Evolución e tipos de unidades morfoestruturais no relevo de España

1. EVOLUCIÓN E TIPOS DE
UNIDADES MORFOESTRUTURAIS

2. INTRODUCIÓN
O ESPAZO XEOGRÁFICO ESPAÑOL (páx. 25)
-España é un estado medio (505.956 Km2
), situado na zona
temperada no hemisferio norte. Comprende un territorio
peninsular (97,53% de dita superficie); un arquipélago
mediterráneo (illas Baleares 4992 Km2
); un arquipélago
atlántico (illas Canarias 7447 Km2
); Ceuta e Melilla e algúns
penedos e illotes (ver unidade 1)
-O arquipélago Balear está formado polas illas de maior
tamaño: Mallorca, Menorca, Eivissa, Formentera e Cabrera.
-O arquipélago Canario, situado a uns cen quilómetros das
costas do noroeste de África, comprende sete illas principais:
La Palma, El Hierro, La Gomera, Tenerife, Gran Canaria,
Fuerteventura e Lanzarote, así como algunhas illas menores.
-Ceuta e Melilla localízanse na costa norte africana. Ceuta
(19,6 Km2
) na península de Yebala, e Melilla (12,3 Km2
) entre
os cabos de Tres Forcas e de Agua.

3. Ceuta
Melilla
316 km
Cabo de Gata
Península
Latitude
1. Estaca de Bares 43º 47’ 36’’N
2. Punta de Tarifa 36º 00’ 18’’N
Lonxitude
3. Cabo de Creus 3º 19’ 06’’ L
4. Cabo Touriñán 9º 17’ 46’’ O
1
4
1037 km675km
321 km
912
km 1088 km
Cabo San Vicente
781Km
2
3

4. Latitude
5. Illa de Sanitja ous des Porros 40º 05’ 44’’ N
6. Cabo Barbaria (Formentera) 38º 38’ 32’’
Lonxitude
7. Punta de s’Esperó (Menorca) 4º 19’ 29’’ L
8. Es Vedrà (Eivissa) 1º 12’ 05’’ L
6
8
7
5

5. 9
11
12
10
Latitude
9. Punta de Mosegos (Alegranza) 29º 24’ 35’’ N
10. Punta de los Saltos (El Hierro) 27º 38’ 12’’ N
Lonxitude
11. Roque del Este (Lanzarote) 13º 19’ 57’’ O
12. Punta Orchilla (El Hierro) 18º 09’ 36’’ O
Ceuta 35º 53’ 45’’ N Melilla 37º 17’ 15’’ N Latitude
5º 17’ 28’’ O 2º 56’ 51’’ O Lonxitude

6. INTRODUCIÓN
O RELEVO PENINSULAR (páx. 26)
• Chamamos Relevo ao conxunto de formas que presenta a
superficie terrestre resultado dunha estrutura xeolóxica
orixinada polas forzas internas da Terra e do modelado
realizado sobre elas por forzas e procesos externos (meteoros
atmosféricos, auga, seres vivos...). A disciplina que estudia a
materia denomínase Xeomorfoloxía.
• As características máis destacadas do relevo peninsular son:
1. Forma maciza (península moi ancha 1094 Km.) e costas
rectilíneas (excepción a costa galega)
2. Elevada altitude media (660 m.) só superada en Europa por
Suíza: motivado pola existencia de grandes cordilleiras e sobre
todo pola presencia dun grande meseta interior.
3. Disposición periférica do relevo montañoso: a Meseta
Central circundada por rebordes montañosos (Macizo Galaico;
Cordilleira Cantábrica, Sistema Ibérico e Serra Morena) e por
dúas depresións exteriores (Ebro e Guadalquivir), pechadas a
súa vez por cadeas montañosas periféricas (Pireneos,
Cordilleira Costeiro-Catalana e Cordilleiras Béticas).

7. CURVA HIPSOGRÁFICA DO
RELEVO PENINSULAR

8. MAPA DE ALTITUDE

9. UNIDADES DE RELEVO
• A Meseta: Submeseta Norte e Submeseta Sur.
• As Cordilleiras interiores: Sistema Central e Montes de
Toledo.
• As Cordilleiras periféricas: Montes de León, Cordilleira
Cantábrica, Cordilleira Ibérica, Serra Morena.
• As Cordilleiras exteriores: Macizo Galaico, Montes
Vascos, Perineos, Cordilleiras Costeiro-Catalanas,
Cordilleiras Béticas (Subética, Penibética e Depresión
Intrabética.
• Depresións: Ebro e Guadalquivir.
• Relevo das illas Baleares
• Relevo das illas Canarias
• O litoral español: costa cantábrica, atlántica (galega e
andaluza), mediterránea, arquipélago balear e canario.

