Vocabulario sobre o relevo xeografía 2º bacharelato

1. ALBUFEIRA
• Lagoa de auga
salgada situada
xunto á costa e
separada do mar
por unha barra de
area.

2. Alóctono (Manto de corremento)
• Denomínase o solo
formado por un
material
procedente dun
lugar diferente de
onde está situado
como consecuencia
do corremento dun
pregue cabalgado.

3. Aluvión
• Particula
sedimentaria
transportada por
un curso fluvial
ata formar un
deposito
sedimentario. Os
cantos rodados
son un exemplo de
materiais de
aluvión.

4. ANTICLINAL
• Pregue con
concavidade
orientada cara o
interior do globo,
e orixinado pola
actuación de
forzas tectónicas
compresivas.

5. BAD LANDS ou CÁRCAVA
• Formas de erosión sobre
materiais sedimentarios
margoso-arxilosos nun
medio semiárido; éstos
foron fortemente
diseccionadas pola acción
intensa del augua, dando
lugar a unha densa rede de
barrancos fortemente
encaixados e separados
por cristas agudas.

6. BAÍA
• Entrante costeiro
marítimo curvo de
menor rango que un
golfo pero maior
que unha enseada.
Pode servir de
abrigo para a
navegación.

7. CABO
• Promontorio que
sobresae cara o
mar dende a costa,
normalmente
formando un cantil
mariño importante

8. CALDEIRAS
• Son grandes cráteres
circulares orixinados
pola explosión ou
subsidencia
(afundimiento) de
volcáns. Son famosas
a caldeira de explosión
de Bandama (Gran
Canaria) e a de
subsidencia das
Cañadas (Tenerife).

9. CAMPIÑA
• Son chairas baixas onde se
alternan capas de arxila,
arenitas e outras rochas
• sedimentarias, e que se
caracterizan pola suavidade
do seu modelado, con
alternancia de lomas e
vaguadas e
• por estar formada por varios
niveis de terrazas fluviais
escalonadas que soportan un
intensivo
• aproveitamento agrícola.
• Na Meseta Central española
atópanse claros exemplos
(cobertera formada por
materiais sediemtarios) sobre
zócolo primario.

10. CANCHAIS
• Acumulación de
pedras de gran
tamaño nas
vertentes
montañosas como
consecuencia da
erosión.

11. CANTIL
• Zona da costa
escarpada e
rochosa, de
paredes verticais,
a causa da erosión
do mar

12. CERRO TESTEMUÑA
• Outeiro illado,
testemuña da
evolución e retroceso
dun relevo de
plataforma (páramo) ou
en costa. A pervivencia
deste se produce pola
existencia dunha rocha
sólida no seu cumio.

13. CIRCO GLACIAR
• Depresión ou cubeta
de erosión glaciar de
forma semicircular,
limitada por escarpes
rochosos de acusada
pendente e localizada
por debaixo do nivel
de cumios.

14. CORDILLEIRA
• Serie de montañas
formadas por
movementos
oroxénicos, que
pregaron ou
fracturaron os
materiais que a
compoñen e onde o
conxunto presenta
caracteres xeolóxicos
e estructurais comúns.

15. COSTA
• Espacio lindante
entre o mar e a
terra en constante
transformación
debido á abrasión
do mar.

16. CURVA DE NIVEL OU ISOHIPSA
• As curvas de nivel son
as líñas que unen nos
mapas topográficos os
puntos que teñen igual
altitude, por encima
ou por debaixo do
nivel de referencia
-nivel do mar-. As
curvas de maior
grosor denominanse
curvas mestras, éstas
levan o valor numérico
de altitude.

17. DELTA
• Deposito de
acumulación aluvial con
forma de abano,
localizado na
desembocadura dun
río. Orixínase porque
a carga de material en
suspensión que leva o
río é superior á
capacidade de erosión
do mar.

18. DERIVA CONTINENTAL
• Teoría fundamentada por
Wegener a comenzos do
século pasado que afirma
que as placas
continentais, que flotan
sobre a sima, de maior
densidade, deprazándose
e formando os
continentes actuais sobre
a base dunha placa
continental inicial
denominanda Panxea.

19. DIÁCLASE
• Unha diáclase é unha
fractura nas rochas que
non vai acompañada de
escorregamento dos
bloques que determina,
non sendo o
desprazamento máis que
unha mínima separación
transversal.
Distínguense así das
fallas, fracturas nas que
se hai escorregamento
dos bloques. Son
estruturas moi
abundantes.

