1. Historia :8.

2. BOTA NE FILLIM
TE SHEKULLIT
XX DHE LUFTA E
I BOTERORE.

3. 1)Bota ne fillim te shek.XX :Lufta e 1
Boterore.
• Lufta e Parë Botërore apo Lufta e Madhe ishte lufta që përfshiu
pothuajse gjithë botën, nga viti 1914 deri në vitin 1918. Kjo luftë e
paparë ndonjëherë në historinë e njerëzimit i kushtoi atij humbjen 20
milionë njerëzve. "Lufta e Madhe" përfshiu gjashtë kontinentet e
banuara të lëmshit tokësor: Evropën, Azinë,Afrikën, Amerikën e
Jugut, Amerikën e Veriut dhe Australinë. Lufta e pare boterore ishte
kryesisht e perqendruar ne Gjermani dhe france e ndare ne bllokun
qendror dhe antanten Lufta e I Botërore nisi me vrasjen e
kryedukës Franc Ferdinandit, trashëgimtarit të tronit të Perandorisë
Austro-Hungareze në Sarajevë tëBosnjës nga kombëtaristi serboboshnjak Gavril Princip me 28 qershor 1914.
• Në këtë konflikt mbarëbotëror të armatosur u përballuan dy fuqi të
mëdha: Perandoritë qendrore (Perandoria gjermanike dhe Perandoria
Austro-Hungareze) dhe nga ana tjetër Pakti i Trefishtë (me Mbretëritë
e Bashkuara, Francën, dhe Rusinë). Lufta e Madhe filloi me 28
korrik 1914 dhe përfundoi më 11 nëntor 1918 me fitoren e Paktit të
Trefishtë.

4. Fuqite mbreterore ne nje baraspeshe
te veshtire .
ANGLIA
FRANCA
ANTANTA
RUSIA
AUSTOHUNGARIA
ITALIA
Bloku
Qendror
GJERMANIA

5. 2)Epoka e bukur:Besimi te zhvillimi.
Levizja qytetare e punetore.
•
•
•
•
•
Zhvillimi i ekonomise dhe i
shkences krijoi shpresen per nje
epoke te re, te qete , pa luftera.
Filloi levizja qytetare per
zgjeriminee te drejtave te njeriut.
Puntoren krijua sundikatat per te
mbrojtur te drejtat e tyre.
Linden partite punetore.
Ne shume vende u vendosen ligjet
per te mbrojtur te drejtat te
punetoreve.
Kete periudhe te re , kuu
mbreteronte paqja,qetesia e
zhvillimi ekonomik , njerzit e
vlersonin si nje epoke te bukur e
plot shpresa per te ardhmen .
Emiliana Paker me 1903
krijoi ne ANGLI “Bashkimi
Social e Politik te grave”
Punoi shume qe grate te
fitonin te drejten e votes .

6. 3)Shkaku dhe fillimi I Luftes Se 1
Boterore.
•
•
Shkaqet e luftës së 1 Botërore ishin të
shumëllojshme.Britania e Madhe dhe Franca
humbën parësine ekonomike dhe ushtarake,
kurse vendi i tyre ishte marrë nga forcat e reja
ushtarako-ekonomike SHBA , Gjermani dhe
Japonia.
Lufta e I Botërore nisi me vrasjen e kryedukës
Franc Ferdinandit, trashëgimtarit të tronit
të Perandorisë AustroHungarezenë Sarajevë tëBosnjës nga
kombëtaristi serbo-boshnjak Gavri.
Princip me 28 qershor 1914.
Rivaliteti midis fuqive të mëdha u theksua në
Evropë,Azi dhe Afrikë. Për arritjen më të mirë
të qëllimeve të tyre, fuqitë e mëdha europiane
formuan dy blloqe luftarakopolitike:ANTANTEN dhe FORCAT QENDRORE.
1.Rivaliteti mes shteteve per te
vendosur hegjemonine e tyre.
2.Politika agresive qe ndiqnin
shtetet ndaj njeri-tjetrit
3.Konflitet mes shteteve per
pabarazine ekonomike dhe
lindja e ndjenjes se
nacionalizmit polk,
Shpërthimi i luftës.

