35 жыл ундескен тарих

2. Кіріспе сөз
І тарау
Уақыт сырларымен үндескен
Жезқазған тарихи-археологиялық мұражайының тарихы
Ӛңірімізде музей ісінің негізін салушылар
Алтай-Дунай экспедициясы
ІІ тарау
Ұлт мұрасын ұлықтаған мұражай
Тарихқа тұнған мұражай
Жаңа инновациялық жобалар.
Даму сатылары
ІІІ тарау
Тарихқа жан бітірген
Экспозициялар, кӛрмелер
Жаңа үрдістер мен жұмыс үлгілері
Рухани қазынаны сақтаушы
Мұражай жинақтары
ІҮ тарау
Шеберлердің қолынан шыққан бұйымдар
Қол ӛнер шеберлері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Жезқазған тарихи-археологиялық мұражай
туралы газет-журнал беттерінде
жарияланған әдебиеттер тізімі
Мазмұны

4. І тарау. Уақыт сырларымен үндескен
 Жезқазған тарихи-археологиялық мұражайының
тарихы
 Ӛңірімізде музей ісінің негізін салушылар
 Алтай-Дунай экспедициясы

5. Бұған дейін С. Бүкіров Қ.Сәтбаев
атындағы Жезқазған кен-металлургия
комбинатының тарихи-ӛндірістік
мұражайына басшылық еткен.
Ағамыз зерттеуші, ӛлкетанушы ғана емес,
қаланың белсенді қайраткерлерінің бірі
болатын. Музей экспонаттарын онда
жиналған бай құжаттар тізімін
қадағалағанда Сүтемген Бүкіровтің
кезінде талай-талай жақсы жандармен
сұхбат құрғанын, олардан мол мұра
жинақтағанын байқаймыз.
Мұражайдың тұңғыш директоры

7. А.Лобас
Қ. Сәдуақасов
Б. Қожахметов

9. ІІ тарау. Ұлт мұрасын ұлықтаған
мұражай
 Тарихқа тұнған мұражай
 Жаңа инновациялық жобалар.
 Даму сатылары

10. Чумакова Зулпа Супьянқызы
 ҚР еңбек сіңірген қызметкері, Ресей
және ҚР Журналистер Одағының мүшесі,
Жазушылар Одағының мүшесі және
«Мәдениет қайраткері».
 2013 жылдың 24 сәуірінде Астанадағы
Бейбітшілік және келісім сарайында
«Қазақстан -2050» Стратегиясы: «бір
халық-бір ел- бір тағдыр» тақырыбында
ӛткен Қазақстан халқы Ассамблеясының
ХХ сессиясына делегат болып қатысты

11. Бас мүфти Әбсаттар қажы Дербісәлі
қажы тарихи-археологиялық
мұражайда.
Қ.Р жазушысы Ә.Кекілбаев «Алтай-
Дунай» караванына шығарған өлеңін
сыйға тартты.

12. «Талдысай» тарихи ескерткіш
кешенінде

13. Жаңа инновациялық жобалар
Ошақбай Асылбеков Садық Асатов Камал Смайлов

14. Тарихи-археологиялық мұражайда өткен
қазақтың салт-дәстүрлері

15. Алматы қаласындағы «Нұр-Принт 75»
типографиясында 400 тиражбен басылды

16. ІІІ тарау. Тарихқа жан бітірген
 Экспозициялар, кӛрмелер
 Жаңа үрдістер мен жұмыс үлгілері
 Рухани қазынаны сақтаушы
 Мұражай жинақтары

17. Ежелгі кен өндіру пеші
Қола дәуірі әйелінің әшекей
бұйымдары

18. «Ұлытауға тағзым»
Алашахан және Жошы хан
мазарларының макеттері

19. 1996 жылы
музейімізде елімізде
тұңғыш рет
ұйымдастырылған ҚР
ҒА Археология
Институты музейінің
«Алтын Адам» кӛрмесі
елеулі оқиға болды.

20. Сирек кездесетін жәдігерлер

21. Жаңа үрдістер мен жұмыс үлгілері

22. Музейде Ғылыми Кеңес, жас
археологтар мен тарихшылар
клубтары да жұмыс істейді.
2012 жылы Астанада өткен «Іскер
әйелдер» конференциясына қатысқан
делегат әйел-аналармен кездесу кеші
өтті.

23. «Ақ әжелер» ансамбль мүшелері
«Алтын алқа» иелері

24. Ахметжан Есмурзин,Марат
Қоңырбаев,Марат
Сейілбекұлы,Мұсабек
Төлегенов,Марғұлан Тұрланов және
т.б.

