1. ΑΡΥΑΪΚΗ ΔΠΟΥΗ ( 750 – 480 π . Υ)

2. Υαξαθηεξηζηηθά
Πξνεηνηκαζία θαη απαξρέο ηεο
νηθνλνκηθήο, πνιηηηθήο θαη
πνιηηηζηηθήο εμέιημεο ηνπ
ειιεληθνύ θόζκνπ:
Οξγάλσζε πόιεωλ- θξαηώλ
Ίδξπζε απνηθηώλ ( β’
ειιεληθόο απνηθηζκόο)
Πλεπκαηηθέο αλαδεηήζεηο θαη
δηακόξθωζε αξραίνπ ειιεληθνύ
πνιηηηζκνύ
•Αγώλεο ησλ Διιήλσλ ελαληίνλ
ησλ « βαξβάξσλ» :
λίθεο ησλ Διιήλσλ → ελίζρπζε
ηεο εζληθήο ηνπο ζπλείδεζεο →
επηθύξσζε ηεο
απνηειεζκαηηθόηεηαο πνπ ηνπο
παξείρε ν ζεζκόο ηεο πόιεοθξάηνπο.

3. Γέλεζε ηεο πόιεοθξάηνπο
Με ηνλ όξν απηό δειώλεηαη:
 ε έλλνηα ηνπ ρώξνπ
Η νξγαλσκέλε θνηλόηεηα
αλζξώπσλ θάησ από κηα
εμνπζία κε ζθνπό ηελ
αληηκεηώπηζε θνηλώλ
πξνβιεκάησλ

4. ΢πζηαηηθά ζηνηρεία ηεο
πόιεο -θξάηνπο
Από γεσγξαθηθή άπνςε ,
κία πόιε-θξάηνο
πεξηειάκβαλε:
 ηελ πόιηλ-ην ἄζηπ: θέληξν
άζθεζεο εμνπζίαο,ηεηρηζκέλν
ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο
Σελ ὕπαηζξνλ ρώξαλ :κηα
επξύηεξε πεξηνρή γύξσ από
ην άζηπ, θαιιηεξγήζηκε κε
δηάζπαξηνπο κηθξόηεξνπο
νηθηζκνύο, ηηο θώκεο

5. Από νξγαλσηηθή άπνςε,
ραξαθηεξηδόηαλ από:
 ηε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηώλ
ηεο ζηε δηαρείξηζε ησλ
θνηλώλ
 ην πνιίηεπκά ηεο, ηνλ
ηξόπν άζθεζεο ηεο εμνπζίαο,
πνπ εμαξηηόηαλ από ηε
ζπκκεηνρή ή όρη ησλ πνιηηώλ

6. Πξνϋπνζέζεηο ύπαξμεο
πόιεο-θξάηνπο
Διεπζεξία:
ηελ εμαζθάιηδαλ νη πνιίηεο
κε ηνπο αγώλεο ηνπο γηα
δηαηήξεζε ηεο αλεμαξηεζίαο
Απηνλνκία :
ηελ εμαζθάιηδε ε ζπκκεηνρή
ησλ πνιηηώλ ζηε
δηαθπβέξλεζε κε λόκνπο πνπ
νη ίδηνη ζέζπηδαλ
Απηάξθεηα :
εμαζθαιηδόηαλ κε ηε
ζπκκεηνρή όισλ ησλ πνιηηώλ
ζηηο παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο
γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθώλ
ηνπο

7. 
Θεηηθά ζηνηρεία
Οη επηδηώμεηο απηέο απνηέιεζαλ ηε
γελεζηνπξγό δύλακε ησλ επηηεπγκάησλ θαη
ηεο πνιηηηζηηθήο πνξείαο ησλ Διιήλσλ
2. Οη θάηνηθνη αλέπηπμαλ «πολιηική»
δξαζηεξηόηεηα θαη νη έλλνηεο «ηοσ πολίηη»
θαη «ηης πολιηικής» απέθηεζαλ ππόζηαζε
θαη έγηλαλ πξαγκαηηθόηεηα
3. Σα επηηεύγκαηα ηνπ ειιεληθνύ πνιηηηζκνύ
( δεκνθξαηία, πνίεζε, ζέαηξν, θηινζνθία,
ξεηνξηθή, πνιενδνκία θαη ε επηζηήκε)
γελλήζεθαλ κέζα ζην πιαίζην ηεο πόιεοθξάηνπο.
1.
Η ζεκαζία ηνπ ζεζκνύ
ηεο πόιεο-θξάηνπο

