V2.1 - Updated 17.02.2020

1. 17.02.2020
1
MỨC SINH VÀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG
THS. BS. LƯƠNG THANH BẢO YẾN
1. Nắm rõ ý nghĩa, cách 0nh các chỉ số đo lường mức sinh.
2. Nắm rõ ý nghĩa, cách 0nh các tỷ suất biến động dân số.
3. Trình bày được một số yếu tố ảnh hưởng đến mức sinh.
MỤC TIÊU
17.02.2020
©Y.LT 2
1. Nguồn số liệu
2. Các chỉ số đo lường mức sinh
1. MỨC SINH
17.02.2020
©Y.LT 3
17.02.2020
Nguồn số liệu để
ước tính mức
sinh?
©Y.LT 4

2. 17.02.2020
2
1.2. CÁC CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG MỨC SINH
1. Tỷ suất sinh thô (CBR)
2. Tỷ suất sinh chung (GFR)
3. Tỷ số trẻ em – phụ nữ (CWR)
4. Tỷ suất sinh đặc trưng theo tuổi (ASFR)
5. Tổng tỷ suất sinh (TFR)
6. Tỷ suất tái sinh sản thô (GRR)
7. Tỷ suất tái sinh sản tinh (NRR)
17.02.2020
©Y.LT 5
¡ Là số trẻ sinh sống tính bình quân trên 1.000 dân.
¡ CBR=
!
"
× 1000
Trong đó:
B: Tổng số trẻ sinh sống trong năm
P ∶ Dân số bình quân trong năm
1.2.1. TỶ SUẤT SINH THÔ (CRUDE BIRTH RATE - CBR)
17.02.2020
©Y.LT 6
17.02.2020
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
1
9
5
7
1
9
6
0
1
9
6
9
1
9
7
9
1
9
8
9
1
9
9
9
2
0
0
1
2
0
0
2
2
0
0
3
2
0
0
4
2
0
0
5
2
0
0
6
2
0
0
7
2
0
0
8
2
0
0
9
2
0
1
0
2
0
1
1
2
0
1
2
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
6
2
0
1
7
2
0
1
8
2
0
1
9
CBR (‰) TỶ SUẤT SINH THÔ - VIỆT NAM 1957-2019
Nguồn:
• Ban Chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở Trung ương, "Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam 1999: Kết quả điều tra mẫu", NXB Thế giới, 2000.
• Tổng cục Thống kê, "Điều tra biến động dân số và KHHGĐ: Những kết quả chủ yếu", NXB Thống kê.
• Tổng cục Thống kê, “Kết quả tổng điều tra dân số và nhà ở”, NXB Thống kê, 2019.
©Y.LT 7
¡ Số trẻ em sinh sống trong năm so với 1.000 phụ nữ trong độ
tuổi sinh đẻ (15 - 49 tuổi).
¡ GFR =
!
"!
× 1000
Trong đó:
¡ B: Tổng số trẻ sinh sống trong năm
¡ P!: Tổng số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ trong năm
1.2.2. TỶ SUẤT SINH CHUNG (GENERAL FERTILITY RATE - GFR)
17.02.2020
©Y.LT 8

