2. Permbajtja






C’eshte deficiti buxhetor.
C’eshte borxhi publik.
Borxhideficiti buxhetor I Shqiperise
ne keto vite.
Arsyet e rritjes se borxhit.
Faktoret qe do te conin ne
zvogelimin e borxhit.
Informacione shtese

3. Deficiti buxhetor(perkufizimi)
Ç’është Buxheti i Shtetit?
Buxheti i Shtetit reflekton në mënyrën më të plotë dhe domethënëse politikën e një
qeverie. Buxheti është në thelb një akt politik. Ai përbën instrumentin kryesore të aksionit
ekonomik të qeverisë dhe zë një vend madhor në politikën ekonomike e një vendi (rreth
28% të PBB në Shqipëri)
Deficiti buxhetor, në një vit buxhetor, është diferenca ndërmjet të ardhurave dhe
shpenzimeve, kur shpenzimet janë më të mëdha se të ardhurat.

4. C’eshte borxhi publik?
Borxhi publik përfshin shumatoren e huave shtetërore dhe të interesave të maturuara e
të pashlyera deri në momentin e llogaritjes së tyre. Marrja e borxheve nga ana e shtetit
diktohet nga nevojat e sigurimit të burimeve të të hyrave për mbulimin e deficitit
buxhetor. Borxhi publik shtohet çdo vit kur deficiti publik vjetor financohet ekskluzivisht
prej huave të reja. Përveç huave të shtetit qëndror, në borxhin publik llogariten edhe
huatë e marra nga organizmat që janë në mvartësi të institucioneve qëndrore të shtetit
dhe ato të qeverisjes vendore. Së fundmi, borxhi publik nuk është borxhi i vendit, sepse
ky i fundit përfshin edhe borxhet e njësive ekonomike private dhe të shtetasve të vet.
Borxhi publik ndahet në borxh të brëndshëm (të marrë nga agjentët ekonomikë residentë
në vend) dhe borxh të jashtëm (të marrë nga shtete të tjera ose organizata dhe
institucione financiare ndërkombëtare). Nga pikpamja e afatit të shlyerjes, borxhi publik
mund të jetë afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë.

5. Borxhideficiti buxhetor i Shqiperise ne
keto vite.
Sipas të dhënave nga Ministria e Financave, niveli i huamarrjes së brendshme arriti në
vlerën 46.2 miliardë lekë, nga 52.8 miliardë që ishte planifikuar për gjithë vitin. Ndërsa po
të krahasohen shifrat me të njëjtën periudhë të një viti më parë rezulton një rritje e huasë
thuajse dyfish, pasi gjatë vitit 2012 niveli i huamarrjes së brendshme ishte në vlerën e
24.7 miliardë lekë.
Deficiti më i lartë buxhetor në vlerë absolute është regjistruar në vitin 2009 me -80 miliard
lekë dhe deficiti më i ulët është regjistruar në vitin 2005 me -28.2 miliardë lekë. Në vitet
2008 dhe 2009, ky tregues është përkeqësuar duke arritur respektivisht në 6% dhe 7% të
PBB-së. Në vitin 2012, deficiti buxhetor është në nivelin 3% të PBB-së.
Modeli, që ka zbatuar qeveria në tre vitet e fundit, por që nuk e ka të shprehur në program
qeverisës ishte modeli Kejnsian (Keynesian), sipas të cilit, qeveria duhet të rrisë borxhin
kombëtar për stimulim të ekonomisë gjatë rënies ekonomike dhe zvogëlimit të borxhit gjat
rritjes ekonomike. Por, edhe nëse vërtet kanë zbatuar këtë model, ai është përshtatur në
kushtet më të këqija të mundshme ekonomike. Shqipëria nuk është ende ekonomi
kapitaliste, me industri të ngritur dhe sistem financiar të integruar. Shqipëria ka një ekonom
që nuk funksion sipas parametrave që ka studiuar Kejnsi dhe të tjerë ekonomistë të
mëdhenj modernë.