8. Αξλεηηθά ζηνηρεία
1.
2.
3.
Κπξηάξρεζε ην ηνπηθηζηηθό πλεύκα
Καιιηεξγήζεθαλ εκθύιηεο ζπγθξνύζεηο
θαη δηακάρεο
Δκπόδηζαλ ηελ νξγάλσζε ησλ Διιήλσλ
ζε έλα εληαίν θξάηνπο

9. 
Οηθνλνκηθή θαη θνηλωληθή
νξγάλωζε
Παξάιηα Μ. Αζίαο
Σκήκαηα ησλ ειιεληθώλ θύισλ πηζαλόλ
απηνλνκήζεθαλ, ίζσο αλακείρζεθαλ κε
ηκήκαηα άιισλ θύισλ
 Απέθηεζαλ κόληκε εγθαηάζηαζε
 Γεκηνύξγεζαλ ηηο πξώηεο πόιεηο –θξάηε κε
ηελ επίδξαζε ηεο ρσξνηαμηθήο νξγάλσζεο ,
ηηο ηνπηθέο ιαηξείεο θ. α.

Διιαδηθόο ρώξνο
 αλεμαξηεηνπνίεζε
ηκεκάησλ δηαθνξεηηθώλ
θύισλ πνπ νξγαλώζεθαλ
κεηαμύ ηνπο
 δεκηνπξγία ζπλνηθηζκώλ
από γεηηνληθέο θνηλόηεηεο
πνπ ελώζεθαλ κεηαμύ ηνπο ή
από νκάδεο πνπ
απνζπάζηεθαλ από ηηο θώκεο
θαη ζπγθξόηεζαλ δηθή ηνπο
εληαία δηνίθεζε

10. 
Η θξίζε ηνπ νκεξηθνύ
θόζκνπ
Αίηηα
Γεκνγξαθηθά θαη νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα
 ζηαδηαθή αύμεζε ηνπ πιεζπζκνύ
πεξηνξηζκέλεο εθηάζεηο θαιιηεξγήζηκεο γεο θαη κέζσλ
εθκεηάιιεπζεο
απνπζία εξγαζηαθήο εηδίθεπζεοέιιεηςε άιισλ πόξσλ πιελ ηεο γεο

11. 
Κνηλωληθή δηαζηξωκάηωζε
Βαζηιηθή εμνπζία
ζηαδηαθά πεξηνξίζηεθε
από ηνπο επγελείο
Δπγελείο, άξηζηνη, εππαηξίδεο,
εζζινί, θ . α
Πιήζνο, όρινο, θαθνί, θ. α
δνύινη

12. Δπγελείο,
άξηζηνη,
εππαηξίδεο
• Ακθηζβήηεζαλ ηελ εμνπζία ηνπ βαζηιηά
• Καηείραλ κεγάιεο εθηάζεηο γεο
• Αζρνινύληαλ κε ηε ζσκαηηθή άζθεζε θαη ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ
πλεύκαηνο
• Βξίζθνληαλ ζε πνιεκηθή εηνηκόηεηα, είραλ άινγα θαη
ιέγνληαλ ηππείο
Πιήζνο,
όρινο, θαθνί
• Μηθξνί ή κεζαίνη θαιιηεξγεηέο ή θαη αθηήκνλεο
• Μαδί κε ηνπο επγελείο απνηεινύζαλ ηνπο πνιίηεο κηαο πόιεο
• Αζρνιήζεθαλ κε ηε βηνηερλία , ην εκπόξην, ηε λαπηηιία θαη
πινύηηζαλ
• Πνιηηηθά δελ εμηζώζεθαλ κε ηνπο επγελείο
δνύινη
• Ο ζεζκόο ηεο δνπιείαο ζπλδέζεθε κε ηελ αληίιεςε όηη ν
πνιίηεο πξέπεη λα είλαη απαιιαγκέλνο από ηελ εξγαζία, ώζηε
λα αζρνιείηαη κε ηα θνηλά
• Η αύμεζε ησλ δνύισλ νθείιεηαη α)ζηελ αξραία Αζήλα ζηα
ρξέε πξνο ηνπο επγελείο, β) ζηε ΢πάξηε ζηνπο πνιέκνπο

