2. Η θρησκευτική και η πολιτική οργάνωση των Ελλήνων.pdf

1. Οι Έλληνες κάτω από την οθωμανική και τη λατινική
κυριαρχία (1453-1821)
3. Η θρησκευτική και η πολιτική
οργάνωση των Ελλήνων

3. Α. ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν οργανωμένη
σύμφωνα με το σύστημα των μιλλιέτ
Τα μιλλιέτ ήταν θρησκευτικές ομάδες, στις οποίες
ανήκαν όσοι ανήκαν στην ίδια θρησκεία.
Οι Έλληνες (μαζί με τους υπόλοιπους ορθόδοξους
χριστιανούς της αυτοκρατορίας), για παράδειγμα,
ανήκαν στο ρουμ-μιλλιέτ, δηλαδή το μιλλιέτ των
Ρωμιών (Ρωμιός= παραφθορά της λέξης"Ρωμαίος").

4. Ο Σουλτάνος, από την επόμενη κιόλας ημέρα της
Άλωσης της Πόλης, εκτός του ότι είχε διατηρήσει τον
Πατριάρχη ως θρησκευτικό ηγέτη των χριστιανών,
του είχε παραχωρήσει και αρκετά δικαιώματα, όπως το
να μπορεί να αποφασίζει για καθημερινά ζητήματα
(γάμους, διαζύγια, κληρονομιές, εδαφικές διαφορές,
κλπ.), ή ακόμη να ιδρύει σχολεία ή να επιβάλλει δικούς
του φόρους στους χριστιανούς.
Γι' αυτούς τους λόγους ο Πατριάρχης διατήρησε
και στα χρόνια της τουρκοκρατίας τη μεγάλη
εξουσία που είχε από την περίοδο του Βυζαντίου.
Δεν είχε υποχρέωση να δίνει λόγο σε κανέναν
για ό,τι έκανε, παρά μόνο στον Σουλτάνο.

5. Ο Μωάμεθ Β΄ επισημοποιεί την εξουσία
του Πατριάρχη Γεννάδιου Σχολάριου
Ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης
μαζί με ανώτερους κληρικούς, τον 16ο
αιώνα

6. Όσον αφορά στην στάση της εκκλησίας απέναντι
στην τουρκική κατοχή, δεν ήταν ενιαία για όλους τους
εκπροσώπους της:
Αρκετοί κληρικοί θεωρούσαν την κατάκτηση από
τους Τούρκους σαν φυσιολογική θεϊκή τιμωρία των
χριστιανών εξαιτίας των αμαρτιών των Βυζαντινών
(αυτοκρατόρων και λαού). Αυτοί οι κληρικοί
δίδασκαν την υποταγή στην εξουσία του Σουλτάνου
και καταδίκαζαν οποιαδήποτε απόπειρα εξέγερσης.

7. Υπήρχαν όμως και οι άλλοι κληρικοί, με διαφορετικές ιδέες:
•Ο πατριάρχης Νεόφυτος Δούκας ο Β΄, είχε
επηρεαστεί από τις ιδέες
του Διαφωτισμού και
αμφισβητούσε την υποταγή
στους Τούρκους.

8. Υπήρχαν όμως και οι άλλοι κληρικοί, με διαφορετικές ιδέες:
•Ο πατριάρχης Κύριλλος
Λούκαρις εργάστηκε για
την πνευματική άνοδο του
υπόδουλου έθνους και
επαναλειτούργησε την
Πατριαρχική Σχολή της
Κωνσταντινούπολης.

10. Υπήρχαν όμως και οι άλλοι κληρικοί, με διαφορετικές ιδέες:
•Ο Μάξιμος ο Γραικός, καλλιεργούσε τις σχέσεις με την
Ρωσία και με την δράση του βοήθησε να ταυτιστούν οι
Ρώσοι στην σκέψη πολλών
Ελλήνων με το
"ξανθό γένος" που θα
τους βοηθούσε να
απελευθερωθούν από
τον τουρκικό ζυγό.
...και πολλοί άλλοι που
προσπάθησαν να αφυπνίσουν
τους ραγιάδες.

11. Θρησκευτικό κέντρο των Ρωμιών ήταν το Πατριαρχείο της
Κωνσταντινούπολης, το οποίο βρισκόταν στο Φανάρι, κεντρική
συνοικία της Κωνσταντινούπολης.
Β. ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ

12. Στο Φανάρι, γύρω από το Πατριαρχείο, συγκεντρώθηκαν με
τον καιρό οι παλιές αριστοκρατικές οικογένειες της
Κωνσταντινούπολης, αλλά και άνθρωποι από άλλα μέρη της
αυτοκρατορίας που πλούτισαν ως έμποροι ή βιοτέχνες.

