Ελεύθεροι Πολιορκημένοι , Σχόλια

1. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
Οι “Ελεύθεροι Πολιορκημένοι” αποτελούν ένα από τα
σημαντικότερα ποιητικά έργα του Σολωμού. Πρόκειται για
ένα έργο ζωής, που το δούλευε πάνω από είκοσι χρόνια,
χωρίς ωστόσο να το ολοκληρώσει. Η έμπνευση του
έργου οφείλεται στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου
(πρόκειται για τη δεύτερη πολιορκία της πόλης, στα 1826,
δεκαπέντε ημέρες πριν την ηρωική έξοδο), τον
υπεράνθρωπο αγώνα των Ελλήνων, τη Μεγάλη Έξοδο
και την άλωση της πόλης. Ο αγώνας των πολιορκημένων
Μεσολογγιτών και των άλλων Ελλήνων συγκλόνισαν τον
ποιητή και ενεργοποίησαν την ποιητική του ευαισθησία.
Ωστόσο, ο ποιητής δεν περιορίζει τη ματιά του στις
ταλαιπωρίες και τον αγώνα των Ελλήνων για την
κατάκτηση της ελευθερίας αλλά αντιλαμβάνεται και
αποκαλύπτει έναν άλλο αγώνα, πολύ πιο δύσκολο και
άνισο, που συντελείται στην ψυχή των αγωνιστών, μια
άνιση μάχη ενάντια στην ομορφιά της ανοιξιάτικης φύσης
και στις χαρές της ζωής. Στο κείμενο είναι εμφανής η
επίδραση του δημοτικού τραγουδιού και της ποίησης της
Κρητικής Αναγέννησης, καθώς και η προσπάθεια του
ποιητή να συνδυάσει το λυρικό με το αφηγηματικό και το
δραματικό στοιχείο.
Α’ απόσπασμα ►αποτυπώνεται η τραγική κατάσταση των κατοίκων και των υπερασπιστών του
Μεσολογγίου, που υποφέρουν από την πείνα και την έλλειψη πολεμοφοδίων.
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
❖ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ► η πείνα και η απόγνωση των υπερασπιστών του Μεσολογγίου
❖ ΘΕΜΑ ► η πείνα και η εξάντληση του άμαχου πληθυσμού και των πολεμιστών- υπερασπιστών
❖ ΓΛΩΣΣΑ ►λόγος πυκνός και λιτός, παρουσία πολλών σχημάτων λόγου και συχνή χρήση
δραματικού ενεστώτα. Αξιοποίηση ρήματος και ουσιαστικού, ελάχιστα επίθετα επιλεγμένα με
ευστοχία
❖ ΥΦΟΣ► λιτό και γλαφυρό, απογυμνωμένο από κάθε περιττό στολίδι. Με τις εικόνες γίνεται
παραστατικό , ενώ ο διάλογος και ο δραματικός ενεστώτας το κάνουν ζωηρό
❖ ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ ► α. υπερβατό
β. μεταφορά(του τάφου, βασιλεύει, σκοτεινό)
γ. προσωποποίηση του τουφεκιού
δ. παρήχηση του λ
ε. επανάληψη (τα μάτια η πείνα εμαύρισε, στα μάτια η πείνα μνέει)
στ. εικόνες(ο κάμπος με τη νεκρική γη, το πουλί που τρώει αμέριμνο,
η μάνα με τους μαύρους κύκλους, ο Σουλιώτης)

2. Στερήσεις – πείνα ►
ο κοινός και για τους δυο βασανισμός
ΣΥΜΒΟΛΑ
ΜΑΝΑ – ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ ►συμβολίζουν όλους τους πολιορκημένους, άντρες και γυναίκες
ΠΕΙΝΑ- ΕΛΛΕΙΨΗ ΠΟΛΕΜΟΦΟΔΙΩΝ ► ηθικές δοκιμασίες που καλούνται να ξεπεράσουν οι
πολιορκημένοι.
ΔΟΜΗ
β' τρίστιχο ►
ο πολεμιστής
α΄τρίστιχο►
η μάνα
εκφράζεται
υπομονετικά
κατάσταση:τα μάτια
η πείαν εμαύρισε
αντιδράσεις:
α. ζηλεύει=
ψυχολογικά
αντίδραση
β. μνέει = αντίδραση
ηθικής αντοχής
η μάνα
εκφράζεται
παθητικά
αντιδράσεις:
α. στέκει
παράμερα
(από φιλότιμο)
β. κλαίει
(από παράπονο)
αιτιολόγηση
αντιδράσεων: α. το
τουφέκι είναι βαρύ
(από εξάντληση)
β. ο εχθρός το ξέρει
Σουλιώτης
( δεύτερη
ανθρώπινη
παρουσία)
Η υπέρβαση όλων των δυσκολιών θα οδηγήσει σταδιακά τους πολιορκημένους στην
κατάκτηση της πιο δύσκολής νίκης: θα έχουν κερδίσει την ηθική ελευθερία « ως
σωματικές δυνάμεις θα είναι πολιορκημένοι, ως ψυχές και ως φρόνημα θα νιώθουν και
θα είναι ελεύθεροι ►
βαθύτερο νόημα: ο άνθρωπος , όταν υπερνικήσει όλα εκείνα που τον πιέζουν και τον
κρατούν δέσμιο, κερδίζει και κατακτά την ηθική ελευθερία

