yliko

1. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ - Περιγράφουμε την έννοια του "οίκου"
Σκοπός του Φύλλου Εργασίας είναι να περιγράψουμε και να κατανοήσουμε την
έννοια του ομηρικού "οίκου" μέσα από τα έπη Ιλιάδα και Οδύσσεια.
Αφού χωριστείτε σε 4 ομάδες, να μελετήσετε τις επόμενες ενότητες με τίτλο "Τι είναι
ο ομηρικός οίκος" (1) (2) και (3).
Η ομάδα Α΄ θα ασχοληθεί με το θέμα: Ασχολίες - δραστηριότητες. Αφού
μελετήσετε την ενότητα "Τι είναι ο ομηρικός οίκος (1)" εντοπίσετε τις
δραστηριότητες, προσπαθήστε να τις χωρίσετε σε κατηγορίες και να τις
χαρακτηρίσετε. Μην αντιγράψετε την ασχολία αλλά σκεφτείτε σε ποια κατηγορία
ανήκει.
Η ομάδα Β΄ θα μελετήσει την ενότητα "Τι είναι ο ομηρικός οίκος (1)" και θα
αναλύσει το θέμα: Καταμερισμός της εργασίας, με άλλα λόγια, σε ποια θέση
εργάζεται ο καθένας.
Η ομάδα Γ΄ θα ασχοληθεί με το θέμα: Άνθρωποι και κοινωνική θέση. Μελετήστε
ειδικά τις ενότητες "Τι είναι ο ομηρικός οίκος" (2)και (3). Εντοπίστε όχι απλώς
ονόματα αλλά άτομα ανάλογα με την κοινωνική θέση τους. Τα υποερωτήματα θα σας
βοηθήσουν.
Η ομάδα Δ΄ θα ασχοληθεί με το θέμα: πολιτικοί ρόλοι. Ποιος έχει εξουσία, ποια
θέση έχουν οι υπόλοιποι. Συμβουλευτείτε την ενότητα "Τι είναι ο ομηρικός
οίκος" (3).
Τι είναι ο ομηρικός "οίκος"; (1)
Κι έβαζε (ο Ήφαιστος ως θέματα πάνω στην ασπίδα που φιλοτεχνούσε) ακόμα απάνω
νιόσκαφτο, παχύ, πλατύ χωράφι,
με αφράτο χώμα, τριπλογύριστο· πολλοί ζευγάδες μέσα
φέρναν τρογύρα τα ζευγάρια τους κι όργωναν δώθε κείθε·
και κάθε που γύριζαν κι έφταναν στου χωραφιού την άκρα,
τους ζύγωνε ένας και τους έδινε κρασί γλυκό μια κούπα,
...
Κι έβαζε ακόμα χτήμα απάνω του βασιλικό, κι αργάτες
θέριζαν, κοφτερά στα χέρια τους φουχτώνοντας δρεπάνι·
άλλα χερόβολα σωριάζουνταν στο χώμα αράδα αράδα,
κι άλλα τα δέναν με ασταχόσκοινα γερά οι δεματιαστάδες·
κι ήτανε τρεις που τα δεμάτιαζαν, και πίσω τους αγόρια
τρέχαν, μαζεύαν τα χερόβολα, στην αγκαλιά τα παίρναν,
και τα 'διναν πιο πίσω· αμίλητος ο βασιλιάς στεκόταν
με το ραβδί του απάνω στ' όργωμα, βαθιά του αναγαλλιώντας.
Κάπου πιο πέρα οι κράχτες σύνταζαν κάτω από δρυ το γιόμα·
βόδι τρανό είχαν σφάξει κι έψηναν με προθυμία, κι οι δούλες

2. σωρό το αλεύρι το άσπρο εζύμωναν, να φαν οι θεριστάδες.
Κι έβαζε μέγα αμπέλι απάνω του σταφύλια φορτωμένο,
...
Κι άνοιξε σμάλτινο ζερβόδεξα χαντάκι, και τρογύρα
από καλάι το φράχτη εσήκωσε· κι ένα ως τ' αμπέλι μόνο
τραβούσε μονοπάτι, που 'παιρναν οι αργάτες που τρυγούσαν.