13. Όλοι αυτοί διαμόρφωσαν με τα χρόνια
την κοινωνική τάξη των Φαναριωτών.
Φαναριώτης άρχοντας
Οι Φαναριώτες ήρθαν σε
επαφή με τον πολιτισμό της
Δυτικής Ευρώπης και, από τον
17ο αιώνα και μετά,
αξιοποιήθηκαν από τους
Οθωμανούς στην διοίκηση της
αυτοκρατορίας και κατέκτησαν
σημαντικά αξιώματα.

14. Πολλοί Φαναριώτες
διακρίθηκαν ως διερμηνείς
ή διοικητές των
παραδουνάβιων ηγεμονιών
της Μολδαβίας και
της Βλαχίας.
Μιχαήλ Σούτσος: Μέγας Διερμηνέας του
Σουλτάνου και ηγεμόνας της Μολδαβίας

15. Φαναριώτης άρχοντας
Οι Φαναριώτες, όπως και ο
Πατριάρχης, ήταν απόλυτα
εξαρτημένοι από τις διαθέσεις
του κάθε Σουλτάνου.
Παρ' όλο που οι περισσότεροι
Φαναριώτες ήταν αντίθετοι με την
ελληνική επανάσταση, κάποιοι από
αυτούς βοήθησαν τον
απελευθερωτικό αγώνα των
Ελλήνων, είτε επειδή πίστευαν
στην ύπαρξη ενός ανεξάρτητου
ελληνικού έθνους, είτε για δικούς
τους λόγους συμφέροντος.

16. Οι Τούρκοι, επειδή δεν ήθελαν να ξοδεύουν τον
χρόνο τους στην καθημερινή ζωή των ραγιάδων, είχαν
δώσει εξουσία στην τοπική ηγεσία του κάθε χωριού,
τους δημογέροντες (ή προεστούς ή προύχοντες ή
κοτζαμπάσηδες, όπως ονομάζονταν), προκειμένου
αυτοί να διατηρούν την τάξη και ταυτόχρονα να
μαζεύουν τους φόρους για λογαριασμό του Σουλτάνου.
Γ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ - ΟΙ ΚΟΤΣΑΜΠΑΣΗΔΕΣ
Κοτζαμπάσης
Οι κοτζαμπάσηδες κατάγονταν
από πλούσιες οικογένειες και
με την συλλογή των φόρων
γίνονταν ακόμα πιο πλούσιοι.

17. Έλληνας προεστός (κοτζαμπάσης) του
18ου αιώνα με την επίσημη στολή του,
Αθήνα, Γεννάδιος Βιβλιοθήκη

18. Ο ηγεμόνας της Μολδαβίας
Ιωάννης Λογοθέτης.
Κοτζαμπάσης φορώντας
τούρκικα καφτάνια και
σαρίκια

19. Παρ' όλο που κάποιοι από αυτούς κυβερνούσαν με
δικαιοσύνη και αισθάνονταν πατριώτες, οι
περισσότεροι έβλεπαν με περιφρόνηση τον λαό και το
μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να διατηρούν την
εξουσία και τα πλούτη τους.
Γι' αυτούς τους
λόγους δεν
συμπαθούσαν τους
ξεσηκωμούς των
υπόδουλων
ραγιάδων, αφού
έτσι θα κινδύνευαν
τα προνόμιά τους.

20. Συχνά η συμπεριφορά τους προς τον λαό ήταν
σκληρότερη κι από την συμπεριφορά των Τούρκων.
Κοτζαμπάσης
Η κατακραυγή εναντίον τους ήταν έντονη, όχι μόνο
από τους Έλληνες αλλά και από τους ξένους περιηγητές
στην Ελλάδα.
Ο Καποδίστριας έλεγε πως οι κοτζαμπάσηδες ήταν
«Τούρκοι φέροντες χριστιανικά ονόματα».
Ο Κουντουριώτης τους αποκαλούσε
τουρκοπροεστούς, ο λαός
τουρκοκοτζαμπάσηδες.

22. Ο Φωτάκος στα "ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ 1821-1828 " γράφει για
τους κοτζαμπάσηδες:
«Οι κοτζαμπάσηδες ήταν χωρισμένοι σε δύο παρατάξεις και καθεμιά
ακολουθούσε και υπηρετούσε αντίστοιχη τουρκική παράταξη. Κάθε παράταξη
ήθελε να έχει την εξουσία, για να διοικεί τον τόπο και να πλουτίζει.
Για να αποκτήσει την εξουσία η μια ή η άλλη παράταξη, έστελνε στον σουλτάνο
αντιπροσώπους της, για να προστατέψουν τάχα τους ραγιάδες από τις
καταχρήσεις των Τούρκων, ενώ στην πραγματικότητα τους έστελναν για να
διώξουν τους αντιπάλους τους από την εξουσία και να την πάρουν αυτοί. Όλα
τα έξοδα που γίνονταν για την αποστολή και διαμονή των αντιπροσώπων στην
Κωνσταντινούπολη από τον ίδιο τον ραγιά πληρώνονταν.
Και η μια και η άλλη φατρία ξόδευαν, και οποιαδήποτε έπειτα φαινόταν νικήτρια
και είχε και πασά δικό της, όλα τα έξοδα τα φόρτωνε στους ραγιάδες.»
(Πηγή: Παλαιό βιβλίο της Ιστορίας, Κεφ. 7, σελ. 38 – 39, ΟΕΔΒ 2009)