20. DOLINA
• Depresión pechada, máis ou menos circular,
de profundidade e diámetro variables (dende
uns poucos metros ata un centenar), propia
das rexións calcáreas e asociada a procesos
de disolución. No seu fondo acumúlanse
materiais coluviales, especialmente terra
rossa, arxilas avermelladas de
descalcificación.
• Normalmente orixínase a partir dun
sumidoiro, punto no que unha corrente
superficial fíltrase cara ao interior da terra
nun terreo calizo. Cando varias dolinas
únense dan lugar ás chamadas uvalas, que
presentan unhas maiores dimensións e un
contorno sinuoso. En España algúns autores
fan sinónimos os termos dolina e torca, aínda
que outros prefiren reservar este segundo
para aludir a dolinas de afundimento,
algunhas ocupadas por charcas permanentes
ou temporais no seu fondo. Constitúen
formas típicas do relevo cárstico (véxase
Modelado calizo).
• Na península Ibérica pódense atopar
numerosos exemplos de torcas escavadas
sobre material calizo, como no Parque natural
Cidade Encantada, nas Torcas (ambos os
situados na provincia de Cuenca, en Castela-
A Mancha) ou na Paraxe natural do Torcal de
Antequera (na provincia de Málaga,
Andalucía).

21. DUNA
• Montículo ou
elevación
constituída por
unha morea de
area acumulada
polo vento en
medios
costeiros ou
áridos.

22. ESTALACTITA
• Columna de material
calcario que colga do
teito dunha cova.

23. ESTALAGMITA
• Columna calcaria que
se levantan do chan
dunha cova.

24. EROSIÓN
• Proceso de modelado da
superficie terrestre
provocado por axentes
climáticos, químicos,
mecánicos e antrópicos:
glaciares, vento, temperatura
e auga nos seus distintos
estados, etc. que van
actuando lentamente sobre os
elementos que resaltan do
relevo, ata que co tempo
chegan a modificar a súa
forma. No ciclo erosivo
participan tres proceso:
erosión (propiamente dito),
transporte e sedimentación. Á
erosión de vertentes se lle
denomina erosión areolar, á
erosión dos ríos se lle
denomina: erosión lineal.

25. EROSIÓN DIFERENCIAL
• Erosión producida en áreas
onde a topografía é
inicialmente similar (unha
chaira) pero os materiais
da base (que están
distribuídos
estratigraficamente) son
diferentes (por exemplo
cuarciña e pizarra). A
erosión fará surcos nos
estratos pizarrosos,
mentres nos estratos onde
hai cuarzo, formaranse
crestóns. Este tipo de
relevo xenerado tamén se
denomina relevo
Apalachense.

26. ESTRATO SEDIMENTARIO
• Cada unha das capas de
características uniformes e
diferenciadas doutras capas
que son parte integrante
dunha rocha sedimentaria. Os
rasgos distintivos poden ser:
composición, disposición,
espesor, cor e textura dos
materiais. Entre dous
estratos contiguos hai unha
solución de continuidade ben
definida que se coñece como
plano de estratificación.

27. ESTRUTURA ALPINA
• Estrutura tectónica
de pregamento que
presenta plegues
convexos (anticlinais)
e outros cóncavos
(sinclinais). É propio
de montañas xoves
creadas durante a
denominada oroxenia
alpina na era terciaria.
O Sistema Bético e
parte da cordilleira
dos Perineos e modelo
desta estrutura.

28. ESTRUTURA SAXÓNICA
• Estructura onde se
alterna a tectónica
de plegamento coa
de fallas. A este
tipo de montañas
tamén se lle
denomina como
intermedias. O
Sistema Ibérico é
un exemplo desta
tectónica dentro
da Península
Ibérica.

29. ESTRUTURA XERMÁNICA
• Estrutura tectónica de fracturas
que presenta bloques
levantados (horst) e bloques
afundidos (fosa tectónica ou
graven). É propia de macizos
antigos. É propio da oroxenia
herciniana ou doutras
anteriores (huroniana ou
caledoniana). O macizo
hespérico (situado na franxa
occidental peninsual onde se
integra o Macizo Galaico)
sirve de modelo.

30. FALLA
• Ruptura dunha
superficie en dous ou
máis bloques,
dislocados por
movementos
diferenciais de
desplazamento máis
ou menos vertical.

