Technik.obslugi.turystycznej 341[05] z1.03_u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Cezary Adam Nowek
Podejmowanie działań stymulujących rozwój turystyki przez
instytucje centralne, samorządy i organizacje turystyczne
341[05].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

1
Recenzenci:
mgr Barbara Stebnik-Wlaźlak
mgr Barbara Cymańska-Garbowska
Opracowanie redakcyjne:
Cezary Adam Nowek
Konsultacja:
mgr inż. Piotr Ziembicki
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[05].Z1.03
,,Podejmowanie działań stymulujących rozwój turystyki przez instytucje centralne, samorządy
i organizacje turystyczne” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
obsługi turystycznej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zadania administracji centralnej związanej z turystyką 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Zadania administracji terenowej w zakresie turystyki 12
4.3. Zadania administracji samorządowej w zakresie turystyki 14
144.3.1. Materiał nauczania
4.3.3.Ćwiczenia 17
4.4. Zadania Polskiej Organizacji Turystycznej, Regionalnych Organizacji
Turystycznych oraz Lokalnych Organizacji Turystycznych 19
234.5. Zadania statutowe organizacji i stowarzyszeń branżowych
4.6. Podstawowe zadania międzynarodowych organizacji turystycznych 35
5. Sprawdzian osiągnięć 41
6. Literatura 46

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy oraz kształtowaniu umiejętności na temat
działań stymulujących rozwój turystyki przez instytucje centralne, jednostki samorządu
terytorialnego, organizacje turystyczne krajowe i międzynarodowe. Szczególną uwagę zwróć na
obowiązujące przepisy prawne regulujące funkcjonowanie turystyki w kraju, zadania
poszczególnych instytucji (urzędów), które w sposób wykonawczy realizują zapisy aktów
prawnych.
Poradnik wskaże najbardziej istotne zadania związane z turystyką realizowane przez instytucje,
urzędy, organizacje i pozwoli w sposób kompetentny i z sukcesem poruszać się w tej sferze
turystyki.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć
ukształtowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej:
− Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wskazana literatura oraz inne źródła informacji będą
pomocne w poszerzeniu wiedzy.
3. Poradnik obejmuje również ćwiczenia, które zawierają:
− wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
− sprawdzian teoretyczny.
4. Zestaw pytań sprawdzających Twoją wiedzę i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w
tej jednostce modułowej. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie
tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
5. Sprawdzian osiągnięć wraz z instrukcją i kartą odpowiedzi.
6. Wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
Podczas nauki z zakresu tej jednostki zwróć szczególną uwagę na obowiązujące przepisy
regulujące działalność turystyczną i wynikające z nich zadania poszczególnych instytucji,
samorządów, organizacji i stowarzyszeń. Są to zagadnienia, z którymi będziesz stykał się w swojej
pracy. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po realizacji materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Podejmowanie działań stymulujących rozwój turystyki przez instytucje
centralne, samorządy i organizacje turystyczne, której treść teraz poznasz jest jednym elementów
koniecznym do zapoznania się z treścią modułu – Podstawy turystyki – schemat 1.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy
oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.

4
Schemat Układ jednostek modułowych
341[05].Z1.03
Podejmowanie działań stymulujących rozwój
turystyki przez instytucje centralne,
samorządy i organizacje turystyczne
341[05].Z1.02
Rozpoznawanie polskich markowych
produktów turystycznych
341[05].Z1.04
Wykorzystanie języka obcego w realizacji
zadań dotyczących organizacji turystyki
Moduł 341[05].Z1
Podstawy turystyki
341[05].Z1.01
Charakteryzowanie ruchu turystycznego

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Podejmowanie działań
stymulujących rozwój turystyki przez instytucje centralne, samorządy i organizacje turystyczne”
powinieneś umieć:
− rozróżniać podstawowe pojęcia z zakresu turystyki,
− wyjaśniać rolę turystyki w gospodarce państwa,
− klasyfikować czynniki rozwoju turystyki,
− charakteryzować produkty markowe turystyki polskiej,
− określać koncepcje marketingowe produktu,
− stosować różne metody i środki w porozumiewaniu się,
− organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
− stosować zasady prezentacji,
− korzystać z różnych źródeł informacji.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
− określić zadania administracji centralnej w zakresie turystyki,
− określić zadania administracji terenowej w zakresie turystyki,
− określić zadania administracji samorządowej w zakresie turystyki,
− dokonać analizy zadań Polskiej Organizacji Turystycznej,
− dokonać analizy zadań Regionalnych i Lokalnych Organizacji Turystycznych,
− scharakteryzować krajowe organizacje i stowarzyszenia branżowe,
− scharakteryzować międzynarodowe organizacje turystyczne.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1.Zadania administracji centralnej związanej z turystyką
Wśród czynników wpływających na rozwój turystyki pozycję szczególną zajmuje polityka
państwa wobec tej sfery życia społeczno-gospodarczego. Powszechnie wiadomo, że rozwój
turystyki wywołuje wiele pozytywnych zmian w gospodarce narodowej. Ma on wpływ m.in. na:
− bilans płatniczy państwa,
− aktywizuje miejscowości i regiony turystyczne,
− oddziaływuje na rozwój infrastruktury technicznej i społecznej,
− stwarza nowe miejsca pracy,
− tworzy dochód narodowy i w dłuższym okresie pomnaża majątek narodowy.
Doceniając rosnącą rolę turystyki w rozwoju gospodarczym kraju i wielu regionów Polski,
w ustawie z dnia 4 września 1997r. o działach administracji rządowej (tekst jednolity Dz.U.
z 1999r. Nr 82, poz. 928) wydzielono dział turystyki, obejmujący sprawy zagospodarowania
turystycznego kraju oraz mechanizmów regulacji rynku turystycznego. Rozporządzeniem Prezesa
Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2000 roku w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra
Gospodarki (Dz.U. Nr 50, poz,588), dział turystyki przyporządkowano Ministrowi Gospodarki,
jako Ministrowi właściwemu do spraw turystyki.
Ważnym krokiem w realizacji przyjętych przez Radę Ministrów we wrześniu 1994 roku
Założeń rozwoju gospodarki turystycznej było uchwalenie przez Sejm ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 roku o usługach turystycznych (t.j. Dz.U. z 2001r. Nr 55, poz. 578).
Ustawa stała się pierwszym prawem materialnym, które w sposób kompleksowy reguluje
prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług turystycznych. Ustawa
wdraża do polskiego prawa Dyrektywę Rady Europy Nr 90/314/EWG z 13 czerwca 1990r.
o podróżach i wycieczkach turystycznych, sprzedawanych w formie pakietu usług. Ustawa
zobowiązała także ministra właściwego do spraw turystyki oraz wojewodów do realizacji szeregu
zadań związanych z jakością usług turystycznych.
W drodze rozporządzeń minister właściwy do spraw turystyki określił wejście w życie
następujących zadań:
− w sprawie Centralnej Ewidencji Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych
(Dz.U. z 2006 Nr 5, poz. 28),
− w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (Dz.U. z 2006r. Nr 15,
poz. 104),
− w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi
hotelarskie (Dz.U. z 2006r, Nr 5, poz. 29).
− Minister Finansów wydał rozporządzenie w sprawie określenia minimalnej wysokości sumy
gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej oraz minimalnej wysokości sumy gwarancyjnej na
rzecz jednego klienta z tytułu umowy ubezpieczenia na rzecz klientów w związku z
prowadzoną działalnością przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (Dz.U. z
1999r. Nr 98 poz. 1142)

