1. Την αλεξανδρινή
μαθηματικό και
νεοπλατωνική
φιλόσοφο Υπατία
παρουσιάζει στους
κινηματογράφους
χολυγουντιανή
υπερπαραγωγή.

2. . Το σκηνικό συνθέτουν πολιτικές αναταραχές,
θρησκευτικές διαμάχες, αλλά και ένα ερωτικό
τρίγωνο. Και καθώς «οι χριστιανοί κυνηγάνε
Εβραίους και λάτρεις των Αιγύπτιων θεών»(!), η
Υπατία πέφτει στα χέρια του χριστιανικού όχλου,
που τη διαμελίζει, ενώ ενοχοποιείται και ο
πατριάρχης Αλεξανδρείας Κύριλλος.

3. Ο Χριστιανισμός εμφανίζεται να έχει
επικρατήσει απλώς και μόνο χάριν στον
σκοταδισμό που έσβησε το φως της ελληνικής
φιλοσοφίας, να έχει στηριχθεί απλώς και
μόνο πάνω στις στάχτες των καμένων
συγγραμμάτων, στα ερείπια των αρχαίων
ναών και στα σπασμένα μέλη των αρχαίων
αγαλμάτων, αλλά και να έχει πατήσει
κυριολεκτικά επί πτωμάτων, και μάλιστα επί
πτωμάτων αθώων. Και βέβαια, αν οι
Χριστιανοί δεν δίστασαν να δολοφονήσουν
με ειδεχθή τρόπο μία γυναίκα φιλόσοφο, τότε
δεν φαίνεται να υπάρχει έγκλημα που να μην
ήσαν ικανοί να διαπράξουν.

4. Ο μύθος της Υπατίας γεννήθηκε στο πλαίσιο
της επιθέσεως ενάντια στον Χριστιανισμό,
και πολλά επιμέρους στοιχεία του μύθου
γύρω από το πρόσωπό της εξηγούνται
εύκολα από τα διαφορετικά κίνητρα και τους
διαφορετικούς σκοπούς των εκάστοτε
επικριτών τον Χριστιανισμού.
Πώς, όμως, έχει η πραγματική και όχι
χολυγουντιανή ιστορία της Υπατίας;

5. Ήταν κόρη του περίφημου αλεξανδρινού μαθηματικού
Θέονος. Μετά τις σπουδές της στην Αθήνα, στις νεοπλατωνικές
σχολές του Πρόκλου και του Ιεροκλή, επέστρεψε στην
Αλεξάνδρεια, όπου επίσης διέπρεψε.

6. Ο εκκλησιαστικός
ιστορικός Σωκράτης
παραδίδει ότι «έφτασε
σε τέτοια ύψη
ευρυμάθειας, ώστε
ξεπέρασε όλους τους
φιλοσόφους της εποχής
της, ανέλαβε την
πλατωνική σχολή που
είχε ιδρύσει ο Πλωτίνος
και έδινε τις
φιλοσοφικές της
διαλέξεις σε όλους
εκείνους που ήθελαν να
την ακούσουν».

7. Μεταξύ των μαθητών της, που
την θαύμαζαν,
συγκαταλέγονται και δύο
επίσκοποι· ένας εξ αυτών, ο
επίσκοπος Πτολεμαΐδος
Συνέσιος, τον οποίο ο
Κύριλλος είχε χειροτονήσει,
της απευθύνει έξι επιστολές.
«Στην πραγματικότητα (η
Υπατία) συμπαθούσε το
χριστιανισμό», παρατηρεί η
πολωνικής καταγωγής
ιστορικός Maria Dzielska
(Ὑπατία η Αλεξανδρινή,
σ.193).

8. Στις ημέρες της στην
Αλεξάνδρεια συνέβαιναν
συχνά εξεγέρσεις που
κατέληγαν σε
κακοποιήσεις αντιπάλων
και σε φόνους. Γι᾽ αυτό
ευθύνονταν οι
κοινωνικές διαφορές του
πληθυσμού, καθώς και
το μωσαϊκό φυλών,
πολιτισμών και
θρησκειών, με
επικρατέστερους τους
«εθνικούς»
(=ειδωλολάτρες).

9. Κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας διαφωνίας μεταξύ
χριστιανών και Εβραίων, ο έπαρχος της πόλης
Ορέστης, που βρισκόταν σε διαμάχη με τον
πατριάρχη Κύριλλο, συνέλαβε και κακοποίησε
τον χριστιανό γραμματοδιδάσκαλο Ιέρακα. Οι
ταραχές όμως γενικεύθηκαν, με αποτέλεσμα τη
σφαγή χριστιανών, τη δήμευση περιουσιών
μερικών Εβραίων και την εκδίωξή τους. Μεταξύ
των άλλων θυμάτων συμπεριλαμβάνεται και ο
μοναχός Αμμώνιος, τον οποίο ο Ορέστης
συνέλαβε και βασάνισε μέχρι θανάτου και ο
Κύριλλος τον τίμησε ως μάρτυρα.

10. Στο μεταξύ κάποιοι «άφρονες»,
στρεφόμενοι κατά του έπαρχου Ορέστη,
συνέλαβαν και φόνευσαν με φρικτό
τρόπο την πενηντάχρονη Υπατία (εάν
γεννήθηκε το 365 μ.Χ. στην εποχή που ο
Κύριλλος έγινε Πατριάρχης ήταν κοντά στην
ηλικία των πενήντα ετών ), η οποία στήριζε
τον έπαρχο και θεωρούνταν υπεύθυνη για
την έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των δύο
ανδρών.

11. Ασφαλώς πρόκειται για ειδεχθή
δολοφονία μιας ιδιαίτερα προικισμένης
προσωπικότητας· σύμφωνα όμως με την
πλειονότητα των ειδικών επιστημόνων
πρέπει να χαρακτηριστεί ως πολιτική.

12. Είχε να κάνει με την πολιτική ζωή της Αλεξάνδρειας, ενώ «οι
φρικαλεότητες αυτές αποδοκιμάστηκαν ακόμα και από
ένθερμους χριστιανούς» (βλ. Chuvin Pierre, Οι τελευταίοι
εθνικοί, σ.112).

13. Εξάλλου ο όχλος της Αλεξάνδρειας δεν
ευθύνεται μόνον για τον αποτρόπαιο φόνο
της Υπατίας, αλλά και για τον εξίσου φριχτό
θάνατο του αρειανού επισκόπου Γεωργίου
επί των ημερών του Ιουλιανού το 361, όπως
και για τη δολοφονία του πατριάρχη
Προτερίου το 457.
Σε όλες τις περιπτώσεις, «τα πτώματά τους,
όπως έγινε και με την Υπατία, σύρθηκαν
μέσα σε ολόκληρη την πόλη και μετά
παραδόθηκαν στην πυρά», ενώ οι
υπεύθυνοι διέφυγαν την τιμωρία, κάτι που
«συμβαίνει συχνά σε περιπτώσεις
ταραχών» (βλ. M. Dzielska, ὅ.π., σ.184-185).

14. Στη χρονογραφία του
Θεοφάνη για τα χρόνια του
αγίου Κυρίλλου αναφέρεται
επίσης η δολοφονία του
επάρχου Καλλίστου το
421/2, η εξέγερση του
435/6, οπότε σκοτώνονται
πεντακόσιοι κάτοικοι, και η
δολοφονία του επάρχου
Χαρμοσύνου το 443 (ἔκ. Ε.
de Boor, σ.85,92,96).

15. Για την ενοχή του Κυρίλλου στο φόνο της
Υπατίας τη μοναδική σαφή κατηγορία κατά τον
πατριάρχη και των χριστιανών της Αλεξάνδρειας
απευθύνει ο εθνικός -κατά τον Βαλέτα
«μισόχριστος»- Δαμάσκιος έναν αιώνα αργότερα
(6ος αἰ.).
Το γεγονός «ότι ο Κύριλλος είχε οποιαδήποτε
συμμετοχή σε αυτή τη θηριωδία, δείχνει να
αποτελεί μια αστήρικτη συκοφαντία»,
διευκρινίζει ο J.C. Robertson.

