1. P U N O I : K L A S A E 8 B M E
K R Y E T A R > K R I S T I S H A K A
FASHIZMI

2. CFARE ESHTE FASHIZMI?
 Fashizmi është një ideologji radikale dhe nacionaliste
autoritare politike.Fashistët kërkojë për të organizuar
një komb sipas perspektiva korporatiste, vlerave, dhe
sistemeve, duke përfshirë edhe sistemin politik dhe
të ekonomisë.Fashizmi u krijua fillimisht nga
sindikalistet kombëtar italian në Luftën e Parë
Botërore te cilet kombinuan pikëpamjet ekstreme të
krahut të djathtë politikes pergjate
kolektivizmit.Dijetarët në përgjithësi e konsiderojnë
fashizmit të jetë shumë i drejtë.

4. CFARE DO TE THOTE FASHIZEM
 Termi fascismo rrjedh nga fjala italiane fascio, që do të thotë
"pako" apo grup, dhe nga fjala latine fasces. Fasces, i cili
përbëhej nga një pako e shkopinjve që ishin të lidhura rreth
një sëpate, ishte njësimbol i lashtë romak i autoritetit të
magjistratit qytetar. Ata ishin kryer nga liktoret e tij dhe
mund tëpërdorej për ndëshkimin trupor dhe kapitalit në
komandën e tij.Fjala fascismo gjithashtu lidhet edhe me
organizatat politike në Itali të njohur si fasci, grupe
tëngjashme me urdhra të ndryshëm apo sindikatat.Simbolika
e fasces shpreh forcë dhe unitet: (një shkop vetëm thyhet
lehtë, ndërsa pako është e vështirëtë thyhet). Simbole të
ngjashme janë zhvilluar nga lëvizjet e ndryshme fashiste, për
shembull simbolifalangë është i një bande i shigjetare te
bashkuar së bashku

6. IDEOLOGJIA
 Duke parë kombin si një komunitet të integruar kolektiv, ata e
shohin pluralizmin si një aspekt jofunksional të shoqërisë, dhe të
justifikojnë një shtet totalitar, si një mjet për të përfaqësuar kombin
nëtërësinë e saj.Ata identifikojnë dhunën dhe luftën si veprime që
krijojnë rigjenerim dhe vitalitet kombëtar.Fashizmi mohon
konceptet e barazise, materializmit, dhe racionalizmi në favor të
veprimit, disiplinësdhe hierarkisë.Ata janë kundër liberalizmit (si
një lëvizje borgjeze) dhe marksizmit (si një lëvizje proletare) për
tëqenë lëvizje ekonomike ekskluzive te klasës bazë.Fashistët
paraqesin ideologjinë e tyre si ajo e një lëvizje ekonomikisht trans-
klasë që promovondhënien fund konfliktit të klasës ekonomike për
të siguruar solidaritetit kombëtar.Ata besojnë se klasat ekonomike
nuk janë të aftë të qeverisin një komb si duhet, dhe se një elitë
ebazuar në merita e personave me përvojë ushtarake duhet të
vendosë me anë të regimenting forcat e njëkombi të prodhimit dhe
sigurimit te pavarësisë se kombIT

8. VENDOSJA E FASHIZMIT NE ITALI DHE
FIGURA E BENITO MUSSOLINIT (DUCES)
 Me 23 mars 1919, Benito Mussolini, nje veteran italian i Luftes I Boterore
dhe botues i gazetes socialiste, u nda nga socialistet italian dhe formoi
"Fasci di Combattimento", nje emer i kopjuar nga levizjet fshatare
revolucionare italiane, apo "Bandat Luftuese", te shekullit 19. E njohur
ndryshe si Partia Fashiste, organizata e krahut te djathte te Mussolinit, u
angazhua te mbroje nacionalistet italian. Te veshur me uniforma te zeza,
ata anoncuan nje program qe synonte terrorizimin dhe frikesimin e
oponenteve majtiste.
Ne tetor 1922, Mussolini drejtoi fashistet ne marshimin e Romes, dhe
Mbreti Emmanuel III, qe kishte pak besim ne qeverine e parlamentit
italian, i kerkoi Mussolinit te formoje nje qeveri te re. Fillimisht, Mussolini,
si kryeminister i kabinetit fashist, bashkepunoi me parlamentin italian, por
pastaj i ndihmuar nga policia e tij brutale, shpejt ai u be nje diktator efektiv
i Italise. Me 1924, nje kryengritje socialiste u shtyp, dhe ne janar te 1925
shteti fashist u themelua zyrtarisht, me Mussolinin si "Il Duce" -
"Udheheqes".