8
Dostosowując struktury zarządzania turystyka do wzorów europejskich, zgodnie z zaleceniami
ekspertów Unii Europejskiej, Sejm uchwalił ustawę z dnia 25 czerwca 1999r. o Polskiej Organizacji
Turystycznej (Dz.U. Nr 62, poz. 689 z późn. zm.), w wyniku czego Polska Organizacja Turystyczna
przejęła zadania związane z promocją Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie,z zapewnieniem
funkcjonowania i rozwijania polskiego sytemu informacji turystycznej w kraju i na świecie oraz
w wspomaganiem planów rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej.
24 kwietnia 2001r. Rada Ministrów przyjęła Dokument Rządowy „Strategia rozwoju turystyki w
latach 2001-2006. Rządowy program wsparcia turystyki”.
21 czerwca 2005r. Rada Ministrów przyjęła Dokument Rządowy „Projekt Strategii rozwoju
Turystyki na lata 2007-2013”.
Minister właściwy do spraw turystyki (aktualnie Minister Gospodarki) obowiązany jest do
inicjowania i opracowywania polityki Rady Ministrów w stosunku do turystyki oraz do
przedkładania w tym zakresie inicjatyw i projektów aktów normatywnych na posiedzenia rządu.
Wśród obecnie realizowanych i planowanych w tym zakresie zadań, wskazać można miedzy
innymi:
− opracowanie i doprowadzenie do wdrożenia strategii rozwoju turystyki na lata 2007 – 2013,
− współudział w tworzeniu zapisów, służących rozwojowi turystyki w programach operacyjnych
i priorytetach na lata 2007-2013,
− współudział w tworzeniu warunków do wsparcia przedsięwzięć turystycznych z funduszy
strukturalnych w latach 2007-2013.
Minister właściwy do spraw turystyki jest odpowiedzialny za opracowywanie projektów
nowelizacji, wdrażanie, nadzór merytoryczny oraz monitorowanie następujących ustaw:
− ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o usługach turystycznych (Dz.U. z 2004r. Nr 223,
poz. 2268 z późn. zm.),
− ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o Polskiej Organizacji Turystycznej (Dz.U. z 1999r.
Nr 62, poz.689 z późn. zm.),
− oraz dziesięciu aktów wykonawczych, które zostały wydane na podstawie delegacji zawartych
w/w ustawach. Minister sprawuje nadzór nad Polską Organizacją Turystyczną.
Minister właściwy do spraw turystyki prowadzi też zadania w zakresie współpracy z zagranica w
sferze turystyki we współpracy z ministrem właściwym do spraw zagranicznych oraz zadania
wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz w organizacjach międzynarodowych.
Przykładem mogą być następujące zadania:
− coroczne przygotowywanie dla Komisji Europejskiej raportu na temat podejmowanych
w Polsce działań związanych z turystyką,
− przygotowywanie stanowiska rządu w stosunku do dokumentów Unii Europejskiej,
dotyczących bezpośrednio lub pośrednio turystyki,
− udział w przedsięwzięciach, przewidzianych w Komunikacie Komisji Europejskiej,
zatytułowanym „Pracując wspólnie na rzecz przyszłości europejskiej turystyki”,
− realizacja zadań, wynikających z Konkluzji Rady Unii Europejskiej w sprawie
zrównoważonego rozwoju turystyki europejskiej,
− koordynowanie prac w zakresie turystyki w Grupie Rady Unii Europejskiej
ds. konkurencyjności i wzrostu,
− udział w pracach Komitetu Turystyki OECD oraz Komitetu Doradczego Turystyki,
działającego przy Komisji Europejskiej,
− udział w pracach Światowej Organizacji Turystyki (UNWTO).

9
Minister właściwy ds. turystyki, na podstawie art. 23 i 24 ustawy z dnia 7 września 1991r.
o systemie oświaty (Dz.U. z 2004r. Nr 256, poz. 2572) realizuje zadania w zakresie kształcenia kadr
dla turystyki, m.in. w sprawach wnioskowania o kształcenie w nowych zawodach
i przygotowywania podstaw programowych współpracuje z właściwym departamentem
Ministerstwa Gospodarki. Na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej właściwym
ministrem do kształcenia w zawodzie technik hotelarstwa i technik obsługi turystycznej jest
minister właściwy ds. turystyki. Główne działania ukierunkowane na podnoszenie jakości
kształcenia kadr dla turystyki to m.in.:
− doskonalenie zawodowe nauczycieli przedmiotów zawodowych (konkursy, szkolenia
konferencje),
− nowelizacja podstaw programowych dla zawodów „technik hotelarstwa” i „technik obsługi
turystycznej”,
− prace przy opracowywaniu „standardów egzaminacyjnych dla zawodów technik hotelarstwa
i technik obsługi turystycznej,
− monitorowanie programów i efektów kształcenia,
− wspieranie procesu kształcenia kadr dla turystyki na poziomie średnim i wyższym poprzez
m.in. udostępnianie wyników prac badawczych, poradników i innych publikacji, wspomaganie
i organizowanie konferencji,
− opracowanie standardów kształcenia na poziomie wyższym na nowym kierunku „gospodarka
turystyczna” lub „turystyka”, uwzględniających potrzeby rozwijającego się rynku pracy
i standardy europejskie.
Minister właściwy ds. turystyki w ramach realizacji programów rządowych ukierunkowanych
na wzrost konkurencyjności gospodarki turystycznej prowadzi działania związane z
przygotowaniem i doskonaleniem kadr turystycznych. Od przygotowania i jakości pracy kadr
zależy poziom świadczonych usług oraz jakość produktów turystycznych, a zatem konkurencyjność
polskiej oferty turystycznej. Istotne działania w tym zakresie to m.in.:
− organizowanie i wspomaganie szkoleń kadry zawodowej (przedsiębiorców, zarządzających,
bezpośredniej obsługi klienta, pracowników administracji rządowej, samorządowej, samorządu
branżowego),
− wspomaganie różnych form doskonalenia kadr społecznych, realizujących zadania związane z
rozwojem turystyki,
− monitorowanie rynku pracy, inicjowanie i realizacja prac badawczych w obszarze rynku pracy
w turystyce.
Zgodnie z ustawą z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2005r. Nr 249,
poz. 2104) turystyka jako dział administracji rządowej dysponuje także odrębną częścią budżetu –
dział 40. Departament Turystyki prowadzi więc prace związane z planowaniem tej części budżetu,
wydatkowaniem środków i sprawozdawczością z realizacji.
W celu realizacji zadań - minister właściwy do spraw turystyki współdziała z innymi organami
administracji rządowej i państwowymi jednostkami organizacyjnymi, organami samorządu
terytorialnego jak również z organami samorządu gospodarczego oraz innymi organizacjami
społecznymi i przedstawicielami środowiska turystycznego.

10
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na jakie elementy gospodarki narodowej ma wpływ turystyka?
2. Jakie akty prawne normują funkcjonowanie turystyki jako działu gospodarki narodowej?
3. Jakie dokumenty rządowe wyznaczają kierunki rozwoju turystyki w okresach pięcioletnich?
4. Wyjaśnij pojęcie Minister właściwy do spraw turystyki.
5. Czy polskie prawo w odniesieniu do turystyki jest spójne z prawem Unii Europejskiej?
6. Czego dotyczą rozporządzenia Ministra Gospodarki z roku 2006?
7. Co to jest Polska Organizacja Turystyczna?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sprawdź jakie akty prawne dotyczą turystyki jako działu gospodarki narodowej i kto je
ustanawia?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.1.1,
2) zapoznać się z inną literaturą tematu,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zapoznać się ze stroną internetową www.mg.gov.pl,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i podłączeniem do internetu,
− drukarka,
− kartka papieru,
− długopis,
− literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Przygotuj prezentację na temat: „Zadania związane z turystyką realizowane przez Ministra
Gospodarki”.
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt. 4.1.1 oraz dostępną literaturą,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie – przeprowadzając prezentację,
− drukarka,

11
− kartka papieru,
− długopis,
− literatura z rozdziału 6,
− rzutnik multimedialny.
Ćwiczenie 3
Przygotuj prezentację na temat: „Strategia rozwoju turystyki na lata 2007-2013”.
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.1.1 oraz dostępną literaturą,
3) zapoznać się ze stronami internetowymi: www.mg.gov.pl, www.pot.org.pl, www.kprm.gov.pl,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie – przeprowadzając prezentację,
− drukarka,
− kartka papieru,
− długopis,
− rzutnik multimedialny.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić organy państwa stanowiące prawo w
odniesieniu do turystyki.
2) podać rodzaje aktów prawnych, z którymi się
zapoznałeś.
3) wymienić zadania Ministra Gospodarki realizowane w
odniesieniu do turystyki.
4) wymienić dokumenty rządowe określające strategię
rozwoju turystyki w Polsce.
5)powiedzieć, dlaczego ustawa o usługach turystycznych
jest dla turystyki najważniejszym aktem prawnym.
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨

12
4.2.Zadania administracji terenowej w zakresie turystyki.
Organem administracji terenowej jest wojewoda. Sprawuje on funkcje:
− przedstawiciela Rady Ministrów w województwie,
− zwierzchnika zespolonej administracji rządowej,
− organu nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,
− reprezentanta Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach.
Wojewoda odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa również
w sferze turystyki. Do kompetencji wojewody należy m.in. wydawanie paszportów, wiz,
prowadzenie rejestru zaproszeń, wydawanie zezwoleń na pobyt i zamieszkanie cudzoziemców.
Na mocy ustawy z dnia 29 lipca 2005r. (Dz.U. Nr 175, poz. 1462) o zmianie niektórych ustaw w
związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej , wojewoda utracił
kompetencje wykonawcze w odniesieniu do turystyki określone w rozporządzeniach ministra
właściwego do spraw turystyki.. Realizację tych kompetencji przejął od stycznia 2006 roku
samorząd województwa , wykonawczo - marszałek województwa.
1. Jakie funkcje jako organu administracji terenowej sprawuje wojewoda?
2. Jakie kompetencje związane pośrednio z turystyką sprawuje wojewoda?
3. Kto przejął kompetencje wynikające z ustawy o usługach turystycznych od wojewody?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw zadania związane pośrednio z turystyką realizowane przez wojewodę w Twoim
województwie.
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.2.1,
3) zapoznać się z informacjami zawartymi na stronie internetowej Urzędu Wojewódzkiego
w Twoim województwie,
− drukarka,
− kartka papieru,
− długopis,

13
Tak Nie
Czy potrafisz:
1. wskazać zadania z zakresu turystyki realizowane przez wojewodę. ¨ ¨

14
4.3. Zadania administracji samorządowej w zakresie turystyki
Województwo
Mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową.
Województwo ma osobowość prawną. Województwo wykonuje swoje zadania za pośrednictwem
organów:
− Sejmiku Województwa (organ stanowiący i kontrolny),
− Marszałka Województwa (organ wykonawczy).
Do zakresu działania samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych
w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, z których część związana jest pośrednio lub
bezpośrednio
z turystyką, takim jak:
− edukacja publiczna, w tym szkolnictwo wyższe,
− kultura i ochrona jej dóbr,
− modernizacja terenów wiejskich,
− zagospodarowywanie przestrzenne,
− ochrona środowiska,
− transport zbiorowy i drogi publiczne,
− kultura fizyczna i turystyka,
− bezpieczeństwo publiczne,
− przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy.
Ponadto samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa uwzględniając
następujące cele:
− pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej
i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,
− pobudzanie aktywności lokalnej,
− podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,
− zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb
przyszłych pokoleń,
− kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
W przyjętych przez sejmik województwa dokumentach planistycznych szczebla
wojewódzkiego turystyka występuje jako jedna z funkcji rozwojowych. Dotyczy to oczywiście tych
obszarów, które zdaniem samorządu mają odpowiednie warunki naturalne i zainwestowanie
infrastrukturalne, umożliwiające traktowanie turystyki jako podstawowego kierunku rozwoju.
W razie istotnego (istniejącego lub potencjalnego) znaczenia turystyki na danym obszarze, w
ujęciach planistycznych, określony jest na ogół jej charakter, ranga i skala. Określa się zatem sfery
turystyczne , z reguły obejmujące obszary o wysokich walorach naturalnych (niekiedy również
historycznych) i wskazuje rejony turystyki wypoczynkowej, krajoznawczej, specjalistycznej,
tranzytowej, obsługi ruchu biznesowego i innych form.
Marszałek Województwa w oparciu o przepisy ustawy o usługach turystycznych i ustawy o zmianie
niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej
nadaje rodzaj i kategorię następującym obiektom hotelarskim:
− hotel,
− motel,

15
− pensjonat,
− kemping,
− dom wycieczkowy,
− schronisko młodzieżowe,
− schronisko.
oraz wydaje przyrzeczenie zaszeregowania obiektu hotelarskiego do odpowiedniego rodzaju
i kategorii zwanej „promesą”.
Marszałek Województwa w oparciu o przepisy ustawy o usługach turystycznych oraz
rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek
nadaje:
− uprawnienia przewodnikom turystycznym i pilotom wycieczek,
− przeprowadza egzaminy językowe oraz dokonuje wpisów znajomości języków obcych do
legitymacji w/w osób,
− wydaje uprawnienia do szkolenia przewodników turystycznych i pilotów wycieczek.
Marszałek Województwa w oparciu o przepisy ustawy o usługach turystycznych, ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki prowadzi:
− rejestr działalności regulowanej organizatorów turystyki i pośredników turystycznych na
obszarze swojego województwa.
Ponadto Marszałek Województwa w oparciu o przepisy ustawy o usługach turystycznych
i rozporządzenia Ministra Finansów
− podejmuje działania interwencyjne na rzecz ochrony klienta , uruchamia środki z gwarancji
bankowej (ubezpieczeniowej).
Powiat
Powiat skupia kilka sąsiadujących gmin lub funkcjonuje na obszarze miasta (miasto na prawach
powiatu). Władzę uchwałodawczą i kontrolną sprawuje Rada Powiatu, a władzę wykonawczą –
Starosta. W kompetencji Starosty brak jest zadań bezpośrednio związanych z turystyką, występują
jednak obszary, w których podejmowanie decyzji ma wpływ na rozwój przemysłu turystycznego .
Należą do nich m.in.:
− edukacja publiczna (szkoły ponadgimnazjalne),
− opieka nad drogami publicznymi powiatowymi, transport na terenie powiatu,
− wydawanie zezwoleń na podejmowanie pracy przez cudzoziemców,
− porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli,
− ochrona zdrowia.
Gmina
Gmina jest wspólnotą samorządową mieszkańców na odpowiednim terytorium. Od 1990 roku
gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Organami gminy są:
− rada gminy,
− wójt (burmistrz, prezydent miasta).
Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie
zastrzeżone ustawami o znaczeniu lokalnym. Jako zadania dla gmin wymienia się w szczególności
zagadnienia:
− zapewnienie ładu przestrzennego,
− gospodarki terenami i ochrony środowiska,
− gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego i lokalnego transportu
zbiorowego,
− zaopatrzenia w wodę, energię elektryczną, gazową, cieplną,
− ochrony zdrowia i pomocy społecznej ,oświaty i wychowania oraz kultury fizycznej,
− utrzymywanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