6. Arsyet e rritjes se borxhit







Qeveritarët shqiptarë kanë pëlqyer t’i shpenzojnë paratë për programe që kënaqin
zgjedhësit e tyre. Nga ana tjetër, ata nuk parapëlqyen t’i taksojnë ata, madje u bënë
edhe përjashtime nga taksat. E kundërta për ta do të thoshte vendosje e një kostoje të
lartë mbi votuesit. Kjo duket qartë nga barra fiskale në vend, e cila ka qenë e
pabarabartë sipas zonave elektorale.
Zbatimi i një pabarazie të tillë ka ndodhur sa nga politika fiskale preferenciale, sipas
zonave gjeografike dhe industrive, po ashtu edhe nga një administrim fiskal klientelist.
Një faktor tjetër, që ka ndikuar, ka qenë marrja e kredive nga tregu privat apo edhe
Banka e Shqipërisë. Nëpërmjet huamarrjes, qeveria e ka zhvendosur një pjesë të mirë
të barrës për të paguar detyrime të larta nga dje, në sot dhe të nesërmen e afërt.
Por, ndërsa këta janë faktorët që lidhen me shpenzimet e fondeve të buxhetit, nga ana
tjetër, kostoja e shërbimeve publike nuk ka qenë ndonjëherë transparente. Kostoja e
shërbimeve publike është edhe pjesa ku mund të evidentohen të gjithë elementët e
dyshuar për korruptim me fonde publike.
Në vijim të faktorëve negativë, po të krahasohet niveli i rritjes ekonomike dhe normës
së inflacionit në njërin kah me nivelin e rritjes të të ardhurave nga tatimet dhe doganat
në kahun tjetër, shihet se të ardhurat nga tatimet dhe doganat janë -3.3% poshtë
nivelit të kahut të parë.
Ekonomia informale me përmasa pak më të mëdha se ekonomia formale, (b) tregu i
punësimit informal, që përfshin një numër të afërt me tregun formal të punësimit,
mund të thuhet se agjencitë e administrimit kanë punuar me humbje.
Ligji i buxhetit, pothuajse në shumë vite tashmë modifikohet për të mbuluar këtë
performancë negative, por që kanë thelluar “rezultatin me humbje” të mbartur vit pas
viti prej financave publike të vendit.

7. Buxheti I shtetit
Defiçiti buxhetor dhe borxhi publik në vitet 2005 – 2012
Këtu paraqitet ecuria e defiçitit buxhetor dhe e borxhit publik në vitet 2005 – 2012, si në vleftë absolute (në miliard lekë), ashtu edhe për frymë referuar Prodhimit të
Përgjithshëm bruto (% PBB). Vlefta e vitit 2012 është ajo në plan, ndërsa në vitet e tjera janë vlerat faktike. Të dhënat janë marrë nga Ministria e Financave.

8. Borxhi I brendshem dhe I jashtem
Mbajtësit kryesorë të borxhit të jashtëm janë institucionet shumëpalëshe (IBRD2, EIB3,
etj.) dhe kreditorët privatë (banka të huaja). Gjatë dy viteve të fundit pesha e kreditorëve
privatë ka ardhur në rritje nga 17.4% në 2008 në 27.4% në 2010.
Edhe pse emetimi i eurobond-it rrit diversifikimin e borxhit publik të Shqipërisë, duke
qënë eurobond (i emetuar në një monedhë të ndryshme nga monedha vendase, dhe për
shlyerjen e interesit dhe vetë borxhit kur të maturohet, është i domosdoshëm këmbimi në
monedhën Euro), ai si dhe rritja e peshës së borxhit të jashtëm në përgjithësi, rrit rrezikun
e kursit të këmbimit dhe koston e borxhit nëse Euro (apo monedhat e tjera) forcohen
kundrejt monedhës vendase Lek.

9. Nga ka ardhur kjo rritje e borxhit?
Për cfarë është rritur ky borxh?
rritja e borxhit publik në Shqipëri ka për faktor kryesorë rritjen e moderuar dhe më
të moderuar në rajon dhe në Europë, ka për bazë ngadalësimin e rritjes
ekonomike, e cila sic dihet, në vitin 2009 ishte 3. 3 % dhe për vitin 2010 është
programuar dhe do të mundësohet një rritje prej 4 %, rritje ekonomike e vendit.