10. MAPA DAS UNIDADES DO RELEVO
ESPAÑOL
Fuente: http://www.cprcalahorra.org/alfaro/CCSS2.htm

11. ERA PERÍODO PREGAMENTO
Era Cuaternaria
1,7 millóns-actualidade
Holoceno
Pleistoceno
Era terciaria
68-1,7 millóns de anos
Neóxeno Plioceno
Mioceno
Alpino
Paleóxeno Oligoceno
Eoceno
Era secundaria ou
Mesozoico
225-68 millóns de anos
Cretácico
Xurásico
Triásico
Primaria ou Paleozoica
600-225 millóns de anos
Pérmico
Carbonífero
Devónico
Silúrico
Ordovídico
Cámbrico
Herciniano
Caledoniano
Arcaica ou Precámbrico
4000-600 millóns de anos
Arcaico
Algonquino
Huroniano
Páxina 28-31. Libro de texto

12. FORMACIÓN XEOLÓXICA
A FORMACIÓN DOS CONTINENTES

13. FORMACIÓN XEOLÓXICA
A FORMACIÓN DOS CONTINENTES

17. EVOLUCIÓN DAS UNIDADES
MORFOESTRUTURAIS DO RELEVO PENINSULAR
(páx. 28)
• O relevo actual é o resultado
dunha historia xeolóxica de
millóns de anos onde se
alternaron fases oroxénicas
con outras de calma nas que
predominou a erosión e
sedimentación.

18. EVOLUCIÓN DAS UNIDADES
MORFOESTRUTURAIS DO RELEVO PENINSULAR
(páx. 28)
• Era Arcaica ou Precámbrico (4000-600
millóns de anos) emerxeu do mar unha
banda arqueada de NO a SE formada por
lousas e gneis, que comprendía toda a
actual Galicia. Tamén xurdiron elevacións
nalgúns puntos illados (Sistema Central e
Montes de Toledo). Este macizo
precámbrico foi arrasado pola erosión e
cuberto case na súa totalidade polos
mares paleozoicos.

19. EVOLUCIÓN DAS UNIDADES
MORFOESTRUTURAIS DO RELEVO PENINSULAR
(páx. 28-29)
• Era primaria ou Paleozoico (600-225 millóns de
anos) tivo lugar a oroxénese herciniana. Dos
mares que cubrían a maior parte da península
xurdiron as cordilleiras hercinianas, formadas por
materiais como o granito, lousa e cuarcita. Ao
oeste elevouse o Macizo Hespérico arrasado
pola erosión e convertido en zócolo ou meseta
inclinada cara o Mediterráneo. Ao noreste
apareceron os Macizos de Aquitania, do Ebro,
Catalano-Balear, e o sudeste, o macizo Bético
Rifeño. Todos eles arrasados e convertidos en
zócolos.

20. MACIZO HESPÉRICO

21. MACIZO HESPÉRICO E O SEU CONTORNO
PÁX. 29

22. EVOLUCIÓN DAS UNIDADES
MORFOESTRUTURAIS DO RELEVO PENINSULAR
(páx. 29)
• Era secundaria ou Mesozoico (225-68
millóns de anos) período de calma no que
predomina a erosión e a sedimentación:
aplanamento das cordilleiras hercinianas.
Inclinación do zócolo da Meseta cara o
Mediterráneo (períodos de transgresión e
regresión mariña). Durante a transgresión
mariña no bordo oriental do macizo foise
depositando unha cobertoira non moi
potente de materiais sedimentarios
plásticos (calcaria, arenito, marga)

23. FORMACIÓN XEOLÓXICA
A FORMACIÓN DOS CONTINENTES
PENÍNSULA IBÉRICA E BALEARES

24. MOVEMENTO DA PLACA IBÉRICA

25. TRASLACIÓN DA PLACA IBÉRICA
NO MESOZOICO

26. EVOLUCIÓN DAS UNIDADES
MORFOESTRUTURAIS DO RELEVO PENINSULAR
(páx. 29-30)
• Era terciaria ou Cenozoico (68-1,7 millóns de anos):
oroxenia alpina como consecuencia:
1. Levantáronse as cordilleiras alpinas: Pireneos ó
pregarse os materiais depositados na fosa pirenaica (entre
os Macizos Aquitanos e Hespérico e do Ebro (este último
acabou afundíndose) e as Béticas ó pregarse os materiais
da fosa bética (entre o Macizo Hespérico e Macizo Bético-
Rifeño)
2. Formáronse as depresións alpinas: Ebro e Guadalquivir.
3. Meseta bascula cara o Atlántico fórmanse os bordos
montañosos e do interior desta que responden, en función
do material fracturándose ou pregándose. As fallas tamén
deron lugar a actividade volcánica: Campo de Calatrava,
Olot, Ampurdán, cabo de Gata.

