นำเสนอครูผู้สอน นายวิชัย ลิขิตพรรักษ์ ตำแหน่ง ครู คศ. 1 สาขาวิชาชีววิทยา กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณะผู้จัดทำ กลุ่มที่ 11 1. น.ส.จิดาภา อุดมพาณิชวงศ์เลขที่ 2 2. น.ส.วิชญาดา เลิศเพียรธรรม เลขที่ 29 3. น.ส.อชิรญา จงสวัสดิ์พัฒนา เลขที่ 34 4. นายภูริชน์ นันทจีวรวัฒน์ เลขที่ 45 ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ห้อง 931 แผนการเรียนคุณภาพชีวิต ชิ้นงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาชีววิทยา 4 (ว 30244) ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2561

1. หนังสือเล่มเล็กประกอบการศึกษาเรียนรู้ด้านโครงสร้างอวัยวะสืบพันธุ์
ของพืชตัวอย่าง จานวน 3 ชนิด ได้แก่ บัว กล้วยไม้ และ เข็ม
นาเสนอครูผู้สอน
นายวิชัย ลิขิตพรรักษ์
ตาแหน่ง ครู คศ 1 สาขาวิชาชีววิทยา
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
คณะผู้จัดทา กลุ่มที่ 11
1. น ส จิดาภา อุดมพาณิชวงศ์ เลขที่ 2
2. น ส วิชญาดา เลิศเพียรธรรม เลขที่ 29
3 น ส อชิรญา จงสวัสดิ์พัฒนา เลขที่ 34
4 นายภูริชน์ นันทจีวรวัฒน์ เลขที่ 45
ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ห้อง 931 แผนการเรียนคุณภาพชีวิต
ชิ้นงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาชีววิทยา 4 (ว 30244)
ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2561

2. คำนำ
หนังสือเล่มเล็ก เรื่องโครงสร้างอวัยวะสืบพันธุ์ของพืชนี้ เป็นส่วนหนึ่งของ
วิชา ว30244 ชีววิทยา 4 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 มีจุดประสงค์เพื่อใช้ศึกษาเรียนรู้
โครงสร้างอวัยวะสืบพันธุ์พืชตัวอย่าง ได้แก่ ดอกบัวหลวง ดอกกล้วยไม้ และดอกเข็ม
ผู้จัดทาขอขอบพระคุณ อาจารย์วิชัย ลิขิตพรรักษ์ ผู้ให้ความรู้และแนวทาง
การศึกษา เพื่อนๆทุกคนที่ให้ความช่วยเหลือมาโดยตลอด ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างยิ่งว่า
หนังสือเล่มเล็กเล่มนี้จะให้ความรู้และเป็นประโยชน์แก่ผู้อื่นทุกๆท่าน
คณะผู้จัดทา
21 พฤศจิกายน 2561
Link slide share:
QR
สำรบัญ
หัวข้อนาเสนอ หน้า
การจัดกลุ่มโครงสร้างดอกตามลักษณะสาคัญ 1
1 การศึกษาโครงสร้างดอกชนิดที่ 1 คือ บัว
1 1 ลักษณะทั่วไปทางพฤกษศาสตร์ 2
1 2 องค์ประกอบโครงสร้างสาคัญของดอก 4
1 3 ตัวอย่างแห้งแสดงองค์ประกอบโครงสร้างสาคัญ 5
ของดอก
2 การศึกษาโครงสร้างดอกชนิดที่ 2 คือ กล้วยไม้
2 1 ลักษณะทั่วไปทางพฤกษศาสตร์ 6
2 2 องค์ประกอบโครงสร้างสาคัญของดอก 8
2 3 ตัวอย่างแห้งแสดงองค์ประกอบโครงสร้างสาคัญ 9
ของดอก
3 การศึกษาโครงสร้างดอกชนิดที่ 3 คือ เข็ม
3 1 ลักษณะทั่วไปทางพฤกษศาสตร์ 10
3 2 องค์ประกอบโครงสร้างสาคัญของดอก 12
3 3 ตัวอย่างแห้งแสดงองค์ประกอบโครงสร้างสาคัญ 13
ของดอก
4 Clip VDO ประกอบการศึกษา 14
5 บรรณานุกรม 15
6 ภาคผนวก 16