16
Z prowadzeniem gospodarki gminy bezpośrednio lub pośrednio wiąże się szereg innych zadań
wskazanych przez ustawodawcę, a mianowicie:
− uchwalanie budżetu gminy jako podstawowego źródła finansowego zasilania podejmowanych
przez gminę działań,
− uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego, będącego również przepisem gminnym
obowiązującym mieszkańców i podmioty gospodarcze,
− uchwalanie programów gospodarczych jednostkowych lub składających się na strategie
rozwoju społeczno-gospodarczego gminy,
− podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych, podatkowych,
− uruchamianie działalności inwestycyjnej,
− tworzenie i likwidacja przedsiębiorstw,
− współdziałanie z innymi gminami.
Te zadania, podobnie jak zadania wymienione poprzednio mogą być odniesione do wszelkich
dziedzin gospodarowania , w tym również do turystyki.
Można wskazać na wiele innych zadań wiążących się z funkcjami planistycznymi gminy. Wynikają
one bardziej z ogólnie przyjętej roli samorządu terytorialnego i z ducha ustawy o samorządzie
terytorialnym niż z konkretnych zapisów. Do takich zadań należy:
− podejmowanie w ramach przyjętej strategii rozwoju lokalnego, inicjatyw i zadań rozwojowych,
także w zakresie turystyki,
− stymulowanie rozwoju przez stworzenie różnego rodzaju ułatwień i udogodnień,
− podejmowanie działań promocyjnych, udostępnianie lokalnych zasobów i walorów środowiska
przyrodniczego oraz społeczno-gospodarczego, stosowanie ulg, zachęt, udzielanie subsydiów,
− identyfikacja lokalnych potrzeb społecznych i lokalnych zasobów, które mogą określić kierunki
i zakres działań na rzecz rozwoju lokalnego,
− przyciąganie inwestorów oraz pozyskiwanie środków, które mogą służyć rozwojowi
lokalnemu,
− tworzenie własnych funduszy stymulacji i wspierania rozwoju lokalnego lub pozyskiwanie
zewnętrznych środków na ten cel,
− utworzenie struktur organizacyjnych rozwoju lokalnego, w ramach których prowadzona jest
lub będzie w miarę kompletna i kompleksowa obsługa podmiotów rozwoju lokalnego, od
informacji wstępnej począwszy, a na ocenach efektów społecznych i ekonomicznych
prowadzonej działalności skończywszy,
− rozwój kooperacji z udziałem miejscowych zakładów produkcyjnych i usługowych,
− tworzenie przedsiębiorstw lokalnych ( komunalnych ) z udziałem miejscowego kapitału,
− tworzenie przestrzeni pracy, inkubatorów przedsiębiorczości i innych tego rodzaju placówek
inicjujących rozwój,
− tworzenie lokalnego systemu kształcenia, dokształcania, doskonalenia zawodowego czy
przekwalifikowania itp.
Jakkolwiek z aktów prawnych dotyczących działalności społeczno-gospodarczej gminy nie
wynikają bezpośrednio zadania w zakresie turystyki ( zapisy ustawowe mają charakter ogólny), to
jednak w wielu przypadkach odniesienie do tej właśnie dziedziny gospodarki jest aż nadto
oczywiste. Można wskazać na wiele takich sytuacji. Ład przestrzenny gminy i województwa
obejmuje odpowiednie zagospodarowanie obszarów przewidzianych do rozwoju turystyki. Trudno
wyobrazić sobie rozwój infrastruktury technicznej bez uwzględnienia potrzeb zagospodarowania
turystycznego i przybywających na dany teren turystów i wczasowiczów. W zasadzie budżet każdej
gminy przewidywać powinien środki przeznaczone na zagospodarowanie turystyczne lub rozwój
turystyki, a w każdym razie na promocję turystyczną obszaru – jeśli istnieją ku temu warunki.
Uzasadnieniem takiego właśnie przeznaczania środków powinien być zapis strategii rozwoju
obszaru (gminy), wskazujący na turystykę jako jedną z rozwojowych dziedzin gospodarki.

17
Funkcją gminy jest wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Ustawa
o usługach turystycznych z 1997 roku powierzyła gminom realizację zadań:
− prowadzenie ewidencji pół biwakowych i innych obiektów, w których świadczone są usługi
hotelarskie,
− prawo kontrolowania obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie,
− zawiadamianie organów prowadzących ewidencję obiektów hotelarskich o stwierdzonych
w czasie kontroli uchybieniach.
Powyższe uprawnienia dają organom gminy możliwość kontroli, a przez to bezpośredniego
oddziaływania na poprawę jakości oferowanych na ich obszarze usług hotelarskich.
1. Wymień jednostki samorządu terytorialnego.
2. W jakich dokumentach planistycznych określa się działania jednostek samorządu
terytorialnego w odniesieniu do turystyki?
3. Na czym polega funkcjonowanie Centralnej Ewidencji Organizatorów Turystyki i Pośredników
Turystycznych?
4. Jakie uprawnienia posiada Marszałek Województwa w odniesieniu do przewodników i pilotów
wycieczek?
5. Jakie uprawnienia w odniesieniu do obiektów hotelarskich posiada Marszałek Województwa?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W wybranej przez siebie gminie zapoznaj się z działalnością samorządu w obszarze turystyki.
Scharakteryzuj stan obecny, przedstaw obowiązujące plany (strategię) dotyczące turystyki.
1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału (Materiał nauczania pkt 4.3.1),
3) zapoznać się z dodatkową literaturą tematu np. materiałami promocyjnymi gminy, stroną www
gminy itp.,
5) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
− komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i podłączeniem do Internetu,
− drukarka,
− materiały promocyjne gminy, strona www gminy,
− długopis,
− kartka papieru,

18
Ćwiczenie 2
Przygotuj prezentację na temat: „Kompetencje Marszałka Województwa wynikające
z ustawy o usługach turystycznych”.
1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału (Materiał nauczania pkt. 4.3.1),
− drukarka,
− rzutnik multimedialny,
− kartka papieru,
− długopis,
− literatura tematu.
Ćwiczenie 3
Zapoznaj się ze strategią rozwoju gospodarczego Twojej Gminy (powiatu). Dokonaj jej
analizy, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju turystycznego na danym terenie.
1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału (Materiał nauczania pkt. 4.3.1),
− drukarka,
− kartka papieru,
− długopis,
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić zadania z zakresu turystyki realizowane przez Marszałka Województwa. ¨ ¨
2) wymienić zadania z zakresu turystyki realizowane przez Starostwo. ¨ ¨
3) wymienić zadania z zakresu turystyki realizowane przez gminę. ¨ ¨

19
4.4. Zadania Polskiej Organizacji Turystycznej, Regionalnych
Organizacji Turystycznych oraz Lokalnych Organizacji
Turystycznych
4.4.1.Materiał nauczania
Polska Organizacja Turystyczna
Polska Organizacja Turystyczna jest państwową osobą prawną , która została powołana do
życia ustawą z dnia 25 czerwca 1999r. Celem POT-u jest „wzmacnianie promocji Polski
w dziedzinie turystyki w kraju i za granicą”.
Polska Organizacja Turystyczna jest odpowiedzialna za kształtowanie wizerunku naszego kraju na
rynkach zagranicznych i w kraju oraz za wspieranie sektora turystyki w zakresie informacji
turystycznej, marketingu i rozwoju produktu turystycznego.
Do zadań Polskiej Organizacji Turystycznej należy:
− promocja Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie,
− zapewnienie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej
w kraju i na świecie,
− inicjowanie, opiniowanie i wspieranie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury
turystycznej,
− wykonywanie innych zadań powierzonych przez Ministra Gospodarki.
Polska Organizacja Turystyczna wykonuje swoje zadania współpracując z:
− jednostkami samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo),
− organizacjami zrzeszającymi przedsiębiorców z dziedziny turystyki w tym samorządu
gospodarczego i zawodowego oraz stowarzyszeniami działającymi w tej dziedzinie,
− polskimi przedstawicielstwami zagranicznymi – w zakresie zadań wykonywanych za granicą.
Organami statutowymi Polskiej Organizacji Turystycznej są:
− Rada Polskiej Organizacji Turystycznej powołana przez Ministra właściwego do spraw
turystyki składająca się z 18 członków reprezentujących administrację rządową, jednostki lub
ogólnopolskie reprezentacje samorządu terytorialnego, samorząd gospodarczy
i samorząd zawodowy oraz stowarzyszenia działające w dziedzinie turystyki, a także
przewoźników,
− Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej, powoływany na 4 – letnią kadencję.
Powołanie POT miało na celu stworzenie profesjonalnej organizacji, na wzór krajów Unii
Europejskiej dla promocji Polski ( jako kraju atrakcyjnego turystycznie ). Pozwoliło to na
stworzenie sprawnie działającego, podobnie do funkcjonujących w państwach Unii Europejskiej
trójstopniowego systemu promocji, na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym.
Zmiana ustawy o POT wprowadzona w 2001 roku dała możliwość tworzenia regionalnych
i lokalnych organizacji turystycznych, jako regionalnych struktur organizacyjnych,
odpowiedzialnych za promocję turystyczną, wspomaganie funkcjonowania i rozwoju informacji
turystycznej oraz inicjowanie, opiniowanie i wspieranie planów rozwoju i modernizacji
infrastruktury turystycznej.
Powstanie POT, a także zmiany ustawy o działach administracji państwowej doprowadziły do
przeobrażenia systemu zarządzania turystyką w Polsce: rozdzielono sprawy regulacji prawnych,
którymi zajmuje się Departament Turystyki w Ministerstwie właściwym do spraw turystyki od
promocji turystyki, którą powierzono Polskiej Organizacji Turystycznej.

