.

1. Gastrointestinal
Sistem
Hastalıklarında
Tanı Yöntemleri
Akdeniz Üniversitesi Hastanesi Gastroenteroloji Servis Hemşiresi
Pınar Kalkışım tarafından hazırlanmıştır.

2. Konu Başlıkları:
 Feçes İncelemeleri
 Solunum Testleri
 Karın Ultrasonografisi
 DNA Testi
 Radyografi
 Bilgisayarlı Tomografi
 Manyetik Rezonans
 Sintigrafi
 Üst Gastro İntestinal Sistem
Endeskopisi
 ERCP (Endoskopik Retrograd
Colanjio Pankreotografi)
o Sfinkterotomi
o Taş çıkarma
o Stent Yerleştirme
 İnce Bağırsak Enteroskopisi
 Alt Gastro İntestinal Sistem
Endeskopisi
o Rektoskopi
o Sigmoidoskopi
o Kolonoskopi
 Laparoskopi (Peritonoskopi)

3. Başlangıçta ;
 Tam kan sayımı
 Serum Elektrolitleri
 Serum Albumini
 Karaciğer Fonksiyon Testleri
 Pankreas Enzimleri
 Karsinoembriyojenik Antijen
(CEA)
 Serum Kolesterol ve Trigliseritler
gibi kan testleri istenir.
Bu test bulguları metabolik
durumdaki değişiklikleri ve
hastalığın şiddetini gösterir.

4. Karaci erğ
Fonksiyon Testleri:
ALT <45
AST <35
GGT <55
Alkalen Fosfataz: 40-129
Total Bilirubin: 0.1-1
Direkt Bilirubin: <0.25
Pankreas
Enzimleri:
Amilaz: 28-100
Lipaz: <60
Serum
elektrolitleri:
Potasyum (K+): 3.5-5.2
Magnezyum (Mg ++): 1.30 -
2.50
Sodyum (Na+): 135-145
Bikarbonat(HCO3): 22-26
Klor (Cl-): 96-106
Serum
Albumini:
3.40-
5.40
CEA: <5

5. Feçes İncelemeleri:
Alınan örnek katıysa bir bezelye
büyüklüğünde, sıvı ise 1 ml alınması
yeterlidir. Feçeste kan, fekal
ürobilinojen, yağ, sindirilmemiş besin,
nitrojen, lökosit, mikroorganizma ve
parazit varlığı araştırılır. Hastalıkların
tanısında gaitanın rengi, kokusu, şekli,
kıvamı ve defekasyon sıklığı
önemlidir.

7. Solunum Testleri:
Solunum testi sıklıkla iki şekilde yapılır:
Hidrojen Solunum Testi: Karbonhidratların emilimini değerlendirmek ,
kısa bağırsak sendromunu ve ince bağırsaktaki bakterileri belirlemek
amacıyla yapılır. Bu test kalın bağırsakta üretildikten ve kana geçtikten
sonra solunum yoluyla dışarı atılan hidrojen miktarını belirler.
Üreaz Solunum Testi: Mide mukozasındaki üreazın kalitatif olarak
saptanması ve Helicobacter Pylori varlığını belirlemek için yapılır. Bu
bakteri mide mukozasında yaşayabilir ve peptik ülsere neden olur. Bu test
karbonla işaretlenmiş üre tabletinin oral alımından 30 veya 60 dakika
sonra ekspiryum havasında işaretlenmiş karbonların tespiti esasına
dayanır.

8. Karın Ultrasonografisi:
Tehlikeli olmayan ve ses
dalgaları prensibi üzerine kurulu
olan bir cihazdır. Vücudun
yumuşak dokuları veya içinde
boşluklar olan dokularını
incelemek için kullanılır.
 Mesane
 Karaciğer ve safra kesesi
 Böbrekler
 Uterus
 Gebelik

9. Farklı dansitedeki doku
ve organların görüntüleri
oskiloskopta izlenir. Bu yöntem
özellikle kolelitiyazis, kolesistit,
apandisit ve kalın bağırsak
divertiküllerini belirlemede
kullanılır.

10. DNA Testi:
Genetik riskleri
değerlendirmek, laktaz
eksikliği, gastrik kanser,
enflamatuvar bağırsak
hastalığı ve kolon kanseri
gibi bazı sindirim sistemi
hastalıkları riski taşıyan
kişileri belirlemek için
,prenatal tanı olarak da
yapılabilinen incelemelerdir.

