Apuntes sobre a poboación mundial

1. 1
A POBOACIÓN MUNDIAL
1. A POBOACIÓN MUNDIAL E A SÚA DISTRIBUCIÓN
 A poboación é o número de habitantes que reside nun determinado lugar. A ciencia
que se encarga do seu estudo é a demografía.
 A densidade de poboación (hab./km2) é un indicador demográfico que serve para
comparar o volume de poboación entre territorios.
 A poboación mundial distribúese dunha forma moi irregular sobre a superficie
terrestre. Na súa distribución interveñen factores físicos e factores humanos.
◦ Os factores físicos que atraen poboación son: os lugares onde os relevos teñen
pouca altitude, os climas son temperados e abundan os chans fértiles.
◦ Os factores humanos que condicionan a poboación son:
▪ Económicos: lugares onde hai máis recursos.
▪ Históricos: por circunstancias do pasado.
▪ Políticos: por decisións de gobernos ou organismos (cambios de fronteiras,
chegada de refuxiados...).
 O reconto de habitantes recóllese no censo de poboación (número de persoas que
habitan en cada vivenda, idade, lugar de nacemento profesión,…) elaborado cada
dez anos, e no padrón municipal, que se actualiza cada ano.
2. A DINÁMICA DA POBOACIÓN
 As variacións do número de habitantes dun país
dependen do movemento natural ou vexetativo
(nacementos e defuncións) e os movementos
migratorios (emigración e inmigración).
 A natalidade indica o número de nacementos nun
lugar durante un período de tempo (polo xeral un
ano), para coñecela téñense en conta:
◦ A taxa de natalidade relaciona o número de
nacementos coa poboación dun lugar.
◦ A taxa de fecundidade indica o número de
nacementos coa poboación feminina en idade
fértil (entre 15 e 49 anos).
◦ O número medio de fillos por muller. O valor

2. 2
2,1 fillos asegura o cambio xeracional.
 A mortalidade expresa o número de defuncións nun lugar durante un período de
tempo (polo xeral un ano). Analízase a través de:
◦ A taxa de mortalidade relaciona o número de falecidos coa poboación dun lugar.
◦ A taxa de mortalidade infantil indica o número de nenos e nenas falecidos antes
de cumprir un ano.
◦ A esperanza de vida expresa a media de idade que se espera que viva unha
persoa ao nacer.
 Crecemento natural ou vexetativo é a diferenza entre o número de nacementos e
de defuncións nun lugar durante un ano
3. A EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN MUNDIAL
 A poboación mundial creceu con lentitude ata o século XVIII e de modo acelerado a
partir do século XX.
 Na evolución da poboación dos países desenvolvidos obsérvanse tres fases:
◦ Réxime demográfico antigo: ata
mediados do século XVIII o crecemento
da poboación era lento: a natalidade e
a mortalidade eran elevadas (fames,
peste, guerras), e a esperanza de vida
baixa.
◦ Réxime de transición demográfica:
entre os séculos XVIII-XIX produciuse
un crecemento acelerado da poboación
ou explosión demográfica: a natalidade
permaneceu elevada pero reduciuse a
mortalidade (mellora na alimentación,
progresos na hixiene e avances
sanitarios).
◦ Réxime demográfico moderno: século XX ata a actualidade: baixa natalidade e
a mortalidade e diminúe o crecemento da poboación.
 Nos países pobres distínguense dúas fases:
◦ Réxime demográfico antigo: ata ben entrado o século XX: a natalidade e a
mortalidade eran moi altas, e o crecemento e a esperanza de vida, baixos.
◦ Réxime de transición demográfica: finais s. XX: descende moito a mortalidade
(axuda dos países desenvolvidos) e a poboación crece.
4. OS DESEQUILIBRIOS DEMOGRÁFICOS
 O crecemento da poboación mundial freouse respecto ao do s. XX por unha
desaceleración da natalidade e unha diminución da taxa de fecundidade.
 A poboación dos países desenvolvidos caracterízase polo seu envellecemento, que
se produce ao descender a natalidade e aumentar a esperanza de vida.