20
Regionalne organizacje turystyczne
Regionalne organizacje turystyczne stanowią forum współpracy samorządów terytorialnych,
zawodowych organizacji branżowych i podmiotów gospodarczych działających w turystyce.
Tworzy się je w celu zapewnienia profesjonalnej promocji turystycznej regionu. Powstają one w
wyniku suwerennej decyzji wszystkich, zainteresowanych rozwojem i promocją turystyki
podmiotów w regionie. Łącząc różne podmioty, doświadczenia i interesy zapewniają bardziej
skuteczną i skoordynowaną promocję a także lepsze wykorzystanie, rozproszonych środków
promocyjnych. ROT-y nie są oddziałami POT, natomiast są priorytetowym instrumentem dla
władz samorządowych. Podmioty te współpracują ze sobą na zasadzie równoprawnych partnerów.
Członkami Regionalnej Organizacji Turystycznej jako organizacji współpracy samorządu
terytorialnego i lokalnej branży turystycznej są: jednostki samorządu (samorząd województwa,
powiatu, gminy, związki gmin), podmioty działające w lokalnej branży turystycznej (zrzeszonej np.
Regionalna Izba Turystyki, Izba Gospodarcza, przedsiębiorcy - hotelarz, biuro podróży, restaurator,
zarządca atrakcji turystycznej itd.) oraz inne jednostki zainteresowane rozwojem turystyki.
Zadaniem Regionalnej Organizacji Turystycznej jest:
− skoordynowanie działań promocyjnych w województwie,
− stworzenie regionalnego systemu informacji turystycznej - w celu zapewnienia kompleksowej
informacji o województwie w oparciu o lokalne punkty it. oraz włączenie
w krajowe rozwiązania systemu informacji turystycznej,
− promocja walorów turystycznych regionu w kraju i za granicą,
− stymulowanie tworzenia i rozwoju produktu turystycznego w regionie,
− inspirowanie i pomoc przy tworzeniu Lokalnych Organizacji Turystycznych w regionie,
− inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury
turystycznej,
− doskonalenie kadr dla potrzeb turystyki,
− prowadzenie badań i analiz marketingowych w dziedzinie turystyki.
Lokalne Organizacje Turystyczne
Szczególne znaczenie dla rozwoju turystyki w regionie mają Lokalne Organizacje
Turystyczne, które są mniejszymi organizacjami współpracy jednostek samorządu terytorialnego
/gmin i powiatów/ i lokalnej branży turystycznej, tworzonymi w obrębie obszaru atrakcyjnego
turystycznie. Podstawowym zadaniem LOT jest integracja społeczności lokalnej głównie jednostek
samorządu lokalnego i branży turystycznej oraz tworzenie i rozwój produktu turystycznego wokół
lokalnych atrakcji turystycznych, promocja lokalnych produktów i atrakcji turystycznych,
gromadzenie i aktualizacja informacji o atrakcjach i produktach turystycznych, utrzymanie
i prowadzenie lokalnych punktów informacji turystycznej.
Członkami LOT są, podobnie jak w przypadku ROT, przedstawiciele samorządu
terytorialnego gminy, powiaty, przedstawiciele lokalnej branży turystycznej (hotelarz, biuro
podróży, restaurator, rzemieślnik, zarządca atrakcji turystycznej itd.), inne zainteresowane
rozwojem turystyki podmioty.
Zasięg działania LOT odpowiada swoją wielkością obszarowi skupionych w LOT jednostek
samorządu lokalnego (najczęściej jednego lub kilku powiatów lub kilku gmin, na terenie których
zlokalizowane są atrakcje turystyczne).
Lokalne Organizacje Turystyczne są autonomicznymi organizacjami działającymi w sferze
promocji i rozwoju turystyki. Relacje pomiędzy nimi a ROT-ami i POT-em opierać się powinny
wyłącznie na zasadzie współpracy równoprawnych partnerów.
Nowe struktury turystyczne tworzą nowy jakościowo, oparty na partnerstwie system promocji
turystyki w kraju. Pozwalają na skoordynowanie działań podejmowanych przez wszystkie
podmioty, zainteresowane rozwojem i promocją turystyki.

21
1. Co to jest Narodowa Organizacja Turystyczna?
2. Kto odpowiada za kształtowanie wizerunku naszego kraju na rynkach zagranicznych?
3. Jakie są organy statutowe Polskiej Organizacji Turystycznej?
4. Jaki jest cel tworzenia Regionalnych Organizacji Turystycznych?
5. Kto może być członkiem Regionalnej Izby Turystycznej?
6. Jaki jest zasięg terytorialny Regionalnej Organizacji Turystycznej?
7. Kto powołuje do życia Lokalne Organizacje Turystyczne?
8. Jaką formę prawną posiadają Lokalne Organizacje Turystyczne?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj zadania Polskiej Organizacji Turystycznej w kraju i za granicą.
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1.,
2) zapoznać się z dodatkową literaturą tematu,
− drukarka,
− literatura tematu,
− materiały piśmiennicze.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj Regionalną Organizację Turystyczną działającą w Twoim województwie.
Określ zadania realizowane przez ROT.
− stanowisko komputerowe z niezbędnym oprogramowaniem i podłączeniem do internetu,
− wydawnictwa regionalne i promocyjne,
− drukarka,

22
− materiały piśmiennicze,
Ćwiczenie 3
Przedstaw Lokalne Organizacje Turystyczne działające na terenie Twojego powiatu
(województwa). Przedstaw projekty i zadania realizowane przez LOT-y.
− drukarka,
− wydawnictwa lokalne, foldery,
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić i przeanalizować zadania Polskiej Organizacji Turystycznej. ¨ ¨
2) wymienić i zaprezentować zadania Regionalnej Organizacji Turystycznej. ¨ ¨
3) wymienić i zaprezentować zadania Lokalnej Organizacji Turystycznej. ¨ ¨

23
4.5.Zadania statutowe organizacji i stowarzyszeń branżowych
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (1950r.) to najstarsze w Polsce
stowarzyszenie skupiające turystów i krajoznawców. Powstało z połączenia Polskiego
Towarzystwa Tatrzańskiego (1873r.) i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1906r.), których
jest prawnym następcą oraz spadkobiercą ich tradycji i dorobku ideowego, a także następcą
prawnym majątku tych towarzystw.
Do celów statutowych PTTK należą m.in.:
1. krzewienie turystyki i krajoznawstwa oraz aktywnych form wypoczynku dzieci i młodzieży,
szczególnie w postaci wędrówek indywidualnych i grupowych, organizacji rajdów, zlotów,
spływów, rejsów oraz kolonii i obozów,
2. podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwoju świadomości
narodowej, obywatelskiej i kulturowej, w tym poprzez współdziałanie z towarzystwami
i organizacjami skupiającymi i opiekującymi się Polakami oraz dziedzictwem kultury polskiej za
granicą,
3. nauka, edukacja, oświata i wychowanie dzieci i młodzieży, szczególnie poprzez kształtowanie
postaw społecznych, upowszechnianie wiedzy o przeszłości, współczesności i perspektywach
rozwoju Polski, szerzeniu kultury turystyki i zapoznawaniu z poznawczymi, wypoczynkowymi
i zdrowotnymi walorami wędrownictwa,
4. upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa, szczególnie przez opiekę
nad miejscami pamięci narodowej i organizację imprez turystycznych związanych
z poznawaniem historii oręża polskiego, a także popieranie wszelkich form wypoczynku
służącego rozwojowi sprawności kultury fizycznej.
Realizując określone statutem cele i zadania PTTK:
1. budzi i pogłębia umiłowanie Polski, jej regionów, kształtuje postawy patriotyczne,
upowszechnia wiedzę o przeszłości, współczesności i perspektywach rozwoju kraju,
2. krzewi zamiłowania krajoznawcze i umiejętności turystyczne,
3. szerzy kulturę turystyki oraz zachęca do wykorzystywania poznawczych, wypoczynkowych
i zdrowotnych walorów wędrownictwa i rekreacji,
4. pomaga w wędrówkach indywidualnych,
5. przyczynia się do wzrostu sprawności psychofizycznej, zwłaszcza młodzieży i osób
niepełnosprawnych,
6. szerzy wiedzę ekologiczną oraz przyczynia się do ochrony środowiska przyrodniczego,
7. aktywnie uczestniczy w obronie dóbr kultury,
8. popularyzuje walory krajoznawcze i turystyczne Polski oraz jej dorobek wśród turystów
zagranicznych oraz ułatwia turystom polskim wyjeżdżającym za granicę poznawanie walorów
krajoznawczych, życia i osiągnięć innych krajów,
9. kultywuje tradycje turystyczne, popularyzuje historię i dorobek PTTK oraz jego poprzedników,
uczestniczy w archiwizowaniu dokumentów związanych z turystyką i krajoznawstwem.
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze zrzesza blisko 70 tys. członków. Działają oni
w ponad 3 tys. kół i klubów PTTK. Koła i kluby tworzą oddziały PTTK – terenowe jednostki
Towarzystwa posiadające osobowość prawną. Obecnie w Polsce działa około 340 oddziałów
PTTK.