10. VAZHDIM...
Mussolini u beri thirrje ish aleateve perendimore te Italise per nje traktat te ri, por invazioni i tij
brutal me 1935 ne Etiopi, i mbylli shtigjet per aleance me demokracite perendimore. Me
1936, Mussolini iu bashkua liderit nazist Adolf Hitler per te ndihmuar forcat nacionaliste te
Frankos ne Luften Civile te Spanjes, gje qe nxiti firmosjen e nje traktati bashkepunimi te
politikes se jashtme mes Italise e Gjermanise naziste me 1937. Megjithese revolucioni nazist
i Adolf Hitlerit ishte modeluar sipas menyres se marrjes se pushtetit nga Mussolini ne Itali
dhe ne perputhje me Partine Fashiste Italiane, perseri Italia fashiste dhe "Il Duce" mbeten
partneret me te dobet te boshtit Berlin-Rome gjate Luftes II Boterore.
Ne korrik 1943, deshtimi i pepjekjeve te Italise ne lufte dhe invazioni i menjehershem i
Aleateve, cuan ne nje rebelim brenda Partise fashiste. Dy dite pas renies se Palermos me 24
korrik, Keshilli i Madh Fashist refuzoi linjen politike te diktuar nga Hitleri tek Mussolini,
dhe me 25 korrik Ducja u arrestua. Marshalli fashist Pietro Badoglio mori drejtimin e
qeverise, dhe ne shtator Italia u dorezua pa kushte tek Aleatet. Tete dite me vone, gjermanet
liruan Mussolinin nga burgu i Abruzzi Mountains, dhe ai u be lideri i territoreve te veriut te
Italise qe ishin nen kontrollin gjerman. Me renien e Gjermanise ne prill 1945, Mussolini u
kap nga partizanet italian dhe me 29 prill u egzekutua nga nje skuader pushkatimi se bashku
me te dashuren e tij Clara Petacci, pas nje ceremonie te shkurter martese. Trupat e tyre u
sollen ne Milano, ku u varen prej kembesh ne nje shesh publik.

12. Vendosja e fashizmit ne Shqiperi
Mbreti i Italisë Viktor Emanueli i Tretë në të vërtetë kishte
kundërshtuar pushtimin e Shqipërisë, duke e konsideruar si
një rrezik pa fitim. Por Musolini kishte planet e tij.
Ultimatumi ndaj Shqipërisë për t’ju dorëzuar Italisë u bë më
25 mars 1939. Refuzimi i Shqipërisë për dorëzim, bëri që
Benito Musolini ta pushtonte atë në 7 prill të 1939.
Rezistenca ishte e dobët (Rezistenca e Durrësit) dhe shumë
shpejt, trupat ushtarake Italiane do të merrnin kontroll mbi
Shqipërinë. Mbreti i Zog, arratiset me familjen e tij në
vendin fqinj Greqinë dhe më pas në Londër. Pasi kishte
pushtuar Shqipërinë, më 28 tetor të 1940 edhe Greqia do të
binte në duar të Italianëve. Italia nuk provoi veten të denjë
për të mbajtur nën kontroll këto dy vende.

14. VAZHDIM…
 Bombarduesit anglez do të ishin shumë eficient
kundra anijeve Italiane. Një luftë-anije u fundos,
ndërsa shumë të tjera do të dëmtoheshin rëndë duke
dalë jashtë-përdorimit. Sulmi i avionëve bombardues
ndaj Flotës Italiane do të bëhej e mundur në portin
jugor të Tarantos, ku avionët do të përdornin
torpedo për të fundosur dhe dëmtuar anijet Italiane.
Torpedot do të konsideroheshin si shumë të
rëndësishme dhe përdorimi i tyre do të bëhej i
mundur më vonë në sulmin e Japonezëve në Pearl
Harbor, kundra ShBA-së.