10. Pse e përdorim këtë borxh. A është një borxh i mirë apo i keq? A është
një borxh që abuzon qeveria apo është një borxh që ndihmon zhvillimin e
ekonomisë së vendit?
Në harkun kohor 2001 – 2004 gjithë investimet publike të bëra në vend kanë qenë
gjithsej 151.1 miliardë lekë të ndara respektivisht si më poshtë:
Në vitin 2001 – janë 43 miliard lekë investime
Në vitin 2002 – janë 38 miliard lekë investime
Në vitin 2003 - janë 32 miliard lekë investime
Në vitin 2004 – janë 38 miliard lekë investime
Gjatë kësaj periudhe qeveria ka marrë borxh në një masë prej 122 miliard lekësh ose ka
bërë një deficit prej 152 miliard lekësh. Kjo do të thotë se qeveria gjatë periudhës 20012004 ka marrë 1.1 miliard lekë borxh jo për investime por për të bërë të mundur
shpenzimet operative të qeverisë.
Ndërkohë gjatë periudhës 2006-2009, vëllimi i investimeve, pa përfshirë investimet e
akorduara pushtetit vendor, janë 297.5 miliard lekë, kurse gjithë deficit i bërë në këtë
periudhë është 203.8 miliardë lekë, ose borxhi i marrë në këtë periudhë 155.7 miliardë
lekë. E krahasuar në këtë formë del se investimet publike gjatë qeverisjes sonë janë
financuar : 100 % huaja për të financuar investimet publike, 155.70 miliardë lekë dhe jo
vetëm kaq, por për të rritur vëllimin e investimeve publike kemi përdorur 48.5 miliardë
lekë të ardhura nga privatizimet dhe kemi përdorur nga të ardhurat e krijuara nga vjelja e
tatimeve dhe taksave shumën prej 95 miliard lekë. Pra më shumë se 1/3 e investimeve
publike janë kryer prej të ardhurave të krijuara nga mbledhja e taksave. Kjo do të thotë

11. A është borxhi publik i Shqipërisë i rrezikuar? A është i
leverdisshëm për ekonominë dhe të ardhmen e vendit? A
është i sigurt?
Është borxh pa risk ose me risqe të limituara. Pse e themi këtë :
E para sepse 60 % e borxhit publik të Shqipërisë është borxh i brendshëm, që shërbehet
në tregun e brendshëm në lekë dhe që nuk shkakton asnjë implikacion perspektiv në
qëndrueshmërinë ekonomike të vendit. 40 % e borxhit është i jashtëm, dhe nga kjo
shumë 90 % e tij është borxh koncensionarë, kredi me afat 15 vjet mesatarja dhe me
normë interesi 2 %. Kjo e bën borxhin tonë të qëndrueshëm.
Por borxhi ynë nuk ka risqe edhe për shkak të përmirësimit të administrimit. Në vitin
2005, borxhi public i vendit, borxhi i brendshëm, shërbehej një herë në 194 ditë. Kjo do
të thotë që në harkun e një viti detyroheshin që të shisnin letra me vlerë në treg dy herë
vëllimin e borxhit. Pra do qarkullonin dy fishin e vëllimit të borxhit, do ta shisnin dhe do ta
blinin. U përmirësua administrimi, përmes një drejtorie të përgjithshme që merret me
administrimin, sot borxhi publik shëbehet 464 ditë, pra është gati një vit e gjysëm. KJo
do të thotë se kemi rritur instrumentet afatgjatë. Dhe jo vetëm i kemi dhënë
qëndrueshmëri dhe ulje riskut, por kemi ulur sic thashë më lart edhe koston e borxhit
public.

12. Sa i kushton ky borxh Shqipërisë?
Sa rritet kostoja ?
Në periudhën 2001 – 2004 borxhi publik i asaj kohe i ka kushtuar ekonomisë së vendit
4.07 lekë për cdo 100 lekë të PBB-së.
Në periudhën 2006 – 2009, borxhi publik i ka kushtuar ekonomisë së vendit 2.87 lekë
për cdo 100 lekë PBB-së. Një ulje gati 50 % e kostos në krahasim me periudhën tjetër
të qeverisjes. Kjo ulje e kostos sigurisht i dedikohet një tërësie elementësh që kanë të
bëjnë me borxhin tonë publik

13. Faktoret qe do te reduktonin deficitin
buxhetor dhe borxhin publik.







Politika fiskale nuk duhet parë si një politikë e vetmuar në funksion të ekonomisë dhe
politikave sociale. Politika fiskale duhet ndërlidhur ngushtësisht me zbatimin korrekt të
parimeve të administrimit publik dhe fiskal.
Ajo duhet të jetë një garanci në zbatimin e kontratave sociale dhe rritjen e indeksit të
besueshmërisë të qytetarëve te qeveria dhe politika.
Miradministrimi i fondeve për shpenzime publike (sociale, investime dhe administrative)
sipas një programi të bazuar mbi (a) parimet e reformës së re administrative (reformim
i decentralizimit) si dhe (b) parimeve të luftës ndaj krimit ekonomik (evazionit) dhe
krimit social (korrupsionit) do të fillonin të ndihmonin buxhetin dhe reduktimin e deficitit
buxhetor.
Një aspekt tjetër i rëndësishëm për të zbutur borxhin publik është negociimi me Fondin
Monetar dhe Bashkimin Europian për një kuadër rregullator, sa më të përqasur me
rregullat e këtij të fundit.
Por, edhe lëvizja e fundit për një ndihmë financiare të kushtëzuar nga Fondi Monetar
ose Banka Botërore do të ndihmojnë për të zgjidhur problemet primare të shpenzimeve
buxhetore, të cilat kanë pasur një fillim të keq këtë vit.
Problemi i bankave dhe kredive të këqija duhet të jetë prioritet i qeverisë dhe Bankës
së Shqipërisë për t’i dhënë zgjidhje, pasi problemet që mund të vijojnë, do të
përkeqësojnë treguesit e kreditimit të sektorit privat dhe publik me raste.
Por, edhe mungesa e remitancave, që kanë dhënë ndikim të madh në ruajtjen e normës
e inflacionit duhet të vërehen me vëmendje për orientimin e ekonomisë drejt burimeve
financiare, të cilat brenda kontureve të programit qeverisës, sjellin fondet e investimeve
aty ku kërkohet si prioritet dhe mundësi zhvillimi.

