http://qimia.blogspot.com კურსის ავტორები: მერაბ ჯელია, გიორგი მახარაძე, ნუნუ ჯავახიშვილი.

1. გაკვეთილი N 17
საშინაო დავალების შემოწმება
1. NaOH + HCl  NaCl + H2O
2NaOH + H2SO4 Na2SO4 +2H2O
3NaOH + H3PO4  Na3PO4 + 3H2O
NaOH + HNO3  NaNO3 + H2O
2NaOH + SO3  Na2SO4 + H2O
6NaOH + P2O5  2Na3PO4 + 3H2O
2NaOH + N2O5  2NaNO3 + H2O
2NaOH + CuSO4  Na2SO4 + Cu(OH)2
ხ ხ ხ უ
Ba(OH)2 + 2HCl  BaCl2 + 2H2O
Ba(OH)2 + H2SO4  BaSO4 + 2H2O
3Ba(OH)2 + 2H3PO4  Ba3(PO4)2 + 6H2O
Ba(OH)2 + 2HNO3  Ba(NO3)2 + 2H2O
Ba(OH)2 + SO3  BaSO4 + H2O
3Ba(OH)2 + P2O5  Ba3(PO4)2 + 3H2O
Ba(OH)2 + N2O5  Ba(NO3)2 + H2O
Ba(OH)2 + CuSO4  BaSO4 + Cu(OH)2 (დასაშვებია მიმოცვლის რეაქციის
ხ ხ უ უ
ასეთი ტიპიც – როცა გამოიყოფა ორი უხსნადი ნივთიერება.)
Fe(OH)2 + 2HCl  FeCl2 + 2H2O
Fe(OH)2 + H2SO4  FeSO4 + 2H2O
3Fe(OH)2 + 2H3PO4  Fe3(PO4)2 + 6H2O
Fe(OH)2 + 2HNO3  Fe(NO3)2 + 2H2O
Fe(OH)2 + SO3  FeSO4 + H2O
3Fe(OH)2 + P2O5 Fe3(PO4)2 + 3H2O
Fe(OH)2 + N2O5  Fe(NO3)2 + H2O
Fe(OH)2 + CuSO4
უ ხ
Fe(OH)3 + 3HCl  FeCl3 + 3H2O
2Fe(OH)3 + 3H2SO4  Fe2(SO4)3 + 6H2O
Fe(OH)3 + H3PO4  FePO4 + 3H2O
Fe(OH)3 + 3HNO3  Fe(NO3)3 + 3H2O
2Fe(OH)3 + 3SO3  Fe2(SO4)3 + 3H2O
2Fe(OH)3 + P2O5  2FePO4 + 3H2O
2Fe(OH)3 + 3N2O5  2Fe(NO3)3 + 3H2O
Fe(OH)3 + CuSO4

2. Uუ ხ
Al(OH)3 + 3HCl  AlCl3 + 3H2O
2Al(OH)3 + 3H2SO4  Al2(SO4)3 + 6H2O
Al(OH)3 + H3PO4  AlPO4 + 3H2O
Al(OH)3 + 3HNO3  Al(NO3)3 + 3H2O
2Al(OH)3 + 3SO3  Al2(SO4)3 + 3H2O
2Al(OH)3 + P2O5  2AlPO4 + 3H2O
2Al(OH)3 + 3N2O5  2Al(NO3)3 + 3H2O
Al(OH)3 + CuSO4
უ ხ
მჟავები
როგორც ვიცით (გაკვ. N 12) მჟავები ეწოდებათ რთულ ნივთიერებებს, რომელთა
მოლეკულაში შედის მეტალის ატომით ჩანაცვლების უნარის მქონე ერთი ან
რამოდენიმე წყალბადატომი და მჟავური ნაშთი.
მჟავები შედგენილობის მიხედვით იყოფიან უჟანგბადო (HF, HCl) და ჟანგბადიან
მჟავებად (HNO3, H2SO4).
მჟავებს, რომელთა მოლეკულაში მეტალის ატომით ჩანაცვლების უნარის მქონე
წყალბადის ერთი ატომია – ერთფუძიანი მჟავა ქვია. სადაც ორი ასეთი ატომია –
ორფუძიანი, სადაც სამი ასეთი ატომია – სამფუძიანი.
ერთფუძიანი მჟავებია: HCl, HBr, HI, HNO3, HClO3, HMnO4 და ა.შ.
ორფუძიანი მჟავებია: H2SO4, H2SO3, H2CO3, H2CrO4 და ა.შ.
სამფუძიანი მჟავებია: H3BO3, H3PO4, H3AsO4 და ა.შ.
მჟავების მიღება
1. უჟანგბადო მჟავების მიღება შეიძლება შესაბამისი არამეტალისა და
წყალბადის ურთიერთქმედებით. მიღებული აირადი ნივთიერება იხსნება
წყალში და ვიღებთ მჟავას ხსნარს.
H2 + Cl2  2HCl ქლორწყალბადი, შესაბამისი წყალხსნარია
ქლორწყალბადმჟავა ანუ მარილმჟავა
H2 + F2  2HF ფტორწყალბადი_ფტორწყალბადმჟავა
H2 + S  H2S გოგირდწყალბადი_ გოგირდწყალბადმჟავა
2. ჟანგბადიანი მჟავები მიიღება შესაბამისი მჟავური ოქსიდის წყალთან
ურთიერთქმედებით.
SO2 + H2O  H2SO3 (გოგირდოვანი მჟავა)
SO3 + H2O  H2SO4 (გოგირდმჟავა)
P2O5 + 3H2O  2H3PO4 (ფოსფორმჟავა)