13. Αληηκεηώπηζε θξίζεο

Αζήλα:
αλάπηπμε βηνηερλίαο θαη εκπνξίνπ

΢πάξηε, Άξγνο, Ήιηδα:
θαηαθηεηηθνί πόιεκνη θαη
εδαθηθή επέθηαζε

Κόξηλζνο, Μέγαξα, Υαιθίδα, Μίιεηνο θ. α:
ίδξπζε απνηθηώλ

Μαθεδόλεο, Αξθάδεο, Ηπεηξώηεο, θ. α:
παξέκεηλαλ απνκνλσκέλνη θαη δηαηήξεζαλ ηε θπιεηηθή
ηνπ νξγάλσζε

14. 
β’ ειιεληθόο απνηθηζκόο
νξηζκόο
απνηθηζκόο< απνηθίδσ:
 αλαγθαζηηθή κεηαθίλεζε
πιεζπζκώλ
Δγθαηάζηαζε ζε άιιε
πεξηνρή
Γεκηνπξγία λέαο πόιεο
β ’ ειιεληθόο απνηθηζκόο
Μεηαθίλεζε ησλ ειιεληθώλ
πιεζπζκώλ από ηνλ 8ν σο
θαη ηα κέζα ηνπ 6νπ αη. π. Χ
θαη ε εμάπισζή ηνπο ζηε
Μεζόγεην θαη ηνλ Δύμεηλν
Πόλην, όπνπ ίδξπζαλ πόιεηο.

15. Γηαθνξέο α’ θαη β’ απνηθηζκνύ

Α’ απνηθηζκόο
 έγηλε θαηά θύια
 Γελ είρε ηδηαίηεξε νξγάλσζε
 Χώξνο απνίθηζεο ηα λεζηά ηνπ
Αηγαίνπ θαη νη αθηέο ηεο δπηηθήο
Μ. Αζίαο

Β’ απνηθηζκόο

Γηλόηαλ από ζπγθεθξηκέλε
πόιε-θξάηνο
Ήηαλ νξγαλσκέλνο θαη
ζρεδηαζκέλνο από ηε κεηέξα –
πόιε, την μητρόπολη
Δπεθηάζεθε ζε όιε ηε Μεζόγεην



16. 
Υαξαθηεξηζηηθά ηωλ απνηθηώλ
Οη απνηθίεο:
ήηαλ λέεο πόιεηο-θξάηε, κε απηνλνκία θαη απηάξθεηα
Γηαηεξνύζαλ ραιαξνύο δεζκνύο κε ηε κεηξόπνιε
΢πάληα έξρνληαλ ζε αληηπαξάζεζε θαη νη ζρέζεηο ηνπο
γίλνληαλ ερζξηθέο.


17. ΢ηελνρωξία:
πξόβιεκα ζηνλ
ειιαδηθό ρώξν
από
Δζσηεξηθέο
πνιηηηθέο θξίζεηο
πνπ νδεγνύζαλ
ζε θπγή
νξηζκέλσλ
θαηνίθσλ
ηελ αύμεζε
πιεζπζκνύ θαη
ηελ
Αλαδήηεζε λέσλ
αγνξώλ γηα ηελ
πξνκήζεηα θαη
ηελ πώιεζε
αγαζώλ.
Γλώζεηο ησλ
ζαιάζζησλ
δξόκσλ θαη ηηο
πεξηνρέο
εγθαηαζηάζεηο
αλππαξμία
κεγάισλ
εθηάζεσλ γηα
θαιιηέξγεηα
Έιιεηςε πξώησλ
πιώλ, θπξίσο
κεηάιισλ
Ρηςνθίλδπλνο
ραξαθηήξαο ησλ
Διιήλσλ
αίηηα β’ απνηθηζκνύ