7. 4)Zhvillimi I luftes ne vitet 1914-1915.
• Gjermania kishte hartuar “RRUFE TE LUFTES”.Beteja e Marnes solli disfaten
e ketij plani.Traktati I Fshehte i Londres e terhoqi Italine ne lufte perkrah
Antantes.
• Plani rrufe u nda ne 2 faza por ato deshtuan .
• Itali kishte mbetuer e pakenaqur nga veprimet e aleateve te sa,Gjermani e
Astro-Hungaria.Keto nuk kishin marre pelqimin e Italise , kur kishin hyre ne
lufte,prandaj Italia u shpall shtet neutral.
• Me vone, ne vitin 1915 ,Italia hyri ne bisedime te fshehta me Antanten. Me
26 prill 1915 shtetet e Antantes dhe Italia nenshkruan nje marreveshje qe u
quajt”Traktati I fshehte I Londres”.
• Sipas marreveshjes Italise iu premtua te merrte krahinat verilindore, qe
gjendeshin ne Perandorine Austro-Hungarezedhe territore e ishuj Ballkan,
ku perfshihej dhe ishulli I Sazanit dhe vlorame rrethinat e saj.
• Ne maj Italia I shpalli lufte Austro-Hungarise.

8. 5)ZHVILLIMI I LUFTES I BOTERORE DHE PERFUNDIMI I SAJ
• Gjate vitit 1916 betejat kryesore u zhvilluan ne Verdun e Somme.Gjate vitit
1917 ndodhen dy ngjarje te medha qe sollen dhe perfundimin e luftes:
• *Revolucioni ne Rusi
• *Hyrja ne lufte e SHBA-se perkrah Antantes
1) Revolucioni qe ndodhi ne Rusi ,ne nentor 1917 ,solli ne pushtet qeverine
bolshevike te drejtuar nga Vladimir Ilic Lenini. Qeveria e re revolucionare
ne mars te 1918 beri paqe me Bllokun dhe doli nga lufta.
• 2) Ne prill te 1917, ne lufte perkrah Antantes hyri SHBA-ja ,e udhehequr nga
presidenti Uillson .
• ~
• Forcat e Bllokut nuk mund ta vazhdonin me luften. Ne korrik te vitit 1918
,ne frontin Perendimor,ushtrite anglo-franko-amerikane i detyruan forcat
gjermane te terhiqeshin nga territoret Franceze.Me 3 nentor 1918 u
nenshkrua armepushimi midis Italise e Austro-Hungarise.Perandori AustroHungarez abdikoi..Asamblete Popullore shpallen Republikat e Austrise dhe
Hungarise. Kjo ngjarje shenoi shperberjen e Perandorise Austro-Hungareze.

9. TRAKTATET E
PAQES DHE
PROBLEMET E
PAZGJIDHURA
TE PAS LUFTES.

10. 1)KONFERENCA E PAQES
• Lufta I Boterore perfundoi me fitoren e shteteve te
Antantes dhe te aleateve te saj.Shtetet e humbura :
Blloku Qendror dhe aleatet e tij ,Bullgaria e Turqia ,u
vleresuan si fajtore qe shkaktuan luften ,e cila i solli
deme te medha shoqerise evropiane .
• Me 18 Janar 1919 ,ne Versaje afer Parisit ,u mblodh
Konferenca e Paqes ku rolin kryesore e luanin kater
shtetet e medha : SHBA-ja ,Franca,Anglia dhe Italia.
• Qendrimet e mbajtura ne Konferencen e Paqes
• Presidenti i SHBA-se Vudro Uillson ,u paraqit me
programin e tij prej 14 pikash per vendosjen e paqes ne
bote.Ne baze te ketij programi kerkohej te krijohej nje
bote e re e carmatosur ku te sundonte paqja,liria e
mirekuptimi ,ku te respektoheshin te drejtat e kombeve
per pavaresi ,vetevendosje dhe paprekshmeri
territoriale. Uillsoni kerkonte sistemimin e botes ne
menyre demokratike.
• Shtetet evropiane mbajten qendrim te kundert me ate te
Uillsonit . Ato kerkonin te ngarkonin me faj vendet e
humbura dhe te nxirrnin sa me shume perfitime
ekonomike.

