Архитектуралық ескерткіштер тақырыпқа слайт

1. Қысқа мерзімді жоспар
Сабақтың тақырыбы: §18 Архитектуралық ескерткіштер
Сынып:5"А"
Пән:Қазақстан тарихынан әңгімелер
Күн:28.01.2017 жыл
Мақсаты: «Сәулет өнері» ұғымынатүсінік бере отырып, Қазақстанжеріндегі ежелгі құрылыстар мен орта ғасырлардағы
ескерткіштердің ерекшеліктері мен құрылыстардыңсалынуынаәсер еткен жағдайлардыңсебебін ашу. Тарихи-мәдени
ескерткіштердің өзіндік құрылыс ерекшеліктеріне тоқталу. Алтын Ордазаманында қазақ жерінде тұрғызылған
ескерткіштің бірі- Сарайшық қаласының тарихы туралы қосымша білімді игерту. X-XII ғасырлардасалынған Қызылқоға
ауданындағыСағыз округіСағыз өзеніне салынған Таскешу көпірі мен керуен сарайыныңтабылу тарихының
мәліметтерімен таныстыру.
Күтілетін нәтиже:
Өз көзқарасындәлелдей алады.
Шығармашылық дағдылары қалыптасады.
Жеке және жұптық жұмыстар жасай алады.
Тарихи-мәдени ескерткіштердің материалдық құндылықтарынтүсінеді.
Өлкетану деректеріне деген құрметі қалыптасады.

2. Сыни тұрғыданойлана алады.
Жетістік критерийлері (оқушы):
Суретті әңгімелей аламын
Тақырыпқасәйкес қосымша әдебиеттердегі мәліметтерді талдай аламын.
Тест үлгілерін құра аламын.
Қазақстан жеріндегі сәулет өнері ескерткіштерінің салыну кезеңі мен тарихын айта аламын.
Дереккөздер:Ғаламтор материалдары
Ә. Нысанбаев «Қазақстан» Ұлттық энцклопедиясы – Алматы «Қазақэнциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998
Ө.Әлімгереев «Сарайшық»
Х.Ермұханова «Қазақстантарихы» Шың-кітап А.2009-2010 жыл
Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты меңгерту
Сабақтың әдісі: Аралас (Топтықжұмыс, сұрақ-жауап, кестені толтыру, сәйкестендіру кестесі. «Менің жұлдызды сәтім»,
Түйін сөздер)
Сабақтың идеясы : «Тарихимұралар- адам ақыл-ойының жемісі»
Модуль: Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту мен оқу

3. Технология:Сын тұрғысынанойлау
Көрнекілігі: Презентация Ресурстар:АКТ, А3 форматы, түрлі түсті ,стикер, маркерлер
Кейінгі оқу: §18 Архитектуралық ескерткіштер
Пәнаралық байланыс: Әдебиет, өлкетану
Ұйымдастыру-(Сабаққа қатысты қадағалау, оқушыларды қ әрпінен қ әрпіне аяқталатын,а дыбысынанбасталып н
дыбысынааяқталатын сөз айттыру арқылы топқа бөлу. ) - 2 минут
«Қораптағысұрақтар»8-минут (Үй тапсырмасыпысықталады)
1.Ұлттық құндылықтар дегеніміз не?
2.Мәдениет қандай ұғым?
3.Мәдениеттің түрлерін атап беріңдер?
4. Көшпелі қазақ халқының негізгі баспанасынатап беріңдер?
5 Сән-салтанатына қарай киіз үй нешеге бөлінеді? .
6. Киіз үй неше бөліктен тұрады?
7. Қолмен ұстап, көзбенкөруге болатын дүниелердіқандай мәдениет үлгілері деп атаймыз?
8.Қолмен ұстап, көзбен көругеболмайтын, тек санамен, түйсікпен қабылданатын мәдениет жетістіктерін қандай
мәдениет түрі деп атаймыэ?

4. 9. Мал терісінен жасалған қажетті бұйымдарды ата?
10. Қазақтың киім-кешектерін атаңдар?
11. Шаңырақтан кейінгі қазақтардыңерекше қастерлейтін киіз үйінің бөлшегі қалай аталады? Осы бөлшекке
байланысты қазақтың тыйым сөзібар?
12. Жас шаңырақ құрғанотбасыларғаарналып айтылатын бата-тілектерді айтып беріңдер?
13. .Киіз үйдің сыртынанжабылатын киіздерді атаңдар?
Оқушыларға архетектуралық ескерткіштер жайлы видео көрсетеміз.Жаңа тақырып жайлы мағлумат беріледі.
Оқушының іс-әрекеті
Ирек стратегиясы- бойынша оқушыларға мәтін беріледі.Оны оқушылар толтырады.Бір-бірлеріне беріп
тексертеді.Зерттейді.
Р/с Кесене аты Кесене қай жерде
орналасқан
Кесене туралы мәліметтер
1 Қожа Ахмет Йасауи
кесенесі. Қожа Ахмет
Йасауи XII ғасырда
өмір сүрген ұлы ақын.
Оңтүстік Қазақстан облысы
Түркістан қаласы.
Әмір Темір бұйрығымен XIVғасырдың
соңында тұрғызылған ғимарат. Ені 46,5 м,
ұзындығы 65 м, биіктігі 401 м. Онда
әртүрлі мақсатқа арналған 35 бөлме бар.
2 Айша бибі кесенесі.
Қараханның ғашығына
тұрғызылған кесенесі.
Оңтүстік Қазақстан облысы
Тараз қаласынан 18
шақырым жерде
орналасқан.
XI- XII – ғасырларда салынған Қарахан
мемлекетінің сәулет өнерінің туындысы.
Төбесі Әсем ою — өрнектермен
күмбезделіп безендірілген.
3 Жошы хан
кесенесі. Жошы (1187
Жезқазған қаласынан 40
шақырымдай жерде Кеңгір
XIII – ғасырда салынған күмбез

