1. გაკვეთილი № 10
შემოწმება:
საკონტროლო სამუშაოს შემოწმება
1. PH3 P(III); SiH4 Si(IV); P2O5 P(V);
SiO2 Si(IV); V2O5 V(V); Cr2O3 Cr(III);
CrO2 Cr(IV); CrO3 Cr(VI); CrO Cr(II)
2. Al (III) Al2O3; Fe (II) FeO, Fe (III) Fe2O3;
S ( IV) SO2; S (VI) SO3; Mn (II) MnO;
Mn (III) Mn2O3, Mn (IV) MnO2; Mn (VI) MnO3;
Mn (VII) Mn2O7.
3. ა) ω (H) = 1,59 %; ω (N) = 22,22 %; ω (O) = 76,19 %.
ბ) ω (P) = 43,66 %; ω (O) = 56,63 % ω (O) = 40,51%
გ) ω (K) = 24,68%; ω (Mn) = 38,81%;
2,4 39,1 58,5
4. ა) n (H) : n (S) : n (O) = : : = 2,4 : 1,22 : 3,65 = 2 : 1 : 3
1 32 16
ე.ი. ნაერთის ფორმულაა H2SO3
42,8 57,2
ბ) n (C) : n (O) = : = 3,57 : 3,575 = 1 : 1
12 16
ე.ი. ნაერთის ფორმულაა CO
5. მოც: m (H2SO4) = 20გ
-------------------------
უ.გ. m (NaOH) = ?
m (Na2SO4) = ?
m (H2O) = ?
M(H2SO4) = 98 გ/მოლი
M(NaOH) = 40 გ/მოლი
M(Na2SO4) = 142 გ/მოლი
M(H2O) = 18 გ/მოლი
2NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + 2H2O
2·40გ NaOH რეაგირებს 98 გ H2SO4 თან
X “ “ “ 20 “
2 ⋅ 40 ⋅ 20
X= m (NaOH) = =16,3 გ
98
98 გ H2SO4-ს შეესაბამება 142 გ Na2SO4

2. -2-
20 “ “ “ X “
2 ⋅142
X= m(Na2SO4) = = 28,98 გ
98
98 გ H2SO4-ს შეესაბამება 2·18გ H2O
20 “ “ “ X “
20 ⋅ 2 ⋅18
X= m(H2O) = = 7,3 გ
98
პასუხი: რეაქციაში შედის 16,3 გ NaOH, რეაქციის შედეგად მიიღება 28,98გ Na2SO4
და 7,3გ H2O.
6. მოც: m (CO2) = 10გ; M (CO2) = 44 გ/მოლი
m (CO) = 5გ M (CO) = 28 გ/მოლი
-------------------------
უ.გ. VO (ნარევი) = ?,
10
VO (CO2) = n (CO2) · 22,4 = = 5,09 ლ
44 ⋅ 22,4
5
VO (CO) = n (CO) · 22,4 = = 4 (ლ)
28 ⋅ 22,4
VO (ნარევი) = 5,05 + 4 = 9,05 (ლ)
7. მოც: V0 (N2) = 10ლ
V0 (H2) = 15ლ
-------------------------
m (ნარევი) = ?,
10
m(N2) = n (N2) · M (N2) = = 12,5 (გ)
28 ⋅ 22,4
15
m(H2) = n (H2) · M (H2) = = 1,34 (გ)
2 ⋅ 22,4
m(ნარევი) = 12,5 + 1,34 = 13,84 (გ)
8. 2Fe + 3Br2→ 2FeBr3 შეერთება
2Ca(NO3)2 → 2CaO + 4NO2 + O2 დაშლა
Sn + Cu(NO3)2 → Cu(NO3)2 + Sn ჩანაცვლება
2As + 3I2 → 2AsI3 შეერთება

3. -3-
BaO + 2HNO3 → Ba(NO3)2 + H2O მიმოცვლა
2KOH + H2CO3 → K2CO3 + 2H2O მიმოცვლა
PbCl4 → PbCl2 + Cl2 დაშლა
Mg + 2HBr → MgBr2 + H2 ჩანაცვლება
2Fe(OH)3 → Fe2O3 + 3H2O დაშლა
Cu(NO3)2 + 2KOH → 2KNO3 + Cu(OH)2 მიმოცვლა
ენდოთერმული და ეგზოთერმული რეაქციები
მეთანის წვისას გამოიყოფა ენერგია (სითბო), კირქვის დაშლის რეაქცია კი
მხოლოდ გაცხელებისას შეიძლება წარიმართოს. ამ დროს შთაინთქმება ენერგია
(სითბო).
რეაქციას, რომელიც მიმდინარეობს ენერგიის (სითბოს) გამოყოფით, ეგზოთერ-
მული რეაქცია ეწოდება. “ეგზო” ბერძნულად – გარეშე, გარეთ; “თერმო” – სითბო.
ენერგიის (სითბოს) შთანთქმით მიმდინარე რეაქციას _ ენდოთერმული რეაქცია
ეწოდება. “ენდო” ბერძნულად – შიგნით.
CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O + 800 კჯოული/მოლი (ეგზოთერმული რეაქცია)
CaCO3 → CaO + CO2 – 178 კჯოული/მოლი (ენდოთერმული რეაქცია)
სითბოს (ენერგიის) რაოდენობას, რომელიც გამოიყოფა (ან შთაინთქმება) ერთი
მოლი ნივთიერების გარდაქმნისას, რეაქციის სითბური ეფექტი ეწოდება.
რეაქციის ტოლობებს, რომლებშიც მითითებულია რეაქციის სითბური ეფექტი
თერმოქიმიური ტოლობა ეწოდება.
ამოცანა:
ამოცანა რამდენი ჯოული ენერგია გამოიყოფა 10 ლ (ნ.პ.) მეთანის წვისას, თუ
ცნობილია, რომ
CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O + 800კჯოული/მოლი
22,4 ლ CH4-ის წვისას გამოიყოფა 800 კჯოული სითბო
10 ლ “ –––––––––––––––––– “ x “ –––––––––– “
10 ⋅ 800
x= = 357,13 კჯოული
22,4
პასუხი:
პასუხი 10 ლ (ნ.პ.) მეთანის წვისას გამოიყოფა 357,13 კჯოული ენერგია.