24
Bardzo ważnym zadaniem Towarzystwa jest wyznaczanie, znakowanie i konserwacja szlaków
turystycznych. Przez najatrakcyjniejsze tereny w Polsce przebiega prawie 60 tys. kilometrów
wyznaczonych przez PTTK szlaków: pieszych nizinnych , górskich, rowerowych, narciarskich,
wodnych i innych. PTTK dysponuje prawie dwustoma obiektami turystycznymi, w których
znajduje się ponad 20 tys. miejsc noclegowych. Składa się na to 60 domów turysty, 77 schronisk
górskich, 35 stanic i ośrodków turystyki wodnej, 33 ośrodki campingowe oraz 5 zajazdów o różnym
standardzie.
W gestii towarzystwa jest 16 Regionalnych Muzeów, które są ośrodkami tradycji ruchu
turystyczno-krajoznawczego w Polsce.
Bardzo istotną rolę w życiu Towarzystwa i upowszechniania turystyki i krajoznawstwa
spełniają wyspecjalizowane jednostki organizacyjne PTTK – Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej
w Krakowie, Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi oraz Centralna Biblioteka im. K.
Kulwiecia w Warszawie.
PTTK dysponuje systemem szkolenia i doskonalenia kadr dla turystyki kwalifikowanej,
rozwijanej we wszystkich dyscyplinach. W ramach działalności oddziałów, kół i klubów
organizowane są setki rajdów, zlotów, spływów i rejsów.
Polskie Zrzeszenie Hoteli
Rodowód Zrzeszenia sięga roku 1928, kiedy to polscy hotelarze utworzyli Naczelną Organizację
Polskiego Przemysłu Hotelarskiego (NOPPH). Na początku lat sześćdziesiątych XX wieku
z inicjatywy działaczy-hotelarzy powstało Zrzeszenie Polskich Hoteli Turystycznych (19 stycznia
1962 roku), które przekształciło się w Polskie Zrzeszenie Hoteli (12 kwietnia 1996r.)
Cele i zadania PZH zostały określone jako:
− wspieranie rozwoju hotelarstwa i stwarzanie warunków do modernizacji i unowocześniania
obiektów hotelarskich w kraju,
− rozwijanie i utrwalanie etyki zawodowej hotelarzy i tradycji polskiej gościnności,
− ochrona interesów zawodowych hotelarzy, gastronomików, pracowników turystyki
i ośrodków wypoczynkowych, zakładowych,
− upowszechnianie wiedzy zawodowej, szkolenie i kształcenie kadr dla potrzeb branży oraz
wspieranie badań naukowych w tej dziedzinie,
− reprezentowanie polskiego hotelarstwa w kraju i za granicą.
Do osiągnięcia swoich celów Zrzeszenie dążyć będzie m.in. poprzez:
− współdziałanie w opracowaniu krajowych i regionalnych programów rozwoju turystyki,
− współudział w opracowaniu programów i metod kształcenia zawodowego hotelarsko-
gastronomicznego,
− prowadzenie badań nad nowoczesną organizacją, techniką, technologią oraz ekonomiką
zakładów hotelarskich i gastronomicznych,
− wspieranie działań zmierzających do tworzenia i zapewnienia równoprawnego dostępu do
informatycznych sieci rezerwacyjnych,
− prowadzenie działalności wydawniczej,
− udział w kategoryzacji zakładów hotelarskich,
− rekomendacje zakładów hotelarskich i gastronomicznych,
− organizowanie targów, konferencji, wystaw.
− Polskie Zrzeszenie Hoteli przyjęło do realizacji w swoim środowisku zawodowym Kodeks
Etyki Polskiego Hotelarza. Promując najlepsze hotele i produkty PZH ustanowiło system
rekomendacji:
− produktu o szczególnych walorach użytkowych w hotelarstwie,

25
− zakładu hotelarskiego i gastronomicznego.
Polska Izba Turystyki
Polska Izba Turystyki (PIT) jest ogólnopolską organizacją samorządu turystycznego
podmiotów gospodarczych. Działa od 1990 roku.
Do podstawowych zadań Izby należy:
− reprezentowanie interesów gospodarczych swoich członków,
− przyczynianie się do rozwoju turystyki,
− organizowanie działań i współdziałanie w przedsięwzięciach zapewniających materialne
warunki rozwoju gospodarki turystycznej oraz jej doskonalenie,
− podnoszenie poziomu i kultury obsługi turystów,
− kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej.
Izba realizuje swoje zadania przez:
− udzielanie pomocy i porad swoim członkom, organizowanie współpracy między nimi
i wspieranie ich inicjatyw gospodarczych,
− inicjowanie badań rynku turystycznego oraz wyrażanie opinii o projektach rozwiązań
odnoszących się do funkcjonowania gospodarki w zakresie turystyki,
− uczestniczenie w przygotowywaniu projektów aktów normatywnych dotyczących spraw
objętych podstawowymi zadaniami Izby,
− dokonywanie analiz i ocen wdrażania oraz funkcjonowania przepisów prawnych dotyczących
działalności gospodarczej w zakresie turystyki,
− popieranie rozwoju kształcenia zawodowego, wspieranie nauki zawodu w zakładach pracy oraz
inspirowanie i organizowanie dokształcania zawodowego w dziedzinie turystyki,
− delegowanie swoich przedstawicieli, na zaproszenie organów państwowych do uczestniczenia
w pracach instytucji doradczo-opiniodawczych w sprawach turystyki,
− opracowywanie i doskonalenie norm postępowania w obszarze gospodarczym,
− opracowywanie ekspertyz i opinii o zwyczajach dotyczących działalności gospodarczej w
dziedzinie turystyki,
− informowanie o funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych oraz wyrażanie opinii o stanie
rozwoju gospodarczego w dziedzinie turystyki,
− prowadzenie działalności promocyjnej i informacyjnej oraz organizowanie wystaw i wymiany
doświadczeń pomiędzy członkami Izby,
− wykonywanie zadań zastrzeżonych w przepisach prawa dla administracji państwowej
w dziedzinie turystyki, powierzonych Izbie przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia,
− podejmowanie działalności gospodarczej na zasadach określonych ogólnie obowiązującymi
przepisami,
− organizowanie i stwarzanie warunków do rozstrzygania sporów w drodze postępowania
polubownego i pojednawczego oraz uczestniczenie na odrębnie określonych zasadach
w postępowaniu sądowym w związku z działalnością gospodarczą członków Izby.
Członkostwo w Polskiej Izbie Turystyki zapewnia podmiotom gospodarczym (głównie biurom
podróży):
− wszechstronną pomoc w rozwiązywaniu problemów związanych z prowadzeniem działalności
gospodarczej,
− dostęp do bieżących informacji (VAT, UOKIT, szkolenia w zakresie pozyskiwania środków
z UE),
− możliwość udziału w targach turystycznych polskich i zagranicznych na preferencyjnych
zasadach,