3. 17.02.2020
3
¡ Số trẻ dưới 5 tuổi so với 1.000 phụ nữ trong độ tuổi sinh
đẻ trong năm.
¡ CWR =
!"#$
"%
× 1000
• B#$%: Số trẻ dưới 5 tuổi trong năm
• W15-49 : Số phụ nữ 15-49 tuổi trong năm
1.2.3. TỶ SỐ TRẺ EM - PHỤ NỮ (CHILD-WOMAN RATIO)
17.02.2020
©Y.LT 9
¡ Là số trẻ sinh sống trong năm của những người mẹ trong độ
tuổi/ nhóm tuổi nhất định so với 1000 phụ nữ trong độ tuổi/
nhóm tuổi nhất định trong năm.
¡ ASFRX =
!"
"#"
× 1000
Trong đó:
• B&: Số trẻ sinh sống trong năm của các bà mẹ ở độ tuổi X
• P'"
∶ Tổng số phụ nữ trong độ tuổi X trong năm
1.2.4. TỶ SUẤT SINH ĐẶC TRƯNG THEO TUỔI
(AGE SPECIFIC FERTILITY RATE - ASFR)
17.02.2020
©Y.LT 10
TỶ SUẤT SINH ĐẶC TRƯNG THEO TUỔI
VIỆT NAM 1999-2019
17.02.2020
Nguồn:
- 1999: Ban Chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở Trung ương, "Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam 1999: Kết quả điều tra mẫu", NXB Thế giới,
2000.
- 2009: Tổng cục Thống kê, "Điều tra biến động dân số và KHHGĐ: Những kết quả chủ yếu", NXB Thống kê.
- 2019: Tổng cục Thống kê, “Kết quả tổng điều tra dân số và nhà ở”, NXB Thống kê, 2019.
©Y.LT 11
¡ Là số trẻ sinh sống bình quân của một phụ nữ trong suốt cuộc
đời sinh đẻ của mình với giả định rằng người phụ nữ này sống
hết tuổi sinh đẻ và tỷ suất sinh đặc trưng theo tuổi đã xác định
vào một năm nào đó.
TFR =
∑&'()
%*
ASFR&
1000
=
5× ∑+'(
, ASFR+
1000
1.2.5. TỔNG TỶ SUẤT SINH (TOTAL FERTILITY RATE -TFR)
17.02.2020
©Y.LT 12

4. 17.02.2020
4
17.02.2020
©Y.LT 13
1.2.5. TỔNG TỶ SUẤT SINH (TFR) – THẾ GIỚI (1955-2019)
17.02.2020
©Y.LT 14
1.2.5. TỔNG TỶ SUẤT SINH - VIỆT NAM (2001-2019)
17.02.2020
©Y.LT 15
17.02.2020
TỔNG TỶ SUẤT
SINH CỦA CÁC
TỈNH, THÀNH
PHỐ - VIỆT NAM
(2019)
©Y.LT 16

5. 17.02.2020
5
¡Là quá trình thay thế hệ dân số này bằng thế hệ
dân số khác dựa vào các yếu tố sinh và chết.
¡Là khâu chủ yếu của quá trình tái sản xuất dân số
TÁI SINH SẢN?
17.02.2020
©Y.LT 17
¡ Số con gái sinh được và sống của một bà mẹ trong quá
trình sinh đẻ của mình.
¡ GRR = TFR x q = TFR x
!$
!
• q là xác suất sinh con gái của các bà mẹ.
• Bf: Số trẻ nữ sinh
• B: Tổng số trẻ sinh (cả nam và nữ)
¡ GRR phản ánh mức sinh của một thế hệ giả định.
1.2.6. TỶ SUẤT TÁI SINH SẢN THÔ
(GROSS REPRODUCTIVE RATE - GRR)
17.02.2020
©Y.LT 18
¡ Là số con gái trung bình của một phụ nữ sinh ra trong suốt thời
kỳ sinh đẻ của mình sống được đến tuổi sinh đẻ với điều kiện
người phụ nữ này, trong những năm sinh đẻ có các tỷ suất sinh
và tỷ suất tử vong đặc trưng theo tuổi của một năm nhất định.
¡ NRR=GRR x Lw
¡ Lw : hệ số sống của những người con gái từ khi sinh ra sống được
đến tuổi của bà mẹ sinh ra mình
1.2.7. TỶ SUẤT TÁI SINH SẢN TINH
(NET REPRODUCTIVE RATE - NRR)
17.02.2020
©Y.LT 19
NRR=2
17.02.2020
©Y.LT 20

