hội nghị khoa học kỹ thuật lần thứ 34

1. NGHIÊN CỨU GIẢI PHẪU ỨNG DỤNG
VÙNG KHÔNG TIẾP KHỚP CỦA CHỎM QUAY
Ở KHỚP QUAY TRỤ TRÊN
Tác giả: BS. THÁI HỒNG PHONG
PGS. TS. ĐỖ PHƯỚC HÙNG
1

2. Nội dung
• Đặt vấn đề
• Mục tiêu nghiên cứu
• Tổng quan tài liệu
• Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
• Kết quả
• Bàn luận
• Kết luận
2

3. Đặt vấn đề
1. Truyền tải lực
2. Giữ vững khuỷu
3. Vận động
3
Mỏm vẹtChỏm quay
Chỏm con
Ròng rọc
Xương cánh tay
Xương quay Xương trụ

4. 4

5. Nghiên cứu về vùng không tiếp khớp chỏm quay
Phù hợp cho người Việt Nam
Độ tin cậy
5
• 3 phương pháp xác định
• Sử dụng mốc giải phẫu để đánh dấu
?
? ?
?
?

6. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu giải phẫu ứng dụng vùng không tiếp khớp của chỏm quay
ở khớp quay trụ trên trên người Việt Nam.
Xác định đặc điểm giải phẫu vùng không tiếp khớp chỏm quay ở khớp
quay trụ trên.
Xác định tính chính xác của các phương pháp lâm sàng xác định vùng
không tiếp khớp hiện nay.
6

7. Tổng quan tài liệu
7
180o
7
Vùng an toàn

8. Nghiên cứu về vùng không tiếp khớp chỏm quay
8
Weiss và cs. Kuhn và cs. Smith và cs. Soyer và cs. Caputo và cs.

9. Trung tínhSấp tối đa Ngửa tối đa
𝟐
𝟑
𝟏
𝟐
Phương pháp Smith

10. Phương pháp Caputo
Mỏm trâm quay Lồi củ Lister
Chỏm quay

11. Phương pháp Soyer
11
Mất 30o sấpMất 10o ngửa

12. 12
Weiss và cs. Kuhn và cs. Smith và cs. Soyer và cs. Caputo và cs.
Vùng không tiếp khớp chỏm quay
215o ± 45o(Vùng
tiếp khớp) 116.1o ± 15.9o 110o (105o-113o) Không 113o ± 4o
Phương pháp xác định trên lâm sàng
Phức tạp
Biết giới hạn
Nhanh
Không rõ giới
hạn
Đơn giản
Biết giới hạn
Hạn chế
Cỡ mẫu nhỏ Sai số?

13. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
13
• Đối tượng nghiên cứu
• Phương pháp nghiên cứu
• Biến số nghiên cứu
• Công cụ nghiên cứu
• Các bước tiến hành

14. • Các khuỷu tay trên xác tươi tại phòng xác của bộ môn Giải phẫu
học – Trường đại học y dược thành phố Hồ Chí Minh.
Tiêu chuẩn chọn mẫu
Không có biến dạng trên đại thể
Biên độ sấp ngửa trong giới hạn bình thường
Tiêu chuẩn loại trừ
Có biến dạng, dị dạng các cấu trúc ở vùng khuỷu sau khi bộc lộ
chỏm quay
Đối tượng nghiên cứu

15. Phương pháp nghiên cứu
• Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu mô tả hàng loạt ca
• Cỡ mẫu dự kiến: 30 khuỷu tay.
15

16. Đặc điểm mẫu
• Tuổi
• Giới
• Thời gian chờ mổ
• Bên trái – bên phải
• Biên độ sấp ngửa ban đầu
Đặc điểm vùng không tiếp khớp
• Vùng không tiếp khớp
• Gờ nhọn
• Sụn hẹp
• Sụn rộng
• Cung vùng sụn hẹp
• Chu vi chỏm quay
A. Biến số nghiên cứu