11. Radyografi:
Radyopak maddeler
verildikten sonra sindirim
sisteminin izlenmesi ve x-ray ile
görüntülenmesidir. Ülser, varis,
rejional enterit, malabsorbsiyon
sendromu ve tümör gibi
hastalıkların tanısında kullanılır.
Ayrıca düedonum, ince bağırsak
ve kolonun değerlendirilmesinde
de kullanılır. Perforasyonu veya
bağırsak tıkanıklığı olan
hastalarda bu tanı yöntemi tercih
edilmez. Özefagus, mide ve ince
bağırsak çekilecekse radyopak
madde oral yol ile; kolon grafisi
çekilecek ise rektal yol ile verilir.

12. Bilgisayarlı Tomografi:
Bilgisayarlı tomografi; x-
ışını kullanılarak vücudun
incelenen bölgesinin
kesitsel görüntüsünü
oluşturmaya yönelik
radyolojik teşhis
yöntemidir.

13. BT karaciğer, dalak,
pankreas, böbrek ve diğer
pelvik organların
hastalıklarının tanısında
kullanılır. BT ülseratif kolit,
divertikülit, rejional enterit gibi
kolonun enflamatuvar
hastalıklarının tanısında da
yaygın olarak
kullanılmaktadır.

14. Manyetik Rezonans:
Manyetik Rezonans Görüntüleme büyük mıknatıslarla oluşturulan
güçlü manyetik alan içinde radyo dalgaları kullanılarak belirli anatomik
yapıları, diğer yapılardan net olarak ayırt etmek, sağlıklı ve hastalıklı
dokular arasındaki farklılıkları saptamak ve tanımlamak için kullanılan bir
tıbbi tekniktir.

15. Sindirim sisteminde US ve
BT ye ilave olarak kullanılır.
Karın içindeki kan damarları,
apseler, fistüller, neoplastik
ve kanama alanlarının yanı
sıra yumuşak doku da
değerlendirilir.

16. Sintigrafi:
Radyoaktif maddelerle işaretlenmiş proteinlerin vücuda verilmesi
ve belirli dokularda tutulması sonucu bu tutulma miktarlarının hassas
cihazlarla ölçülmesi ve görüntülenmesi esasına dayanır. Kullanılan
radyoizotoplar ve taşıyıcı maddeler, kullanılan tekniğe ve muayenesi
yapılacak organa göre değişir.

17. Sintigrafi ile organların büyüklüğündeki değişiklikler,
anatomik yerleşim bozuklukları, kistik ya da apse gibi odaksal
lezyonlar veya neoplazmın varlığı değerlendirilir.

18. Üst Gastro İntestinal Sistem
Endoskopisi:
Özefagus, mide ve
duedonumun direkt olarak
gözlenmesini, bazı hastalıkların
teşhis edilmesini, biyopsi
yapılmasını, poliplerin alınmasını
ve kanamaların durdurulmasını
sağlar.

22. Normal Özefagus Özefagus Varisi

25. Band ligasyon

26. Mide Polipi Bulantı
Anemi
Mide Kanaması
Ağrı
Tokluk Hissi
Kanser

28. Polipektomi video : (kolon)

29. Endoskopi
Komplikasyonları

30.  Sedasyona bağlı
anormal reaksiyonlar
 Biyopsiye bağlı
kanama
 Üst Gastrointestinal
Sistemde delinme

31.  Şiddetli karın ağrısı
 Her beslenme
sonrasında şiddetli
kusma
 Yutma zorluğu
 Kanlı veya çok koyu
dışkı (melena)
 Hipertermi

32. Hemşirenin
Dikkat Etmesi
Gereken
Durumlar:

33. Endoskopi Öncesi:
 En az 6-8 saatlik açlık (oral
tabletleri verilmez)
 İşlem öncesi protez dişler
çıkarılmalı
 Hasta yanında refakatçisi
olmalı
 Hasta alerji öyküsü alınmalı
 Antikoagülanları atlanmalı
 Damar yolu açıklığı
sağlanır.
Hastaya sol lateral
pozisyon verildiğinden sağ
tarafından damar yolu
açılır.