23. Ο Γεώργιος-Λουδοβίκος Μάουρερ είχε αντίθετη άποψη:
«Σε όλα τα μέρη, ο υποδουλωμένος πληθυσμός είχε τους μεσολαβητές του
απέναντι στην οθωμανική εξουσία. Επίσκοποι, κοτζαμπάσηδες, προεστοί,
δημογέροντες —όπως κι αν ονομάζονταν— ήσαν όλοι τους υπερασπιστές του
καταπιεσμένου ελληνικού πληθυσμού. Είχαν την εξουσία να ρυθμίζουν όλες
τις διαφορές μεταξύ των Ελλήνων, και οι Τούρκοι σέβονταν τις αποφάσεις
τους, εφόσον στηρίζονταν στους βασικούς νόμους της χριστιανικής θρησκείας
Η δικαιοσύνη έβγαινε μέσα από τα έθιμα του τόπου, και από τους βυζαντινούς
νόμους που είχαν διατηρηθεί μέσω της εκκλησίας.
Ήταν πια στο χέρι των Ελλήνων να επωφεληθούν απ’ αυτό το γεγονός και να
αναδείξουν για αρχηγούς τους τίμιους και άξιους ανθρώπους, γιατί ο
ελληνικός λαός, απ’ τη στιγμή που πέτυχε το δικαίωμα να έχει δικούς του
προστάτες, έπρεπε να αισθάνεται μεγαλύτερη ασφάλεια μπροστά στις
αυθαιρεσίες του δυνάστη. Μπορούσε, με τη μεσολάβηση των προεστών του,
κάτι να περισώσει για τον εαυτό του από τον καθημερινό μόχθο της δουλειάς
του, να υποστεί λιγότερες ταπεινώσεις, να εκφράσει πιο ελεύθερα τη
θρησκευτική του πίστη, να φτιάξει σχολεία που θα του άνοιγαν τον δρόμο της
πολιτικής του αναγέννησης, τέλος να προετοιμαστεί για να κατακτήσει και πάλι
την ελευθερία του.»
(Πηγή: Παλαιό βιβλίο της Ιστορίας, Κεφ. 7, σελ. 38 – 39, ΟΕΔΒ 2009)

24. Ο Γεώργιος-Λουδοβίκος Μάουρερ είχε αντίθετη άποψη:
Δεν μπορούμε , βέβαια, να παραγνωρίσουμε το
γεγονός πως ο Μάουρερ ήταν ένας από τους
τρεις αντιβασιλείς του Όθωνα στο νεοσύστατο
ελληνικό κράτος μετά την Επανάσταση· πως
ήταν δηλαδή ένας εκπρόσωπος της εξουσίας,
που λόγω του αξιώματός του θα ήταν λογικό να
υπερασπίζεται τους κοτζαμπάσηδες, επίσης
εκπροσώπους της εξουσίας.

25. Αντίθετα, ένας άλλος Γερμανός της εποχής, ο
ιστορικός Καρλ Μέντελσον (Carl Mendelssohn), έγραφε
στην "Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως":
Μόλις ξεκίνησε η Επανάσταση και έφυγε από την μέση ο
σουλτάνος «η Επανάσταση ήταν για τους κοτζαμπάσηδες
επικερδής επιχείρηση. Έπαιρναν από τους Έλληνες χωρικούς
τους φόρους, που τώρα απλώς άλλαξαν κατεύθυνση και
πήγαιναν στις τσέπες τους αντί για τις τσέπες των Τούρκων,
όπως πρώτα, και από πάνω έπαιρναν και τα χρήματα και τα
σκεύη των Τούρκων.»

26. Οι αντιλήψεις του λαού για τους κοτζαμπάσηδες
έχουν διασωθεί και στα δημοτικά τραγούδια:
​"Ένα κοράκι ξέβγαινε, μέσα από τον Άδη
Σύρει και εις τα νύχια του ανθρώπινο κεφάλι
Κι’ ώρας ώρας το ρώταγε, κι’ ώρας ώρας του λέει:
Κεφάλι κακοκέφαλο, κακού καιρού γραμμένο
Τι έκαμες στα νιάτα σου κι’ είσαι κριματισμένο;
Μην ήσουν πρώτος στο χωριό και μοίραζες τα χρέη;
Έριχνες πλούσιους εκατό και στους φτωχούς διακόσια
Και μία χήρα με παιδιά τους ρίχνεις πεντακόσια."
https://youtu.be/quUVwExVPDE