Και κουβαλούσαν το μελόγλυκο καρπό στους ώμους πάνω·
κοπέλες κι άγουροι χαρούμενοι μες σε πλεχτά κοφίνια·
κι αναμεσό τους την ψιλόφωνη κιθάρα κάποιο αγόρι
γλυκά βαρώντας όμορφα έψελνε του Λίνου το τραγούδι
με γάργαρη φωνή· κι οι επίλοιποι στη γη τα πόδια εκρούγαν
ξοπίσω του, πηδούσαν, φώναζαν και τραγουδούσαν όλοι.
Κοπάδι ακόμα από ορθοκέρατα γελάδια βάζει απάνω,
...
Βοσκοί μαλαματένιοι τέσσεροι τραβούσαν με τα βόδια,
κι αντάμα εννιά σκυλιά γοργόποδα ξοπίσω τους ακλούθουν.
Κι έβαζε απάνω ο Κουτσοπόδαρος (ο Ήφαιστος) μεγάλο βοσκοτόπι,
κάτασπρα πρόβατα να βόσκουνε σε λαγκαδιά πανώρια,
κι ακόμα στάνες και ξερόμαντρες και σκεπαστές καλύβες.
Τι είναι ο ομηρικός "οίκος"; (2)
Ο χοιροβοσκός Εύμαιος περιγράφει την περιουσία εκείνου.
Τι κάθε μέρα και νυχτιά που μας χαρίζει ο Δίας,
ένα σφαχτό δε σφάζουνε, και μήτε δυο μονάχα·
ατέλειωτα και το κρασί τραβούν και το ρουφάνε,
γιατ΄ είχε βιος αρίφνητο, κι όσο κανένας άλλος
δεν είχε στη μαυροστεριά μηδέ στο Θιάκι μέσα.
...
Δώδεκα κοπές βοδιώνε κείθε·
κι είναι άλλες τόσες πρόβατα, κι ακόμα τόσες χοίροι·
γίδια κοπάδια δώδεκα, απλωτά, που οι πιστικοί του
τα βόσκουν και τα νοιάζουνται, και ξένοι και δικοί του.
Κι εδώ, στην άκρη του νησιού, γιδιών κοπάδια βόσκουν
έντεκα, και καλόβουλοι τα σαλαγάνε ανθρώποι.
...
Εγώ φυλάω και νοιάζουμαι τους χοίρους εδώ ετούτους,
και πάντα τον καλύτερο διαλέγω και τους στέλνω.
(Οδύσσεια, Ξ, στ. 93-108)
 Ποιο ιδιοκτησιακό καθεστώς μαρτυρά η περιγραφή του Εύμαιου;
 Συνδυάστε το με την παραπάνω αναφορά στον ομηρικό οίκο, μέσα από
την περιγραφή της ασπίδας.

3.  Ποια κοινωνική και πολιτική θέση έχει ο άνδρας που μιλά στο α΄ ενικό
πρόσωπο;
 Ποιες άλλες ιδιότητες έχει;
Τι είναι ο ομηρικός "οίκος"; (3)
και δώρο τήνε δώσαν
του Αλκίνου, πρώτος βασιλιάς σαν που ήταν τω Φαιάκων,
και σα θεό τον άκουγαν·"
(Οδύσσεια, Η', 10-12)
"Κι ο Αλκίνος τότε ο βασιλιάς του απάντησε και του είπε·
“Θα γίνει ο λόγος σου όσο ζω εγώ και βασιλεύω
στη χώρα των Φαιάκωνε που τα κουπιά αγαπάνε.
...
κι όσο για το προβόδωμα, θα το νοιαστούνε οι άντρες
όλοι, κι εγώ μαζί που εδώ τον τόπο εξουσιάζω.”
