5. Η βυζαντινή εποποιία. 7. Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης. Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

1. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ
ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
(717-1025)
5. Η Βυζαντινή Εποποιία.
Επικοί αγώνες και επέκταση
της Αυτοκρατορίας
7. Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης.
Αγώνες για τη διατήρηση των
ιταλικών κτήσεων

2. 5. Η βυζαντινή εποποιία.
Επικοί αγώνες και επέκταση της
αυτοκρατορίας
10ος και τον 11ος αιώνας
τελευταία εποχή προσπάθειας επέκτασης των συνόρων του
Βυζαντίου στη Δύση .
τελευταία χρόνια της ακμής
α) αγώνες με τους Άραβες, β) αγώνες με τους Βούλγαρους

3. Α) Αγώνες με τους Άραβες
Σκοπός
η
ανάκτηση
όλων
των
εδαφών
που
κατέκτησαν
οι
Άραβες Κατάληψη της Έδεσσας της Συρίας
(στρατηγός Ιωάννης Κουρκούας στα χρόνια του Ρωμανού
Λακαπηνού)
Επιτυχίες στα χρόνια του Νικηφόρου Φωκά, του Ιωάννη Τσιμισκή και
του Βασιλείου του Β.
Ανάκτηση της Κρήτης, της Κύπρου, της Κιλικίας, κομματιών της
Συρίας και της Παλαιστίνης

4. Ο Ρωμανός Α΄ Ο
Λεκαπηνός Ή Λακαπηνός
ήταν Αρμένιος που έγινε
Βυζαντινός ναυτικός διοικητής
και βασίλεψε ως Βυζαντινός
αυτοκράτορας από το 920
έως την εκθρόνισή του στις 16
Δεκεμβρίου του 944(κατά το
Γρηγοριανό ημερολόγιο.
Στα χρόνια του εγκαινιάζεται η
μεγάλη στρατιωτική
αντεπίθεση των Βυζαντινών
κατά των Αράβων.
Απεικόνιση του αυτοκράτορα Ρωμανού Α΄ Λεκαπηνού
στη «Σύνοψι Ιστοριών».

5. Ιωάννης Κουρκούας: βυζαντινός στρατηγός του 10ου αιώνα που διακρίθηκε κυρίως στους
αγώνες της αυτοκρατορίας εναντίον των Αράβων. από πολλούς ιστορικούς θεωρείται
πρόδρομος της λεγόμενης «βυζαντινής εποποιίας» των αυτοκρατόρων Νικηφόρου Β΄
Φωκά, Ιωάννη Α΄ Τσιμισκή και Βασιλείου Β΄ Βουλγαροκτόνου, εκ των οποίων οι δύο
πρώτοι συνέχισαν και ολοκλήρωσαν το έργο του.
Νόμισμα με τη μορφή του Ρωμανού A', φίλου και
προστάτη του Ιωάννη Κουρκούα.
Ο στρατηγός Ιωάννης Κουρκούας κατέλαβε
την Έδεσσα της Συρίας.

6. Νικηφόρος
Φωκάς,
Ιωάννης
Τζιμισκής και
Βασιλείος Β’
ενσάρκωναν τον τύπο
του στρατηγού-
αυτοκράτορα
ανέκτησαν τις
μεγαλονήσους Κρήτη
(961) και Κύπρο
(965), τις πόλεις της
Κιλικίας και τμήματα
της Συρίας και της
Παλαιστίνης Η ανάκτηση όλων των
παλαιών ρωμαϊκών
εδαφών της Εγγύς
Ανατολής ήταν ο
απώτερος σκοπός
των εκστρατειών
αυτών.

8. Β. ΑΓΩΝΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ
Συμεών Α΄ ο Μέγας : αναφέρεται ως
ημιαργείος , δηλαδή «μισός Έλληνας»
Οι φιλικές σχέσεις με τους Βουλγάρους,
έγιναν εχθρικές, όταν ανήλθε στον
βουλγαρικό θρόνο ο ελληνομαθής, αλλά
φιλόδοξος Συμεών.
Ο Συμεών πολιόρκησε την πρωτεύουσα,
επιδιώκοντας να ιδρύσει μια
βουλγαροβυζαντινή αυτοκρατορία στη θέση
της βυζαντινής και αυτοτιτλοφορήθηκε
βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων. Ο
θάνατος του ματαίωσε τις φιλοδοξίες του.
Ο διάδοχος του Πέτρος υπέγραψε με το
Βυζάντιο συνθήκη ειρήνης και νυμφεύτηκε
τη Μαρία, ανεψιά του Ρωμανού Λακαπηνού.