25. Музей қызметкерлерінің әр
түрлі тақырыпта экскурсия
жүргізілуі
З. Чумакова басшылық
еткен ұжым

26. Мұражай жинақтары
Экспозициялар
 «Жезқазған қаласының Құрметті азаматтары»
 «Орталық Қазақстанның ғалымдары»
 «Ұлытау-Жезқазған ӛңірінің алғашқы зерттеуші ғалымдары»;
 «Геология-минералогия. Ӛлкенің табиғи қазба байлықтары»;
 «Ұлытау-Жезқазған ӛңірінің палеонтологиясы»;
 «Ұлытау-Жезқазған ӛлкесінің флорасы мен фаунасы»;
 «Ә. Марғұлан: Орталық Қазақстандағы Беғазы-Дәндібай мәдениеті»;
 «Археология»;
 «Қазақ халқының ұлттық киімдері»
 «Этнография».
 «Степлаг: тарих және тағдырлар» (30–50 жж. ХХ ғ)
 «Қала тарихы»
 «Соғыс жолдарымен (1941-1945жж.)»;

27. Тақырыптық кӛрмелер
 «Сарыарқа — әлемнің ғарыш қақпасы»
 «Үшінші мыңжылдық кәсіпорны»
 «Айналайын — бақыт ордасы»
 «Балауса — балалық шақ — балдәурен»
 «Қазақ халқының ұлттық киімдері»
 «Ӛнер ӛрнегі жымдасқан әлем»
 «Ӛнерліге ӛріс кең»,
 «Ғасырлар бесігі»,
 «Жезқазғанның сӛнбес жұлдыздары»
 «Ӛмірім — ӛнерім» атты кӛрмесі,
 «Чернобыль жаңғырығы» атты кӛрме
 «Палитра ғажабы»
 «Жерлестердің сиқырлы қаламы»,
 «Менің қалам – менің тағдырым»
 «Соғыс жолдарымен» атты жаңа экспозиция,
 «Ертеңі ертегідей Елорда»- Астана қаласының 10 жылдық мерейтойына
 «Ұлт мұрасын ұлықтаған мұражай»-мұражайдың 30 жылдығына осы шара
аясында ақын және аудармашы Алесь Черкасовтың «Скальд ночного
города» атты шығармашылық кеші ӛткізілді.

28. Раритеттер мен мұражай жинақтары
 Мұражай қоры «Ілгерілеу. Серпіліс. Жаңару» жобасы аясында
ұйымдастырылған кӛрмелерден қала кәсіпорындары мен
мекемелерінің тарихын баяндайтын құжаттар, фотосуреттер, және ҚР
Суретшілер одағының мүшесі Ж. Майлиннің құжаттарымен, Д.
Грудейдің жеке коллекциясымен, Ұлы отан соғыс ардагерлері
С.Тӛкебаев, С.Тӛрежанов, Ш.Әубәкіров және А. Рахымжановтың,
жазушы А.Қаражігітовтің жеке заттары мен суреттерімен, сондай-ақ
нумизматикамен толықты. Қарсақбайдың 80 жылдығына арналған
кӛрмеден еңбек ардагерлері мен майталмандары М. Аханов, И. Ли,
А.Тӛлегенов, А. Битеновтердің және династия мүшелері О. Мейрамов,
Д. Баймағамбетов, Қ.Доспанов, А. Балқыбаевтардың құжаттары мен
фотосуреттерімен, әртүрлі уақыттарда алған марапаттарының
кӛшірмелері мұражай қорына тапсырылды. Музейдегі жалпы
жәдігерлер саны — 30138, оның ішінде негізгі қор −20 Мұражай
педагогикасы мен маркетинг.

29. Экскурсиялар мен тақырыптық сабақтар:
 «Кӛшпенділерден бүгінге дейін»
 «Қазақстанның мемлекеттік рәміздері»
 «Ата Заң – елдігімнің айғағы»
 «Ұлттың тілі – халықтың жаны»
Дәрістер мен экскурсиялар:
 «Қазақ хандығының тарихы»;
 «К.Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық кӛтеріліс»;
 «Ӛлке ӛнеркәсібінің дамуы»;
 «Тарихтың тауқыметті жылдары» (XXғ. 30-50жж.);
 «Соғыс жолдарымен» (1941-1945жж.)
 «Ұлытау-Жезқазған ӛңірінің палеонтологиясы»;
 «Қазақ халқының ұлттық қолӛнері»;
 «Ұлытау-Жезқазған ӛңірінің тарихи-мәдени ескерткіштері»;
 «Ұлытау-Жезқазған ӛңірінің зерттеуші ғалымдары»;
 «Ұлытау-Жезқазған ӛңірінің тарихи-мәдени ескерткіштері»;
 «Ӛлкенің табиғи қазба байлықтары»;
 «Қазақ халқының ұлттық киімдері»;
 «Жезқазған — ғарыш айлағы»;
 «Ұлытау-Жезқазған ӛңірінің тас дәуірі»;