16. Αν πράγματι ευθυνόταν ο Κύριλλος, ο
αρειανιστής Φιλοστόργιος, επίσης
σύγχρονος της Υπατίας, ο οποίος εκφράζεται
υβριστικά για τους ορθοδόξους, δεν θα
παρέλειπε να στιγματίσει τον δογματικό του
αντίπαλο Κύριλλο (βλ. Παναγιώτη Χρήστου,
Ελληνική Πατρολογία, τόμ. Δ´, σ.342).
Σύμφωνα με τον Στ. Παπαδόπουλο, η ευθύνη
του Κυρίλλου «αν υπάρχει, πρέπει να
περιορισθεί στο ότι δεν κατόρθωσε
ν᾽ απομονώσει ή ν᾽ αποθαρρύνει τους
φανατικούς χριστιανούς».

17. Αν δούμε συγκριτικά τις Χριστιανικές και
τις εθνικές πηγές, θα περιμέναμε ίσως οι
εθνικοί να εκθειάζουν την Υπατία και οι
Χριστιανοί να προσπαθούν αμήχανα να
μειώσουν την αξία της.
Στην πραγματικότητα, οι Χριστιανικές
πηγές είναι αυτές που εκθειάζουν την
Υπατία, ενώ ο εθνικός Δαμάσκιος, η
μόνη εθνική πηγή που τη μνημονεύει,
δεν κρύβει την περιφρόνησή του
γι’ αυτήν.

18. Σχετικά με τους ισχυρισμούς ότι ο θάνατος της
Υπατίας οριοθετεί την εποχή της «παρακμής
του πνεύματος» η Dzielska σημειώνει: «Η
ειδωλολατρία δεν εξαφανίστηκε μαζί με την
Υπατία, όπως δεν εξαφανίστηκαν τα
μαθηματικά και η ελληνική φιλοσοφία. Μετά
το θάνατό της, ο φιλόσοφος Ιεροκλής άρχισε
μία μάλλον εντυπωσιακή ανάπτυξη
εκλεκτικού νεοπλατωνισμού στην
Αλεξάνδρεια… »

19. Κατά την εποχή του
Ιουστινιανού συγγράφηκε το
ένα τρίτο των συνολικών
ελληνικών σχολίων στον
Αριστοτέλη, τα οποία
σώζονται μέχρι σήμερα (20
από τα 60 έργα της έκδοσης
του Βερολίνου, βλ. Wildberg,
σ.316).

20. Κατά το 10ο αιώνα στα
σχολεία της
Κωνσταντινουπόλεως
διδάσκονταν ο Όμηρος, η
διαλεκτική, οι
φιλοσοφικές επιστήμες, η
ρητορική, η αστρονομία.
Ο μαθητής άρχιζε
μαθαίνοντας τη
Γραμματική, κατόπιν
σχολίαζε τους αρχαίους
συγγραφείς, καθώς επίσης
μάθαινε στοιχεία της
Αρχαίας Ιστορίας, της
Γεωγραφίας και της
Μυθολογίας.

21. Εκτός από τον Όμηρο διδασκόταν τρεις
τραγωδίες του Αισχύλου, τρεις του Σοφοκλή,
τρεις του Ευριπίδη, τρεις κωμωδίες του
Αριστοφάνη, έργα του Ησιόδου, του Πινδάρου
και του Θεόκριτου

22. Οι Καππαδόκες Πατέρες (Τρεις Ιεράρχες)
μορφώθηκαν με βάση τη νεοπλατωνική σκέψη
και τη χρησιμοποίησαν στην προσπάθεια τους
να προσεγγίσουν το θείο.

23. Ο Άγιος Μάξιμος ο
Ομολογητής ήταν βαθύς
γνώστης του Αριστοτέλη
και έκανε πολλά για να
ενισχύσει το
νεοπλατωνικό στοιχείο
του βυζαντινού
μυστικισμού.