26
− informacje o najnowszych tendencjach w światowej turystyce,
− dostęp do wiedzy związanej z prowadzeniem działalności w UE,
− aktywny udział w tworzeniu i realizacji projektów wspierających rozwój polskiej turystyki,
− ścisłą współpracę z instytucjami odpowiedzialnymi za image polskiej turystyki oraz rozwój
przemysłu turystycznego w Polsce, reprezentowanie interesów branży turystycznej w Polsce
i za granicą.
Izba wprowadziła szereg inicjatyw służących wyróżnianiu podmiotów gospodarczych (biur
podróży):
− rekomendacje PIT – wprowadzenie w celu ochrony interesów klientów i zapewnienie im
wysokiego poziomu obsługi przez biura podróży,
− certyfikat PIT – przyznawany na rok wszystkim biurom podróży i agencjom turystycznym
zrzeszonym w PIT. Stanowi dla klientów znak solidności handlowej i profesjonalizmu tych
placówek w przygotowywaniu oferty,
− nagroda „GLOBUS” – stanowi wyróżnienie najciekawszych inicjatyw podjętych
i wdrożonych w zakresie nowoczesnej oferty turystycznej.
Polska Agencja Rozwoju Turystyki Spółka Akcyjna
Polska Agencja Rozwoju Turystyki Spółka Akcyjna istnieje na polskim rynku inwestycji
turystycznych od 1993 roku, jest największym i najstarszym w Polsce podmiotem świadczącym
usługi doradcze i finansowe w zakresie inwestycji turystycznych.
Zgodnie ze statutem spółki przedmiotem i celem działania PART jest uczestniczenie w tworzeniu
i realizacji projektów i programów wspierających rozwój infrastruktury przemysłu turystycznego
oraz wspomaganie rozwoju już istniejących i nowopowstających przedsiębiorstw turystycznych
w Polsce.
Działalność PART S.A. obejmuje:
− działalność konsultingową w zakresie kreowania polskich marek turystycznych, opracowania
strategii rozwoju produktów turystycznych, biznes planów i studiów wykonalności,
− działalność inwestycyjną,
− pośrednictwo inwestycyjne i finansowe- wyszukiwanie źródeł finansowania projektów dla
klientów spółki, kojarzenie partnerów w celu realizacji inwestycji,
− doradztwo w zakresie organizacji, budowy strategii, kompleksową obsługę inwestorów
polegająca na doradztwie prawnym, finansowym oraz poszukiwaniu lokalizacji pod inwestycje
turystyczne,
− działalność wydawniczą.
W obrębie tej działalności realizowane są programy:
− audytu turystycznego – to analiza i ocena istniejących w regionie walorów i atrakcji oraz
infrastruktury turystycznej, zbadanie i określenie aktywności marketingowej oraz wizerunku
regionu na rynku usług turystycznych. Stanowi on podstawę do prac nad rozwojem produktu
turystycznego w ramach strategii turystycznej w danym regionie,
− atrakcyjny region - kompleksowy - program realizacji Marki Regionu oraz rozwoju
turystycznych produktów regionalnych. Ma on na celu przekształcenie anonimowych na mapie
miejsc kraju w wyróżniające się obszary atrakcyjne turystycznie, regiony znane, przyciągające
turystów nie tylko oferta wypoczynku , ale zróżnicowanym , przemyślanym programem
wydarzeń, imprez i produktów,

27
− interaktywna giełda inwestycji turystycznych. Giełda B2B w całości poświęcona sektorowi
turystyki – zamieszczane są wyłącznie oferty dotyczące przedsięwzięć inwestycyjnych
w turystyce.
Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych
Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych zostało utworzone w 1926 roku (jako trzecia
taka organizacja w świecie), reaktywowała swoją działalność w 1959 roku. W Polsce jest
reprezentantem światowego ruchu schronisk młodzieżowych (IYHF).
Podstawowymi celami i zadaniami PTSM są:
− organizowanie i prowadzenie sieci schronisk młodzieżowych,
− upowszechnianie i organizowanie turystyki młodzieżowej w celu zapoznania młodzieży
z historią, przyrodą oraz dorobkiem ojczystego kraju w różnych dziedzinach,
− szkolenie i doskonalenie kadr (dorosłych i młodzieży) dla organizowania turystyki
młodzieżowej i prowadzenia schronisk młodzieżowych,
− współpraca z zagranicznymi stowarzyszeniami schronisk młodzieżowych w szczególności
z Międzynarodową Federacją Schronisk Młodzieżowych (IYHF) i reprezentowanie w Polsce
światowego ruchu schronisk młodzieżowych,
− upowszechnianie w Polsce legitymacji schroniskowej.
Realizacja powyższych zadań dokonuje się poprzez:
− współorganizowanie z władzami oświatowymi 147 całorocznych i ponad 150 sezonowych
schronisk młodzieżowych,
− organizowanie ok.80 „typowych tras PTSM” dla obozów wędrownych (rok 2005 około 700
obozów dla 13 tys. uczestników),
− przygotowanie 5 ogólnopolskich zlotów PTSM dla uczniów, ponad 80 zlotów i imprez
regionalnych i wojewódzkich, ponad 2 tys. imprez środowiskowych (dane za rok 2005).
Polska Federacja Campingu i Caravaningu
Polska Federacja Campingu i Caravaningu jest organizacją społeczną działającą w Polsce od
1964 roku. Od 1965 roku jest członkiem Międzynarodowej Federacji Campingu
i Caravaningu(F.I.C.C.), a od 1982 roku członkiem Europejskiej Organizacji Turystycznej (Europa
Rally). Federacja zrzesza turystów indywidualnych oraz campingi.
Celem statutowym Federacji jest:
1. Rozwijanie i promowanie krajowej i zagranicznej turystyki campingowej, caravaningowej oraz
wypoczynku i rekreacji na campingach.
2. Krzewienie wiedzy i kultury wypoczynku na campingach.
3. Inicjowanie rozwoju bazy campingowej i dbałość o podnoszenie poziomu świadczonych usług.
4. Ochrona praw i interesów turystów i campingów.
Federacja realizuje swoje cele w szczególności przez:
1. Propagowanie i promowanie rozwoju turystyki campingowej i caravaningowej oraz sieci
campingów.
2. Pomoc w organizacji klubów, kół i stowarzyszeń campingowych i caravaningowych.
3. Organizację taniego wypoczynku na campingach w kraju i za granicą.
4. Organizację wyjazdów i uczestnictwo w międzynarodowych zlotach campingu i caravaningu.
5. Prowadzenie seminariów i fachowego poradnictwa dla pracowników campingów, klubów, kół
i sekcji campingowych i caravaningowych w zakresie turystyki campingowej i caravaningowej
oraz organizacji pracy i wypoczynku na campingach.
6. Prowadzenie szkoleń w zakresie turystyki campingowej i caravaningowej dla członków
federacji i pracowników campingu.

28
7. Współpracę międzynarodową.
8. Prowadzenie działalności promocyjnej, wydawniczej i informacyjnej.
9. Wykonywanie zadań zleconych przez jednostki administracji państwowej, samorządowej oraz
organizacje społeczne i gospodarcze, na rzecz rozwoju turystyki campingowej
i caravaningowej.
10. Współpracę z jednostkami administracji państwowej, organizacjami samorządowymi,
społecznymi i gospodarczymi na rzecz turystyki campingowej i caravaningowej.
11. Tworzenie warunków i norm dla rozwoju i funkcjonowania bazy campingowej oraz
opiniowania działalności inwestycyjnych w tym zakresie.
12. Udzielanie rekomendacji oraz prowadzenie ewidencji, klasyfikacji, kontroli bazy campingowej
i weryfikowanie jej zgodnie z wymogami krajowymi i zagranicznymi.
13. Prowadzenie badań nad rozwojem turystycznego ruchu campingowego, caravaningowego oraz
ekonomiką campingu.
14. Inicjowanie produkcji i opiniowanie sprzętu turystycznego.
15. Działalność konsultingową w zakresie prowadzenia campingu i caravaningu oraz organizacji
ruchu campingowego i caravaningowego.
16. Prowadzenie innych przedsięwzięć i czynności, jakie okażą się niezbędne i celowe dla rozwoju
turystyki campingowej i caravaningowej.
17. Rozwijanie zainteresowań turystycznych poprzez działanie komisji campingu i caravaningu.
Działalność federacji wzbogaca wszechstronnie polską turystykę. Organizując wiele imprez
federacja umożliwia jego uczestnikom zapoznanie się z turystyką kwalifikowaną i krajoznawczą,
daje możliwość pogłębiania odkrytych pasji, rozwijania zainteresowań, budowania pewnego stylu
życia.
Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR) zostało założone w 1952 roku jako
kontynuator Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, utworzonego w 1909 roku
przez Mariusza Zaruskiego i Klemensa Bachledę. W roku 1991 TOPR wyodrębniło się z GOPR,
reaktywując swoją działalność.
Celem Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego jest:
1. niesienie pomocy ludziom w górach , których życie lub zdrowie jest zagrożone,
2. zapobieganie wypadkom w górach,
3. ochrona środowiska górskiego.
Cele GOPR realizowane są poprzez:
1. organizowanie i prowadzenie służby ratowniczej, w tym:
− zrzeszanie i szkolenie ratowników górskich,
− wykonywanie działalności ratowniczej,
− tworzenie i utrzymywanie stacji i punktów ratunkowych,
− pomoc przy likwidacji skutków klęsk żywiołowych i katastrof,
− doskonalenie i rozwijanie ratownictwa górskiego,
− zapewnienie warunków pełnienia górskiej służby ratowniczej,
− współpracę z organizacjami krajowymi i zagranicznymi.
2. prowadzenie działalności zapobiegawczej, w tym:
− kontrolowanie przestrzegania warunków bezpieczeństwa dla osób przebywających w górach,
− ogłaszanie alarmów lawinowych i innych stanów zagrożenia,