3. กำรจัดกลุ่มโครงสร้ำงดอกตำมลักษณะสำคัญ กำรศึกษำโครงสร้ำงดอกชนิดที่ 1 คือ ดอกบัวหลวง
2.2.ลักษณะทั่วไปทำงพฤกษศำสตร์
ชื่อวิทยำศำสตร์: Nelumbo nucifera Gaertn
ชื่อสำมัญ: Sacred lotus, pink lotus-lily
ชื่ออื่นๆ: บุณฑริก ปทุม โกกระณต สัตตบุษย์
วงศ์: Nelumbonaceae
ลักษณะทำงพฤกษศำสตร์:
พืชน้าอายุหลายปี ลาต้นเป็นเหง้าใต้ดินหรือเป็นไหลเหนือดินนามารับประทาน
เรียกว่า “รากบัว”
ใบ ใบเดี่ยวแตกจากข้อของลาต้น ใบรูปกลมใหญ่เส้นผ่านศูนย์กลาง 15-40ซม
ขอบใบเรียบและเป็นคลื่น สีเขียว มีนวลเคลือบทาให้ไม่เปียกน้า ก้านใบและก้าน
ดอกกลมเรียวแข็งมีหนามเล็กๆ ชูขึ้นเหนือน้า มีเส้นใยสีขาว
รากบัว ไหลบัว ใบบัว
ครบส่วน
ส่วน
ไม่ครบส่วน
ดอกไม้ที่ศึกษำ
ดอกเดี่ยว ดอกช่อ
ครบส่วน ไม่ครบส่วน
ดอกบัว
หลวง
ดอก
กล้วยไม้
ดอกเข็ม
Superior ovary Inferior ovary
สมมาตร
แบบรัศมี
สมมาตร
แบบครึ่งซีก
Superior ovary Inferior ovary
สมมาตร
แบบรัศมี
สมมาตร
แบบครึ่งซีก
ovary
สมบูรณ์เพศ สมบูรณ์เพศ
21

4. ดอก ดอกเดี่ยวออกจากข้อของเหง้าใต้ดิน ที่บริเวณซอกใบ กลีบเลี้ยง
ขนาดเล็ก 4-5 กลีบ กลีบดอกจานวนมากเรียงซ้อนกันหลายชั้น สีขาว หรือสีชมพู
เกสรเพศผู้สีเหลืองจานวนมาก บางครั้งเปลี่ยนไปเป็นกลีบดอกทาให้กลีบดอก
ซ้อนกันแน่น ฐานรองดอกบวมขยายใหญ่เรียกว่า “ฝักบัว”
ผล ผลกลุ่ม ประกอบด้วยผลย่อยจานวนมาก เจริญอยู่ภายใน
ฝักบัว ภายในผลย่อยมีเมล็ดขนาดใหญ่ ใบเลี้ยงหนานามารับประทานได้ เรียกว่า
“เม็ดบัว”
1.2. องค์ประกอบโครงสร้ำงสำคัญของดอกบัว
ดอกบัว
เม็ดบัว
ฝักบัว
กลีบรวม tepal
ฐานดอกนูน torus
เกสรเพศผู้ stamen
ก้านชูอับเรณู filament
อับเรณู anther
ยอดเกสรเพศเมีย stigma
รังไข่ ovary
ก้านชูยอดเกสรเพศเมีย
ออวุล ovule
appendage
ก้านดอก peduncle
3 4

