2. მეტალთა ჰიდროქსიდები (ფუძეები)
მეტალთა ჰიდროქსიდები ეწოდებათ ნაერთებს, რომლებიც მეტალის ატომისა
და მათთან დაკავშირებული ერთი ან რამოდენიმე ჰიდროქსიდის ჯგუფებისგან
შედგება.
მეტალთა ჰიდროქსიდებს სხვაგვარად ფუძეებსაც უწოდებენ.
ფუძეები იყოფიან წყალში ხსნად ფუძეებად ანუ ტუტეებად და წყალში უხსნად
ფუძეებად.
მეტალთა ჰიდროქსიდების მიღება
მეტალთა ჰიდროქსიდები შეიძლება მივიღოთ:
1. ტუტეები (წყალში ხსნადი ჰიდროქსიდები) შეიძლება მივიღოთ
შესაბამისი მეტალების წყალთან ურთიერთქმედებით.
მეტალი + H2O ტუტე + H2
(ნივთიერების ფორმულის შემდეგ ნიშანი გვიჩვენებს, რომ ეს ნივთიერება
აირის სახით გამოიყოფა)
ამ გზით მიიღება LiOH, NaOH, KOH, Ca(OH)2, Sr(OH)2, Ba(OH)2.
2K + 2H2O 2KOH + H2
Ba + 2H2O Ba(OH)2 + H2
2. წყალში ხსნადი ჰიდროქსიდები (ტუტეები) შეიძლება მივიღოთ შესაბამისი
ფუძე ოქსიდების წყალთან ურთიერთქმედების შედეგად.
ფ.ო. + H2O ტუტე
CaO + H2O Ca(OH)2
Li2O + H2O 2 LiOH
3. წყალში უხსნადი ჰიდროქსიდების მიღება შეიძლება ტუტეებისა და
უხსნადი ჰიდროქსიდის შემადგენლობაში შემავალი მეტალის წყალში
ხსნადი მარილის ურთიერთქმედების შედეგად. ამ გზით მიიღება
მაგალითად: Fe(OH)2, Fe(OH)3, Cu(OH)2, Al(OH)3 და ა.შ.
ხსნადია თუ არა ნივთიერება შეიძლება ვიპოვოთ ე.წ. ხსნადობის ცხრილში.
ეს ცხრილი მოტანილია გაკვეთილის ბოლოში. ამ ცხრილში
ჰორიზონტალურ რიგში მოცემულია მეტალები, ვერტიკალურში – მჟავას
ნაშთი ან ჰიდროქსიდი. მეტალის და მჟავას ნაშთის შესაბამისი უჯრების
გადაკვეთაზე თუ წერია “ხ” სიმბოლო მაშინ შესაბამისი ნივთიერება
ხსნადია. “მხ” მცირედ ხსნადს ნიშნავს, “უ” უხსნადს. აღნიშვნა “__”
გვიჩვენებს, რომ შესაბამისი ნივთიერება არ არსებობს ან წყლით იშლება.
ასე რომ თუ გვინდა მივიღოთ Cu(OH)2 უნდა მოვძებნოთ ცხრილში
სპილენძ(II)ის ხსნადი მარილი და ის ვამოქმედოთ ტუტესთან.
3. ასეთი მარილებია: CuCl2, Cu(NO3)2, CuSO4 და სხვა
CuCl2 + 2KOH 2KCl + Cu(OH)2
ასეთი რეაქციები წყალხსნარებში მიმდინარეობენ. ფორმულის შემდეგ
ნიშანი გვიჩვენებს, რომ რეაქციის შედეგად მიღებული უხსნადი ნივთერება
მიიღება (ილექება).
ანალოგიურად:
Fe(NO3)2 + Ba(OH)2 Ba(NO3)2 + Fe(OH)2
Fe2(SO4)3 + 6KOH 3K2SO4 + 2Fe(OH)3
როგორც ვხედავთ Fe(II)-ის მარილებიდან მიიღება Fe(OH)2, ხოლო Fe(III)-ის
მარილებიდან - Fe(OH)3
მსგავსი მიმოცვლის რეაქციები მიმდინარეობს, როცა ორი ხსნადი
ნივთიერება რეაგირებს ერთმანეთთან (ან ხსნადი და მცირედხსნადი) და
რეაქციის შედეგად ერთი უხსნადი (იშვიათად ორი უხსნადი) ნივთიერება
მიიღება.
ანუ A + B C + D
ხ ხ ხ უ
A + B C + D
ხ მხ ხ უ
არ მიდის რეაქცია, როცა
A+B C+D
ხ ხ ხ ხ
ან
A+B
ხ უ
საშინაო დავალება:
1. შესაბამისი მეტალებისა და ოქსიდების წყალთან ურთიერთქმედებით
მივიღოთ LiOH, NaOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2 .
2. შესაბმისი წყალში ხსნადი მარილებისა და KOH-ის ურთიერთქმედებით
მივიღოთ Cu(OH)2,Fe(OH)2, Fe(OH)3.