9. Χάρτης της βουλγαρικής εδαφικής επέκτασης κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Συμεών
Α΄

10. ΣΑΜΟΥΗΛ Β΄
Ο Σαμουήλ Β΄ ήταν Τσάρος
(Αυτοκράτορας) της Πρώτης
Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας από το
997 έως τις 6 Οκτωβρίου του 1014.
Η βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από
τους συνεχείς πολέμους κατά των
Βυζαντινών και του εξ ίσου φιλόδοξου
αυτοκράτορα Βασίλειου Β΄.

11. χάρτης της Βουλγαρίας στη μεγαλύτερή της έκταση κατά τη
βασιλεία του Σαμουήλ γύρω στα 1000

12. Ο ΣΑΜΟΥΗΛ
Ίδρυσε νέο Βουλγαρικό Κράτος με επίκεντρο, αυτή τη φορά, την περιοχή της
Αχρίδας.
Έκανε πολέμους με το Βυζάντιο φτάνοντας ως την Πελοπόννησο
Ο αγώνας ήταν μακρύς και δύσκολος
Τερματίστηκε με νίκες των Βυζαντινών σε δύο σημαντικές μάχες: στη μάχη του
Σπερχειού (997) και στη μάχη στο Κλειδί (1014)

13. τα ερείπια της βασιλικής του αγίου Αχιλλείου στο ομώνυμο νησάκι της μικρής
Πρέσπας, όπου βρέθηκε ο τάφος του Σαμουήλ.
Οι σαρκοφάγοι των Βούλγαρων Τσάρων
Σαμουήλ, Γκαβρίλ Ραντομίρ και Ιβάν
Βλάντισλαβ στον Άγιο Αχίλλειο, στην Ελλάδα.

14. μάχη του Σπερχειού(997)
Δορυφορικός χάρτης του Σπερχειού

15. μάχη Κλειδιού (1014)

16. Αποτέλεσμα
Η Βουλγαρία υποτάχθηκε πλήρως (1018) και οργανώθηκε σε δύο θέματα.
Τα σύνορα του Βυζαντίου έφτασαν και πάλι στον Δούναβη.

18. Γ. Οικονομικές συνέπειες των πολέμων
Οι κατακτήσεις του βυζαντινού στρατού και η επέκταση των βυζαντινών συνόρων ευνόησαν
την άνθηση της οικονομίας.
Νέα εδάφη, παραγωγικό δυναμικό και έσοδα προστέθηκαν στο κράτος, ενώ η διακοπή των
αραβικών επιδρομών επέτρεψε την ειρηνική καλλιέργεια της γης.
Έτσι πολλαπλασιάστηκαν η παραγωγή και τα νομισματικά αποθέματα του Βυζαντινού
Κράτους.
Ο πλούτος έφερε ευμάρεια και χλιδή, ενίσχυσε τις δυνατότητες και το διεθνές κύρος της
αυτοκρατορίας και γέννησε αισθήματα αυτοπεποίθησης και περηφάνειας στους υπηκόους
της

19. 7. σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης.
Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

20. Α. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ
Το ελληνικό στοιχείο, που κατά την
αρχαιότητα κατοικούσε στη Σικελία και
τη Ν. Ιταλία (Μεγάλη Ελλάς),
ενισχύθηκε κατά τον 7ο και τον 8ο αι.
με μετοικεσίες πληθυσμών από την
Ελλάδα εξαιτίας των σλαβικών
επιδρομών.
Στις αρχές του 10ου αι. οι Άραβες
ολοκλήρωσαν την κατάκτηση της
Σικελίας. Στο Βυζάντιο απέμεινε η Ν.
Ιταλία.
Σικελιώτες, που εγκατέλειψαν τις
εστίες τους μπροστά στις αραβικές
επιθέσεις, πύκνωσαν το ελληνικό
στοιχείο της περιοχής.
Οι Άραβες καταλαμβάνουν τις Συρακούσες (21 Μαΐου 878),
μικρογραφία από τον κώδικα του Ιω. Σκυλίτζη

21. Η βυζαντινή Ν. Ιταλία περιλάμβανε τα θέματα Λογγοβαρδίας, Καλαβρίας και Λουκανίας και
συνόρευε στο βορρά με κρατίδια που προσπαθούσαν να κρατήσουν την αυτονομία τους έναντι
του Βυζαντίου και του Γερμανικού Κράτους.
Τα Θέματα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στη Νότια Ιταλία
περίπου το 1000.

