Alumini dhe komponimet e tij

1. E punuan:
ERHAN LUMA

2. Alumini është një metal I argjendtë në të
bardhë dhe I punueshëm, anëtar I grupit të 13 te
sistemit periodik. Ai ka simbol Al dhe numër
atomik 13.
Alumini per shkak te reaktivitetit te lart, nuk
gjendet I lire ne natyre ,por vetem ne form te
komponimeve.Ai eshte elementi me I perhapur ne
korene tokes.
Alumini eshte zbuluar mjaft von ne shekullin
XIX.NE vitin 1855 nje cop alumini eshte
ekspozuar ne ekspoziten botrore ne Paris si
element I rrall dhe ka lene pershtypje per arsye se
kishte shkelqim te argjendit,qmimi I tij ishte me I
shtrenjt se ari(1 kg kushtonte 1200$).

3.  Alumini eshte I perhapur ne natyr ne form te xeheve
dhe mineraleve te shumta.
 Xehja kryesore e tij eshte BoksitiAl2O3×x H2O. Boksiti
permban edhe papasterti te mineraleve te hekurit ,te
silicit, te titanit etj.
 Boksit, një gur i madhe alumini. Ngjyra e kuqe-kafe
është për shkak të pranisë së mineraleve të hekuri(fig).

4.  Alumini eshte metal me ngjyr te bardh si te
argjendit,farkohet lehte, eshte metal I lehte dhe
perques I mir I elektricitetit dhe I nxehtesis.Pas
argjendit ,arit dhe bakrit, alumini eshte perquesi
me I mir I rrymes elektrike.
 Alumini eshte element mjaft reaktiv.Ne
komponimet e tij paraqitet me numer oksidues
+3.ne ajer formon nje shtres te oksidit te aluminit
(III), Al2O3 ,I cili e mbron aluminin nga oksidimi
I metejshem.Me nxehje ne ajer alumin ndizet
duke formuar oksid:
4Al+3O2 →2Al2O3

5.  Potenciali reduktues I aluminit eshte shum
me negativ se ponteciali reduktues I
hidrogjenit ,prandaj ai mund ta zhvendos
hidrogjenin nga acidet.
1. Me vrojtim te kujdesshem mund te verejm
se ne reaksion me acidin klorhidrik alumini
e zhvendos hidrogjenin.Ky reaksion ne
fillim eshte I ngadalshem ,pastaj behet me
I shpejt ,pasi qe te kete reaguar dhe te
largohet shtresa okside ne siperfaqe te
llamarines:
2Al(s)+6HCl(aq) →2AlCl3 +3H2 (g)

7.  Alumini reagon me baza ,duke formuar kripera
komplekse qe quhen aluminate dhe duke liruar
hidrogjenin:
2Al(s)+2NaOH(l)+6H2O →2Na{Al(OH)4}
 Edhe pse te gjitha metalet perfitohen me
reduktimin me koks nga xehet e tyre, koksi
nuk mund te bej reduktimin e xeheve te
aluminit.
 Perfitimi I aluminit bazohet ne elektrolizen e
boksitit te shkrir se kriolitit.Per perfitimin e
aluminit boksiti imtesohet, bluhet dhe thahet.

9.  Per zberthimin e oksidit perdoret metoda me sod
ose hidroksid natriumi.Per kete qellim boksiti I
bluar perzihet me hidroksid natriumine autoklav
ne temperatur 120 ̊C dhe presion 700 kPa:
Al2O3+2NaOH+3H2O → 2Na{Al(OH) 4}
 Alumini kalon ne tretsir si aluminat I natriumit
Na{Al(OH) 4}.Pas filtrimit tretsira e filtruar dhe e
holluar hidrolizon me kete rast fitohet hidroksidi i
aluminit kristalor I cili tretet me veshtiresi:
Na{Al(OH) 4} → Al(OH) 3 +NaOH
 Hidroksidi I aluminit filtrohet edhe me kalcinim
ne temperatur 1200 ̊C shnderrohet ne oksid te
aluminit Al2O3 te paster:
2Al(OH) 3 (s) → Al2O3 + 3H2 O

10.  Alumini perfitohet me elektroliz te oksidit te
aluminit te paster te shkrir ne banj me
heksafluoroaluminat te natriumit ne
temperatur rreth 1000 ̊C ne elektrolizer prej
hekuri te veshur brenda me grafit qe
sherben si katod.Shufrat cilindrike te
karbonit te paster qe zhyten nga siper ne
masen e shkrir perbejn katodat.
 Alumini I shkrir mblidhet ne fund te
elektrolizerit prej nga nxirret koh pas kohe
.Alumini I perfituar ne kete menyr permban
rreth 0,5% papasterti te cilat zvoglojn
dukshem percjellshmerin elektrike te tij.Per
perfitim te aluminit me pasterti te duhur
duhet te behet rafinimi me elektroliz.

