ΥΛΙΚΟ

1. Φανατι σμός 1
Ενδεικτικές προλογικές σκέψεις
Με αντίθεση
Η αμφιβολία, ο ανοιχτός νους, η διαρκής έρευνα και η ανεκτικότητα υπήρξαν οι παράγοντες
εξέλιξης και προόδου του ανθρώπου. Αντίθετα, η αδιαλλαξία και ο φανατισμός έφεραν την
αποτελμάτωση της επιστήμης, τη βία, την εξαχρείωση και την οπισθοδρόμηση του πολιτισμού.
Η πίστη σε μια ιδέα και ο αγώνας για την πραγμάτωσή της αποτελούν δημιουργικές δυνάμεις για
τον άνθρωπο. Όταν, όμως, η πίστη εξάπτει το φανατισμό και την επιθετικότητα, τα αποτελέσματα
είναι ολέθρια και για τον πιστό και για την κοινωνία στην οποία ζει.
Στην εποχή μας παρατηρείται μια αντίφαση. Από τη μια αναπτύσσονται οι επιστήμες,Θριαμβεύει
ο ορθολογισμός και καταρρίπτονται προκαταλήψεις και ιδεολογήματα και από την άλλη
παρατηρούνται απειλητικά για τον πολιτισμό μας φαινόμενα φανατισμού.
Με παραδείγματα και αντίθεση
Από την ιστορία είναι γνωστό πως, όπου και όταν κυριάρχησε φανατισμός, τα αποτελέσματα
υπήρξαν ολέθρια. Εντούτοις, ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έβγαλε τα αναγκαία συμπεράσματα και
εξακολουθεί να φανατίζεται.
Ανάλυση της έννοιας
Ορισμός και διαίρεσή της
Φανατισμός (euro τη λατινική λέξη fanum, που θα πει ιερό) είναι η εμπαθής προσήλωση του
ανθρώπου σε ένα θρησκευτικό δόγμα, σε μια πολιτική ιδεολογία, σε ένα ηγετικό πρόσωπο, σε μια
αθλητική ομάδα, στο έθνος του ή στα ιδανικά του που τον οδηγεί συχνά σε άγριες εκδικητικές
πράξεις εναντίον όσιον αμφισβητούν το αντικείμενο που λατρεύει.
Παραδείγματα που επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει φανατισμός στην εποχή μας
 Ιεροί πόλεμοι.
 Αναβίωση ρατσισμού και εθνικισμού.
 Βιαιότητες που συχνά συνοδεύουν αθλητικές εκδηλώσεις.
 Έξαψη του ιδεολογικού και κομματικού πάθους.
Αίτια
 Η πίστη σε ένα δόγμα, και οι ελπίδες που εναποθέτει σ’ αυτό ο πιστός για τη λύτρωσή του.
 Η ανάγκη να διατηρηθεί η ενότητα της ομάδας, στην οποία είναι ενταγμένος ο φανατικός,
ανόθευτο και «καθαρό» το περιεχόμενο της ιδέας ή του σκοπού που υπηρετεί.
 Συναισθηματικοί λόγοι: η αγάπη, η αφοσίωση και ο εγωισμός.
 Η αμάθεια.
 Για να εξυπηρετηθούν συμφέροντα -πολιτικά, οικονομικά- καιροσκόπων που «επενδύουν» στο
φανατισμό των μαζών.
 Η προπαγάνδα.
ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ

2. Φανατι σμός 2
 Με τη μαζικοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου διευκολύνεται η έντεχνη πρόκληση φανατισμού,
επειδή ο άνθρωπος χάνει την προσωπική του κρίση και ευθύνη και γίνεται άβουλος.
Επιπτώσεις
Α. Στο φανατικό
 Χάνει την πολυτιμότερη ελευθερία, την ελευθερία της σκέψης του και την αξιοπρέπεια του.
 Γίνεται προκατειλημμένος απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Όπως απόλυτη είναι η πίστη
του, το ίδιο απόλυτα είναι και τα κριτήριά του: ή είναι κάποιος μαζί του ή είναι εναντίον του.
Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας διαζευκτικής λογικής δεν μπορεί να είναι άλλο από την
καχυποψία, την αδιαλλαξία και την αντικοινωνικότητα.
 Αν συντρέξουν ορισμένες προϋποθέσεις,ο φανατικός μπορεί να φτάσει στη βία, στο έγκλημα
και στη θηριωδία, για να επιβάλει την «αληθινή» πίστη.
Β.Στις σχέσεις τον με τους άλλους
 Ο φανατισμός είναι πρόδρομος της βίας και του πολέμου,επειδή προκαλεί εμπάθεια και μίσος
για τους «άλλους».
 Αντιμάχεται την έρευνα και την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών που αμφισβητούν το
ιδεολογικό του περιεχόμενο. Έτσι, αναστέλλει την πρόοδο. Ολόκληρες ιστορικές περιόδους
η ανθρωπότητα βυθίστηκε σε πνευματικό σκοτάδι με ηθικό αυτουργό και δράστη αυτού του
εγκλήματος το φανατισμό.
 Ο φανατισμός οδηγεί στη διχόνοια, την κατάλυση των πολιτειακών θεσμών και τον
ολοκληρωτισμό, επειδή ο αγώνας για την επικράτηση ενός δόγματος ή μιας ιδεολογίας
στρέφεται συχνά στην κατάληψη της εξουσίας, που δίνει τη δυνατότητα και τα μέσα βίαιης
επιβολής.
Πώς θα μπορούσε να αποφευχθεί
 Με την παιδεία διότι:
 Προσφέροντας γνώσεις και αναπτύσσοντας την κριτική ικανότητα χαρίζει στον άνθρωπο τη
δυνατότητα για ευρεία εποπτεία της ζωής.
 Δημιουργεί ερωτηματικά, σκεπτικισμό και ενδοιασμούς για τις «αυταπόδεικτες αλήθειες». Η
στάση του ανθρο5που απέναντι σε αυτές δεν καθορίζεται πλέον από το συναίσθημα, αλλά από
τη γνώση και τον ορθό λόγο.
 Κάνει τον άνθρωπο διαλλακτικό mi ανεκτικό, ικανό να υπερασπίζεται λογικά -όχι με πάθος
 τις πεποιθήσεις του, αλλά και να σέβεται αυτό που πιστεύουν οι άλλοι.
 Με αντικειμενική πληροφόρηση.
 Με τη συμβολή των πνευματικών ανθρώπων, που μπορούν να κρίνουν τα γεγονότα νηφάλια,
ψύχραιμα και απροκατάληπτα.
 Με τη μετριοπαθή στάση των πολιτικών ηγετών, με το να αποφεύγουν δηλαδή τις εμπρηστικές
ομιλίες και την ακραία συμπεριφορά απέναντι στους πολιτικούς τους αντιπάλους.

3. Φανατι σμός 3