22. Β. Η ιταλική πολιτική των Μακεδόνων –
σχέσεις με το γερμανικό κράτος
Η δυτική ή ιταλική πολιτική των Μακεδόνων αποσκοπούσε στη διατήρηση και την
επέκταση των κτήσεών τους στην Ιταλία και στην απόκρουση των αραβικών
επιθέσεων και της γερμανικής απειλής.
Ο Νικηφόρος Φωκάς έναντι των Αράβων της Σικελίας και των Γερμανών ακολούθησε
αμυντική τακτική, στηριζόμενος σε συμμαχίες με Ιταλούς ηγεμόνες και στη βοήθεια
του τοπικού πληθυσμού.

23. ΟΘΩΝ Α΄
951: αναγορεύτηκε βασιλιάς της Γερμανίας
962: στέφθηκε από τον πάπα στη Ρώμη
αυτοκράτωρ Ρωμαίων
968: έστειλε ως πρεσβευτή τον Λιουτπράνδο,
επίσκοπο Κρεμώνας, για να προτείνει ειρήνη
και γάμο του γερμανού διαδόχου με μια
βυζαντινή πριγκήπισσα, με προίκα τις
βυζαντινές κτήσεις της Ν. Ιταλίας
Οι Νικηφόρος Φωκάς απέρριψε τις προτάσεις
αυτές, επικαλούμενος τη γερμανική
επιθετικότητα εναντίον των ιταλικών του
κτήσεων, και επιφύλαξε πολλές ταπεινώσεις
στον Λιουτπράνδο που επέστρεψε άπρακτος
στη Δύση.

24. Υποδοχή ξένου πρεσβευτή
Μπροστά στον αυτοκρατορικό θρόνο στεκόταν ένα
χάλκινο, επιχρυσωμένο δέντρο, από το οποίο
έβγαιναν φωνές διαφόρων πτηνών Ο θρόνος του
αυτοκράτορα ήταν με τόση τέχνη κατασκευασμένος,
που, ενώ προς στιγμή βρισκόταν χαμηλά, ύστερα
σηκωνόταν ψηλότερα και αμέσως μετά φαινόταν
πανύψηλος. Τεράστια λιοντάρια, από ξύλο ή από
μέταλλο επιχρυσωμένο, στέκονταν φρουροί του
θρόνου και βρυχώνταν με ανοιχτό στόμα και
κινούμενη γλώσσα, ενώ χτυπούσαν με την ουρά
στο δάπεδο. Σ' αυτή την αίθουσα οδηγήθηκα
μπροστά στον αυτοκράτορα στηριζόμενος στους
ώμους δύο ευνούχων. Κατά την είσοδο μου τα
λιοντάρια βρυχώνταν και τα πουλιά τιτίβιζαν.(...)
Ύστερα από τριπλή προσκύνηση μπροστά στον
αυτοκράτορα σήκωσα το κεφάλι και είδα τον
αυτοκράτορα, ενώ προηγουμένως καθόταν σε ένα
μικρό υπερυψωμένο θρόνο, να έχει ανυψωθεί
σχεδόν ως την οροφή της αίθουσας και να είναι
ντυμένος με άλλη στολή.
Λιουτπράνδος, Ανταπόδοσις, VI,
Εικόνα: Ελληνική Ιστορία και Προϊστορία –
Greek History and Prehistory