31. FOSA TECTÓNICA
• Ou graven. Bloque
fundido, delimitado
por un ou varios
lados por fallas e
bloques saíntes con
respecto a éste.

32. FOZ (GARGANTA, DESFILADEIRO)
• Cavidade vertical,
paso estreito entre
montañas escavado
por un río.

33. GLACIAR
• Masa de xeo
acumulada por riba do
límite de neves
perpetuas, dende onde
se despraza val abaixo
en forma de lingua ata
que a ablación a vai
consumindo. O
modelado glaciar
produce linguas e
circos glaciares.

34. GLACIS
• Rampla con maino
pendente. Forma
típica de somonte que
se enraíza nunha
vertente montañosa e
enlaza co fondo dun
val ou depresión. É o
resultado dun proceso
de erosión e/ou
acumulación de
materiais, en xeral,
escasamente
redondedos.

35. GRAVEN
• Ver fosa tectónica.

36. HORST
• Tamén coñecido como
pilar tectónico.
Bloque levantado,
delimitado por un ou
varios lados por fallas
e relativamente saínte
con respecto ó
contorno.

37. IBONES
• Lagos de orixe glaciar.
Na época dos
glaciares, estes
escavaron pequenas
cubetas
que ao fundirse
posteriormente o xeo,
convertéronse en
pequenos e profundos
lagos. Hai máis de
un milleiro nos
Pirineus centrais.

38. ISTMO
• Estreita lingua de
terra que une dous
continentes ou
unha península cun
continente

39. LAPIÁS
• Superficies
rochosas con
numerosas
canalizacións e
surcos en rochas
calcarias.

40. LINGUA GLACIAR
• Val en forma en
“U” por onde se
despraza en xeo
dun glaciar
pendente abaixo.

41. LITOSFERA
• Capa ríxida
constituínte do globo
terráqueo, sitúada por
riba da astenosfera,
viscosa, que abrangue
algunhas decenas de
quilómetros de
espesor ata a
superficie (nela
inclúese a codia
terrestre e a parte
máis externa do
manto).

42. LITOLOXÍA
• Parte da Xeoloxía que
estuda as rochas.

43. MACIZO
• Relevo montañoso
compacto,
uniforme nas súas
características e
de límites ben
definidos.
Conxunto de
relevos
montañosos.
MACIZO HESPÉRICO

44. MAGMA, MAGMATISMO
• Proceso magmático. O
magma é a masa de roca
fundida baixo a superficie
da Terra, a moi elevadas
temperaturas e a enormes
presións. Cando se
solidifica baixo a codia
terrestre dá lugar a
rochas intrusivas ou
plutónicas, e se alcanza a
superficie convírtese en
lava que, por solidificación
da lugar a rochas
extrusivas, eruptivas ou
volcánicas.

45. MANTO DE CORREMENTO
• Conxunto de
pliegues que
sufriron unha
presión orogénica
tan intensa que
foron desprazados
do lugar no que se
sedimentaron.
Véxase alóctono.

46. MARISMA
• Zona baixa e
pantanosa inundada
polas augas do mar ou
pola desembocadura
dun
río. Son espazos
morfoloxicamente
inestables, con
hábitat peculiar e en
proceso de
ateigamento. Ej.
As marismas do
Guadalquivir.

47. MESETA
• Superficie cha de
importante extensión,
horizontal ou
lixeiramente
basculada, elevada con
respecto ó nivel do
mar. Apenas presenta
accidentes
topográficos de
importancia tan só
colinas ou cerros
testigos.

48. METAMORFISMO
• Transformación que sufren
as rochas no interior da
codia terrestre a
consecuencia de cambios
de temperatura e presión,
coa introducción de gases
e disolucións. As novas
rochas orixinadas (rochas
metamórficas) sufren na
transformación (química-mecánica)
un cambio de
estructura, de textura ou
de composición mineral.

49. MODELADO KÁRSTICO
• Nome derivado da rexión
de Karst que indica o
modelado sobre rochas
calizas producido pola
disolución da mesma ante
augas con alto contido en
CO2, e por tanto disolvendo
a cal en bicarbonatos
cálcicos e creando formas
peculiares como dolinas,
uvalas, lapiaces ou poljes.

