο όργανο προετοίμαζε
τα προς συζήτηση θέματα
στην Εκκλησία του Δήμου;
Ποιοι και με ποιο τρόπο
συμμετείχαν στην Ηλιαία