18. ζπλέπεηεο
Οικονομικός τομέας
Κοινωνικός τομέας
Πολιτιστικός τομέας

19. Η νηθνλνκηθή θξίζε αληηκεησπίζηεθε έμσ από ηα όξηα ηεο πόιεο θξάηνπο
Αλαπηύρζεθε ν
δεπηεξνγελήο θαη
ηξηηνγελήο ηνκέαο
Άιιαμε ν ραξαθηήξαο
Πεξηνξίζηεθε ε
ηνπ εκπνξίνπ θαη έγηλε
δξαζηεξηόηεηα ησλ
εκπνξεπκαηνρξεκαηηθόο Φνηλίθσλ ζηε Μεζόγεην
Οηθνλνκηθόο ηνκέαο

20. Γεκηνπξγήζεθε
λέα θαηεγνξία
πνιηηώλ, όζνη
πινύηηζαλ
από ην εκπόξην
θαη δηεθδηθνύζαλ
κεξίδην ζηελ
εμνπζία,
πξνθιήζεθαλ
εληάζεηο θαη ε
αξηζηνθξαηία
νδεγήζεθε ζε
θξίζε
θαη άξρηζαλ λα
ρξεζηκνπνηνύληαη
δνύινη
αξγπξώλεηνη
Αλαπηύρζεθε ε
δνπιεία
Κνηλωληθόο ηνκέαο

21. Πνιηηηζηηθόο ηνκέαο

Αληαιιαγή πνιηηηζηηθώλ ζηνηρείσλ κεηαμύ Διιήλσλ θαη γεγελώλ
πιεζπζκώλ ησλ απνηθηώλ.
Η ΑΡΧΑΙΑ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΙΚΙΑ ΚΑΛΛΙΠΟΛΙ΢
(΢ΗΜΔΡΙΝΗ ΠΟΛΗ GALLIPOLI) .

22. 
ΠΟΛΙΣΔΤΜΑΣΑ
α) βαζηιεία
Καηά ηελ αξραηόηεηα ζηνλ ειιαδηθό
ρώξν εθαξκόζηεθαλ όια ηα
πνιηηεύκαηα. Η εμειηθηηθή ηνπο πνξεία
ήηαλ:

είλαη ην αξραηόηεξν
πνιίηεπκα
Αλώηαηνο άξρσλ ήηαλ ν
θιεξνλνκηθόο «βαζηιεύο»
Ήηαλ άκεζα ζπλδεδεκέλε
κε ην θπιεηηθό θξάηνο
Παξήθκαζε θαηά ηελ
αξρατθή επνρή( 8ν -6ν αη. π.
Χ) θαη ηειηθά θαηαξγήζεθε
 δηαηεξήζεθε ζηηο
πεξηνρέο κε θπιεηηθή
νξγάλσζε, π. ρ Μαθεδνλία,

23. β) αξηζηνθξαηία
Σελ
εμνπζία αζθνύζαλ νη άξηζηνη( νη επγελείο)
΢πλδέεηαη άκεζα κε ηε δεκηνπξγία ησλ πόιεσλ-θξαηώλ
Πεξηήιζε ζε θξίζε ιόγσ:
 ησλ νηθνλνκηθν-θνηλσληθώλ κεηαβνιώλ πνπ πξνθάιεζε ν β’
απνηθηζκόο, θαζώο αλέδεημε λέεο θνηλσληθέο νκάδεο
 ηε ζπγθξόηεζε ηεο νπιηηηθήο θάιαγγαο , πνπ αλέπηπμε ηελ ηδέα
ηεο ηζόηεηαο
Διιεληθή θάιαγγα
( Αξρείν: Wikimedia Commons. Greek
Phalanx.jpg)

24. γ) ολιγαρτία
ηελ εμνπζία αζθνύζαλ νη νιίγνη
Δγθαζηδξύζεθαλ ζε πνιιέο πόιεηο ηεο Διιάδνο, εμαηηίαο:

ηεο δηακάρεο ησλ επγελώλ από ηε κηα θαη ησλ πινπζίσλ θαη ηνπ πιήζνπο
από ηελ άιιε γηα ηελ άζθεζε ηεο εμνπζίαο
 ηεο θαηαγξαθήο λόκσλ πνπ δηεύξπλε ηελ πνιηηηθή βάζε αλάινγα ηελ
νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ πνιηηώλ → ηηκνθξαηηθό ζύζηεκα


25. δ) ηπξαλλίδα
Πνιίηεπκα πνπ
ηελ εμνπζία αζθνύζε ν « τύραννος»
 Σπξαλληθά πνιηηεύκαηα εγθαζηδξύζεθαλ ζε πνιιέο πόιεηο- θξάηε
 Οξηζκέλα πξόζσπα, ζπλήζσο επγελείο, εθκεηαιιεύηεθαλ ηηο αληηζέζεηο
θαη ηηο αλαηαξαρέο πνπ ζπλερίζηεθαλ θαη κεηά ηελ επηθξάηεζε ησλ
«νιίγσλ», θέξδηζαλ ηελ ππνζηήξημε ησλ θαησηέξσλ θνηλσληθώλ ηάμεσλ θαη
θαηάθεξαλ λα αλαξξηρεζνύλ ζηελ εμνπζία.
 Αλ θαη νη ηύξαλλνη θπβέξλεζαλ απνιπηαξρηθά, εληνύηνηο νξηζκέλνη από
απηνύο αλαδείρζεθαλ άμηνη εγέηεο πνπ θξόληηζαλ γηα ηε βειηίσζε ησλ
ζπλζεθώλ δηαβίσζεο ησλ πνιηηώλ ηνπο , γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή
αλάπηπμε ηεο πόιεο.

26. Πνιπθξάηεο : Ο
ηύξαλλνο ηεο ΢άκνπ
Πεηζίζηξαηνο ν Αζελαίνο
Πεξίαλδξνο ν Κνξίλζηνο

27. ε) δεκνθξαηία
Πνιίηεπκα πνπ ηελ εμνπζία αζθεί ν δήκνο ( ην πιήζνο)
Γεκνθξαηηθά πνιηηεύκαηα εγθαζηδξύζεθαλ ζε νξηζκέλεο πόιεηο γύξσ ζην
ηέινο ηνπ 6νπ αη. π. Χ κεηά από κεηαξξπζκίζεηο πνπ αθνινύζεζαλ ηελ
πηώζε ησλ ηπξαλληθώλ θαζεζηώησλ.
 Κπξίαξρν όξγαλν είλαη ε εθθιεζία ηνπ δήκνπ, ε ζπλέιεπζε όισλ ησλ
ελήιηθσλ πνιηηώλ πνπ είραλ πνιηηηθά δηθαηώκαηα
 Κάζε πνιίηεο είρε ην δηθαίσκα :
-λα εθθέξεη ηε γλώκε ηνπ ειεύζεξα (ηζεγνξία),
-λα ζπκκεηέρεη ζηε δηακόξθσζε θαη ςήθηζε ησλ λόκσλ(ηζνλνκία)


28. Πνιηηηζκόο
α) Λνγνηερλία:
΢απθώ
Αλαμίκαλδξνο
O Ηξόδνηνο
Θαιήο ν Μηιήζηνο
Πνηεηηθόο ιόγνο
Πεδόο ιόγνο:
 θηιόζνθνη
ινγνγξάθνη

29. β) ηέρλε
Αξρηηεθηνληθή δύν βαζηθνί ξπζκνί
ηωληθόο
Ναόο ηεο Απηέξνπ Νίθεο

30. Δωρικός
Ο Ναός τοσ Απόλλωνα
(Κόρινθος)

31. Αγάικαηα
Η Πεπινθόξνο
Κούρος της Αναβύσσοσ
Δθκαγείν ηεο Πεπινθόξνπ
Κόξεο κε ρξώκα