34. Endoskopi Sonrası:
 Sık yaşam bulgusu takibi
 Hasta yatak istirahatine alınır ve semi
-fowler pozisyonu verilir. (aspirasyon riski
sebebi ile)
 Özefagus delinmesi açısından hasta
şikayetleri dikkate alınır.
 Girişim sonrası hafif ağrı normal
bulgudur.
 Kanama yönünden hasta takibi yapılır.
 Anestezi uygulanmışsa en az 2 saat oral
kapalı

35. ERCP (Endoskopik retrograd
colanjio pankreotografi ):
Karaciğer ve pankreas
salgılarının döküldüğü kanalları
incelemeye yarayan bir yöntemdir.
Safra yolu ve pankreas kanalı,
midenin yaklaşık sekiz santimetre
aşağısında bulunan barsağın üst
kısmına ulaşmadan önce birleşir.
Bu iki kanalın birleşip salgıların
döküleceği ağza papilla adı verilir.
Papillanın etrafında yuvarlak bir
kas olan Oddi sfinkteri
bulunmaktadır.

37. ERCP esnasında doktor,
hastanın ağzından içeri bir
endoskop yardımıyla girer,
özefagus ve mideye, sonrasında da
onikiparmak bağırsağına doğru
ilerler. Bu şekilde, pankreas
kanallarının açıldığı ortak kanala
ulaşır. Sonrasında kateter adı
verilen dar, plastik bir tübü
endoskopun içerisinden geçirerek
kanallara iletir. Özel bir boya
maddesi enjekte ederek, bölgenin
görüntülerini röntgende görebilir.

40. “Sfinkterotomi”:
Pankreas ve safra yollarının birlikte
açıldığı ağzı saran kasın
kesilmesidir. Bu ağza papilla adı
verilir. Kesinin nedeni, bu ağzın
genişletilmesidir. Doktor ERCP
endoskopuyla papillaya bakarak
içeriden bu kesiyi yapar. Bu küçük
kesi kanallarda çok çeşitli tedavilerin
yapılmasına olanak sağlar. Genelde
bu kesi, safra yoluna doğru yapılır.
Bu tür bir kesiye, safra
sfinkterotomisi adı verilir. İhtiyacınız
olan tedaviye göre bazı durumlarda,
kesi pankreas kanalına doğru
yapılır.

42. “Taş çıkarma”:
ERCP yoluyla uygulanan en
yaygın tedavilerden biri safra yolundaki
taşların çıkarılmasıdır. Taşlar, safra
kesesinde oluşabilir ve safra yoluna
doğru ilerleyebilir. Ya da safra yolunda
oluşabilir. Safra kesesi alındıktan yıllar
sonra da taş oluşumu gerçekleşebilir.
Taş çıkarmada, safra yolunun
ağzını genişletmek için sfinkterotomi
gerçekleştirilir. Böylece taşlar, yoldan
bağırsağa çekilebilir.

44. “Stent Yerleştirme”:
Stent bir kanal içerisine yerleştirilen bir cihazdır.
Bu cihaz, kanalı açık tutmaya yardımcı olur. Stentler
kanalın daralmış kısımlarının aşılabilmesi için safra
yollarına veya pankreas kanallarına yerleştirilebilir.
Bu daralmış kısımlara striktür adı verilir. Daralmanın
nedeni skar dokusu veya tümörler olabilir. Nedeni ne
olursa olsun, striktür olması halinde salgıların normal
akışı engellenmektedir.
Normal akışı sağlamak için genelde iki tür stent
kullanılır. Birinci tür stent plastiktir ve küçük bir pipet
görünümündedir. ERCP endoskopundan geçirilen
plastik bir stent, tıkanmış olan kanala yerleştirilebilir.
İkinci tür stent ise metal tellerden yapılmıştır. Bu
stent, çapraz bir tel örgü görünümündedir. Metal
stentler bükülebilir. Plastik stente oranla daha çok
açılabilir. Doktorlar, her bir hastanın durumuna
uygun olacak şekilde stent seçimini yaparlar. Plastik
ve metal stentler, birkaç ay sonra tıkanabilir. Yeni bir
stent takılması için yeniden ERCP gerekebilir.

47. ERCP
Komplikasyonları

48.  Perforasyon
 Kanama
 Akut Pankreatit
 Kolanjit
 Bakteriyemi
 Aspirasyon
Pnomonisi
 İşlem sırasında
kullanılan ilaçlara
karşı alerji
 Karın ağrısı ve
abdominal
distansiyon

49. Hemşirenin
Dikkat Etmesi
Gereken
Durumlar:

50. ERCP Öncesi:
 Hastadan veya yakınından yazılı onam
alınır.
 Protez dişler çıkartılır.
 Damar yolu açıklığı sağlanır. Hastaya
sol lateral pozisyon verildiğinden sağ
tarafından damar yolu açılır.
 En az 6-8 saatlik açlık sağlanır.
 Varsa antikoagülanları atlanmalı.
 Hasta yanında refakatçisi olmalı.