6. 17.02.2020
6
Phân loại NRR:
vNếu NRR = 1: tái sản xuất dân số đơn thuần: thế hệ sau thay
thế thế hệ trước cùng một số lượng hiện có.
vNếu NRR < 1: tái sản xuất dân số thu hẹp: thế hệ Šếp theo có
quy mô bé hơn thế hệ được thay thế.
vNếu NRR > 1: tái sản xuất dân số mở rộng: thế hệ Šếp theo
có quy mô lớn hơn thế hệ được thay thế.
2.2. TỶ SUẤT TÁI SINH SẢN TINH
(NET REPRODUCTIVE RATE - NRR)
17.02.2020
©Y.LT 21
¡2.1. Tỷ suất biến động tự nhiên dân số (Natural
Increasing Rate - NIR)
¡2.2. Tỷ suất biến động dân số (Annual Growth Rate-
AGR)
2. TỶ SUẤT PHÁT TRIỂN DÂN SỐ
17.02.2020
©Y.LT 22
¡ Là hiệu số giữa tỷ suất sinh thô và chết thô trong một khu vực
dân cư trong năm:
NIR = CBR - CDR
2.1. TỶ SUẤT BIẾN ĐỘNG TỰ NHIÊN DÂN SỐ
(NATURAL INCREASING RATE - NIR)
17.02.2020
©Y.LT 23
AGR =
(DS vào năm X) − (DS vào năm X − 1)
DS vào năm X −1 x 100
DS vào năm X = Po + TS trẻ đẻ sống − TS chết + TS dân nhập cư − TS dân di cư.
2.2. TỶ SUẤT BIẾN ĐỘNG DÂN SỐ
(ANNUAL GROWTH RATE-AGR)
17.02.2020
©Y.LT 24

7. 17.02.2020
7
3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG MỨC SINH
17.02.2020
Yếu tố nền
Yếu tố tác động
trung gian
Mức sinh
©Y.LT 25
CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TRUNG GIAN
17.02.2020
¡Phân loại
1. Ronald Freedman
2. Kingsley Davis và Judith Blake (1956)
3. John Bongaarts (1983)
©Y.LT 26
YẾU TỐ TRUNG GIAN – R. FREEDMAN
17.02.2020
©Y.LT 27
YẾU TỐ TRUNG GIAN – DAVIS & BLAKE (1956)
17.02.2020
Giao hợp
1. Tuổi bắt đầu QHTD
2. Tỷ lệ phụ nữ không bao
giờ QHTD
3. Quỹ thời gian thực sự
tham gia vào QHTD
4. Kiêng sinh hoạt lnh dục
tự nguyện
5. Kiêng sinh hoạt lnh dục
không tự nguyện (ốm
đau, đi xa)
6. Tần suất giao hợp (trong
thời gian không kiêng cử)
Thụ thai
7. Khả năng mang thai
vì các lý do không
tự nguyện (Vô sinh)
8. Khả năng mang thai
vì các lý do tự
nguyện (Triệt sản/
tiểu phẫu thuật/
điều trị...)
9. Sử dụng BPTT
Quá trình
mang thai
10. Sảy thai
11. Nạo/ phá
thai
©Y.LT 28

8. 17.02.2020
8
YẾU TỐ TRUNG GIAN – J. BONGAARTS (1983)
17.02.2020
1. Tỷ lệ kết hôn
2. Tỷ lệ và hiệu quả sử dụng BPTT
3. Vô sinh tạm thời sau sinh
4. Tỷ lệ nạo phá thai
5. Tần suất QHTD
6. Chết bào thai tự phát
7. Vô sinh (bệnh lý)
©Y.LT 29
TỶ LỆ SỬ DỤNG BPTT VS. MỨC SINH
17.02.2020
¡ CBR=48,4 – 0,44 x CPR
¡ TFR = 7,34 – 0,07 x CPR
©Y.LT 30
17.02.2020
©Y.LT 31 17.02.2020
©Y.LT 32

9. 17.02.2020
9
17.02.2020
©Y.LT 33