http://qimia.blogspot.com კურსის ავტორები: მერაბ ჯელია, გიორგი მახარაძე, ნუნუ ჯავახიშვილი.

1. 1
გაკვეთილი  12
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. Li2O – ლითიუმის ოქსიდი, ლითიუმის ჟანგი Li – O – Li
K2O – კალიუმის ოქსიდი, კალიუმის ჟანგი K – O – K
BeO – ბერილიუმის ოქსიდი, ბერილიუმის ჟანგი Be = O
MgO – მაგნიუმის ოქსიდი, მაგნიუმის ჟანგი Mg = O
Al2O3 – ალუმინის ოქსიდი, ალუმინის ჟანგი O = Al – O – Al = O
FeO – რკინის (II) ოქსიდი, რკინის ქვეჟანგი Fe = O
Fe2O3 – რკინის (III) ოქსიდი, რკინის ჟანგი O = Fe – O – Fe = O
CO2 – ნახშირბადის (IV) ოქსიდი, ნახშირორჟანგი O = C = O
P2O5 – ფოსფორის (V) ოქსიდი, ფოსფორის ხუთჟანგი
O
= O
=
O = P - O - P = O
V2O5 – ვანადიუმის (V) ოქსიდი, ვანადიუმის ხუთჟანგი
O O
=
=
O = V - O - V = O
CrO – ქრომის (II) ოქსიდი, ქრომის ქვეჟანგი Cr = O
Cr2O3 – ქრომის (III) ოქსიდი, ქრომის ჟანგი O = Cr – O – Cr = O
CrO2 – ქრომის (IV) ოქსიდი, ქრომის ორჟანგი O = Cr = O
CrO3 – ქრომის (VI) ოქსიდი, ქრომის სამჟანგი
O
O Cr O
Cl2O7 – ქლორის ( (VII) ოქსიდი, ქლორის შვიდჟანგი
O O
O Cl O Cl O
O O
Mn2O7 – მანგანუმის (VII) ოქსიდი, მანგანუმის შვიდჟანგი
O O
O Mn O Mn O
O O
OsO4 – ოსმიუმის (VIII) ოქსიდი, ოსმიუმის ოთხჟანგი

2. 2
O
O Os O
O
RuO4 – რუთენიუმის (VIII) ოქსიდი, რუთენიუმის ოთხჟანგი
O
O Ru O
O
3.  (S) = 50 %  (Mg) = 60%  (N) = 25,93 %
 (O) = 50 %  (O) = 40%  (O) = 74,07 %
4. ა)
0,778 0,222
n(Fe): n(O)=-------- : -------- = 0,01389:0,01387 = 1:1
56 16
FeO
ანალოგიურად ბ) Fe2O3 გ) Al2O3
5. NaOH - ნატრიუმის ჰიდროქსიდი, მწვავე ნატრი Na – O – H
Be (OH)2 – ბერილიუმის ჰიდროქსიდი H – O – Be – O – H
Mn (OH)2 – მანგანუმის (II) ჰიდროქსიდი H – O – Mn – O – H
Mn(OH)3 - მანგანუმის (III) ჰიდროქსიდი
O–H
H – O – Mn
O–H
6.
36 2,3
n(Mn) : n(O) : n(H) = 61,8 : : = 1,12 : 2,25 : 2,3  1 : 2 : 2
55 16 1
MnO2H2 ანუ Mn(OH)2
ანალოგიურად ბ) Pb(OH)4
მჟავები
მჟავის მოლეკულაში გვაქვს ერთი ან რამოდენიმე ატომი წყალბადი, რომლებსაც
მეტალით ჩანაცვლების უნარი აქვთ. (რას ნიშნავს ეს მოგვიანებით გავეცნობით).

3. 3
მჟავას მოლეკულაში წყალბადის ატომის (ან ატომების) გარდა გვაქვს მჟავას
ნაშთი.
მაგ:
HNO3 H2SO4 H2S
mJavas naSTi
მჟავას ნაშთი იმდენ ვალენტიანია, რამდენ ატომ წყალბადსაც იერთებს. ამ
შემთხვევაში აზოტმჟავას - HNO3-ის ნაშთი ერთვალენტიანია NO3(I).
გოგირდმჟავისა H2 SO4 ორვალენტიანი SO4 (II), გოგირდწყალბადმჟავას H2S
ნაშთიც S (II) ორვალენტიანია.
ცხრილი N 2
მჟავას მჟავას მჟავას მჟავას
ფორმულა სახელი ნაშთი და ნაშთის
ვალენტობა სახელი
HF ფტორწყალბად მჟავა F (I) ფტორიდი
HCl ქლორწყალბად მჟავა Cl (I) ქლორიდი
(მარილმჟავა)
HBr ბრომწყალბად მჟავა Br (I) ბრომიდი
HI იოდწყალბად მჟავა I (I) იოდიდი
H 2S გოგირდწყალბად მჟავა S (II) სულფიდი
HNO2 აზოტოვანი მჟავა NO2 (I) ნიტრიტი
HNO3 აზოტმჟავა NO3 (I) ნიტრატი
H2SO3 გოგირდოვანი მჟავა SO3 (II) სულფიტი
H2SO4 გოგირდმჟავა SO4 (II) სულფატი
H3PO4 ფოსფორმჟავა PO4 (III) ფოსფატი
H3AsO 4 დარიშხანმჟავა AsO4 (III) არსენატი
H2CO3 ნახშირმჟავა CO3 (II) კარბონატი
მჟავები იყოფიან ჟანგბადიან (HNO3, H2SO4 და ა.შ.) და უჟანგბადო მჟავებად (HF,
HCl, H2S და ა.შ.).
უჟანგბადო მჟავების გრაფიკული ფორმულებია: მაგ: H – F H– S– H H – Cl
და ა.შ.
ჟანგბადიანი მჟავების გრაფიკული ფორმულის შესადგენად ჯერ ვწერთ
ცენტრალური ატომის ფორმულას, შემდეგ ამ ფორმულასთან ვაერთებთ იმდენ O-H
ჯგუგს, რამდენი ატომი წყალბადიცაა მჟავას მოლეკულაში, შემდეგ რამდენი ატომი
ჟანგბადიც დარჩა იმდენსავეს ვუერთებთ ორმაგი ბმით ცენტრალურ ატომს.

