Updated 18.6.2021

1. 18.06.2021
1
DÂN SỐ VÀ PHÁT TRIỂN
ThS. BS. Lương Thanh Bảo Yến
Ha Giang
©Y
.LT
MỤC TIÊU
1. Trình bày được các khái niệm dân số và phát triển
2. Trình bày được đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên
cứu của môn học Dân số và phát triển
3. Trình bày được tác dụng của môn học Dân số và phát triển
2
v1 18.06.2021
©Y.LT
1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM
1. Dân số
2. Phát triển và hệ thống thước đo
v1 18.06.2021 3
©Y.LT
v1 18.06.2021 4
Dân cư Dân số
Ø Quy mô
Ø Cơ cấu
Ø Quy mô
Ø Cơ cấu
Ø Chất lượng: các
vấn đề kinh tế, văn
hoá, sức khoẻ,
ngôn ngữ…
>>
1.1. DÂN SỐ
Tập hợp những con người
cùng cư trú trên một lãnh
thổ nhất định
©Y.LT

2. 18.06.2021
2
1.2. PHÁT TRIỂN – MỤC TIÊU
v1 18.06.2021 5
GDP
GDP/
người
thực tế
Chỉ
báo
phi
^ền tệ
- HDI
Giảm
thiểu
đói
nghèo
Quyền
lợi &
Khả
năng
Tự do
Phát
triển
bền
vững
Meier, G. M., & Stiglitz, J. E. (2000). Frontiers of development economics: The future in perspective. Oxford University Press.
©Y.LT
v1 18.06.2021 6
!
Bảo vệ môi
trường tự
nhiên
1987
"
Øvừa đáp ứng được nhu cầu
của các thế hệ hiện tại
Øvừa không ảnh hưởng đến
khả năng đáp ứng những nhu
cầu của thế hệ tương lai
Ủy ban môi
trường và phát
triển TG: «Phát
triển bền vững”
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
Những
năm 70
1992
#
Hội nghị về Môi
trường & Phát triển
ØTuyên ngôn Rio
Brazil
2002
"
Hội nghị Johannesburg
ØTuyên bố chung
ØKế hoạch hành động
về phát triển bền vững
Nam Phi
©Y.LT
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
v1 18.06.2021 7
Viện chiến lược Phát triển. Cơ sở khoa học của một số vấn đề trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam đến năm 2010
và tầm nhìn 2020”. NXB Chính trị Quốc gia, 2001. tr. 122.
Ø “Phát triển bền vững bao trùm các mặt của
đời sống xã hội, nghĩa là phải gắn kết sự
phát triển kinh tế với thực hiện ^ến bộ và
công bằng xã hội, gìn giữ và cải thiện môi
trường, giữ vững ổn định chính trị - xã hội,
đảm bảo quốc phòng, an ninh”
Việt Nam
©Y.LT
v1 18.06.2021 8
CÁC NHÓM
MỤC TIÊU
PHÁT TRIỂN
BỀN VỮNG
PHÁT TRIỂN
BỀN VỮNG
Mục sêu kinh tế
• Tăng trưởng cao,
ổn định
Mục sêu môi trường
• Cải thiện chất lượng
MT
• Bảo vệ BM, TNTN
Mục sêu xã hội
• Cải thiện XH
©Y.LT

3. 18.06.2021
3
1.2. PHÁT TRIỂN – HỆ THỐNG THƯỚC ĐO
¡ Do phát triển không chỉ đơn thuần là tăng trưởng hay phát
triển kinh tế mà còn là ^ến bộ về xã hội và sự bền vững về môi
trường à phát triển thường được đo lường, phản ảnh bằng
một Hệ thống gồm các nhóm chỉ ^êu, như:
ØNhóm chỉ ,êu kinh tế
Ønhóm chỉ ,êu dân số- KHHGĐ
Ønhóm chỉ ,êu y tế và sức khoẻ
Ønhóm chỉ ,êu về môi trường
v1 18.06.2021 9
©Y.LT
v1 18.06.2021 10
HỆ THỐNG
CHỈ BÁO
PHÁT TRIỂN
©Y.LT
1.3. PHÁT TRIỂN – HỆ THỐNG THƯỚC ĐO
v1 18.06.2021 11
Từ 1990: Chương trình phát triển của Liên hợp quốc đã đưa ra và
không ngừng hoàn thiện chỉ sêu tổng hợp
Ø Chỉ số phát triển con người (Human Development Index – HDI)
Tổng hợp từ các chỉ sêu phản
ảnh thành tựu về:
Ø Sức khỏe
Ø Giáo dục
Ø Mức sống
©Y.LT
v1 18.06.2021 12
<0,550 0,550-<0,7 0,7-<0,8 0,8-1,0
PT thấp PT cao
PT trung
bình PT rất cao
HDI – PHÂN NHÓM
UnitedNa*ons Development Program. (2020). Humandevelopment report 2020: Thenext fron]er humandevelopment andtheAnthropocene
©Y.LT