5. 1.3.ตัวอย่ำงแห้งแสดงองค์ประกอบโครงสร้ำง กำรศึกษำโครงสร้ำงดอกชนิดที่ 2 คือ ดอกกล้วยไม้
2.1. ลักษณะทั่วไปทำงพฤกษศำสตร์
ชื่อวิทยำศำสตร์: Orchidaceae
ชื่อสำมัญ: Orchid
ชื่ออื่นๆ: เอื้อง (ภาคเหนือ)
วงศ์: Orchidaceae Juss.
ลักษณะทำงพฤกษศำสตร์:
ลำต้น ลาต้นของกล้วยไม้ไม่มีแก่นและเปลือก เนื้อในเสมอกัน ลาต้นมี
2 ลักษณะ คือ ลาต้นแท้มีข้อและปล้องเหมือนพืชใบเลี้ยงเดี่ยวทั่วไป
มีการเจริญเติบโตทางยอด และ ลาต้นเทียมหรือลาลูกกล้วยไว้สะสมอาหาร
มีลาต้นเป็นเหง้า มีข้อและปล้องถี่ เจริญในแนวนอนไปตามผิวของเครื่องปลูก
รำก รากกลมอวบเป็นเส้นเล็กแข็งหรือแบนราบ มีทั้งรากดิน รากกึ่งดิน รากกึ่ง
อากาศ และรากอากาศ
ลาต้น ราก
5 6

6. ใบ ใบเป็นใบเลี้ยงเดี่ยวมีลักษณะต่างกันออกไป เช่น รูปแถบ รูปกลมยาว
หรือลดรูปเป็นเพียงเกล็ด แผ่นใบบางคล้ายใบหมาก หนาอวบน้า หรือเป็นแท่งกลม
ส่วนมากแล้วไม่มีส่วนที่เป็นก้านใบชัดเจน สีของใบเป็นสีเขียวสด บางชนิดเป็นสีม่วง
คล้า บางชนิดก็มีลวดลาย ดอกออกที่ปลายลาต้น ซอกใบหรือข้างลาต้น
ดอก ดอกเป็นดอกเดี่ยวหรือเป็นช่อ แต่ละดอกมีกลีบเลี้ยง 3 กลีบเรียง
สลับกันกับกลีบดอก 3 กลีบ กลีบดอกอันล่างมีลักษณะต่างออกไปเรียกว่ากลีบปาก
หรือกลีบกระเป๋าไว้สาหรับล่อแมลง ก้านเกสรตัวเมียและยอดเกสรตัวเมียเชื่อมติดกัน
กับเกสรตัวผู้เป็นเส้าเกสรอยู่กลางดอก เกสรตัวผู้อยู่รวมกันเป็นก้อนเป็นกลุ่มเรณู
แต่ละอับเรณูมีฝาปิด มี 2, 4 หรือ 8 ก้อนแล้วแต่ชนิดกล้วยไม้ ยอดเกสรตัวเมียอยู่ใต้
อับเรณู มีลักษณะเป็นเมือกเหนียว รังไข่อยู่ตรงส่วนของก้านดอก เมื่อได้รับการผสม
จะเจริญไปเป็นเมล็ดต่อไป
2.2.องค์ประกอบโครงสร้ำงสำคัญของดอกกล้วยไม้
ดอก
ใบ
ก้ำนดอกย่อย Pedicels
ก้ำนดอก Peduncle
กลีบดอก - petal
กลีบปำก - labellum
กลีบเลี้ยงคู่ล่ำง - lateral sepal
กลีบเลี้ยงกลีบบน – dorsal sepal
กลีบเลี้ยงสวยงำม Petaloid
เส้ำเกสร column รังไข่
ovary
ก้อนเรณู pollinia
ละอองเรณู pollen
87