17. Sụn hẹp - sụn rộng
17

18. Gờ nhọn
18

19. 19
• Vùng không tiếp khớp chuẩn
 Cung 𝑨 𝟏
 Góc α1
• Vùng không tiếp khớp Smith
 Cung 𝑨 𝟐
 Góc α2
• Vùng không tiếp khớp Caputo
 Cung 𝑨 𝟑
 Góc α3
α3
𝐴3
α2
𝐴2
α1
𝐴1
Caputo
Smith
chuẩn

20. Mực đánh dấu
Smith
Chuẩn
Caputo
B. Công cụ nghiên cứu

21. Dụng cụ đánh dấu
21

22. Quạt màu (hệ màu CMYK)
22

23. Dụng cụ đo đạc
23

24. Khung tịnh tiến
24
Ống ngắm 1
Ống ngắm 2
Đầu xa
Đầu gần

25. 25
Ren
Ống ngắm – Đinh định vị

26. Nguyên lý hoạt động
26
Mỏm trâm quay
Lồi củ Lister
Chỏm quay

27. • Bước 1 – Chuẩn bị
• Bước 2 – Đo biên độ sấp ngửa cẳng tay.
• Bước 3 – Xác định vùng không tiếp khớp chuẩn
• Bước 4 – Xác định vùng không tiếp khớp Smith.
• Bước 5 – Xác định vùng không tiếp khớp Caputo.
• Bước 6 – Đánh giá đặc điểm vùng không tiếp khớp
• Bước 7 – So sánh các vùng không tiếp khớp.
• Bước 8 – Đo đường kính chỏm quay, kích thước cung sụn hẹp
• Bước 9 – Xử lý, phân tích số liệu
27
C. Các bước tiến hành

28. Dụng cụ phẫu tích
28

29. Mẫu khuỷu từ xác tươi
29

30. Bước 2 – Đo biên độ sấp ngửa cẳng tay.
30

31. 31
Giới hạn sau
Giới hạn trước
Bước 3
Xác định vùng không tiếp khớp chuẩn

32. Trung tínhSấp tối đa Ngửa tối đa
𝟐
𝟑
𝟏
𝟐
Bước 4 – Xác định vùng không tiếp khớp Smith

34. 34
Vùng không tiếp khớp Smith
Giới hạn trước: 2/3 trước
cung AC
Giới hạn sau: ½ cung AB
A B
A
C

35. Bước 5 – Xác định vùng không tiếp khớp Caputo
Mỏm trâm quay Lồi củ Lister
Chỏm quay

36. 36

37. 37
Bước 6 – Đánh giá đặc điểm vùng không tiếp khớp

38. Bước 7 - So sánh các vùng không tiếp khớp
38Mâu NC 19
Caputo
SmithChuẩn

39. 39

40. 40
TT Biến số Loại biến số Đơn vị
1 Tuổi Định lượng Năm
2 Giới Định tính 0: F 1: M
3 Thời gian chờ mổ Định lượng Ngày
4 Bên trái/phải Định tính
5 Biên độ sấp ban đầu Định lượng Độ
6 Biên độ ngửa ban đầu Định lượng Độ
7 Góc α1 Định lượng Độ
8 Góc α2 Định lượng Độ
9 Góc α3 Định lượng Độ
10 Chu vi chỏm quay Định lượng mm
11 Chiều dài cung vùng sụn hẹp Định lượng mm
12 Gờ nhọn Định tính

41. 3. Kết quả
3.1 Đặc điểm mẫu
3.2 Đặc điểm giải phẫu vùng không tiếp khớp chỏm quay
3.3 Kích thước vùng không tiếp khớp
41

42. 42
74.07o ± 10.01o 89.01o ± 5.28o
28 61.86 ± 12.75
14 14
2:5
190.43 ± 47.65 ngày
..
..
.. ..
..
..
Đặc điểm mẫu nghiên cứu

43. 43
Trước
Sau
Ngoài
Trong
3.2 Đặc điểm giải phẫu vùng không tiếp khớp chỏm quay