4. 4
მარილები
მარილების შემადგენლობაში შედის მეტალის ატომები და მჟავას ნაშთის
ჯგუფები. მარილის ფორმულის შესადგენად უნდა ვიცოდეთ როგორც მეტალის ისე
მჟავას ნაშთის ვალენტობა.
მაგ:
I I
Na1Cl1  NaCl
I II
K2(SO4)1  K2SO4
III III
Al3(PO4)3  AlPO4
II III
Ba3(PO4)2  Ba3(PO4)2
მარილების სახელწოდება იწარმოება შემდეგი გზით: მეტალის სახელი
ნათესაობით ბრუნვაში + მჟავას ნაშთის სახელი სახელობით ბრუნვაში. თუ მეტალს
ცვალებადი ვალენტობა აქვს ვუთითებთ ვალენტობასაც.
მაგ: NaCl – ნატრიუმის ქლორიდი
MgF2 – მაგნიუმის ფტორიდი
FeSO4 – რკინის (II) სულფატი
Fe2(SO4)3 – რკინის (III) სულფატი და ა.შ.
მარილების გრაფიკული ფორმულების შესადგენად ჯერ უნდა დავწეროთ
შესაბამისი მჟავას გრაფიკული ფორმულა, ამასთან იმდენჯერ, რამდენი მჟავას
ნაშთიცაა მოლეკულაში. შემდეგ მჟავას ფორმულაში წყალბადის ატომის ნაცვლად
ვწერთ მეტალის ფორმულას. ამასთან ერთვალენტიანი მეტალი იკავებს წყალბადის
ერთი ატომის ადგილს, ორვალენტიანი – 2-ის, სამვალენტიანი – 3-ის.
მაგ: NaNO3 – ამ მარილის შესაბამისი მჟავაა HNO3
Na O O
H O N Na O N
O O
CaCl2 ამ მარილის შესაბამისი მჟავაა HCl. ვწერთ მჟავას გრაფიკულ ფორმულას
ორჯერ, რადგან მარილის შემადგენლობაში მჟავას ორი ნაშთი შედის, შემდეგ
ორვალენტიანი მეტალი კალციუმი წყალბადის ორი ატომის ადგილს იკავებს:
Cl
H Cl
Ca Ca
H Cl Cl

5. 5
BaCO3 ამ მარილის შესაბამისი მჟავაა H2CO3. ვწერთ მჟავას გრაფიკულ
ფორმულას. შემდეგ ორვალენტიანი მეტალი ბარიუმი წყალბადის ორი ატომის
ადგილს იკავებს.
O
H O C O
Ba C O Ba
H O O
Fe2(SO4)3 ამ მარილის შესაბამისი მჟავაა H2SO4. სამჯერ ვწერთ გოგირდმჟავას
გრაფიკულ ფორმულას, რადგან მარილის შემადგენლობაში მჟავას სამი ნაშთი შედის.
შემდეგ სამვალენტიანი მეტალის – რკინის თითოეული ატომი სამ-სამი წყალბად
ატომის ადგილს იკავებს.
H O O O O
S S
Fe H O O O
Fe O
H O O O O
S S
H O O O O
Fe O Fe O
H O O
S S
H O O O O
საშინაო დავალება:
1. დავწეროთ შემდეგი მჟავების სახელწოდებები გრაფიკული ფორმულები,
მჟავას შესაბამისი ნაშთის ფორმულა და ვალენტობა:
HCl, HNO2, H2SO3, H2SO4, H3PO4
2. დაადგინეთ მჟავას ფორმულა თუ:
ა)  (H) = 3,7 %  (P) = 37,8 %  (O) = 58,5%
ბ)  (H) = 1,69 %  (Cr) = 44,07 %  (O) = 54,24 %
3. შეადგინეთ კალციუმის სულფატის, ალუმინის ქლორიდის, რკინის (III)
ნიტრატის, რკინის (II) ფოსფატის, ბარიუმის არსენატის, ქრომის (II)
ქლორიდის, ქრომის (III) სულფატის მოლეკულური და გრაფიკული
ფორმულები.
4. როგორია ელემენტების მასური წილები შემდეგ ნაერთებში?
HF HClO3 Mg(NO3)2 KBr