Ιστορία Α λυκείου, σ. 140-144

1. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (Ι)
Ο πολιτισμός που προήλθε από την σύνθεση
ελληνικών και ανατολικών στοιχείων κατά τους
τρεις τελευταίους προχριστιανικούς αιώνες.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/Tyche_Antioch_Vatican_Inv2672.jpg
Άγαλμα της Τύχης της Αντιόχειας (300π.Χ.)

2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
 Ξεπέρασε τα όρια των ελληνιστικών βασιλείων και απέκτησε οικουμενικό
χαρακτήρα.
 Η οικουμενικότητά του αυτή οφείλεται στη συνεχή μετακίνηση ανθρώπων,
αγαθών και ιδεών στα όρια εξάπλωσης του Ελληνισμού.
 Τον οικουμενικό του χαρακτήρα ευνόησε η δημιουργία μεγαλουπόλεων που
εξελίχθηκαν και πολιτιστικά κέντρα: Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, Πέργαμος κ.α.
 Η οικουμενικότητά του είναι φανερή σε όλες τις πολιτιστικές εκφράσεις της
καθημερινής ζωής: από τη γλώσσα και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις μέχρι τα
γράμματα, τις τέχνες και τις επιστήμες.

3. ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
 Οι πόλεις που ιδρύθηκαν από Μ. Αλέξανδρο και διαδόχους του εξελίχθηκαν
γρήγορα σε αστικά κέντρα.
 Κάποιες αναπτύχθηκαν σε μεγάλα οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα.
 Ιδρύθηκαν με οργανωμένο πολεοδομικό σύστημα.
 Περιβάλλονταν με τείχη.
 Είχαν ανάκτορα, αγορές, στοές, γυμνάσια, στάδια, θέατρα, ναούς.
 Οι πιο σημαντικές ήταν η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια και η Πέργαμος.

4. Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
 Ιδρύθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο (331π.Χ.)
στην περιοχή του Δέλτα του Νείλου.
 Κατοικήθηκε από Έλληνες, Αιγυπτίους και
Εβραίους.
 Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα λόγω του μεγάλου
λιμανιού της.
 Τα σημαντικότερα οικοδομήματά της
ήταν:
 ο Φάρος
 το Μουσείο
 η Βιβλιοθήκη
http://3.bp.blogspot.com/-d1txyG9l5qw/T9L0-
eoWF_I/AAAAAAAAEfk/ogKdJ_FEk5Y/s1600/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1+%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%AC%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%B1.jpg

5. Ο ΦΑΡΟΣ
 Πύργος κατασκευασμένος
πάνω στο νησάκι Φάρος, στην
είσοδο του λιμανιού.
 Ο πύργος είχε στην κορυφή
του έναν φανό για να
διευκολύνει την είσοδο των
πλοίων στο λιμάνι.
 Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας
αποτελεί ένα από τα επτά
θαύματα του κόσμου.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Pharos_Alexandria_%28Fischer_von_Erlach%29.jpg/320px-Pharos_Alexandria_%28Fischer_von_Erlach%29.jpg

6. ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
 Οικοδομικό συγκρότημα
αφιερωμένο στις Μούσες.
 Εκεί συγκεντρώνονταν
πνευματικοί άνθρωποι.
 Περιλάμβανε βοτανικό και
ζωολογικό κήπο καθώς και
χώρους για αστρονομικές
μελέτες.
«Η μεγάλη Βιβλιοθήκη της
Αλεξάνδρειας». Χαρακτικό του
O. von Corven, 19ος αι.
https://www.greek-language.gr/digitalResources/cache/image/6f7cd9dfd0e5deaa/3870.480.jpg

7. Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
 Εκεί εργάζονταν οι γραμματικοί, άνθρωποι
με φιλολογική παιδεία που κατέγραφαν σε
παπύρους –γραφική ύλη που αφθονούσε στην
Αίγυπτο- και σχολίαζαν τα κείμενα των
αρχαίων συγγραφέων.
 Υπολογίζεται πως τα χειρόγραφα της
Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας έφταναν το
μισό εκατομμυριο.
«Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας».
Φανταστική αναπαράσταση της
εξωτερικής όψης της βιβλιοθήκης
https://www.greek-language.gr/digitalResources/cache/image/6f7cd9dfd0e5deaa/3871.480.jpg