32. Γειθνί
Θξεζθεία
Απνθξπζηαιιώλνληαη νη
Οιπκπία
Γήινο
ζξεζθεπηηθέο δνμαζίεο θαη
ν ηξόπνο ιαηξείαο ησλ
ζεώλ
Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο
κνξθήο θάζε ζενύ
γίλνληαη θνηλά
Οξηζκέλνη ηόπνη
ιαηξείαο εμειίζζνληαη ζε
παλειιήληα ηεξά ( π.ρ.
Γειθνί, Οιπκπία, Γήινο)

33. 
ΠΔΡ΢ΙΚΟΙ ΠΟΛΔΜΟΙ
ΑΙΣΙΑ :
Δπεθηαηηθή πνιηηηθή ησλ
Πεξζώλ βαζηιέσλ
ΑΦΟΡΜΗ:
Η εμέγεξζε ησλ ησληθώλ
πόιεσλ ηεο Μ. Αζίαο
πξνθεηκέλνπ λα
εμαζθαιίζνπλ ηελ
αλεμαξηεζία ηνπο

34. 
Οη εθζηξαηείεο ηωλ Πεξζώλ 492- 479 π. Υ
1. Πξώηε πεξζηθή εηζβνιή ζηελ Διιάδα (492-490 π.Υ):

492 π.Χ: Η εθζηξαηεία ηνπ Μαξδνλίνπ
490 π.Χ: Η εθζηξαηεία ηνπ Γάηε θαη ηνπ Αξηαθέξλε:
Μάρε ηνπ Μαξαζώλα
Σν 481 π.Υ ζηελ Κόξηλζν, ζπγθιήζεθε ζπλέδξην, πνπ θαη δεκηνπξγήζεθε ε
ειιεληθή ζπκκαρία θαηά ηωλ Πεξζώλ
2. Γεύηεξε πεξζηθή εηζβνιή ζηελ Διιάδα (480-479 π.Υ)

480 π.Χ: Θξάθε, Μαθεδνλία θαη Θεζζαιία
Αύγνπζηνο 480 π.Χ: Μάρεο ησλ Θεξκνππιώλ θαη ηνπ Αξηεκηζίνπ
΢επηέκβξηνο 480 π.Χ: Ναπκαρία ηεο ΢αιακίλαο
Ινύληνο 479 π.Χ: Μάρεο ησλ Πιαηαηώλ θαη ηεο Μπθάιεο
3. ΢ηε ΢ηθειία νη Έιιελεο ηεο Γύζεο αληηκεηώπηζαλ ληθεθόξα ηνπο Καξρεδόληνπο
(κάρε Ικέξαο 480π. Χ)

35. Η σημασία των περσικών πολέμων



΢ύγθξνπζε δύν πνιηηηζκώλ, δύν
δηαθνξεηηθώλ ηξόπσλ δσήο
Η επηηπρία ησλ Διιήλσλ πξόβαιε:
α . ηνλ δπλακηζκό ηεο πόιεο- θξάηνπο
σο νξγαλσηηθνύ ζεζκνύ
β. ηελ ηδέα όηη νη αγώλεο ήηαλ θνηλό
έξγν όισλ ησλ Διιήλσλ,
ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ δεκηνπξγία
θνηλήο ηζηνξηθήο κλήκεο
Ήηαλ νη πξώηνη « εζληθνί» αγώλεο πνπ
απερνύλ γηα πξώηε θνξά ηελ ηδέα ηνπ
« παλειιήληνπ πλεύκαηνο»

36. 
Ηξόδνηνο «ηο ελληνικόν εόν όμαιμόν ηε και
ομόγλωζζον και θεών ιδρύμαηα κοινά και θσζίαι
ήθεά ηε ομόηροπα»(Ηξόδνηνο, Οπξαλία 144).
Γειαδή: «σπάρτει και ηο ελληνικό έθνος από ηο ίδιο
αίμα και με ηην ίδια γλώζζα μ΄ εμάς, με ηο οποίο
έτοσμε κοινά ιερά ηων θεών και κοινές θσζίες και ήθη
κοινά» (κεηάθξαζε Άγγεινπ Βιάρνπ, «Γαιαμίαο»
1971)
Δπηκέιεηα: Αιεγηάλλε Βαξβάξα