30. Ғылыми-зерттеу және жинақтау жұмыстары
Ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспары негізінде және «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында Ұлытау-Жезқазған
ӛңірінде тарихи-мәдени ескерткіштерді жүйелеу, зерттеу және сақтау мақсатында музей қызметкерлері Жезқазған-Ұлытау
ӛңірінде археологиялық зерттеу жұмыстарына, Ақынжанов, Байқоңыров, Бүкіров және Марғұлан оқуларына қатысу
барысында ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысып, қор бӛліміндегі жинақталған жәдігерлерге ғылыми түсініктемелер
жасалынды. Мұражайдың Ғылыми Кеңесінің кеңейтілген отырысы Ұлы Отан соғысы тарихын баяндайтын жаңа
экспозицияның ғылыми тұжырымдамасына арналды. Мұражайдың тарих және археология бӛлімінің ғылыми қызметкері Б.
Балтабеков Алматы қаласында ӛткен Ақынжанов оқуларына «Шірік–Рабат қала жұртындағы екінші нысандағы жүргізілген
археологиялық зерттеу жұмыстары» атты баяндамамен қатысты. Жасаған баяндамасы ғылыми жинаққа енді.
Алдағы бес жылдағы археологиялық қазбалардың жоспарын құру мақсатында, мұражай Айбас-Дарасы археологиялық
кешеніндегі барлау жұмыстарына, ал мұражай қызметкерлері археологиялық экспедиция құрамында Ұлытау-Жезқазған
аймағындағы, Талдысай елді мекеніндегі қола дәуірінің жұртында және Шірік-Рабат (Қызылорда облысы) қалашығындағы
жүргізілген қазба жұмыстарына қатысты. Мұражай Жезқазған қалалық мұрағатының ұйымдастыруымен ӛткен С.Бүкіров
оқуына, Байқоңыров және Ақынжанов оқуларына, сондай-ақ Жезді мұражайының ұйымдастыруымен Ұлытауда ӛткен
«Қарсақбай тарихы – ӛлке тарихы: зерттеу, насихаттау проблемалары» атты ғылыми-тәжірибелік конференцияға қатысты.
Республика және аймақ кӛлемінде ғылыми-тәжірибелік конференцияларға қатысу үшін және экспозицияларға ғылыми
тұжырымдамалар жасау мақсатында мұражайда тӛмендегі тақырыптар бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді:
 «С.Бүкіровтың Жезқазған тарихи-археологиялық мұражайындағы Қарсақбай туралы қолжазбаларына шолу»;
 «Мәдени мұра Мемлекеттік бағдарламасы аясында ӛлке тарихын зерттеудің ӛзекті бағыттары»;
 «Ұлытау-Жезқазған аймағының палеонтологиясы»;
 «Ұлытау-Жезқазған аймағының тарихи-мәдени ескерткіштері»;
 «Қарсақбай мысына 80 жыл»;
 «Жезқазған ӛңірінің табиғаты»;
 «Ұлытау-Жезқазған ӛңірінің Қызыл кітапқа енген ӛсімдіктері мен құстары, жан-жануарлары»;
 «Қала тарихы».

31. ІҮ тарау. Шеберлердің қолынан шыққан
бұйымдар

35. Қорытынды
Қандай халықтың болмасын мәдениет деңгейі
мұражай арқылы анықталары анық.Әр халықтың
бай мұрасы мен қазынасын сақтаушы және
насихаттаушы қасиетті орын да - МҰРАЖАЙ.
Жезқазған тарихи- археологиялық мұражайы
бұрынғы жетістіктерімен қатар,бүгінде ӛз
жұмысын жаңа сатыға кӛтеруде.Мұражайды ХХІ
ғасыр талабына сай келетін мұражайлар қатарына
қосу, ӛлке тарихының алтын қазынасын келер
болашаққа жеткізе отырып, еліміздің биік
руханияты мен озық мәдениетін әлемге таныту
мақсатында қызмет етуде.

37. Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Ахметов.Қ.
Ұлытау.Астана: «Фолиант» баспасы,2006.-344б.
2.Ақышев.Қ.
Қазақстанның кӛне алтыны. –Алма-Ата. «Ӛнер», 1983.-264
б.
3.Бүкіров,С.
Жарқын жылдар жаңғырығы,-Алматы:2010.-336 б.
4.Ералин.Қ.
Қазақстан бейнелеу ӛнерінің шеберлері.- «М-Талант»,
1997,-100 б.
5.Ибаділдин.Ж.
Жер кіндігі Жезқазған.-Астана:Фолиант,2004.-432 б.
6.Қожамсейітов.С.
Жезқазған-Жезказган:Сурет альбомы,-Алматы: Үш Қиян,
2004.-208 б.
7.Қожахметов.Б.
Алтай-Дунай.Халықаралық архео-этнологиялық
экспедиция.Алматы:
2002.-79 б.
8.Қожахметов.Б.
Ұлытау: Фотоальбом.-Алматы: Ӛнер,1998.-176 б.
9.Қожахметов.Б.
Ежелгі және орта ғасырлар мәдениетінің ӛзара әсерінің
археололгиялық айғақтары. Жезқазған, 1993.-25б.
10. Қарағанды. Энциклопедия.-Алматы: Атамұра,2006.-584 б.
11. Қазақстан. Ұлттық энциклопедия.- Алматы: 2001.-720б. 3-
том.
12.Қазақ ССР: 4-томдық қысқаша энциклопедия.-
Алматы:1988.-632 б.3-том.
13.Марғұлан Ә.Х.
Шығармалары. –Алматы: «Алатау» баспасы,2007.-368 б.
14.Мизанбаев.Р.
Живопись және оның негізгі мәселелері.-Жезқазған
университеті, 1999.-158 б.
15.Мұқанұлы.Ӛ.
Ұлытаудан қанаттанған қырандар.Алматы:
ҚАЗақпарат,2005.-175 б
16.Махмудов.Н,Назаров,Т.
Жезқазған ӛңірінің қолданбалы ӛнер
шеберлері.Алматы,«Ан-Арыс»,2008.76 б
17.Ноженов.В.А.
Петроглифы Сары-Арки – Алматы:-2002.-125 с .
18.Рахметов.Ш.
Кен ӛндірісінің қаһармандары.-Алматы:2008, -234 б.
19.Сейдімбеков.А.
Күңгір-күңгір күмбездер.-Алматы: Жалын, 1981.-240 б.
20.Смашев.З.
Берел. – Алматы: «Таймас», 2011. -236 б.
21.Шоқпарұлы.Д.
Қазақтың қолданбалы ӛнері .Алматы: «Алматыкітап»,
2007.-272 б.

38. Жезқазған тарихи-археологиялық мұражай туралы газет-
журнал беттерінде жарияланған мақалалар тізімі
1.Ақылбекова,Қ.
Музей ата..//Сарыарқа,2011.-13 мамыр. .№19.-5 б.
2.Ақпанбекова.Ғ.
Қазқстандағы ұлы жібек жолы..// Сарыарқа, 2004.-9 қаңтар.
№4.-4б.
3.Аппазова,Т.
Халықарлық «Алтай-Дунай»экспедициясына-5жыл..//Сарыарқа,
2004.-15 мамыр.№57.-3б.
4.Афзалова.А.
Мы бережем историю страны..// Подробности, 2013.-17 мая.
№19.С-4-5.
5.Әуезов.Ғ.
Сарыарқа жері..//Мысты ӛңір, 2010.-9 шілде.№28.-6 б.
6.Әбдібекова.Ш.
Тарихқа тұнған Талдысай..//Мысты ӛңір,2011.-8 шілде. -8 б.
7.Бәйішев,Ж
.Ӛлке тарихының алтын қазынасы: 18-мамыр-халықаралық
мұражайлар күні қарсаңында // Сарыарқа,2007.-18 мамыр.
№20.-5бет.
8.Белгібай.І.
Лайықтыларға лайық құрмет..// Сарыарқа,202013.-17 мамыр. №
19.-3 б.
9.Жақыпов.С.
Музейде Сүтемген Бүкіров күні ӛткізілді..// Сарыарқа, 2006.-19
шілде.№52.-3 б.
10.Құсайынов.А.
Рухани қазынаны сақтаушы..//Сарыарқа, 2004.-15 мамыр.№57.-
3б.
11.Құрмансейтов,А.
Тарихы таңбаланып таста қалған-Ұлытау!..// Сарыарқа, 2002.-1
қараша.№126..-3 б.
12.Қожахметов,Б.
Мажарстан-Қазақстан кӛзімен..//Орталық Қазақстан,2013.-27-
сәуір. №67.-10 б.
13.Рахұлы.А.
Тарихпен таңбаланған тағдыр..//Мысты ӛңір, 2010.-12 наурыз.-7
б.
14.Саяжанқызы.М.
Тылсымға толы «Теректі әулие».//Мысты ӛңір, 2010.-7 б.
15.Тӛлегенова Ш.
Ӛңірімізде музей ісінің негізін салушы Сүтемген Бүкіров
туралы..
//Сарыарқа, -20 мамыр.-11 б.
16.Тӛлегенова Ш.
Алаша хан мазары.// Сарыарқа.// 2006.-12 мамыр. №33.-5 б.