51. ERCP Sonrası:
 Yaşam bulguları sık takip edilir.
 Hasta yatak istirahatine alınır ve semi-
fowler pozisyonu verilir.
 Perforasyon ve kanama yönünden takip
edilir.
 4 saat boyunca hasta aç kalır. Bu sırada
alınan kan serum düzeyindeki
hemogram , lipaz, amilaz değerlerine
göre orali açılır veya kapatılır.

52. İnce Bağırsak Enteroskopisi
İnce bağırsak
enteroskopisi için küçük çaplı
endeskop ağızdan ilerletilir,
duedonom ve ince bağırsağa
girilir. Bu işlemde, ince
bağırsağın duvarları direkt
olarak incelenir,
malabsorbsiyon sendromu ve
diğer ince bağırsak
hastalıklarının tanısı için
biyopsi alınır.
Çift balon endoskopisi
kullanılır.

54. Alt Gastro İntestinal Sistem
Endoskopisi
Rektal tuşe: Kalın
bağırsak hastalıklarının
muayenesinden önce rektal
tuşe yapılır. Perianal
inspeksiyon, sfinkter
tonusunun kontrolü,
hemoroid, fissür ve fistül gibi
patalojilerin saptanması,
rektum mukoza ve duvarının
değerlendirilmesi, erkekte
prostat, kadında uterus
serviksinin palpasyonunu
sağlar.

55. “Rektoskopi”:
Kalın bağırsakların alt
bölümünün rektal kanama,
akut veya kronik diyare gibi
durumların direkt olarak
değerlendirilmesi veya
ülserler, fissür, tümör, apse
polip gibi diğer patalojik
oluşumların belirlenmesi için
uygulanır.
Rektoskop kullanarak
rektumun 20-25 cm lik kısmı
için yapılan işlemdir.

56. “Sigmoidoskopi”:
Sigmoidoskopi ile
rektum, sigmoid kolon
ve inen kolon adı verilen
kalın bağırsağın sol
yarısında kalan
bölümleri yaklaşık 60-70
cm lik kısmı incelenir.

58. Esnek olan sigmoidoskop: (Video)

59. “Kolonoskopi”:
Esnek fiberoptik kolonoskop ile
kalın bağırsaklar çekuma kadar direkt
olarak görüntülenir. Hem tanı hem de
tedavi amacıyla uygulanır.
Tanı amacıyla: Kanser taraması,
doku biyopsisi almak, nedeni bilinmeyen
diyare, anemi ve gizli kanamaları
değerlendirmek, enflamatuvar ve diğer
bağırsak hastalıklarını belirlemek
Tedavi amacıyla: Poliplerin
çıkarılmasında ve kanamaların
tedavisinde kullanılır. Kanayan alanın
tedavisi için bipolar veya unipolar
koagülatörler, lazer, sklerozan ajanlar
veya vazokonstrüktörler kullanılır.

61. Kolonoskopi
Komplikasyonları

62.  Kanama
 Abdominal ağrı
 Abdominal
distansiyon
 Bulantı-kusma
 Aspirasyon
Pnomonisi
 Perforasyon
 Kullanılan ilaca
bağlı alerji

63. Hemşirenin
Dikkat Etmesi
Gereken
Durumlar:

64. Kolonoskopi Öncesi:
 Kolon temizliğinin önemi hastaya
anlatılmalı
 6-8 saatlik açlık sağlanmalı
 Laksatif solüsyonlar ve lawmanlar işlem
öncesi yapılmalı (3 BT enema lawman,
2 XM solüsyon veya tableti)
 Hastanın kullanmakta olduğu
antikoagülan ilaçlar işlemden önce
doktor istemiyle atlanmalı

65. Kolonoskopi Sonrası:
 Hastanın yaşam bulguları sık takip
edilir.
 Perforasyon ve rektal kanama
yönünden hasta takip edilir.
 Girişim sonrası hafif ağrı normal
bulgudur.
 Hastada gaz ve şişkinlik sorunlarını
önlemek için yürümesi ve hareket
etmesi önerilir.

66. Laparoskopi
Sindirim sistemi, pelvik
veya jinekolojik hastalıkların
tanısı için kullanılan bir işlemdir.
Özellikle peritoneal hastalıklar,
kronik karın ağrısı, karında kitle,
safra kesesi ve karaciğer
hastalıklarının tanısı için tercih
edilir.
Özel fiberoptik bir
laparoskop ile karın içindeki
doku ve organların direkt
görüntüleri elde edilir. Gerekirse
işlem sırasında biyopsi örneği
alınır.