11. 2)VENDIMET E KONFERENCES SE
VERSAJES.
• Sipas Konferences se Paqes ne Versaje (1919) :
• 1)U krijua harta e re politike e Evropes
• 2)U shkeputen territore Gjermane qe i kaluan :Frances,Belgjikes ,Danimarkes dhe
Polonise.
• 3)Nga shperberja e Austro-Hungarise u shkeputen territore qe i kaluan Italise
(kufiri VL) ,Rumanise (zona e Transilvanise) dhe Polonise (territoret veriore).
• 4) Nga shperberja e Austro-Hungarise u formuan 4 shtete te reja:
Austria,Hungaria,Cekosllovakia dhe Jugosllavia.
• 5) U shpall pavaresia e Polonise e cila morri territore: Ruse,Gjermane, ish-AustroHungareze.
• 6)Linden shtetet baltike : Estonia,Lituania,Letonia dhe Finlanda.
• 7) Gjermania duhet te paguante reparacione ndaj Antantes.
• 8) U miratua formimi i Lidhjes se Kombeve (ide e Vudro Uillson).
• 9)Per Shqiperine ,u njohen kufijte e caktuar ne vitin 1913 dhe fqinjeve u dhane
territore te reja Shqiptare.
• 10) U shperbe Perandoria Osmane dhe u krijuan 5 shtete te reja : Turqia,Palestina
,Siria,Libani dhe Iraku.Keto 4 te fundit kaluan nen kontrollin Anglez e Francez.

12. 3)Krijimi I lidhjes se kombeve
• Me propozimin e Presidentit Uillson
,Konferenca e Versajes vendosi krijimin e nje
organizate nderkombetare .Kjo organizate u
quajt Lidhja e Kombeve dhe e kishte qendren
e saj ne Gjeneve(Zvicer).Lidhja e Kombeve
nuk mundi te krijonte nje paqe te
qendrueshme ne bote ngaqe mbeshtetej ne
vendimet e Konferences se Paqes.Ne Lidhjen
e Kombeve nuk ishin anetare : SHBA-ja ,Rusia
dhe Gjermania.

13. 4)Prirjet politike dhe ekonomike ne
evrope gjate 1918-1939.
• FAZAT E EKONOMISE EVROPIANE
GJATE 1918-1939:
• Rindertimi Ekonomik (1918-1922)
• Kriza (1929-1933)
• Lulezimi Ekononik (1924-1929)

14. DIKTATURA,T
OTALITARIZM
I KOMUNIST E
FASHIST.

15. 1)Vendosja e plote e rregjimit
totalitar komunist
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
U be shtetezimi i sektoreve ekonomike
U godit prona private
Rusia doli nga lufta.
U krjua Armata e Kuqe
U krijua BRSS ne vitin 1922.
U krijua Kushtetuta qe e shpallte Rusine shtet
federal.
U perdor dhuna.
U goditen kundershtaret e regjimit.
U ndaluan lirite demokratike.
U vu sistemi monopartiak.
U krijua policia sekrete.
U vu propaganda komuniste.
U ngrit kulti i individit.