(Οδύσσεια, Λ, στ. 347-353)
 Ποια κοινωνική και πολιτική θέση έχει ο άνδρας που μιλά στο α΄ ενικό
πρόσωπο;
 Ποιες άλλες ιδιότητες έχει;
Τότε ὁ Ὀδυσσέας γύρισε καὶ λάλησε τοῦ Ἀλκίνου
“Ἀλκίνο, πρῶτε βασιλιὰ καὶ τῶ λαῶν καμάρι,
καὶ τὸ καυκιόσουν πὼς αὐτοὶ λαμπροί 'ναι χορευτάδες,
κι ἀληθινὰ τὸ δείξανε
Αὐτὰ εἶπε, καὶ τὰ χάρηκε ὁ ἥρωας ὁ Ἀλκίνος,
καὶ στοὺς καλοὺς θαλασσινοὺς τοὺς Φαίακες τότε κρένει
“Ἀκοῦστε με ὅλοι, ὦ προεστοὶ κι ἀρχόντοι τῶ Φαιάκων,
ἀλήθεια γνώση περισσὴ μᾶς δείχνει αὐτὸς ὁ ξένος,
καὶ δῶρα ἂς τὸν φιλέψουμε ποὺ πρέπουνε σὲ ξένους
Δώδεκα ἐδῶ τὴ χώρα μας ὁρίζουν βασιλιάδες,
κι ἐγὼ ἄλλος ἕνας, δεκατρεῖς"
(Οδύσσεια, θ, στ. 390-391)
"Σ' ἐκεῖνα ἀπάνω οἱ προεστοὶ καθόνταν τῶ Φαιάκων,
καὶ τρώγανε καὶ πίνανε, τὶ εἶχαν πολλὰ ὀμπροστά τους"
(Οδύσσεια, η, στ. 98-99)
 Καθορίστε την πολιτική και κοινωνική θέση των ατόμων για τα οποία
γίνεται λόγος στο κείμενο.
 Σκεφτείτε επίσης ποια σχέση μπορεί να έχουν με το βασιλιά.

4. "και πρώτος ο Ευρύμαχος, ο γόνος του Πολύβου,
τον Οδυσσέα πείραζε, για να γελούν οι φίλοι·
...
“Θα ΄ρχόσουν τάχα αργάτης μου, α σε ζητούσα, ω ξένε,
σε κάποιαν άκρη χωραφιών, με πλερωμή, να φέρνεις
λιθάρια για τους φράχτες μου, και δέντρα να φυτεύεις;
Εκεί θροφή θα σου ΄δινα, και με το παραπάνω,
και θα ΄χες και φορέματα, και τα ποδήματά σου."
(Οδύσσεια, Σ, στ. 349-361)
 Προσέξτε την επαγγελματική πρόταση που απευθύνει ο μνηστήρας
Ευρύμαχος στον (μεταμφιεσμένο ζητιάνο) Οδυσσέα και σκεφτείτε ποια
είναι η κοινωνική θέση και το επάγγελμα του ανθρώπου αυτού.
 Ποιους ακόμα έχει ανάγκη ο ομηρικός οίκος και ποια
επαγγελματική σχέση έχει μαζί τους;
 Πατήστε στον υπερσύνδεσμο του ηλεκτρονικού λεξικού Liddell-Scott και
αναζητήστε τη λέξη δημιουργός, για να δείτε το νόημα της λέξης στην
αρχαία γλώσσα, ειδικά στον Όμηρο. Το συσχετίζετε με το προηγούμενο
απόσπασμα;
“Σωστά, ω Άντινε, δε λαλείς, όσο ευγενής κι αν είσαι.
και ποιος ποτές του γύρεψε να προσκαλέσει ξένον
αλλούθε, εξόν αν ήτανε χρειαζούμενος τεχνίτης,
κανένας μάντης, ή γιατρός, ή ξυλουργός, ή θείος
τραγουδιστής, που με γλυκά τραγούδια μας γλεντίζει;
αυτοί δα, που ως τα πέρατα γυρεύουνται του κόσμου·"
(Οδύσσεια, Ρ, στ. 381-386)
 Πώς αποκτήθηκε η Ευρύκλεια από τον πατέρα του Οδυσσέα Λαέρτη;
 Ποιος θεσμός υπονοείται εδώ;
"Η Ευρύκλεια τότες του ΄φερε τα φώσια τ΄ αναμμένα,
του Ώπα η κόρη η μπιστευτή, του γιου του Πεισηνόρη,
π΄ ο Λαέρτης άλλοτες μικρή την πήρε κοπελούδα
με είκοσι βόδια πλερωμή, .."
(Οδύσσεια, Α, στ. 428 - 431)