3. Β’ απόσπασμα ► υμνεί τη χαρά της φύσης τον Απρίλη, ενώ οι άνθρωποι απουσιάζουν. Στον
τελευταίο μόνο στίχο δηλώνεται η δραματική αντίθεση ανάμεσα στην απόφαση των
Μεσολογγιτών να θυσιαστούν και στην οργιαστική χαρά της ζωής, που κορυφώνεται δίπλα τους.
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
❖ ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ► α. η φύση, η άνοιξη και ο έρωτας
β. η χαρά της ζωής
γ. ο εσωτερικός διχασμός των πολιορκημένων
❖ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ η ανοιξιάτικη φύση με την ομορφιά της καλεί τους πολιορκημένους να
εγκαταλείψουν τον αγώνα τους
❖ ΓΛΩΣΣΑ ► πλούσια ως προς το λεξιλόγιο, τα σχήματα λόγου. Κυριαρχεί το ρήμα και ο
δραματικός ενεστώτας , όπως και το επίθετο. Επίσης, γίνεται χρήση υποκοριστικών.
❖ ΥΦΟΣ► γλαφυρό ,παραστατικό , ενώ ο διάλογος και ο δραματικός ενεστώτας το κάνουν ζωηρό
ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ ► α. αντίθεση ( άνθια, άρματα)
β. μεταφορά ( βουνάκι, ώρα γλυκιά)
γ. προσωποποίηση ( Απρίλης, Έρωτας)
δ. υπερβολή (στ. 2, 12, 13)
ε. επανάληψη (στ. 12, 13)
ΣΤΙΧΟΣ ► ιαμβικός, 15/σύλλαβος με ομοιοκαταληξία ζευγαρωτή
Α’ απόσπασμα / Β’ απόσπασμα ► συγκριτική συνεξέταση
Α. η λυρική εικόνα της ομορφιάς που κυριαρχεί στη φύση την ώρα της άνοιξης έρχεται σε πλήρη
αντίθεση με το μαύρο και σκοτεινό χρώμα που κυριαρχεί στο α’ απόσπασμα
Β. στο β’ απόσπασμα δεν προβάλλεται μια ορισμένη ανθρώπινη παρουσία με συγκεκριμένες
συμπεριφορές. Η πολιορκία σχεδόν αποσιωπάται. Στο β’ ημιστίχιο «τόσ' άρματα σε κλειούνε»
κάνει μια πλάγια και πολύ γενική αναφορά
Γ. οι μαύρες ώρες των πολιορκημένων έρχονται σε αντίθεση με την ομορφιά της άνοιξης. Το α’
απόσπασμα παραπέμπει στον θάνατο , ενώ το β’ στη χαρά και την απόλαυση της ζωής
Δ. από το υπερβολικά λιτό ύφος του α’ αποσπάσματος περνάμε στο πιο περίτεχνο και σε μια
γλώσσα στολισμένη και εντονότερη ποιητική
Όμως , ενώ δε δίνουν την εντύπωση ότι λειτουργούν αυτόνομα , χωρίς εσωτερική σύνδεση και
λογική, εντούτοις εκφράζουν την ίδια ποιητική λογική. Και τα δύο προβάλλουν αυτό που, ως
δύσκολη και ανυπέρβλητη κατάσταση και δυσκολία, θα πρέπει να ξεπεράσουν οι πολιορκημένοι
προκειμένου να οδηγηθούν στην απάρνηση της ζωής τους και στην πράξη της αυτοθυσίας.
ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ, ως προς το είδος της δυσκολίας: στο α’ τις υλικές στερήσεις (= έλλειψη
τροφής και πολεμοφοδίων ) και στο β’ την λαχταρά και τον πόθο να ζήσουν .
Η εσωτερική ανθηρότητα επιτείνει την εσωτερική πάλη στην ανθρώπινη ψυχή,
που εμφανίζεται διχασμένη , ανάμεσα στη λαχτάρα για ζωή και στην υψηλή
συναίσθηση του χρέους, στην αυταπάρνηση και στον ηρωικό θάνατο