11.  Qendrueshmeria e aluminit ndaj ndikimeve te jashtme
mund te rritet dukshem me procesin e oksidimit anodik
te njohur me emrin eloksim.Ky proces behet me qellim
te permirsimit te vetive antikorozive dhe dekorative te
materialeve te ndryshme.
 Meqenese alumini eshte I qendrueshem ndaj korezionit
perdoret per prodhim te ambalazhit te produkteve
ushqimore ,folieve te ndryshme ,tubave per ngjyra
,barerave e preparateve kozmetike.
 Alumini eshte metal me I leht dhe me pak I
kushtueshem se bakri prandaj edhe perdoret per
largperques te rrymes elektrike.
 Alumini gjithashtu perdoret per ndertimin e objekteve te
ndryshme si p.sh. pullazet e shtepive ,mandej ne
prodhimin e metaleve dhe pllakave metalike.

13.  Alumini formon aliazhe me shum metale.Gati
gjysma e sasis se aluminit te prodhuar
perdoret per aliazhe.
 Sasi te medha e aliazheve te aluminit
perdoren per industri te mjeteve transportuese
,te aeroplaneve ,per prodhimin e vagonave
dhe te trenave bashkekohor etj.
 Aliazhet e aluminit gjejn perdorim shum te
madh ne industri te mjeteve audiovizuele ose
si baz per prodhimin e disqeve kompakte.

14.  Prodhimi I aluminit gjat
viteve.
 Qmimet e aluminit nga
viti:1987-2012

15. Statuja e Anteros në
Londër, është bërë në
vitin 1893 dhe është një
nga statujat e para të
hedhura në alumin.
Atomiumi I cili paraqet modelin e konstruktit
te rrjetit kristalor kubik te hekurit. Eshte I
ndertuar nga qeliku I mbeshtjell me alumin, I
cili ka qen sensacion I ekspozites botrore te
mbajtur ne vitin 1958 ne Bruksel. Atomiumi
eshte I lart 110 m, permban 9 sfera me
diameter 20 m. Tani eshte simbol I qytetit te
Brukselit. Sferat e atomium kan shkelqim te
theksuar ,I cili rezulton nga nje shtres e holl
alumini elektrolitik te perfituar me metoden e
eloksimit.

16. Al2O3 eshte komponim me ngjyre te bardhe I
patretshem ne uje. Ne natyr gjendet si
mineral korund. Ky mineral shquhet me
fortesi te lart. Korundi I ngjyrosur me ngjyra
te ndryshme sherben si gur I qmueshem.
Nese korundi permban gjurme te kobalitit,
ka ngjyr te kalter dhe quhet safir, ndersa
nese permban gjurm te kromit, ka ngjyr te
kuqe dhe quhet rubin. Oksidi I aluminit (III)
fitohet duke e djegur aluminin ne
temperatur te lart ose me kalcinim te
hidroksidit te aluminit.

17. Al2OH3 eshte precipat mjaft voluminoz dhe
me permbajtje te ndryshme te molekulave
te ujit. Pas qendrimit te gjat ose me nxehje,
hidroksidi amorf kalon ne ate kristalor.
Oksidi dhe hidroksidi I aluminit reagojn me
baza dhe acide. Pra ,keto komponime kan
karakter amfotern. Keto treten mir ne acide
poashtu edhe ne baza te forta duke
formuar kriperat korresponduese.

18. Sulfati I aluminit ne strukturen
e tij permban te lidhur ujin
kristalor Al2 (SO4)3
×8H2O. Kjo krip gjen
perdorim ne industrin e
letres, si ngjites ,ne
industrin e tekstilit ,si
zhytes per lidhje te ngjyres
si dhe per pastrim te ujrave
te ndotura dhe ne procesin
e trajtimit te ujrave me
qellim te perfitimit te ujit te
pijshem.
Kal(SO4)2 eshte njera nder
stipset me te
rendesishme. Stipset
bejne pjes ne kripera te
dyfishta. Do theksuar se
kriperat e tilla ekzistojn
vetem ne gjendje te
ngurt . Pas tretjes ne uje,
ato shperbashkohen ne
jonet e kriperave nga te
cilat jan te perbera.