http://qimia.blogspot.com კურსის ავტორები: მერაბ ჯელია, გიორგი მახარაძე, ნუნუ ჯავახიშვილი.

1. გაკვეთილი N 24
თემა N2-ის შემაჯამებელი სამუშაოს შემოწმება:
1. ZnO + 2HNO3  Zn(NO3)2 + H2O
ZnO + H2SO4  ZnSO4 + H2O
ZnO + 2NaOH  Na2ZnO2 + H2O
ZnO + Ba(OH)2  BaZnO2 + H2O
Zn(OH)2 + 2HNO3  Zn(NO3)2 + 2H2O
Zn(OH)2 + H2SO4  ZnSO4 + 2H2O
2NaOH + H2ZnO2  Na2ZnO2 + 2H2O
Ba(OH)2 + H2ZnO2  BaZnO2 + 2H2O
2. მივიღოთ ყველა შესაძლო ხერხით:
KCl
1. 2K + 2HCl  2KCl + H2
2. K2O + 2HCl  2KCl + H2O
3. KOH + HCl  KCl + H2O
4. K2CO3 + 2HCl  2KCl + H2O + CO2
ან გამოვიყენოთ K2SO3, K2S და ა.შ..
5. 2K + Cl2  2KCl
6. 2K + ZnCl2 + 2H2O  2KCl + Zn(OH)2 + H2
ანუ

2. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
2K + ZnCl2 + 2H2O  2KCl + Zn(OH)2 + H2
7. –––––––
8. –––––––
9. 2KOH + FeCl2  2KCl + Fe(OH)2
ხ ხ ხ უ
შეიძლება გამოვიყენოთ ZnCl2, MgCl2 , AlCl3, CuCl2 და ა.შ.
10. K2SO4 + BaCl2  2KCl + BaSO4
ხ ხ ხ უ
MnSO4
1. Mn + H2SO4  MnSO4 + H2
2. MnO + H2SO4  MnSO4 + H2O
3. Mn (OH)2+ H2SO4  MnSO4 + 2H2O
4. Mn CO3+ H2SO4  MnSO4 + H2O + CO2
შეიძლება MnCl2 ან სხვა მარილის გამოყენებაც.
5. ––––––– (ეს ხერხი მხოლოდ უჟანგბადო მჟავას მარილებისთვისაა)
6. Mn + CuSO4  MnSO4 + Cu
7. MnO + SO3  MnSO4
8. Mn(OH)2 + SO3  MnSO4 + H2O
9. ––––––– (Mn(OH)2 არ იხსნება წყალში)
10. MnCl2 + Ag 2 SO4  MnSO4 + AgCl
ხ მხ ხ უ
3. 3LiOH + H3PO4  Li3PO4 + 3H2O
ლითიუმის
ფოსფატი
2LiOH + H3PO4  Li2HPO4 + 2H2O
ლითიუმის
ჰიდროფოსფატი
LiOH + H3PO4  LiH2PO4 + H2O
ლითიუმის
დიჰიდროფოსფატი

3. 4. Fe(OH)3 + 3HNO3  Fe(NO3)3 + 3H2O
რკინის(III)
ნიტრატი
Fe(OH)3 + 2HNO3  Fe(OH)(NO3)2 + H2O
რკინის(III)
ჰიდროქსონიტრატი
Fe(OH)3 + HNO3  Fe(OH)2(NO3) + H2O
რკინის(III)
დიჰიდროქსონიტრატი
5. მოც: m (Al) = 10 გრ
––––––––––––––
უ.გ. m (Al2(SO4)3) = ?
V0 (H2) = ?
M (Al2(SO4)3) = 342 გ/მოლი
M (Al) = 27 გ/მოლი
1. 2Al + 3H2SO4  Al2(SO4)3 + 3H2
2 გ Al წარმოქმნის 342 გ Al2(SO4)3 - ს
10 გ “ “ X “
X =m(Al2(SO4)3)= 10·342/2·27 = 63,3 გ
2 გ Al გამოყოფს ნ.პ. 3 42 ლ H2 - ს
10 გ “ “ X “
X = V0(H2)=10·3·22,4/2·27 = 12,4 l
პასუხი: რეაქციის შედეგად მიიღება 63,3 გრამი ალუმინის სულფატი და 12,4 ლ
(ნ.პ.) წყალბადი.
6. n (K) : n (Cl) : n (O) = 31,84/39 : 28,98/35,56 : 39,18/16 = 0,8164 : 0,8163 : 2,44875 =
1:1:3 ანუ KClO3
გენეტიკური კავშირი არაორგანული ნივთიერებების
კლასებს შორის
ძირითადი სქემა თუ როგორ უკავშირდებიან ნაერთთა კლასები ერთმანეთს
შეიძლება ასე გამოვსახოთ:

4. +O2 +H 2O
მეტალი ფუძე ოქსიდი ფუძე (ტუტე)
+აღმდგენი
+მარილი +მჟავა ოქსიდი
+მეტალი + არამეტალი +მჟავა +მჟავა
+ მჟავა +მჟავა ოქსიდი +მარილი
მარილი მარილი
+ მეტალი
+ტუტე + ფუძე ოქსიდი
+მეტალი +ფუძე ოქსიდი + ფუძე
+ მარილი
+O2 +H2O
არამეტალი მჟავა ოქსიდი მჟავა
+აღმდგენი
ამ სქემის შესაბამისად და იმ ცოდნაზე დაყრდნობით, რომელიც ჩვენ შევიძინეთ,
შეგვიძლია განვახორციელოთ შემდეგი ტიპის გარდაქმნები:
მაგ: N1 Na  Na2O  NaOH  NaCl
ამ გარდაქმნის განხორციელება შეიძლება შემდეგი გზით:
1. 4Na + O2  2Na2O
2. Na2O + H2O  2NaOH
3. NaOH + HCl  NaCl + H2O
მაგ: N 2 S  SO2  H2SO3  K2SO3

5. 1. S + O2  SO2
2. SO2+ H2O  H2SO3
3. H2SO3 + 2KOH  K2SO3 + 2H2O
შეიძლება იყოს უფრო რთული შემთხვევებიც.
მაგ:
რომ არ გამოგვრჩეს რომელიმე დავალება დავნომროთ გარდაქმნის თითოეული
მიმართულება.
1) Cu  CuO
2Cu + O2  2CuO
2) CuO  Cu
ოქსიდებიდან მეტალების მისაღებად ვიყენებთ აღმდგენლებს (H2, CO და C),
CuO + H2  Cu + H2O
ან CuO + CO  Cu + CO2
ან 2CuO + C  Cu + CO2
3) CuCl2  CuO
ეს გარდაქმნა არ შეიძლება განხორციელდეს ერთი რეაქციის საფუძველზე. ჯერ
სპილენძის ქლორიდიდან უნდა მივიღოთ სპილენძის ჰიდროქსიდი და შემდეგ
სპილენძის ჰიდროქსიდიდან სპილენძის ოქსიდი.
ანუ CuCl2 + 2KOH  2KCl + Cu(OH)2
ხ ხ ხ უ
t0
Cu(OH)2  CuO + H2O

6. 4) CuO  CuCl2
CuO + 2HCl  CuCl2 + H2O
5) CuCl2  Cu(OH)2
ეს გარდაქმნა ხორციელდება მხოლოდ ტუტესთან ურთიერთქმედებით.
CuCl2 + 2KOH  Cu(OH)2 + 2KCl
შეიძლება NaOH და Ba(OH)2-ის გამოყენება.
6) Cu(OH)2  CuCl2
Cu(OH)2 + 2HCl  CuCl2 + 2H2O
7) CuCl2  Cu
მარილთან მეტალის ურთიერთქმედებით შეიძლება მივიღოთ ახალი მეტალი.
CuCl2 + Fe  Cu + FeCl2
რკინის ნაცვლად შეიძლება გამოვიყენოთ სხვა რომელიმე სპილენძზე უფრო
აქტიური მეტალი. მაგ: Zn, Mn, Co, Ni, Sn, Pb.
8) Cu  CuCl2
რადგან Cu მეტალთა აქტივობის მწკრივში წყალბადის მარჯვნივაა მოთავსებული
რეაქცია
არ მიდის. ამიტომ აღნიშნული გარდაქმნა შეიძლება ასე განხორციელდეს:
Cu + Cl2  CuCl2
Cu + HgCl2  CuCl2 + Hg
9) Cu(OH)2  Cu
ამ გარდაქმნის ერთი რეაქციით განხორციელება შეუძლებელია. ამას ორი საფეხური
ჭირდება.
t0
Cu(OH)2  CuO + H2O
CuO + H2  Cu + H2O
(H2-ის ნაცვლად შეიძლება გამოვიყენოთ თქვენთვის უკვე ცნობილი სხვა
აღმდგენლებიც)
10) Cu  Cu(OH)2
ამ გარდაქმნასაც ორი საფეხური ჭირდება. ჯერ სპილენძისგან მივიღოთ მისი
რომელიმე ხსნადი მარილი.
მაგ: Cu + Cl2  CuCl2
Cu + Hg(NO3)2  Cu(NO3)2 + Hg
(როცა ვისწავლით აზოტმჟავას და კონცენტრირებული გოგირდმჟავას თვისებებს,
შეიძლება გამოვიყენოთ ამ ნივთიერებათა სპილენძთან ურთიერთქმედებაც).
შემდეგ სპილენძის მარილები შეიძლება გარდავქმნათ სპილენძის ჰოდროქსიდად.
CuCl2 + Ba(OH)2  Cu(OH)2 + BaCl2
საშინაო დავალება:

7. დავწეროთ გარდაქმნის შესაბამისი რ ეაქციის ტოლობები:
1. Na  NaOH  Na2CO3  NaCl  NaNO3  Na2SO4
2. Al  AlCl3  Al(OH)3  Al2(SO4)3  Al(OH)3  NaAlO2
3. P  P2O5  H3PO  K3PO4  Ca3(PO4)2  H3PO4
4. Cl2  HCl  NaCl  AgCl
5. MgO  MgSO4  Mg(NO3)  Mg(OH)2  MgCl2
6.
7.
თემა N 2. ძირითადი დებულებები.
1. არაორგანული ნივთიერებები იყოფა ორ ჯგუფად: მარტივი და რთული
ნივთიერებები.
2. მარტივი ნივთიერებები ერთი ელემენტის ატომებისაგან შედგება. მარტივი
ნივთიერებებია მეტალები და არამეტალები. მეტალები მყარი ნივთიერებებია
(გამონაკლისია ვერცხლისწყალი). მათ ახასიათებთ ელექტრო და სითბოგამტარობა,
ჭედადობა, გლინვადობა და მეტალური ბზინვარება. არამეტალები
როგორც მყარი, ისე თხევადი და აირადი ნივთიერებებია. მათ მეტალებისათვის
დამახასიათებელი ფიზიკური თვისებები ნაწილობრივ ან საერთოდ არ ახასიათებთ.
3. რთული ნივთიერებები იყოფიან ოქსიდებად, ჰიდროქსიდებად (ფუძეები),
მჟავებად და მარილებად.
4. ოქსიდები ელემენტების ნაერთებია ჟანგბადთან. ოქსიდები იყოფა
მარილწარმომქმნელ და მარილარწარმომქმნელ ოქსიდებად. მარილწარმომქმნელია
ფუძე, მჟავა და ამფოტერული ოქსიდები. ფუძე ოქსიდები რეაგირებენ მჟავებთან და
არ რეაგირებენ ტუტეებთან. ფუძე ოქსიდები რეაგირებენ აგრეთვე მჟავურ
ოქსიდებთან. . ფუძე ოქსიდების ნაწილი კი იერთებს წყალს და წარმოქმნის ტუტეს.
მჟავური ოქსიდები რეაგირებენ ტუტეებთან და არ რეაგირებენ მჟავებთან. წყალთან
მჟავური ოქსიდები მჟავებს წარმოქმნიან (გამონაკლისია SiO2). მჟავური ოქსიდები

8. რეაგირებენ ფუძე ოქსიდებთან. ამფოტერული ოქსიდები რეაგირებენ როგორც
ტუტეებთან ისე მჟავებთან.
5. მეტალთა ჰიდროქსიდები (ფუძეები) შეიცავენ მეტალის ატომსა და მასთან
დაკავშირებულ ჰიდროქსიდის ჯგუფებს. წყალში ხსნად ჰიდროქსიდებს ტუტეებსაც
უწოდებენ. ფუძეები რეაგირებენ მჟავებთან და მჟავურ ოქსიდებთან. ტუტეები
რეაგირებენ მარილებთან. უხსნადი ფუძეები გახურებით იშლებიან.
6. მჟავების მოლეკულები შეიცავენ ერთ ან რამოდენიმე წყალბადის ატომს
რომლებიც შეიძლება ჩანაცვლდეს მეტალის ატომებით. მჟავები რეაგირებენ
მეტალებთან, ფუძე და ამფოტერულ ოქსიდებთან, მეტალთა ჰიდროქსიდებთან და
მარილებთან.
7. ამფოტერული ჰიდროქსიდები რეაგირებენ როგორც ტუტეებთან ისე მჟავებთან.
მათ სუსტი ფუძის და სუსტი მჟავას თვისებები აქვთ.
8. ნორმალური (საშუალო) მარილები მეტალის ატომებისა და მჟავას ნაშთის
ჯგუფებისაგან შედგებიან. მარილების მიღების ათი ძირითადი ხერხი არსებობს.
მარილები რეაგირებენ მეტალებთან, მჟავებთან, ტუტეებთან და მარილებთან.
9. გარდა ნორმალური მარილებისა არსებობენ მჟავა, ფუძე, ორმაგი და შერეული
მარილები.