16. Vazhdim...
 Ne korrik 1943, deshtimi i pepjekjeve te Italise ne lufte dhe
invazioni i menjehershem i Aleateve, cuan ne nje rebelim
brenda Partise fashiste. Dy dite pas renies se Palermos me 24
korrik, Keshilli i Madh Fashist refuzoi linjen politike te
diktuar nga Hitleri tek Mussolini, dhe me 25 korrik Ducja u
arrestua. Marshalli fashist Pietro Badoglio mori drejtimin e
qeverise, dhe ne shtator Italia u dorezua pa kushte tek Aleatet.
Tete dite me vone, gjermanet liruan Mussolinin nga burgu i
Abruzzi Mountains, dhe ai u be lideri i territoreve te veriut te
Italise qe ishin nen kontrollin gjerman. Me renien e
Gjermanise ne prill 1945, Mussolini u kap nga partizanet
italian dhe me 29 prill u egzekutua nga nje skuader
pushkatimi se bashku me te dashuren e tij Clara Petacci, pas
nje ceremonie te shkurter martese. Trupat e tyre u sollen ne
Milano, ku u varen prej kembesh ne nje shesh publik.

18. C SE DYTE BOTERORE
 Në 25 korrik 1943, Këshilli i Lartë votoi që Benito Mussolini,
diktatori fashist i Italisë, të largohej nga pushteti. Ai u arrestua sapo
u largua nga takimi me Mbretin Viktor Emanueli, i cili i pohoi
Duçes se lufta tashmë ishte e humbur. Mussolini reagoi me një
urtësi jo të zakonshme.
Gjatë mbrëmjes së 24 korrikut dhe në orët e para të 25 korrikut,
Këshilli i Lartë i qeverisë fashiste u mblodh për të diskutuar për të
ardhmen e Italisë. Ndërsa të gjithë ishin të shqetësuar për
pezullimin e liderit të tyre, Mussolini ishte i sëmurë, i lodhur, dhe i
dërrmuar nga disfatat ushtarake të pësuara nga ushtria italiane. Ai
dukej se po kërkonte mënyrën për t’u larguar nga pushteti. Dino
Grandi, një nga personat më të arsyeshëm të Këshillit, argumentoi
që diktatura e kishte çuar Italinë në prag të një katastrofë ushtarake,
ngriti të paaftët në pushtet, dhe izoloi pjesën më të madhe të
popullsisë.

20. VAZHDIM…
 Ai propozoi një mocion për të transferuar disa nga fuqitë e liderit tek
mbreti. Mocioni u miratua. Ndërsa disa ekstremistë nxorën pengesa, dhe
më vonë u përpoqën të bindnin Mussolinin të arrestonte ata që votuan së
bashku me Grandin, Duçia tashmë ishte i paaftë për të gjetur rrugëdalje.
Pasi Këshilli i Lartë votoi, Mussolini, i lodhur dhe i parruar, bëri takimin e
tij të zakonshëm me mbretin, gjatë të cilit ai informonte Viktor Emanuelin
për gjendjen aktuale të punëve. Këtë mëngjes, mbreti e informoi
Mussolinin që Gjenerali Pietro Badoglio do të bëhej kryeministër dhe se
lufta ishte tashmë e humbur për italianët. Mussolini nuk kundërshtoi. Sapo
u largua nga takimi, Mussolini arrestohet nga policia, e cila kishte
planifikuar në mënyrë sekrete largimin e liderit plotësisht për disa kohë.
Ata kishin si justifikim votën e Këshillit. Pasi kishte marrë sigurinë për
jetën e tij personale, Mussolini pranoi në heshtje arrestimin. Kur u bë
publik lajmi i arrestimit të Mussolinit, gjendja u qetësua. Nuk pati asnjë
përpjekje nga miqtë e tij fashistë për ta shpëtuar atë nga dënimi në Ishullin
e Ponzas ku ai u dërgua. E vetmja pyetje që mbeti ishte nëse Italia do të
vazhdonte të luftonte në krah të Gjermanisë apo do të dorëzohej tek
Aleatët.

22. Vazhdim ...
 Me 8 shtator 1943 Italia nenshkroi kapitullimin dhe iu
dorezua teresisht aleateve.Situata ndryshoi kur ushtria
gjermane pushtoi Italine veriore dhe liron Musolinin nga
burgu, ndersa mbreti e Badolio u vendosen ne jug te
vendit.Musolini nen kujdesin e ushtrise gjermane krijon
ne veri Republiken Salo.
 Gjate viteve 1943-1944 aleatet cliruan Italine qendrore (
Napolin, Romen e Fierncen ).Italia veriore ( Milano,
Torino e Gjenova) u clirua nga forcat partizane ndersa
jugu nga bashkepunimi mes dy forcave( partizane dhe
aleatet). Me 28 prill 1945 vritet nga forcat partizane ne
kufi me Zvicren.

23. SIMBOLET E FASHISTEVE


24. ALEATE