24. Οι μαθηματικοί Ευτόκιος (6ος αιώνας) και ο
Ισίδωρος ο Μιλήσιος δημοσίευσαν εκ νέου τις
μελέτες του Αρχιμήδη.

25. Σημαντική είναι η προσφορά
των ανώνυμων καλόγερων,
που κλεισμένοι στο μοναχικό
τους κελί αντιγράφοντας τους
αρχαίους Έλληνες συγγραφείς,
συνέβαλλαν ώστε να μη χαθεί
η τεράστια προγονική
κληρονομιά μας..

26. Και ακόμη
ολόκληρη
στρατιά
αξιόλογων
γυναικών που
ασχολήθηκε με
τη μελέτη της
φιλοσοφίας
τόσο στην
αρχαιότητα όσο
και στην πρώιμη
βυζαντινή
περίοδο.

27. Αντιλαμβανόμαστε ότι δύσκολα
θα ονομάζαμε αυτά τα χρόνια
«εποχή σκοταδισμού και διώξεων
κατά της αρχαιοελληνικής
φιλοσοφίας»

28. Μολονότι οι πηγές στις οποίες γίνεται μνεία της
Υπατίας και της δολοφονίας της είναι μάλλον
πενιχρές, η παρουσία της Υπατίας στα έργα νεοτέρων
συγγραφέων, ιδιαίτερα από τον Διαφωτισμό και εξής,
είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Αν παρακολουθήσει
κανείς τη σχετική βιβλιογραφία, δεν θα δυσκολευθεί
να διαπιστώσει ότι ο μύθος της Υπατίας γεννήθηκε
στο πλαίσιο της επιθέσεως ενάντια στον
Χριστιανισμό, και ότι πολλά επιμέρους στοιχεία τού
μύθου της Υπατίας εξηγούνται εύκολα από τα
διαφορετικά κίνητρα και τους διαφορετικούς
σκοπούς των εκάστοτε επικριτών τον Χριστιανισμού.

29. Η Υπατία του Προτεσταντισμού
Δεν είναι τυχαίο ότι η Υπατία
πρωτοεμφανίσθηκε στη νεώτερη
γραμματεία το πρώτο τέταρτο τού 18ου
αιώνα, και συγκεκριμένα το 1720, σε
σύγγραμμα τού Ιρλανδού διανοητή John
Toland (1670-1722).
Ο μακροσκελέστατος τίτλος του βιβλίου του
Toland αποκαλύπτει τις προθέσεις τού
συγγραφέα:

30. “Υπατία, ή η ιστορία μιας εξαιρετικά όμορφης, εξαιρετικά ενάρετης,
εξαιρετικά μορφωμένης και από κάθε άποψη ολοκληρωμένης Κυρίας- η
οποία κομματιάστηκε από τον κλήρο της Αλεξανδρείας, για να ικανοποιηθεί
η έπαρση, ο φθόνος και η αγριότητα τού αρχιεπισκόπου, ο οποίος κοινώς
αλλά αναξίως επονομάζεται «άγιος» Κύριλλος”

31. Η Υπατία του
Διαφωτισμού
Ο εκ των ηγετών τού
Διαφωτισμού Βολταίρος
(1694-1778) είδε στο
πρόσωπο της Υπατίας το
σύμβολο της αντίστασης
τού ορθού λόγου ενάντια
στη θύελλα τού
Χριστιανικού δογματισμού
και σκοταδισμού, έτσι
όπως τον γνώρισε στη
μεσαιωνική Δυτική
Ευρώπη..

32. Η δολοφονία της
Υπατίας ταίριαζε
τέλεια με τη θεωρία
τού Gibbon ότι η
εμφάνιση και
εξάπλωση τού
Χριστιανισμού υπήρξε
ο αποφασιστικός
παράγοντας που
επέφερε την πτώση
του αρχαίου
πολιτισμού.

33. Η Υπατία της
ρομαντικής
λογοτεχνίας
Στο εξής η Υπατία σχεδόν
έπαυσε να αντιμετωπίζεται
ως ιστορική
προσωπικότητα, και έγινε
σύμβολο, με αποκορύφωμα
τα μέσα τού 19ου αιώνα,
όχι χάριν στους ιστορικούς
ή τους φιλοσόφους, αλλά
στους… λογοτέχνες!