14. Borxhi publik ne Shqiperi arrin ne 60%
“Sot, borxhi publik në nivelin mbi 60 për qind të PBB është nga më të lartët në Evropën
Juglindore (EJL) dhe amortizatorët fiskalë kryesisht janë konsumuar (megjithëse rritja në
borxhin e Shqipërisë gjatë viteve të krizës globale ka qenë më e ulët se në vendet e tjera
të EJL). Pasiguria në sektorin e energjisë dhe disa borxhe në punët publike i janë shtuar
barrës fiskale meqenëse ato do të kërkonin shpenzime të sektorit publik në të ardhmen.
Veç kësaj, borxhi publik i Shqipërisë, një pjesë e madhe e së cilës është i brendshëm, ka
një komponent të konsiderueshëm afatshkurtër, që nënkupton riskun e
rifinancimit”, thuhet në raport.
Tryeza e rrumbullakët diskutoi gjithashtu nevojën për fillimin e konsolidimit fiskal në afat
të shkurtër, në një kohë kur ekonomia operon nën potencialin e vet. Ekspertët e FMN
dhe BB vlerësuan se në këtë kontekst, është shumë e nevojshme ndërmarrja e masave
të prekshme, të cilat përforcojnë politikën e matur fiskale për t’i dërguar tregjeve një
sinjale të besueshme.
“Një objektiv i besueshëm i borxhit dhe konsolidim fiskal i vazhdueshëm, por gradual
afatmesëm, do të jepte një sinjal të mirë të angazhimit të qeverisë ndaj qëndrueshmërisë
së borxhit, duke përmirësuar në këtë mënyrë besimin, duke ulur kostot e huamarrjes së
sektorit publik, dhe duke kompensuar të paktën pjesërisht çdo ndikim negativ
afatshkurtër të kërkesave të konsolidimit fiskal”, deklaroi Nadeem Ilahi, Shef i Misionit
për Shqipërinë të FMN.

15. Detyrimet ndaj te huajve, Shqiperia u
ka borxh 25 shteteve
Trajtimi i borxhit të jashtëm në tërësi ka rëndësi për vetë faktin se paraqet një sërë
risqesh në rast se nuk mirëmenaxhohet. Rreziku i parë vjen nga kursi i këmbimit, kurse i
dyti nga ndikimi që jep në opinionin ndërkombëtar përkeqësimi i nivelit të tij dhe vonesat
e shlyerjes ndaj një banke apo shteti të huaj. Referuar bilancit të borxhit publik,
Shqipëria u detyrohet 25 shteteve të ndryshme, në masën e rreth 800 milionë eurove.
Në listën e shteteve që u kemi borxhe janë të përfshira vende nga Europa, ku dominojnë
detyrimet ndaj Italisë dhe Gjermanisë, rreth 3710 milionë euro të dyja së bashku, nuk
mungojnë vendet skandinave, lindore, përfshi edhe Rusinë, e madje fqinjët e rajonit,
Serbi dhe Maqedoni. Harta shtrihet në Azi, ku futen vende si Japonia, Kina dhe Koreja e
Jugut, për t’u zhvendosur më pas në shtetet islamike, si Kuvajti me mbi 43 milionë euro
(kryesisht vendet islamike kanë operuar me bankat e tyre dhe jo direkt me qeveritë). Me
22 vende qeveria shqiptare ka nënshkruar marrëveshje bilaterale, në masën e 710
milionë e 606 mijë eurove, kurse me tre të tjera, janë detyrime prej 92 milionë eurosh që
rrjedhinngaKlubiiParisi(FrancaRusiadheAnglia).

16. Bibliografia





Ministria e Financave
Raporte te bankes qendrore
Raporte te FMN dhe BB
Gazeta standart
Wikipedia