16. 2)Rregjimet Totalitare
Te Perbashketat
1) Natyra demagogjike
kontradiktore
2) Goditja e demokracise.
3) Perdorimi i dhunes.
4) Nxitja e burokracise.
5) Kulti i Individit.
6) Mbivleresimi i
propagandes.
7) Agresiviteti
Vecori dalluese
1) Rruga qe ndoqen per te
ardhur ne pushtet nuk
eshte e njejte.
2) Shtresat e popullsise tek te
cilat ishin te perqendruara.
3) Koha e qendrimit ne
pushtet.
4) Shfrytezimet per te ardhur
ne pushtet

17. 3)Italia gjate viteve 1918-1939.
Vendosja e Fashizmit
• Italia kaloi nje krize te thelle,qe tronditi te gjitha
shtresat e shoqerise.Rindertimi i vendit ecte
ngadale.Territoret e jugut ishin te prapambetura.Kishte
varferi e papunesi te madhe. Kudo sundonte
anarkia.Qeveria nuk ishte ne gjendje te zoteronte
situaten.
• Me 28 Tetor 1922 filloi marshimi drejt Romes. Forcat
fashiste pushtuan ndertesen qeveritare.Mbreti Viktor
Emanueli III beri kompromis.Ai formoi nje qeveri
koalicioni nen drejtimin e Duces. Ne vitin 1925 Musolini
prishi koalicionin dhe krijoi nje qeveri fashiste. Ne Itali u
vendos diktatura fashiste
• Ne vitin 1919 ne Milano u formua Partia Fashiste nen
drejtimin e Benito Musolinit.Kjo parti premtoi rend
,siguri dh kthimin e Italise ne kohet e lavdishme te
“Romes se Lashte”.Partia fashiste organizoi grupet
fashiste te quajtur skuadrista.

18. Diktatura Fashiste Ne Itali
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Per te forcuar pushtetin Musolini:
U ndaluan veprimtarite politike.
U vu sistemi monopartiak.
U hartua nje plan per zhvillimin ekonomik.
U militarizua ekonomia.
U be politizimi i shkollave.
U vleresua propaganda.
U ngrit kulti i individit.
Krijoi institucione te reja fashiste.
U rivendos denimi me vdekje.

19. 4)Gjermania pas luftes I boterore dhe ardhja ne pushtet e
hitlerit.
• Perandori Vilhelmi II ,pasi abdikoi ne qytetin e Vajmarit u
shpall Republika qe morri dhe emrin e qytetit ku u shpall.
U krijua qeveria dhe u hartua nje kushtetute demokratike.
Republika e Vajmarit arriti ti sheroje plaget e luftes.Filloi
permiresimi i jetes.Ne vitin 1926 Gjermania u pranua ne
Lidhjen e Kombeve por shoqeria gjermane vazhdonte te
ishte e pakenaqur . Ne periudhen e krizes qeveria u
akuzua per gjendjen e veshtire ekonomike.Pervec kesaj
ajo u cilesua si tradhtare e popullit ngaqe kishte pranuar
kushte te renda e poshteruese. Ne kete kohe u rrit
popullariteti i Partise Naziste e krijuar ne 1920 nga Adolf
Hitleri.Partia naziste premtonte se do te sillte rend,siguri
dhe mireqenie. Mbi te gjitha ajo do te hidhte poshte
vendimet e Konferences se Paqes (1919).
• Ne vitin 1933 Presidenti i Republikes e shpalli Hitlerin
kancelar. Nje vit me vone pas vdekjes se tij ,Hitleri mori
dhe postin e presidentit ,me titullin Fyhrer dhe shtetin
gjerman e quajti “Rrajhu III”.
• Hitleri krijoi nje shtet totalitar ne te cilin u vendos
diktatura e djathte naziste.