3. 3
 A poboación dos países pobres ten un gran crecemento polas altas taxas de
natalidade: hai moita poboación nova en idade de procrear e os fillos representan
unha riqueza para a familia, unha fonte de ingresos, xa que traballan desde moi
nenos. O aumento desta poboación fai necesario dispoñer de máis alimentos,
hospitais, escolas, vivendas...
 As medidas que os distintos países adoptan para facerlles fronte aos problemas
demográficos son as políticas de poboación:
◦ Nos países desenvolvidos aplícanse políticas natalistas para frear o
avellentamento: axudas ás familias numerosas, ampliación de permisos por
maternidade,...
◦ Nos países pobres aplícanse políticas antinatalistas para evitar a
superpoboación: planificación familiar, leis que penalizan as familias
numerosas,...
5. OS MOVEMENTOS MIGRATORIOS
 As migracións son a saída ou chegada de poboación a un territorio. Os que deixan
o seu lugar de orixe son emigrantes. Os que chegan a un lugar son inmigrantes.
 O saldo migratorio é o resultado de restar do número de inmigrantes o número de
emigrantes. Pode ser positivo ou negativo.
 As causas das migracións poden ser: económicas (falta de traballo, melloras
salariais...); sociais (persecucións relixiosas, políticas, bélicas...); e naturais (secas,
inundacións, terremotos, etc.).
 As consecuencias das migracións son:
◦ Para os países emisores supón perda de poboación, entran divisas, diminúe a
presión social...
◦ Para os países receptores significa incremento da poboación, aumento da
natalidade, máis man de obra, diversidade cultural...
 Os tipos de migracións poden ser segundo a duración (temporais ou definitivas), o
destino (interiores ou exteriores) e o carácter (forzadas ou voluntarias).
 A inmigración pode ser legal (con permiso de residencia e de traballo) ou ilegal
(sen papeis).
 Na actualidade as migracións están formadas por dous grupos de persoas:
traballadores cualificados e traballadores non cualificados.
 As principais zonas emisoras de emigrantes son o Sueste de Asia, países de
África, Leste de Europa e América Latina.
6. A ESTRUTURA DEMOGRÁFICA DA POBOACIÓN
 A estrutura demográfica dunha poboación é a súa distribución por idade e sexo.

4. 4
 Na estrutura por idade distínguense tres grandes grupos: mozos (de 0 a 14 anos),
adultos (de 15 a 64 anos) e anciáns (maiores de 65 anos).
 Segundo o grupo de idade que predomine nun país as características
demográficas serán distintas:
◦ Un país con moita poboación nova conta cunha natalidade elevada.
◦ Un país con moita poboación adulta indica unha baixada da natalidade ou a
chegada importante de inmigración.
◦ Un país con moita poboación de anciáns mostra unha baixa natalidade e unha
elevada esperanza de vida.
 A estrutura por sexo dunha poboación supón saber cantos homes e mulleres
forman a poboación dun país. Nacen máis homes que mulleres, pero é máis
numerosa a poboación avellentada feminina ca masculina.
 A pirámide de poboación ou pirámide de idades é a representación gráfica da
poboación por idade e sexo.
 Nunha pirámide débese analizar a seguinte información:
◦ Perfil: triangular, campá, urna.
◦ Ancho da base: Estado da natalidade, proporción de poboación nova.
◦ Cúspide: esperanza de vida, avellentamento.
◦ Grandes grupos de idade: Nivel de avellentamento, poboación en idade laboral.
◦ Anomalías do perfil: Os entrantes significan perda de poboación (guerras,
epidemias, emigración,...) e os saíntes indican recuperación da poboación
(aumento da natalidade, inmigración,...)
◦ Relación entre sexos: se nacen máis home ca mulleres, diferenza na esperanza
de vida por sexos.
◦ Previsións en canto á evolución demográfica: aumento, estabilidade ou
diminución da poboación.
 Forma de pagode ou triangular: A base é ampla, o que representa unha poboación
nova con alta natalidade, indicando tamén un rápido incremento da poboación
(expansiva). A poboación diminúe rapidamente cara o cume debido a taxas de
mortalidade elevadas e á baixa esperanza de vida. É propia dos países menos
desenvolvidos de Asia e África
TRIANGULAR URNA CAMPÁ
POBOACIÓN EXPANSIVA POBOACIÓN REGRESIVA POBOACIÓN ESTABLE

5. 5
 Forma de campá ou oxiva: Teñen a base e a forma central case do mesmo tamaño,
o que indica un número igual de persoas nos grupos de idade nova e adulta:
descenso da natalidade e da mortalidade. Trátase dunha poboación estable.
Corresponde aos países en vías de desenvolvemento.
 Forma de tonel ou urna: Corresponde a unha poboación avellentada. Presenta
unha base máis estreita que os chanzos centrais o que indica un rápido descenso
da fecundidade e polo tanto da natalidade, co correspondente decrecemento da
poboación: poboación regresiva. No cume apréciase o incremento da esperanza de
vida, significativamente maior o das mulleres. É característica dos países
desenvolvidos.
7. A ESTRUTURA ECONÓMICA DA POBOACIÓN
 A estrutura económica móstranos a actividade da poboación e a súa distribución
por sectores económicos.
 A actividade da poboación significa coñecer:
◦ A poboación activa, formada polas persoas que traballan ou buscan emprego:
poboación ocupada, poboación en paro e a que busca o seu primeiro emprego.
A taxa de actividade é a porcentaxe (%) de activos que ten unha poboación. A
taxa de paro é a porcentaxe (%) de poboación en paro respecto da poboación
activa.
◦ A poboación inactiva, é a que non pode traballar e a que non realiza un traballo
remunerado: menores, estudantes, amas de casa, xubilados, discapacitados
para traballar.
 Os sectores de actividade económica son: sector primario (agricultura, gandaría,
pesca e explotación forestal), sector secundario (minaría e produción de enerxía,
industria e construción) e sector terciario (turismo, transportes, comercio,
educación, sanidade...).
 Nos países desenvolvidos, a maioría da poboación traballa no sector terciario. Nos
países pobres, máis da metade da poboación traballa no sector primario.