50. MORRENA
• Forma de acumulación glaciaria
caracterizada porque os seus
depósitos ó revés do que sucede
nos solos, non están
estratrificados (mestúranse
gravas, limos e arxilas), non teñen
tamaños homoxénos e presentan
formas angulosas. Distinguimos,
segundo o lugar que ocupan,
morrenas laterais, constituídas
por materiais arrincados ás
paredes do val ou que caeron
sobre o glaciar; morrena central,
cando conflúen as morrenas
laterais; morrena interna, a
transportada no interior do
glaciar; de fondo...

51. OROXÉNESE
• Proceso de
dobramento e
formación de
oróxenos ou
cordilleiras.

52. OROXÉNESE ALPINA
• Creación de montañas na
era terciaria ou cenozoica
dentro do período do
paleóxeno hai 60 millóns
de anos. Como os
materiais son moi
recentes e
maioritariamente
sedimentarios,
responderon á tectónica
de plegamento. Os
relevos máis vigorosos da
península pertencen a esta
oroxenia como son os
Pireneos e o Sistema
Bético.

53. OROXÉNESE
HERCINIANA
• Creación de montañas
na era primaria ou
paleozoica dentro do
período devónico ó
carbonífero hai 300
millóns de anos. Como
os materiais son moi
antigos e ríxidos,
posteriores oroxenias
fixeron que
respondesen
fracturándose. As
elevacións do sector
occidental da
Península Ibérica
pertenencen a esta
oroxenia.

54. PANXEA
• Nome asignado por
Alfred Wegener para
definir ó supercontinente
formado pola unión de
tódoos continentes
actuais. Os xeólogos
distinguen dúas Panxeas:
Panxea I: dende o inicio
da Terra ata que empezou
a fragmentarse ó inicio
da era primaria para
logo volverse a unir
durante o período
Carbonífero: Panxea II.

55. PÁRAMO
• Superficie de erosión
ben constituída que pode
estar fosilizada por
potentes estratos
sedimentarios.
Caracterízase por unha,
máis ou menos, elevada
altitude cunha clara
tendencia á planitude
por amosar solos pouco
desenvolvidos, rochosos
ou pedregosos, e por
unha escasa vexetación.
Terreo ermo, raso e
desabrigado.

56. PAROXISMO
• Período de máxima
intesidade nun
movemento
oroxénico.

57. PENEDOS (BERROCAIS)
• Zona de pedras graníticas
de formas máis ou menos
redondeadas. Tamén
reciben o nome de
paisaxe de bolas ou
bloques. En Galicia e no
Sistema Central afloran
moito este tipo de
modelado nas rochas
graníticas por erosión da
codia diaclasada.

58. PENECHAIRA
• Chairas case uniformes
producidas pola erosión
continua durante millóns
de anos. Relevo pouco
diferenciado, semellante a
unha chaira suavemente
ondulada con amplos vals
en forma de artesa (“U”)
resultado dun ciclo normal
de erosión característico
de longos períodos de
calmas tectónicas como o
que transcurre entre os
movementos hercinianos e
alpinos, ou dende este
último ata a actualidade.

59. PERFIL TOPOGRÁFICO
• Liña que representa as
variacións altitudinais
do relevo e as súas
formas levantadas a
partir dun mapa onde
están representadas as
isohipsas ou curvas de
nivel.

60. PERIGLACIAR
• Sistema de erosión
caracterizado pola
actividade da auga
alternada coa do xeo e
o desxeo, responsable
das formas de
modelado que
atopamos no dominio
do seu mesmo nome,
que se localiza nas
marxes do dominio
glaciario. Nas Serras
dos Ancares, Meira,
Queixa... existen
moitos exemplos
deste modelado.

61. PLACA TECTÓNICA
• Dícese dos casquetes
esféricos, ríxidos, nos
que se subdivide a
codia terrestre* e
parte do manto*. As
placas mobilízanse
unhas respecto ás
outras. O conxunto de
materiais que forman
as placas denomínase
litosfera*.

62. POLXÉ
• Depresión de tipo
cárstico delimitada
por barrancos
abruptos.

63. PREGAMENTO
• Flexión de
materiais plásticos
durante unha
oroxenia.

64. RAMBLA
• Canle natural das
augas de choiva cando
caen con
extraordinaria
abundancia, ou canle
moi ancha polo que a
maior parte do ano, ou
ás veces durante anos,
non discorre a auga e
que tras
unha choiva intensa
conduce un torrente
de curta duración.