7. 2.3.ตัวอย่ำงแห้งแสดงองค์ประกอบโครงสร้ำง กำรศึกษำโครงสร้ำงดอกชนิดที่ 3 คือ ดอกเข็ม
3.1. ลักษณะทั่วไปทำงพฤกษศำสตร์
ชื่อวิทยำศำสตร์: Ixora chinensis Lam.
ชื่อสำมัญ: West Indian Jasmine
ชื่ออื่นๆ: เงาะ (สุราษฎร์ธานี), จะปูโย (มลายู-นราธิวาส), ตุโดบุโยบูเก๊ะ (มลายู)
วงศ์: RUBIACEAE
ลักษณะทำงพฤกษศำสตร์:
เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กถึงขนาดย่อม
ลำต้น สูงประมาณ 3–5 ฟุต แตกกิ่งก้านสาขาแผ่เป็นพุ่ม ลาต้นเป็นต้นเดี่ยวหรือ
แตกแผ่สาขาออกไปเป็นต้นเล็กกลม ขนาดเส้นรอบวงประมาณ 4-10 เซนติเมตร ลา
ต้นเรียบสีน้าตาล กิ่งยอดมีสีเขียว แตกกิ่งตรงขึ้นด้านบน
ใบ ใบแข็ง เปราะ มีสีเขียวสด ลักษณะใบมนรี ปลายใบแหลม โคนใบมน
ใบจะออกเรียงสลับกันคนละทิศทาง
ต้น ใบ
109

8. ดอก ออกเป็นช่อใหญ่ จะออกตรงส่วนยอดของต้น ในแต่ละช่อจะ
ประกอบด้วยดอกขนาดเล็กเป็นหลอด ตรงปลายหลอดจะเป็นกลีบซึ่งมีอยู่
4-5 กลีบ ปลายกลีบแหลม
ฝัก/ผล ผลกลม ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีดา
3.2.องค์ประกอบโครงสร้ำงสำคัญของดอกเข็ม
ผล
ดอก
ยอดเกสรเพศเมีย stigma
กลีบดอก petal
ฐานรองดอก
receptacle
ก้านดอก
peduncle
ยอดเพสรเพศเมีย
stigma
ก้านชูเกสร
เพศเมีย
style
วงกลีบเลี้ยง
calyx
หลอดกลีบดอก corolla tube
ออวุล ovule
เกสรเพศผู้
stamen
1211

9. 3.3.ตัวอย่ำงแห้งแสดงองค์ประกอบโครงสร้ำง Link Youtube:https://youtu.be/nR4itAru02g
QR code
13 14

10. บรรณานุกรม
กัญญารัตน์ (2558) ต้นดอกเข็ม. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก :
https://kanyaratpunalao.wordpress.com/%E0% (วันที่สืบค้นข้อมูล : 18
พฤศจิกายน 2561)
ครูบุรีรัมย์ (2556) ดอกบัว [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก :
http://oknation.nationtv.tv/blog/Doodekdee2 (วันที่สืบค้นข้อมูล : 18
พฤศจิกายน 2561)
ทริพอด (2555). ลักษณะทั่วไปของกล้วยไม้. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก :
http://orchids21.tripod.com/Html/other.html (วันที่สืบค้นข้อมูล : 17
พฤศจิกายน 2561).
วิกิพีเดีย (2561) บัว [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก :
https://th.wikipedia.org/wiki (วันที่สืบค้นข้อมูล : 18 พฤศจิกายน 2561)
สานักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร (2550). ลักษณะทั่วไปของกล้วยไม้
[ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก : http://kasetinfo.arda.or.th/orchid/?page_id=9
(วันที่สืบค้นข้อมูล : 17 พฤศจิกายน 2561).
ภาคผนวก
15 16

11. ภาคผนวก
ครูผู้สอน: นายวิชัย ลิขิตพรรักษ์
ตาแหน่ง ครู คศ.1 สาขาวิชาชีววิทยา
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา
คณะนักเรียนผู้จัดทา: ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ห้อง 931
น.ส.จิดาภา อุดมพาณิชวงศ์ เลขที่ 2 น.ส.วิชญาดา เลิศเพียรธรรม เลขที่ 29
น.ส.อชิรญา จงสวัสดิ์พัฒนา เลขที่ 34 นายภูริชน์ นันทจีวรวัฒน์ เลขที่ 45
17