44. Gờ nhọn (Angle peaked)
Mẫu 14 44
• Chỉ ghi nhận trong 3 mẫu (mẫu 5, 11, 14)
• Hoàn toàn thuộc vùng tiếp khớp

45. 45
3.2.2 Mặt bên chỏm quay

46. 46

47. Tỉ lệ
Cung vùng không tiếp khớp
𝐶ℎ𝑢 𝑣𝑖 𝑐ℎỏ𝑚 𝑞𝑢𝑎𝑦
34.33% ± 4.54 %
α1
o = 123.57 o ± 16.34 o
α1
rad = 0.687 ± 0.09
L 𝐴1
= 24.82mm ± 3.92mm
3.3 Kích thước vùng không tiếp khớp

48. Tỉ lệ
Cung vùng không tiếp khớp
𝐶ℎ𝑢 𝑣𝑖 𝑐ℎỏ𝑚 𝑞𝑢𝑎𝑦
24.81% ± 3.75 %
α2
o = 89.32 o ± 13.51 o
α2
rad = 0.5 ± 0.08
L 𝐴2
= 17.94 mm ± 3.03 mm
3.3 Kích thước vùng không tiếp khớp
• Mẫu 16
• Nam
• Biên độ sấp ban đầu: 68o
• Biên độ ngửa ban đầu: 83o
• 59 tuổi
• Tay trái

49. • Góc α1: 108o
• Góc α2: 102o
• Góc α3: 86o
• Chu vi chỏm quay: 74 mm
• Chiều dài cung vùng sụn hẹp: 36 mm
• Gờ nhọn: không.
Nguồn: mẫu NC 15 49
Trường hợp minh họa 1
• Tuổi: 59
• Tay: phải
• Mẫu: 15
• Giới: nam
• Biên độ sấp ban đầu: 92o
• Biên độ ngửa ban đầu: 82o

50. 50
• Góc α1: 114o
• Góc α2: 80o
• Góc α3: 90o
• Chu vi chỏm quay: 62 mm
• Chiều dài cung vùng sụn hẹp: 35 mm
• Gờ nhọn: không.
Trường hợp minh họa 2
• Tuổi: 30
• Tay: trái
• Mẫu: 24
• Giới: nữ
• Biên độ sấp ban đầu: 75o
• Biên độ ngửa ban đầu: 96o

51. 51
Nằm trước
Nằm trong
Nằm sau
Quan sát Tỉ lệ (%)
0
22
6
0
79
21

52. Tỉ lệ
Cung vùng không tiếp khớp
𝐶ℎ𝑢 𝑣𝑖 𝑐ℎỏ𝑚 𝑞𝑢𝑎𝑦
24.13% ± 2.62 %
α3
o = 86.86o ± 9.43o
α3
rad = 0.48 ± 0.05
L 𝐴3
= 17.4 mm ± 2.11 mm
3.3 Kích thước vùng không tiếp khớp

53. 53
Nằm trước
Nằm trong
Nằm sau
Quan sát Tỉ lệ (%)
1
0
27
7.14
0
92.86

54. 54
Trường hợp minh họa 3
• Mẫu: 25
• Giới: nam
• Biên độ sấp ban đầu: 66o
• Biên độ ngửa ban đầu: 93o
Nguồn: mẫu NC 25
• Tuổi: 62
• Tay: phải
• Góc α1: 85o
• Góc α2: 90o
• Góc α3: 74o
• Chu vi chỏm quay: 70 mm
• Chiều dài cung vùng sụn hẹp: 42 mm
• Gờ nhọn: không.

55. 55
• Mẫu: 27
• Giới: nam
• Biên độ sấp ban đầu: 66o
• Biên độ ngửa ban đầu: 93o
• Góc α1: 105o
• Góc α2: 88o
• Góc α3: 105o
• Chu vi chỏm quay: 74 mm
• Chiều dài cung vùng sụn hẹp: 34 mm
• Gờ nhọn: không.
Trường hợp minh họa 4
• Tuổi: 59
• Tay: phải

56. 4. Bàn luận
4.1 Đặc điểm mẫu nghiên cứu
4.2 Phương pháp nghiên cứu
4.3 Đặc điểm giải phẫu vùng không tiếp khớp chỏm quay
4.4 Tính chính xác của các phương pháp xác định vùng không tiếp khớp
chỏm quay
4.5 Hạn chế của đề tài
56

57. 57
74.07o ± 10.01o 89.01o ± 5.28o
28 61.86 ± 12.75
14 14
2:5
190.43 ± 47.65 ngày
..
..
.. ....
Đặc điểm mẫu nghiên cứu