65. REGRESIÓN MARIÑA
• Retroceso do mar
nos períodos de
glaciacións ó
descender o nivel
deste.

66. Relevo apalachense
• Véxase erosión
diferencial.

67. RELEVO EN COSTA
• Relevo disimétrico
formado por unha
fronte ou escarpe e un
reverso ou dorso de
pendente
máis suave, localízase
nos bordos das concas
fluviais e é o
resultante da
erosión diferencial
dunha estrutura
sedimentaria
monoclinal con
superposición de capas
resistentes
e capas brandas
debilmente inclinadas.

68. RELEVO TABULAR
• É o relevo horizontal
exhumado pola rede fluvial,
que se atopa no
centro dunha conca
sedimentaria posterior á
oroxenia alpina, polo que non
sufriu ningunha
deformación orogénica
formado pola alternancia de
estratos que ofrecen distinta
resistencia á
erosión, e que están coroados
por unha capa máis dura.
Cando os procesos de erosión
fluvial diseccionan estas
plataformas estruturais,
orixínanse
formas residuais afastadas do
resto de materiais
semellantes: son os cerros
testemuñas. Unha
vez desaparecido o
coronamiento das rocas máis
resistentes, o relevo

69. RÍA
• Val fluvial
mergullado,
resultante da
elevación do nivel
do mar (eustasia)
ou do
afundimento da
masa continental.

70. ROCHA ARXILOSA
• Rocha
sedimentaria de
orixe detrítico.

71. ROCHA CALCARIA
• Rocha
sedimentaria de
orixe químico.

72. ROCHAS ÍGNEAS
• Rochas de orixe interno
por consolidación do
magma no interior da
Terra. Poden ser intrusivas
ou plutónicas se cristaliza
o seu magma no interior da
codia terrestre como por
exemplo o granito,
peridotita, gabros... ou
extrusivas ou volcáncias:
se o seu magma é
explusado ó exterior e non
cristalizan no interior da
Terra como por exemplo o
basalto.

73. ROCHA METAMÓRFICA
• Rochas afectadas
polo
metamorfismo*
como por exemplo
o mármore,
pizarra, xisto,
cuarciña, gneis...

74. ROCHA SEDIMENTARIA
• Rochas creadas polo
proceso de erosión
doutros materiais:
poden ser clásticas ou
detríticas se a
alteración e mecánica:
conglomerados, areica,
areas, arxilas... Se
alteración é química:
caliza, xeso, sales... Se
a alteración é
orgánica
(descomposición de
seres vivos animais ou
vexetais): carbóns,
petróleo...

75. ROCHA SILICEA
• Rochas con ph
ácido onde
predominan o
mineral sílice e o
aluminio por
exemplo o granito.

76. SEDIMENTACIÓN
• Proceso de
acumulación de
detritos
ocasionados pola
erosión.

77. SINCLINAL
• Parte da prega que
se fonde e que en
xeral presenta
unha forma de
cunca. Concavidade
cara o exterior da
terra.

78. SUBDUCIÓN
• Dícese dunha placa
tectónica que se
introduce por
debaixo doutra.

79. TRANSGRESIÓN MARIÑA
• Inundación da auga
do mar nos
momentos dos
dexelos das
grandes
glaciacións. A
inundación dos
fiordos e das rías
débese a este tipo
de episodio.

80. XELIFRACCIÓN/XELIVACIÓN
• Termo xeomorfolóxico que
describe a meteorización
mecánica das rochas por
conxelación do auga.
Prodúcese a expansión,
fracturación e
desintegración das
mesmas. A súa
efectividade depende do
tamaño dos poros e dos
cambios bruscos de
temperatura. Dá lugar á
formación dos “canchais”.
Dáse en climas fríos e
húmidos.

81. XEOLOXÍA
• Ciencia que estudia
a orixe, formación,
estructura e
historia da Terra.

82. XEOSINCLINAL
• Rego ou depresión da
codia terrestre onde
vanse acumulando gran
cantidade de
sedimentos, que
posteriormente son
erguidos e plegados. Os
geosinclinales adoitan
formar parte de
grandes cubetas
sedimentarias mariñas
que, conforme van
acumulando
sedimentos,
teñen procesos de
afundimento.

83. ZÓCOLO
• Masa de materiais
antigos consolidados,
que sirven de
superficie de soporte
dos materiais
sedimentarios e cando
afloran dícese del que
é unha superficie de
erosión.