3. აზოტმჟავა მიიღება NO2-ისა და O2-ის წყალთან ურთიერთქმედებით
4NO2 + O2 + 2H2O  4HNO3
3. მარილებისა და გოგირდმჟავას ურთიერთქმედება.
გოგირდმჟავას და მარილების ურთიერთქმედებით შეიძლება როგორც
უჟანგბადო, ისე ჟანგბადიანი მჟავების მიღება. გოგირდმჟავა ყველა სხვა
მჟავაზე ძნელად აქროლადია (tდუღ = 336,5C). ამიტომ მას შეუძლია გამოაძევოს
სხვა მჟავები მათი მარილებიდან.Mმაგ:
t0
2NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2HCl
მყარი ნატრიუმის ქლორიდის და კონცენტრირებული გოგირდმჟავას
(კონცენტრირებული გოგირდმჟავა ქვია ისეთ რეაქტივს, რომელიც დიდი
რაოდენობით H2SO4-ს და მცირე რაოდენობით წყალს შეიცავს) ნარევის
გაცხელებისას HCl გამოიყოფა აირის სახით. სპეციალური გაზგამყვანი
მილით მას ხსნიან წყალში და მიიღება მარილმჟავა.
ფოსფორმჟავას მისაღებად იყენებენ ბუნებრივ მინერალ ფოსფორიტს,
რომელიც ძირითადად კალციუმის ფოსფატისაგან შედგება.
Ca3(PO4)2 + 3H2SO4  3CaSO4 + 2H3PO4
მცირედ
ხსნადი
მიღებული ნარევს გაფილტვრით მოაცილებენ ნალექს (CaSO4) და ხსნარში
გვრჩება ფოსფორმჟავა.
აზოტმჟავას მიღების ერთერთი ხერხია მყარი NaNO3-ის და
კონცენტრირებული გოგირდმჟავას ურთიერთქმედება. გაცხელებისას
მიღებული აზოტმჟავა აორთქლდება. ორთქლი გადადის მაცივარში, ცივდება,
კონდენსირდება (ე.ი. აირი გადადის თხევად მდგომარეობაში) და
გამოიხდება.
t0
NaNO3 + H2SO4  NaHSO4 + HNO3
ნატრიუმის
ჰიდროსულფატი
NaHSO4 ნატრიუმის ჰიდროსულფატი – გოგირდმჟავას და ნატრიუმის
“მჟავე” მარილია. რას ნიშნავს ეს მოგვიანებით გავეცნობით.
საშინაო დავალება:
1. მივიღოთ HBr და HI მჟავათა მიღების ჩვენთვის ცნობილი ხერხებით
2. როგორ მივიღოთ დარიშხანმჟავა (H3AsO4) თუ საწყის ნივთიერებად ვიყენებთ
სუფთა დარიშხანს.