4. 18.06.2021
4
13
(2016)
v1 18.06.2021
Source: h*ps://knoema.com/atlas/maps/Human-development-index
©Y.LT v1 18.06.2021 14
HDI VIỆT NAM (1990- 2020)
Source: h`p://hdr.undp.org/en/countries/profiles/VNM
©Y.LT
1.2. PHÁT TRIỂN – HỆ THỐNG THƯỚC ĐO
¡ PT là một khái niệm tổng hợp bao hàm nhiều mặt: kinh tế,
xã hội, chính trị, môi trường
à Việc đo lường mức độ phát triển chỉ mang ý nghĩa tương
đối
v1 18.06.2021 15
©Y.LT
2. MÔN HỌC DÂN SỐ & PHÁT TRIỂN
1. Đối tượng nghiên cứu
2. Nội dung
3. Phương pháp nghiên cứu
16
v1 18.06.2021
©Y.LT

5. 18.06.2021
5
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
v1 18.06.2021 17
Dân số
Phát
triển
©Y.LT
v1 18.06.2021 18
Kết quả Dân số
• Quy mô dân số
• Cơ cấu dân số
• Phân bố dân cư
Quá trình Phát triển
• Sản xuất, sêu dùng hàng hóa và dịch vụ (LT-
TP, y tế, giáo dục, nhà ở….)
• Tiết kiệm, đầu tư, chi sêu
• Sử dụng lao động
• Sử dụng tài nguyên, vốn, công nghệ
• Xây dựng chính sách, pháp luật
Kết quả Phát triển
• Tình trạng việc làm, thu nhập
• Tình trạng giáo dục,
• Tình trạng sức khỏe
• Tình trạng tài nguyên, môi trường,
• Tình trạng luật pháp
Quá trình Dân số
• Sinh đẻ
• Tử vong
• Di cư
MỐI QUAN HỆ GIỮA DÂN SỐ VÀ PHÁT TRIỂN
©Y.LT
2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
¡ Nghiên cứu ba mối quan hệ chính:
ØDân số và kinh tế
ØDân số và xã hội
ØDân số và tài nguyên, môi trường
à Lồng ghép biến dân số vào kế hoạch hóa phát triển.
v1 18.06.2021 19
©Y.LT
2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
¡ Cơ sở phương pháp luận: chủ nghĩa duy vật biện chứng
ØNguyên lý cơ bản: các sự vật, sự việc của tự nhiên – xã hội có mối
liên hệ phổ biến và vận động, phát triển không ngừng
¡ Nội dung NC: Lựa chọn nghiên cứu quan hệ giữa một số chỉ ,êu dân
số với một số yếu tố của phát triển
ØVD: NC mối quan hệ giữa số con của phụ nữ (một chỉ ,êu dân số)
vs. trình độ học vấn, nghề nghiệp, thu nhập... của họ (các yếu tố
của phát triển)
v1 18.06.2021 20
©Y.LT

6. 18.06.2021
6
2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• Mẫu/ toàn bộ tổng thể nghiên cứu
Phạm vi thu
thập thông sn
• Phỏng vấn trực sếp
• phỏng vấn qua bảng hỏi
• Thảo luận nhóm
• Phỏng vấn sâu cá nhân...
Hình thức thu
thập thông sn
• PP dãy số song song, phân tổ kép, xây dựng mô hình
• à phát hiện •nh quy luật của mối quan hệ dân số -
phát triển
PP xử lý số liệu
v1 18.06.2021 21
©Y.LT
3. TÁC DỤNG CỦA MÔN HỌC DS&PT
¡ Ví dụ
Ø NC mối quan hệ giữa trình độ phát triển, thông qua chỉ số HDI và mức
sinh (thông qua TFR): Trình độ PT tỷ lệ nghịch với TFR
Ø NC mối quan hệ giữa trình độ phát triển, thông qua chỉ số HDI và các chỉ
sêu về cơ cấu dân số theo tuổi: Trình độ PT tỷ lệ thuận với tỷ lệ người già
v1 18.06.2021 22
• Phát hiện, diễn tả, phân •ch, dự báo các quan hệ giữa
dân số và phát triển
• Tìm ra qui luật hoặc •nh qui luật của các quan hệ này
Nhiệm vụ
©Y.LT
3. TÁC DỤNG CỦA MÔN HỌC DS&PT
¡ Mối quan hệ chặt chẽ giữa dân số và phát triển là một trong
những cơ sở cho việc hoạch định chính sách dân số và chính
sách phát triển
Ø Khi hoạch định chính sách phát triển không thể bỏ qua được
các yếu tố dân số, ngược lại khi xây dựng chính sách dân số
phải xuất phát từ thực trạng phát triển của quốc gia cũng như
địa phương
v1 18.06.2021 23
©Y.LT
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tổng cục Dân số kế hoạch hoá gia đình. (2011). Dân số và Phát triển (Tài
liệu dùng cho Chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ dân số-kế hoạch hoá gia
đình).
2. Tổng cục Dân số kế hoạch hoá gia đình. (2014). Tài liệu môn Dân số học cơ
bản (Tài liệu dùng cho các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ Dân số-Kế hoạch hóa
gia đình đạt chuẩn viên chức dân số).
3. Meier, G. M., & Ssglitz, J. E. (2000). Fron[ers of development economics:
The future in perspec[ve. Oxford University Press.
4. United Nasons Development Program. (2020). Human development report
2020: The next fron[er human development and the Anthropocene
v1 18.06.2021 24
©Y.LT

7. 18.06.2021
7
25
v1 18.06.2021
©Y.LT 26
v1 18.06.2021
©Y.LT