20. Vendosja e Diktatures Naziste Ne
Gjermani.
• Hitleri krijoi nje shtet totalitar ku:
1) Perqendroi gjithe pushtetin ne duart e tij,qe e kontrollonte
nepermjet dy institucioneve te dhunes : SS dhe Gestapos.
2) Zhduku kundershtaret.
3) U vu sistemi monopartiak.
4) U ndaluan lirite demokratike.
5) U be politizimi i shkollave.
6) U ngrit kulti i individit.
7) U militarizua ekonomia
8) U perdor propaganda.
9) U bene investime ne infrastrukture.
10)Filloi ndjekja e cifuteve.

21. Politika Agresive Naziste.
• Sinjalet e Luftes se || Boterore ~
• 1)Dalja e Gjermanise nga Lidhja e Kombeve.
• 2)Dergimi i forcave ushtarake ne Spanje per te
mebeshtetur gjeneralin Franko.
• 3) Pushtimi i zones se Renit dhe Cekosllovakise dhe
bashkimi i Austrise me Gjermanine.
• 4) Krijimi i aleances me Italine dhe me vone me
Japonine.
• 5) Nenshkrimi i Paktit te Mossulmimit me Rusine
duke ndare ne menyre te fshehte territoret polake.

22. 5)Spanje dhe lufta civile.
• Spanja ishte vendi me i prapambetur i Evropes Perendimore.Pas Luftes II
Boterore forcat demokratike u rriten dhe u forcuan mjaft. Ne zgjedhjet e
vitit 1931 ato fituan dhe shpallen Republiken ne Spanje.
• Mbreti Alfonsi XVII u largua nga vendi.
• Forcat konservatore nuk pranuan humbjen.Forcat demokratike u fuqizuan
akoma dhe me teper dhe krijuan nje bashkim demokrat te quajtur Fronti
Popullor.
• Shperthimi i Luftes Civile ne Spanje lidhet me zgjedhjet elektorale te vitit
1936. Ne keto zgjedhje fitoi Fronti Popullor.Forcat konservatore perseri nuk
pranuan rezultatin. Ato u organizuan dhe krijuan nje bashkim
antidemokratik qe u quajt Fronti Kombetar. Ky front u mbeshtet ne forcat
ushtarake (fa) qe udhehiqeshin nga gjenerali Franko. Frankoja organizoi nje
kryengjritje per te rrezuar Republiken Demokratike.Filloi Lufta Civile qe
zgjati 3 vjet (1936-1939).
• Gjermania dhe Italia ndihmuan gjeneralin Franko me armatime ndersa Rusia
perkrahu Republiken,ashtu si edhe shume vullnetare te tjere nga e gjithe
bota.Anglia dhe Franca mbajten qendrim neutral.
• Lufta civile perfundoi ne vitin 1939 me fitoren e Frontit Kombetar. U
permbys Republika dhe u vendos dikatura e gjeneralit Franko.

23. Demokracite
Perendimore ne
Vitet (19181939).

24. 1)SHBA-ja ne vitet 1920.
• Kriza boterore e viteve 1929-1933 se pari filloi ne SHBA dhe u perhap
ne Evrope.Ajo u shfaq ne bujqesi dhe pastaj ne gjithe deget e
ekonomise.Mallrat filluan te mos shiteshin.Fuqia blerese ra.U rrit
papunesia.Per zgjidhjen e krizes dy partite kryesore mbanin qendrime
te ndryshme .Partia Republikane ne pushtet theksonte se shteti nuk
duhet te nderhynte ne jeten politike sepse kriza do te zhdukej vete sic
kishte ardhur.Partia Demokratike kerkonte nderhyrjen e
menjehershme te shtetit per te kapercyer krizen.
• Vitet e luftes i siguruan SHBA-se perfitime te medha.Amerika qe
furnizuesja me e madhe e Evropes me arme,ushqime e
veshmbathje.Pas luftes SHBA-ja njohu nje lulezim te madh
ekonomik.Te ardhurat ishin te medha dhe njerezit jetonin me mire.
• Ne zgjedhjet e vitit 1932 fitoi postin e presidentit Franlin Ruzvelti i
Partise Demokratike i cili e drejtoi vendin gate periudhes 1932-1945.
Ai hartoi nje program te gjere reformash per te nxjerre vendin nga
kriza. Ky program njihet si Kursi i Ri i Ruzveltit ose New Deal.