25. 0 Λιουτπράνδος επισκέπτεται την Πόλη για δεύτερη φορά
(968-969)
Στη 4 Ιουνίου... φτάσαμε στην Κωνσταντινούπολη, απέναντι
από τη Χρυσή Πύλη, και περιμέναμε εκεί έφιπποι μέχρι τις
έντεκα η ώρα κάτω από καταρρακτώδη βροχή. Κατά τις έντεκα
η ώρα ο Νικηφόρος, παραβλέποντας την πρεσβευτική ιδιότητά
μας και κρίνοντας ότι δεν είμαστε άξιοι να εισέλθουμε έφιπποι
στην Πόλη, διέταξε να μας οδηγήσουν πεζούς στο μαρμάρινο,
μισητό, άνυδρο και ανοιχτό μέγαρο, που αναφέραμε πιο πάνω.
Στις 7 Ιουνίου...οδηγήθηκα μπροστά στον κουροπαλάτη και
λογοθέτη Λέοντα, τον αδελφό (του Νικηφόρου), όπου
φιλονικήσαμε εντονότατα για την αυτοκρατορική τιτλοφορία
Σας. Γιατί αυτός δεν σας αποκαλούσε αυτοκράτορα, δηλαδή
βασιλέα στη γλώσσα του, αλλά ρήγα* από το δικό μας regem.
Αλλά όταν του έκανα την παρατήρηση, ότι η σημασία είναι η
ίδια και μόνο ο χαρακτηρισμός είναι διαφορετικός, μου
απάντησε ότι πήγα όχι για ειρήνη, αλλά για φιλονικία...
Αναφορά του Λιουτπράνδου για την πρεσβεία στην
Κωνσταντινούπολη, 2-4, Β. Σ. Καραγεώργος, Η Αγία Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία, τομ.Α ,Αθήνα 1987,499-501.

26. Ο Ιωάννης Τζιμισκής συνένωσε τα τρία ιταλικά θέματα και ίδρυσε το κατεπανάτο
Ιταλίας (περί το 975). Ο κατεπάνω (δηλ. ο διοικητής) της Ιταλίας έδρευε στο Μπάρι.
Συγχρόνως ο Τζιμισκής ακολούθησε μετριοπαθή πολιτική έναντι των Γερμανών.
Το 972 η Θεοφανώ, ανεψιά του αυτοκράτορα, νυμφεύτηκε στη Ρώμη τον Όθωνα Β΄,
διάδοχο του γερμανικού θρόνου.
Η Θεοφανώ (960 – 15 Ιουνίου 991) ήταν Ρωμαία πριγκίπισσα από τους
μικρασιατικούς Οίκους των Σκληρών και των Φωκάδων, γεννήθηκε στην
Κωνσταντινούπολη και ήταν αυτοκράτειρα της Αγίας Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας.

27. Ο Όθων Β΄ (973-983) ωστόσο έδειξε αλαζονεία και διέσχισε τη Νότια Ιταλία που αποτελούσε
βυζαντινό έδαφος, συντρίφτηκε όμως από τους Άραβες σε ναυμαχία που έγινε κοντά στον
Κρότωνα, λιμάνι της Ν. Ιταλίας (982).
Μετά το θάνατο του οι σχέσεις των δύο κρατών αποκαταστάθηκαν.
Η επιρροή του βυζαντινού πολιτισμού στη Γερμανία ήταν πολύ έντονη στα χρόνια που η
Θεοφανώ επιτρόπευε τον ανήλικο γιό της (983-992).
Η σαρκοφάγος της Θεοφανούς στην Κολωνία
Άγαλμα
της
Θεοφανούς

28. Ο Βασίλειος Β΄ αντιμετώπισε αποτελεσματικά τις εξωτερικές απειλές με τη
βοήθεια των Βενετών και των Πισατών.
Στους Βενετούς παραχώρησε μάλιστα τα πρώτα εμπορικά προνόμια, τα οποία
αργότερα διευρύνθηκαν από τους Κομνηνούς.
Στα μέσα του 11ου αι. εμφανίστηκε το πρόβλημα των Νορμανδών που είχαν
κατακτήσει πολλά εδάφη στη Ν. Ιταλία και είχαν γίνει επικίνδυνοι για τις
βυζαντινές κτήσεις.

29. ΠΗΓΕΣ
Ιστορία (Β ’ Γυμνασίου): Ηλεκτρονικό Βιβλίο
Ιστορία (Β’ Γενικού Λυκείου - Γενικής Παιδείας): Ηλεκτρονικό Βιβλίο
Βικιπαίδεια