34. Μεγάλη συμβολή στην
εδραίωση του μύθου της
Υπατίας άσκησε ο Άγγλος
μυθιστοριογράφος,
κληρικός και ιστορικός
Charles Κingsley (1819-
1875), ο οποίος ήταν
εξαιρετικά δημοφιλής την
εποχή του. Ο Kingsley
συνέγραψε το 1853 ένα
εκτενέστατο ιστορικό
μυθιστόρημα με
πρωταγωνίστρια την
Υπατία.

35. Για να αντιληφθούμε πλήρως τη
σημασία τού μυθιστορήματος τού
Kingsley, πρέπει να κατανοήσουμε ότι ο
19ος αιώνας ήταν μια εποχή κατά την
οποία οι ευρύτερες λαϊκές μάζες
γνώριζαν το ιστορικό παρελθόν μέσα
από τα ιστορικά μυθιστορήματα, όπως
ακριβώς σήμερα, το γνωρίζουν μέσα
από τις κινηματογραφικές παραγωγές.
Το βιβλίο λοιπόν του Kingsley
μεταφράσθηκε σε πολλές Ευρωπαϊκές
γλώσσες, και μέσα από αυτό άπειροι
αναγνώστες γνώρισαν και αγάπησαν μία
Υπατία η οποία, υπεραγωνιζόμενη του
κόσμου των ελληνικών αξιών,
σφαγιάσθηκε βάρβαρα σε ηλικία είκοσι
πέντε ετών, στο άνθος της ομορφιάς της,
από ένα φανατισμένο και βάρβαρο
Χριστιανικό όχλο.

36. Η Υπατία τού φεμινισμού
Η Υπατία πλέον ανάγεται και σε σύμβολο… Φεμινιστικό!
Έχουν εμφανισθεί ακόμη και φεμινιστικά περιοδικά που
φέρουν το όνομα της, ένα στην Ελλάδα και ένα
εκδιδόμενο στο Πανεπιστήμιο της Indiana. Σε αυτό η
φεμινίστρια ποιήτρια και μυθιστοριογράφος Ursula
Molinaro …..

37. ……. εμφανίζει την Υπατία, η οποία εξυμνείται στις
πηγές ως άμεμπτη και απολαμβάνουσα καθολικό
σεβασμό παρθένος, να έχει αρχίσει ήδη από την
εφηβική της ηλικία να εναλλάσσει εραστές με
ιλιγγιώδεις ρυθμούς, και κατόπιν να έχει παντρευτεί
τον φιλόσοφο Ισίδωρο, ο οποίος βρέθηκε
αναγκασμένος να ανέχεται τις πολλές εξωσυζυγικές
περιπέτειες της συζύγου του. Όταν ο πατέρας της
μαθηματικός Θέων, προειδοποιημένος από τα άστρα
για τον επερχόμενο τραγικό θάνατο της κόρης του,
της προτείνει να μετοικήσει στη Σικελία, η Υπατία,
ανώτερη η ίδια και από τον πατέρα της και από τον
σύζυγό της, αρνείται, συναισθανόμενη ότι έσβηνε
πλέον η εποχή κατά την οποία οι γυναίκες είχαν το
δικαίωμα να σκέπτονται ελεύθερα, αλλά και μην
επιθυμώντας να αφήσει τον τότε εραστή της, τον
έπαρχο Ορέστη…

38. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
http://www.oodegr.com/neopaganismos/romi/ypsilos_politismos1.htm
http://www.zoiforos.gr/ar8rografia/monaxoi/kostopoulos/item/1423-
http://www.impantokratoros.gr/mythos-ypatia-exelixh.el.aspx
http://www.alopsis.gr/alopsis/ypatia.htm
http://www.oodegr.com/neopaganismos/romi/wfelise1.htm
http://www.oodegr.com/neopaganismos/diogmoi/akadimia_athinwn2.htm