25. Kursi I Ruzveltit.
• Programi i Ruzveltit parashikonte zgjidhjen e 3 problemeve
kryesore te krizes:
• Papunesise
• Ringjalljen e ekonomise
• Permiresimin e jeteses
• Per te ulur papaunesine u ndertuan vepra infrastrukturore . U
hapen vende pune dhe u ul ndjeshem papunesia.
• Per te ringjallur ekonomine shteti bleu mallrat e teperta ,zhduku
superprodhimin dhe ofroi kredi. Kjo ndihmoi bankat te mos
falimentonin.
• Per te permiresuar jetesen sidomos te punetoreve u kufizuan
oret e punes,u caktua minimumi i pages dhe u vendos asistenca.
• Ne politiken e jashtme SHBA-ja mbajti qendrim neutral. U tregua
indiferente ndaj veprimtarise agresive te shteteve diktatoriale.

26. 2)Britania e Madhe 1918-1939.
• Gjate viteve 1919-1933 ekonomia angleze kaloi ne 3 faza:
1) Faza e pare ,perfshiu periudhen 1918-1923.Eksporti anglez u godit nga konkurrenca
amerikane e japoneze.Kushtet e jeteses u veshtiresuan shume.
2) Faza e dyte 1923-1929 shenoi periudhen e lulezimit.Tri qene shkaqet qe cuan ne lulezimin e
ekonomise angleze:
• a)Nxitja e Revolucionit Shkencor
• b)Zevendesimi i qymyrgurit me energji elektrike
• c)Produktet ajo filloi ti shese me shume ne tregun e brendshem sesa ne te jashtem.
• d)Faza e trete ,1929-1933 solli shfaqjen e nje krize me te rende qe goditi gjithe deget e
ekonomise.
• Kriza u kapercye sepse forcat politike bashkepunuan me njera-tjetren.
•
•
Jeta politike ne Angli karakterizohej nga qendrushmeria politike . Institucionet
parlamentare u forcuan.Qe ne vitin 1918 u vendos e drejta elektorale e pergjithshme.Kete
te drejte e fituan edhe grate ne 1928.Dy partite kryesore ishin : Partia Laburiste dhe Partia
Konservatore.Ne vitin 1931 ato krijuan qeverine e koalicionit.Qeveria vendosi kontrollin ne
jeten politike dhe ndihmoi me kredi uzinat e fabrikat. U krijua Keshilli i Asistences per
papunesine i cili zgjidhi problemet e punetoreve.Ne politiken e jashtme Anglia qe e
matur.Diktaturat e djathta i vleresonte si barriera ndaj komunizmit.
Ne vitin 1931 ajo krijoi Komonuelthin ku benin pjese 7 shtete.Ne vitin 1937 njohu
Republiken e Irlandes,e cila qe shpallur me referendum nga Irlandezet.

27. 3)Franca ne vitet 1918-1939
Burimet kryesore qe e ndihmuan Francen te kaperceje krizen
ishin:
1) Ndihma financiare e SHBA-se
2) Demshperblimet qe merrte nga vendet e humbura
3) Marrja e dy zonave te pasura me Fe,Alsas-Lorenes.
4) Nxitja e Revolucionit Shkencor.
• Franca ishte shtet republikan.Pushteti legjislativ ishte i
perbere nga : Senati dhe Dhoma e Deputeve.Ekzistonte
rotacion politik.Asnjera parti nuk gezonte perkrahje te
madhe.Partite e djathta formuan Bashkimin Kombetar
ndersa partite e majta Frontin Popullor.
• Ne vitin 1936 fitoi Fronti Popullor. U krijua qeveria nen
drejtimin e Leon Blumit , i cili drejtoi vendin per 2 vjet.
Qeveria e Blumit beri reforma ekonomike e sociale. U rriten
pagat e punetore, u kufizuan oret e punes dhe u shtetezuan
hekurudhat e uzinat. U goditen grupet fashiste. Qeveria e
Blumit u akuzua nga forcat e djathta se po sillte
komunizmin ne France. Perpara ketij presioni ,Blumi dha
doreheqjen ne vitin 1938. Ne pushtet erdhi Bashkimi
Kombetar ,i cili pergatiti Francen per Luften II Boterore.