4. -4-
არაორგანულ ნივთიერებათა კლასიფიკაცია
ნივთიერებები თავის დროზე დაყვეს ორგანულ და არაორგანულ (მინერალურ)
ნივთიერებებად. ორგანული ნივთიერებები ცოცხალი ორგანიზმებიდან იქნა
გამოყოფილი და სწორედ ამიტომ შეერქვათ მათ ეს სახელი. ორგანულ ნივთიერებებს
ჩვენ მოგვიანებით გავეც ნო ბით.
არაორგანული ნივთიერებები ორ ძირითად ჯგუფად იყოფა. ესენია: მარტივი და
რთული ნივთიერებები.
მარტივი ნივთიერებები ერთი ელემენტის ატომებისგან შედგება., რთული ნივთი-
ერებები კი _ ორი ან მეტი ელემენტის ატომებისგან.
მარტივი ნივთიერებები იყოფა ორ ჯგუფად: მეტალები და არამეტალები.
მეტალებს ზოგჯერ ლითონებსაც უწოდებენ. შესაბამისად შეიძლება გამოვიყენოთ
ტერმინები ლითონები და არალითონები.
მეტალები მყარი ნივთიერებება (გამონაკლისია ვერცხლისწყალი Hg, რომელიც
ჩვეულებრივ პირობებში თხევადია). ისინი კარგი სითბო- და ელექტრო გამ ტარებია.
მათ ახასიათებთ მეტალური ბზინვარება, ჭედადობა და გლინვადობა.
მეტალებია: Li, Na, K, Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Zn, Al, Fe, Sn, Pb, Au, Pt და ა.შ.
არამეტალებს ზემოთ ჩამოთვლილი თვისებები მხოლოდ ნაწილობრივ ან
საერთოდ არ ახასიათებთ. არამეტალი შეიძლება იყოს მყარ (გოგირდი, ფოსფორი,
იოდი), თხევად (ბრომი Br2), ან აირად (H2, O2, N2, Cl2, F2) მდგომარეობაში. ზოგიერთი
არამეტალი, მაგ: ნახშირბადი (გრაფიტი) ატარებს ელექტრულ დენს, ზოგს ახასი-
ათებს მეტალური ბზინვა (Si, I2), მაგრამ მეტალებისთვის დამახასიათებელი ყველა
ფიზიკური თვისება ერთად არც ერთ არამეტალს არ ახასიათებს.
რთული ნივთიერებები (ანუ ნაერთები) შეიძლება დავყოთ 4 კლასად. ესენია:
ოქსიდები, მეტალთა ჰიდროქსიდები, მჟავები და მარილები:
რთული ნივთიერებების შედგენილობას და მათ თვისებებს გავეცნობით შემდეგ
გაკვეთილებზე.
დავალება:
საშინაო დავალება
1. როგორ რეაქციებს ეწოდება ენდოთერმული და ეგზოთერმული რეაქციები?
2. რას ეწოდება რეაქციის სითბური ეფექტი?
3. რამდენი ჯოული ენერგია შთაინთქმება 100 გრამი CaO –ს მიღებისას, თუ
რეაქციის თერმოქიმიური განტოლებაა
CaCO3 → CaO + CO2 – 178 კჯოული
4. როგორი ფიზიკური თვისებები აქვთ მეტალებს?
5. რამდენი გრამი Al უნდა შევიდეს რეაქციაში HCl-თან, რომ მივიღოთ 100ლ H2
(ნ.პ.)? რამდენი გრამი AlCl3 მიიღება ამ დროს?
6. რამდენი ლიტრი (ნ.პ) ჟანგბადი დაიხარჯება 10ლ (ნ.პ) H2 და 20ლ CH4-ის
ნარევის წვისას, თუ შესაბამისი რეაქციის ტოლობებია:
2H2 + O2 → 2H2O
CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O
გამოთვალეთ საწყისი ნარევის სიმკვრივე ჰაერისა (Dჰაერი) და წყალბადის (DH2)
მიმართ?