8. Η ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ
 Ιδρύθηκε από το βασιλιά της Συρίας Σέλευκο το
300 π.Χ. στον Ορόντη ποταμό.
 Ήταν διαιρεμένη σε τέσσερις συνοικισμούς
(Τετράπολις).
 Κάθε συνοικισμός είχε την οχύρωσή του, ενώ
όλη η πόλη περιβαλλόταν από ενιαίο τείχος και
ήταν εξωραϊσμένη με λαμπρά οικοδομήματα και
αγάλματα.
 Πολυεθνικός ο χαρακτήρας της: ο αρχικός
πληθυσμός (Μακεδόνες, Αθηναίους, Κρήτες και
Κύπριους) ενισχύθηκε με την προσέλευση
διαφόρων ασιατικών λαών → Πολυπολιτισμικό
κέντρο
https://www.offlinepost.gr/wp-content/uploads/2020/11/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE-
%CE%91%CF%80%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%B7-696x455.png

9. Η ΠΕΡΓΑΜΟΣ
 Πρωτεύουσα του κράτους των
Ατταλιδών στην Μ. Ασία.
 Εξελίχθηκε σε σπουδαίο κέντρο, όταν ο
Φιλέταιρος αποστάτησε με τη βοήθεια
του Σέλευκου.
 Οι διάδοχοί του και κυρίως ο Άτταλος Α
επέκτειναν την εξουσία τους και
ανεξαρτητοποιήθηκαν από τους
Σελευκίδες.
Σημαντικά οικοδομήματα: Βιβλιοθήκη
και Βωμός του Διός
https://www.mixanitouxronou.gr/wp-content/uploads/2016/04/Pergamon-Panorama-Exhibition-in-PergamonmuseumBerlin.jpg
Ήταν κτισμένη σε οχυρωμένη ακρόπολη και
διαρθρωνόταν σε τρεις εξώστες.

10. ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΑ ΠΕΡΓΑΜΟΥ
Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Ο ΒΩΜΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΣ
Εκεί είχαν
συγκεντρωθεί
200.00
περίπου
χειρόγραφα
γραμμένα
κυρίως σε
περγαμηνή.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/01/RuinasPergamo.jpg
https://www.voria.gr/images/thumbs_large//2015-11/8imY5WwH1d4bWoxQ9E1B.jpg
Κατασκευάστηκε σε ανάμνηση της απόκρουσης
των Γαλατών από τους Περγαμηνούς.

11. ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΕΡΓΑΜΗΝΩΝ
Στους Περγαμηνούς αποδίδονται:
 η ανακάλυψη της περγαμηνής,
μιας νέας γραφικής ύλης που
προέρχεται από την επεξεργασία
του εμβρύου της κατσίκας.
 η ιδέα της δημιουργίας
Μουσείου, ενός οικοδομήματος
που είχε την ίδια λειτουργία με τα
σύγχρονα μουσεία.
https://i0.wp.com/www.nottingham.ac.uk/ManuscriptsandSpecialCollections/Images-
Multimedia/ResearchGuidance/ReadingMedievalDocuments/RAO02MSS2335MSS66-1400x229.jpg

12. Η ΓΛΩΣΣΑ: ΚΟΙΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ (ή ΚΟΙΝΗ)
 Χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο από τους Έλληνες αλλά και από τους
εξελληνισμένους γηγενείς.
 Δημιουργήθηκε από την ανάγκη των Ελλήνων να επικοινωνήσουν με ευκολία
τόσο μεταξύ τους όσο και με τους γηγενείς.
 Διαμορφώθηκε στον χώρο της Ανατολής από τη συγχώνευση των ελληνικών
διαλέκτων –τη βάση της οποίας αποτέλεσε η αττική διάλεκτος- με τρόπο που
οδήγησε στην επικράτηση των απλούστερων διαλεκτικών ιδιομορφιών.
 Αποτέλεσε ένα ενιαίο γλωσσικό σύστημα γραπτής και προφορικής
επικοινωνίας –χρησιμοποιήθηκε τόσο από το λαό όσο και από τους
συγγραφείς.
 Αποτέλεσε όργανο διάδοσης των κηρυγμάτων του χριστιανισμού.

13. Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ: ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΗΤΙΣΜΟΣ
 Διαμορφώθηκε από την ανάμειξη των θρησκευτικών πεποιθήσεων των
Ελλήνων και των λαών της Ανατολής και την παράλληλη εμφάνιση νέων
λατρειών.
 Στη διαμόρφωση νέων θρησκευτικών πεποιθήσεων συνέβαλαν όχι τόσο λόγοι
πνευματικοί όσο κυρίως:
 πολιτικοί: Οι βασιλείς, για να γίνουν αποδεκτοί από τους υπηκόους τους και
να εδραιώσουν την κυριαρχία τους, συνεργάστηκαν με τα τοπικά ιερατεία και
υιοθέτησαν τοπικές λατρείες.
 κοινωνικοί: Οι νέες συνθήκες της ζωής είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα
αβεβαιότητας, που οδήγησε τους απλούς πολίτες στην αναζήτηση έντονων
συγκινήσεων μέσω της θρησκείας και στην καλλιέργεια της ελπίδας για μια
καλύτερη «ζωή» μετά τον θάνατο.

14. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
Εκτός από τις παραδοσιακές λατρείες, στη θρησκεία του ελληνιστικού
κόσμου:
 επικράτησαν λατρείες με μυστηριακό χαρακτήρα (Ελευσίνια Μυστήρια,
Διονυσιακές τελετές, μυστήρια της Ίσιδας, του Μίθρα, της Κυβέλης).
 δημιουργήθηκαν νέες λατρείες, όπως αυτή του Σάραπη, θεού
αντίστοιχα του Πλούτωνα αλλά με ιδιότητες και άλλων θεών του
ολυμπιακού δωδεκαθέου. Την λατρεία αυτή επέβαλλε στην Αίγυπτο ο
Πτολεμαίος, διαδόθηκε σταδιακά και σε πολλές περιοχές του ελλαδικού
χώρου.

15. Μίθρας: Ο θεός του φωτός της αρχαίας
περσικής θρησκείας. Η λατρεία του διαδόθηκε
στη Μ. Ασία κατά τα ελληνιστικά χρόνια και
μετά τον 1ο π.Χ. αι. στη Ρώμη, όπου κέρδισε
πολλούς πιστούς. Ο μιθριδατισμός υπήρξε για
ένα μεγάλο διάστημα ο κύριος αντίπαλος του
χριστιανισμού.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Mithras_tauroctony_Louvre_Ma3441b.jpg/120
0px-Mithras_tauroctony_Louvre_Ma3441b.jpg
Κυβέλη: Ασιατική θεά της γονιμότητας και μητέρα των
θεών και των ανθρώπων (Μεγάλη Θεά) που έχει
συγγένεια με την Αστάρτη των Φοινίκων, την Ιστάρ των
Βαβυλωνίων, με τις Ελληνίδες θεές Ρέα, Άρτεμη,
Αφροδίτη. Είχε και την ιδιότητα της προστάτισσας των
πόλεων, γι’αυτό και φέρει διάδημα στο κεφάλι που
αποτελεί μικρογραφία τείχους πόλης.
https://static.wikia.nocookie.net/science/images/a/aa/Gods-Cybele-01-goog.jpg/revision/latest/scale-to-width-
down/340?cb=20080807044412&path-prefix=el

16. Τέλος
Επιμέλεια: Ε. Νασιώτη ΠΕ02 (Μάρτιος 2021)
Πηγές: Ιστορία του αρχαίου κόσμου, Α’ Λυκείου, ΙΤΥΕ 2020, 140-144
Αρχαία Ιστορία, Α’ Γυμνασίου, ΙΤΥΕ 2015, 118-120
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/encyclopedia/hellenistic/page_030.html
(ημ. προσπ. 9/3/21)