28. Vendet e ballkanit
ne vitet 19181939.

29. 1)Jugosllavia ne vitet 1918-1939
• Me 1 Dhjetor 1918 ne Beograd, Aleksander Karagjeogjevic
shpalli formimin e Mbreterise Serbo-Kroate –Sllovene. Ne
vitin 1921 u hartua Kushtetuta.Mbreteria Serbo-KroateSllovene perbehej nga : Serbia,Maqedonia,BosnjeHercegovina,Mali i Zi,Kroacia dhe Sllovenia. Ne vitin 1929
Aleksandri I beri nje riorganizim te vendit duke e ndare ne
9 njesi administrative dhe mbreteria mori emrin
“Jugosllavi”.Beteja poltike zhvillohej ndermjet:
unitaristeve dhe federalisteve te cilet mbanin qendrime te
kunderta.
• Ekzistonte dhe nje rryme tjeter qe kerkonte prishjen e
mbreterise.
• Ne vitin 1929 Aleksandri I beri nje grusht shteti.Ai
shperndau parlamentin dhe hoqi kushtetuten ,ndaloi lirite
demokratike dhe vendosi diktaturen mbreterore.Lufta
politike u ashpersua dhe ne vitin 1934 Aleksandri I u vra.
Trashegimtari i fronit Pjetri II ishte 1 vjec dhe vendin e
drejtoi si regjent princi Pavel.Jugosllavia filloi te afrohej
me shtetet diktatoriale por demonstratat anti-fashiste e
penguan ate te ishte pjese e Aktit Trepalesh.

30. 2)Bullgaria ne vitet 1918-1939
• Ne Bullgari fshataresia perbente 80% te popullsise.Pas zbatimit te
reformes agrare u fuqizua ekonomia e vogel. Rendimentet ishin te
uleta.Toka punohej me vegla primitive . Industria ishte e kufizuar dhe e
pazhvilluar sepse vetem 1 miniere ishte ne shfrytezim.
• Bullgaria si aleate e Bllokut Qendror ishte e detyruar ti jepte territore
Serbise e Greqise.Ne ate kohe u fuqizua shume Partia Bashkimi Agrar qe
drejtohej nga Stamboliski.Kjo parti premtonte perkrahjen e Reformes
Agrare.
• Ne zgjedhjet e vitit 1919 fitoi Partia Bashkimi Agrar. U krijua qeveria e re e
udhehequr nga Stamboliski.Ne vitin 1922 u be reforma agrare. Me mijera
fshatare u pajisen me toke.Stamboliski qe iniciatori per krijimin e
“Internacionales se Gjelber”.Forcat antidemokratike qene te pakenaqura
nga reformat e Sramboliksut .Ato u bashkuan rreth Partise Lidhja e
Oficereve.Ne vitin 1923 ato pergatiten nje grusht shteti ndersa
Stamboliskin e torturuan derisa e vrane.
• U vendos nje qeveri diktatoriale dhe u godit demokracia. Ne periudhen e
krizes u forcua opozita demokratike.Per ti bere balle situates Borisi III ne
vitin 1935 mori pushtetin ne duart e tij dhe vendosi diktaturen
mbreterore.