5. – 1227) –Шыңғыс
ханның үлкен ұлы,
Алтын Орданың негізін
салушы.
өзенінің жағасында
орналасқан.
күйдірілген кірпіштен қаланған.
4 Алаша хан кесенесі.
Қазақтың алғашқы
ханы – Алаша ханға
арналған.
Қазақ хандығының
астанасы Ұлытауда
орналасқан.
Аңыз бойынша бұл құрылысты Қасымхан
салғызған. Бұл қазақ халқының ынтымағы
мен бірлігін мемлекеттілігі мен тарихын
әлемге әйгілейтін ескерткіш.
Ротация әдісі –ватманға берілген мәтіндерді, суреттерді ілесіңдер екі топ соң, дайынмәтіндердің дұрыс немесе
бұрыс екенін айтасындар
Айша бибі кесенесі

6. Ахмет Йассауи кесенесі

7. Алаша хан кесенесі

8. Жошы хан кесенесі

9. Кедергіден өту ойыны-сендерге
мәтіндер бұрыс берілген болады.Сендер тузетулер ендіресіңдер
 Ұлытаудың Қаракеңгір өзен жағасында (Сарыкеңгір өзенінің құярлықсаласында)биік жотаның үстінде тұр.
Ғалымдар күмбездіҚарахан әулетіне, оғыз-қыпшақзаманындағы (10-13 ғ.ғ.)сәулет өнерінің қатарына қосады.
Зерттеушілерәлі де жаңаболжамдар (15-16 ғ. деушілер де бар) айтқанымен, күмбездіңуақыт зардабынанмүжіліп
тозғантүрі мен басқа ешбір ескерткішке ұқсамайтынкөркемдеу тәсілі арғызамандарғасілтейді.
Қожа Ахмет Йасауи тұрғызылғанархитектуралық ғимарат. Қожа Ахмет Йасауи дүние салғаннан кейін халықтың
көп жиылуы мен өзіне арнап соғылғанкішкене мазарға жерленеді. Кейін бұл кесене мұсылмандардыңжаппай тәуепету
орнынаайналды
 Жошы Хан Күмбезі – Жезқазған қаласынан солтүстік-шығыс қақарай 50 км жерде, Кеңгір өзенінің жағасында
орналасқан көне архитектуралық ескерткіш. Күмбездесақталған таңбаларға қарағанда, оны салуға Жошыға
бағынған тайпалардың бәрі (оғыз, арғын, қыпшақ, керей, найман, қоңырат, қаңлы, т.б.) қатысқан. Тарихи дәстүр
бойынша күмбездіқайтыс болған кісінің жылдықасын беруден бұрынырақжасайтынболған. Соғанқарағанда
1227 жылы қайтыс болған Жошыға1228 жылы күмбез тұрғызылғанболу керек.
 Айша бибі (ХІ - ХІІ ғғ.) Қараханидтер әулетінің негізін қалаушы Қараханның қалыңдығы, қазіргі Тараз қаласының
жанындағы, сонау скифтер заманынан бастап ақ қазақтың қол өнеріне енген, соданбері қолданылыпкеле жатқан
ою өрнек , әшекей түрлерінің бәрін қамтитын күрделі арихитектуралық әсем ескерткіштің иесі.
Түйін сөздер
Алғашқы адамдар (үңгірлерді, тау қуыстарын баспана ретінде пайдаланды)

10. Орта ғасырлардақазақ жерінде құрылыстыңкөпсалынуына негіз болған факторлар (Мемлекеттің қалыптасуы,
шаруашылықтың өркендеуі)
Орта ғасырлардаҚазақстанжерінде көп салынған құрылыстар (Хан сарайлары, Монша, Мешіт, Кесене, Керуен
сарайлары)
Қазақ жеріндегі сәулет өнерінің тарихы (Беғазы-Дәндібай, Түгіскен қоныстары мен қорымдарынанбасталады)
Сәулет өнерінің жарқынтуындылары (ғұн заманындадүниегекелді)
Дың ескеркіштері киіз үйге ұқсас етіліп, орта ғасырлардақаза болған адамды жерлеген жерге тұрғызылған.
Мысалы «Қозы Көрпеш-Баянсұлу», «Домбауыл».(Қазақтар мұндай ескерткіштерді кейде үйтасдеп те атайды)
Көшпелі мал шаруашылығының дамуына байланысты киіз үй пайда болды. Киіз үйдің алғашқы нұсқасы қола
дәуіріндежасалды. (Осы дәуірде қазақстан жерін мекендеген арий, тур тайпалары киіз үйге ұқсас дөңгелек үйде
тұрған)
Қазақстан жеріндегі ежелгі заман құрылыстары(Жер бетіне, жерді қазып жасаған Жеркепе салынды)
Үйге тапсырма: §18 Архитектуралық ескерткіштер
Бағалау Қалыптастырушы бағалау -2 минут
Рефлексия «Сабақтағы мен үшін жаңалық......» 3 минут.