27. XEOSINCLINAL
FORMACIÓN DOS PIRENEOS E SISTEMA BÉTICO NA OROXENIA
ALPINA

28. EVOLUCIÓN DO RELEVO
PENINSULAR

29. EVOLUCIÓN DAS UNIDADES
MORFOESTRUTURAIS DO RELEVO PENINSULAR
(páx. 30-31)
• Era cuaternaria (1,5 millóns de anos á actualidade):
actividade de erosión e sedimentación. Glaciarismo e
periglaciarismo.
• Glaciarismo: afectou as cordilleiras máis altas. Deu lugar:
• Glaciares de circo (redúcese a cabeceira do val). Na
península, pola súa situación latitudinal, a maioría dos
glaciares foron de circo e cando se fundiron os xeos
orixináronse pequenos lagos.
• Glaciares de val: descenso por un lateral do xeo dun
glaciar de circo. Formación de vales en “U”.
• Época posglaciar: formación de terrazas fluviais

30. GLACIAR DE CIRCO
PICOS DE URBIÓN (LAGOA NEGRA)

31. GLACIAR DE VAL
AGUAS TUERTAS (ANSÓ: PIRENEO ARAGONÉS)

32. TIPOS DE UNIDADES
MORFOESTRUTURAIS
(páx. 27-28)
• Morfoestrutural: forma que adopta o relevo
debido ao condicionamento do material do que
está constituído e pola acción dos axentes
internos e externos no seu modelado.
• Diferenciamos catro grandes unidades
morfoestruturais:
1. Zócolos.
2. Macizos antigos.
3. Cordilleiras de pregamento: intermedias e
alpinas.
4. Concas sedimentarias ou depresións.

33. UNIDADES
MORFOESTRUTURAIS DA
PENÍNSULA IBÉRICA
ZÓCOLO HERCINIANO
OU MACIZO HESPERICO
BLOQUES DO ZÓCOLO
ANOVADO
CORDILLEIRAS PREGA-
DAS INTERMEDIAS
DEPRESIÓNS TERCIARIAS
MESETA
DEPRESIÓNS TERCIARIIAS
PERIFÉRICAS
CORDILLEIRAS ALPINAS
NÚCLEO PALEOZOICO
CORDILLEIRAS ALPINAS
EXTERIORES
ZONAS VOLCÁNICAS
PÁX. 38

34. TIPOS DE UNIDADES
1. ZÓCOLOS (páx. 27)
• Chairas ou mesetas formadas na era
primaria creadas como consecuencia da
erosión de cordilleiras xurdidas na
oroxénese herciniana. Os materiais
paleozoicos son rochas silíceas: granito,
lousa, cuarcita e xistos. Son rochas moi
duras que reaccionan fracturándose ante
os empuxes oroxénicos.
• Localízase nunha área moi extensa da
parte occidental da Meseta Central .

35. TIPOS DE UNIDADE
2. MACIZOS ANTIGOS (páx. 27)
• Montañas formadas na era terciaria polo
novo levantamento (rexuvenecemento) dun
bloque ou dun zócolo como consecuencia
dos movementos alpinos.
• Presentan actualmente cumes suaves e
arredondeados.
• Son macizos antigos: Serras interiores da
Meseta Central o Macizo Galaico e a parte
occidental da Cordilleira Cantábrica.

36. TIPOS DE UNIDADE
3. CORDILLEIRAS DE PREGAMENTO
(páx. 27)
• Grandes elevacións montañosas que
xurdiron na oroxénese alpina, pregando
material sedimentario, fundamentalmente,
calcario depositados polo mar na era
secundaria. Distínguense dous tipos:
• Cordilleiras intermedias: formadas polo
pregamento de materiais depositados nos
bordos dos zócolos (Sistema Ibérico e parte
oriental da cordilleira Cantábrica)
• Cordilleiras alpinas: formadas polo
pregamento de materais depositados en
xeosinclinais ou fosas mariñas longas e
profundas (Pireneos e cordilleiras Béticas)

37. TIPOS DE UNIDADE
4. CONCAS SEDIMENARIAS OU DEPRESIÓNS
(páx. 28)
• Zonas afundidas na era terciaria e cheas de
sedimentos, principalmente de calcárea,
arxilas, arenitos e margas.
• Son de dous tipos:
• Concas sedimentarias por afundimento
dun bloque dun zócolo (depresións da
meseta: Douro, Texo, Guadiana)
• Depresións prealpinas: localizadas a
ambos lados das cordilleiras alpinas (Ebro e
Guadalquivir)

38. ESTRUTURA XERMÁNICA
ou tectónica de fractura

40. ESTRUTURA XERMÁNICA
HORST-GRABEN

41. ESTRUTURA XERMÁNICA
VAL DO ULLA (RIBADULLA)
Víaduto de Gundián

42. ESTRUTURA XERMÁNICA
VAL DO ULLA (RIBADULLA)

43. ESTRUTURA XERMÁNICA
VAL DO ULLA (RIBADULLA)
Víaduto de Gundián

44. Depresión de Culleredo
dende o Mte.Xalo

45. Vista da comarca da Coruña
dende o Mte.Xalo

46. Monte Xalo dende
a Depresión de Culleredo

47. Monte Xalo cumio

48. Val de Loureda
dende o Mte. de Sta. Leocadia
(Arteixo)

49. Viaduto de Loureda
(Arteixo)

50. Viaduto de Loureda
(Arteixo)

51. Vista do Porto Exterior
dende Sta. Leocadia

52. Vista do Porto Exterior

53. ESTRUCTURA XERMÁNICA E
SAXÓNICA (COMPARACIÓN)

54. ESTRUTURA ALPINA
TECTÓNICA DE PLEGAMENTO

55. ESTRUTURA ALPINA
TECTÓNICA DE PREGAMENTO
Sinclinal
Anticlinal