58. Tầm vận động sấp ngửa khuỷu
Boone và cs. Green và cs. Gunal và cs. Nhóm NC
Đặc điểm mẫu
20t-54t
n = 56
Nam
18t-55t
n = 20
Nam và nữ
18t-22t
n = 1000
Nam
30t-89t
n = 28
Nam và nữ
Biên độ vận động [Trung bình (Độ lệch chuẩn)]
Sấp 75.0 (5.3) 84.4 (2.2) 73.96 (10.26)
Ngửa 81.1 (4.0) 76.9 (2.1) 91.7 (9.6) 89.11 (5.22)
58
61.86

59. 4.2 Phương pháp nghiên cứu
59

60. 4.3 Đặc điểm giải phẫu vùng không tiếp khớp chỏm quay
Vị trí
“Khi cẳng tay ở tư thế trung tính, vùng không tiếp khớp chỏm quay ở vị
trí trước ngoài.”
60

61. Màu sắc sụn che phủ
Caputo và cs.: “ Vùng tiếp khớp: Trắng tinh
Vùng không tiếp khớp: hơi vàng”
61

62. Vùng sụn hẹp – vùng sụn rộng
62

63. Gờ nhọn của vùng tiếp khớp
63

64. 4. Bàn luận
4.1 Đặc điểm mẫu nghiên cứu
4.2 Phương pháp nghiên cứu
4.3 Đặc điểm giải phẫu vùng không tiếp khớp chỏm quay
4.4 Tính chính xác của các phương pháp xác định vùng không tiếp
khớp chỏm quay
4.5 Hạn chế của đề tài
64

65. Vùng không tiếp khớp chuẩn
• Cung 𝑨 𝟏 = 24.44 mm
• Góc α1 = 123.57 o ± 16.34 o
• Chu vi = 71.2 mm ± 4.98 mm
65Mẫu NC 16
Vùng an toàn
Chiều dài nẹp

66. Tác giả Năm Phương pháp nghiên cứu Cỡ mẫu
Kích thước vùng không
tiếp khớp
Smith và cs. 1996 Phẫu tích xác tươi 6 110 (105 – 120)
Caputo và cs. 1998 Phẫu tích xác tươi 24 113 ± 4 (106 – 120)
Kuhn và cs. 2012 Phân tích CT Scan xác tươi 7 116.1 ± 15.9
Nhóm NC 2016 Phẫu tích xác tươi 28 123.57 ± 16.34 (85 – 155)
66

67. Phương pháp Smith
• Kém chính xác
• Kết quả khó đồng nhất
67Mẫu NC 16
Smith thừa nhận sai số

68. Phương pháp Caputo
• Chính xác
• Kết quả đồng nhất
68Mẫu NC 16

69. Ưu điểm
Đơn giản
Không phụ thuộc cấu trúc giữ
vững khuỷu
Nhược điểm
Sai số khi thao tác
Khó xác định nếu chỏm quay gãy
rời cổ xương quay
Phương pháp Caputo
Vùng không tiếp khớp Caputo nằm gần giới hạn trước
của vùng không tiếp khớp chuẩn

70. Cỡ mẫu chưa đủ lớn
30 28
4.5 Hạn chế của đề tài

71. 71
Mẫu không đại diện
4.5 Hạn chế của đề tài

72. Kết luận
1. Đặc điểm giải phẫu vùng không tiếp khớp chỏm quay
• Hình dáng
• Mặt trên
• Mặt bên
• Kích thước
• Cung
• Góc
• Màu sắc
2. Phương pháp xác định vùng không tiếp khớp chỏm quay
• Phương pháp Caputo
• Phương pháp Smith
72
24.82 mm
123.57o
𝐴1
α1

73. Kiến nghị
• Nghiên cứu về tầm vận động sấp ngửa cẳng tay ở người Việt Nam.
• Nghiên cứu ứng dụng phương pháp Caputo cải biên với việc sử dụng
khung tịnh tiến trong xác định vùng không tiếp khớp chỏm quay
73

74. CHÂN THÀNH CÁM ƠN!
74