31. 3)Greqia ne vitet 1918-1939.
• Ne Greqi fshataresia perbente 60% te
popullsise.Bujqesia ishte e prapambetur. Toka punohej
me mjete primitive.Rendimentet ishin te uleta.Zhvillim
me te madh morri industria vecanerisht ajo tekstile
,agroushqimore dhe e plehrave kimike.Me te shumta
ishin importet sesa eksportet,prandaj shteti grek kishte
borxhe.Ne Greqi ishte shfaqur fenomeni i Deficitit
Buxhetor.
• Dy ishin forcat politike qe rivalizonin njera-tjetren :
monarkistet dhe republikanet.Ne vitin 1924 u shpall
Republika.Jeta politike nuk u stabilizua. Ne vitin 1935
republika u permbys dhe ne Greqi u vendos monarkia
me mbret Gjergjin II .Me 4 gusht 1936 u vendos si
kryetar qeverie gjenerali fashist Metaksa.Parlamenti u
shpernda dhe kushtetuta u anulua.Ne Greqi u vendos
diktatura. U godit demokracia dhe u ndaluan lirite
demokratike.
• Qeveria e Metaksait kishte si model diktaturat nazifashiste.

32. 4)Rumania ne vitet 1918-1939
• Pas luftes Rumania dyfishoi territorin e saj duke marre
territore nga ish-perandorite.Rumania ishte nje vend
agrar ku fshataresia perbente 78% te popullsise. Ne
vitin 1921 u zbatua reforma agrare ku shumica e
fshatareve u bene pronare toke. Vend te pare zinte
industria e naftes .U zhvillua metalurgjia dhe industria
e perpunimit te drurit.Linden dhe shoqeri me kapitale
te huaja.Rumania mbeti monarki edhe pas luftes.Deri
ne vitin 1935 partite politike ishin : Partia e Popullit
,Partia Kombetare Liberale dhe Partia Kombetare
Fshatare. Ne vitin 1920 me pelqimin e parlamentit
erdhi ne fron Karoli II.Ai u lidh me shtetet nazifashiste.Ne vitin 1938 ai shperndau parlamentin dhe u
krijua Kushtetuta e re qe rriste fuqine e tij.Ne vitin
1939 u vu ne krye te qeverise gjeneral Antonesku. U
vendos diktatura mbreterore dhe u ndaluan lirite
demokratike.Shteti rumun forcoi marredheniet me
vendet nazi-fashiste dhe ne vitin 1940 nenshkroi
aleance me ta.

33. 5)Republika e Turqise.
• Vendimet qe morri Konferenca e Paqes sollen shperberjen
e Perandorise Osmane dhe krijimin e 5 shteteve te reja si :
Turqia,Siria,Libani,Iraku dhe Palestina. Nacionalistet turq
kundershtuan vendimet e Konferences dhe qeverine e
sulltanit Abdyl Mexhit II. Ata krijuan ushtri revolucionare ne
krye te se cileve ishte Mustafa Qemali..Keto forca rrezuan
sulltanin nga froni dhe shpallen republiken.Ky qe nje
revolucion i vertete brenda viteve 1920-1923 qe solli
modernizimin e Turqise. U be shkembimi i popullsise Turke
qe banonte ne Greqi me popullsine Greke qe banonte ne
Turqi.
• Mustafa Qemali e drejtoi vendin 15 vjet.
• Si President i
Republikes ai miratoi ligje qe sollen
transformime te medha ne shtetin turk.Kryeqytet i Turqise
u vendos Ankaraja. U shkeput shteti nga feja. Islami ishte fe
private.
Gjuha turke u be gjuhe kombetare. U vendos
alfabeti latin. U denua poligamia. U ndryshua dhe
evropianizua veshja e qytetarit turk.Gruaja fitoi te drejten
te votoje dhe te marre pjese ne detyra shteterore. U zhduk
sundimi tradicional i sulltanit. Ne vitin 1935 Mustafa
Qemali mori tittullin ATATURK (babai i turqve).

34. Punoi :Klaudio
Merepeza.