29
− programowanie i prowadzenie działalności profilaktycznej w zakresie bezpieczeństwa osób
przebywających w górach,
− prowadzenie działalności informacyjnej oraz instruktażowej w zakresie: warunków
atmosferycznych, bezpieczeństwa, zapobiegania wypadkom oraz krzewienia zasad
prawidłowego zachowania się w górach,
− współpracę z organami administracji, samorządami terytorialnymi, organizacjami
społecznymi, gospodarczymi, naukowymi oraz ze służbami publicznymi.
3. ochronę naturalnego środowiska górskiego , w tym:
− wnioskowanie w sprawach zagrożeń środowiska górskiego,
− współpracę z jednostkami zajmującymi się ochroną środowiska naturalnego.
Bardzo istotną jest działalność profilaktyczno-propagandowa prowadzona przez GOPR w
trosce o turystów przebywających w górach. Obejmuje ona zbiór tematycznych informacji
upowszechnionych m.in. na stronach internetowych:
− zimowe zagrożenie,
− wskazówki dla turystów,
− dekalog narciarski,
− pierwsza pomoc,
− jak wezwać pomoc,
− co warto zabrać w góry,
− pogoda w górach.
Regionalne Izby Turystyczne
Regionalne Izby Turystyczne są organizacjami samorządu gospodarczego, zarejestrowanymi na
podstawie ustawy o izbach gospodarczych z 1989 roku, są niezależne od Polskiej Izby Turystyki.
Zakres oddziaływania terytorialnego regionalnej izby turystycznej obejmuje najczęściej obszar
jednego województwa. Do podstawowych zadań Regionalnej Izby Turystycznej należy:
− stworzenie warunków do rozwoju turystyki na terenie ich działania,
− reprezentowanie interesów swoich członków,
− popieranie kształcenia zawodowego pracowników turystyki,
− uczestnictwo w pracach doradczo – opiniodawczych w dziedzinie turystyki,
− organizowanie badań rynku turystycznego,
− podnoszenie poziomu usług turystycznych,
− kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej w turystyce,
− dokonywanie ocen wdrażania i funkcjonowania przepisów prawnych dotyczących prowadzenia
działalności w turystyce,
− prowadzenie działalności promocyjnej w dziedzinie turystyki.
W 1996 roku izby regionalne utworzyły Radę Konsultacyjną Izb Turystyki. Kontynuację
współpracy turystycznych samorządów stanowi Rada Krajowa Izb Turystyki w Polsce powołana do
życia na mocy porozumienia w 2004 roku. Radę Krajową Izb Turystyki ( RKIT ) utworzyło
11 organizacji gospodarczych samorządu turystycznego z siedzibami w Bielsku–Białej, Krakowie,
Katowicach, Lublinie, Łodzi, Nowym Sączu, Poznaniu, Szczecinie (2), Wrocławiu oraz Warszawie.
Celem działania Rady jest:
− organizowanie i tworzenie jednolitej reprezentacji turystycznego samorządu gospodarczego na
szczeblu ogólnokrajowym,
− reprezentowanie interesów sygnatariuszy porozumienia i ich członków wobec administracji
rządowej, samorządu terytorialnego, organizacji ogólnopolskich i międzynarodowych,

30
− inicjowanie i organizowanie działań wspierających rozwój gospodarki turystycznej, promocji
turystycznej, rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej.
Rada realizuje swoje cele przez:
− udzielanie pomocy i porad swoim członkom, organizowanie współpracy między nimi
i wspieranie ich inicjatyw gospodarczych,
− inicjowanie badań rynku turystycznego oraz wyrażanie opinii o projektach rozwiązań
odnoszących się do funkcjonowania gospodarki w zakresie turystyki,
− uczestniczenie w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie turystyki
i dbałość· o wprowadzanie rozwiązań prawnych i finansowych, sprzyjających rozwojowi
turystyki w Polsce,
− współtworzenie warunków rozwoju gospodarki turystycznej oraz doskonalenie jej zarządzania,
− dokonywanie analiz i ocen wdrażania oraz funkcjonowania przepisów prawnych dotyczących
działalności gospodarczej w zakresie turystyki,
− inspirowanie, organizowanie i wspieranie rozwoju kształcenia zawodowego w turystyce,
− delegowanie swoich przedstawicieli do uczestnictwa w pracach instytucji stanowiących
i opiniodawczych,
− informowanie o funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych oraz wyrażanie opinii o stanie
rozwoju turystyki w Polsce,
− promocję działalności Rady i jej członków – sygnatariuszy.
Stowarzyszenie „Konferencje i Kongresy w Polsce”
Stowarzyszenie „Konferencje i Kongresy w Polsce” istnieje od 1998 roku i reprezentuje istotne
interesy i ambicje sektora turystyki biznesowej w Polsce, a w szczególności osób prawnych
i fizycznych związanych z organizacją kongresów, konferencji, imprez motywacyjnych, podróży
biznesowych oraz targów i wystaw. Stowarzyszenie to skupia około 80 członków zwyczajnych
(osób fizycznych) i wspierających (osób prawnych). Stowarzyszenie współdziała z władzami
administracji rządowej i samorządowej branży turystycznej, przede wszystkim z Convention
Bureau of Poland Polskiej Organizacji Turystycznej oraz innymi organizacjami działającymi
w imieniu i na rzecz profesjonalnych organizatorów konferencji w Polsce i zagranicą.
Główne cele statutowe to:
− wspieranie rozwoju usług konferencyjnych i kongresowych w Polsce , szczególnie poprzez
rozwój produktów markowych i zwiększanie ich konkurencyjności na rynku krajowym
i zagranicznym,
− pomoc w podnoszeniu profesjonalnej wiedzy i umiejętności zrzeszonych członków
w zakresie organizowania konferencji, kongresów i imprez motywacyjnych,
− umacnianie pozycji zawodowej i społecznej specjalistów zajmujących się zawodowo
organizowaniem w/w imprez,
− tworzenie forum w nawiązywaniu kontaktów różnych grup zawodowych związanych
z przygotowaniem i realizacją w/w imprez, a w szczególności:
− organizatorów konferencji, kongresów i imprez motywacyjnych,
− reprezentantów firm, instytucji i stowarzyszeń, które w ramach swej działalności
organizują samodzielnie lub zlecają organizację imprez jak wyżej,
− gestorów obiektów konferencyjnych,
− gestorów specjalistycznego sprzętu konferencyjnego,
− tworzenie forum uzgadniania wspólnych działań dla osiągania statutowych celów,
− promocja ofert konferencyjnych i kongresowych jako produktów markowych,
− reprezentowanie interesów przedsiębiorców i innych osób zrzeszonych w stowarzyszeniu,
w zakresie ich udziału w rozwijaniu usług konferencyjnych i kongresowych,
− wspieranie realizacji Strategii Rozwoju Narodowego Produktu Turystycznego.

31
Główne formy działania stowarzyszenia to:
− inspirowanie działań zmierzających do rozwoju w Polsce infrastruktury niezbędnej dla
organizowania konferencji, kongresów i imprez motywacyjnych oraz podnoszenia jakości
świadczonych usług,
− organizowanie, współdziałanie samorządu terytorialnego, administracji rządowej, organizacji
społecznych i gospodarczych, w celu współtworzenia warunków i podstaw prawnych dla
rozwoju usług konferencyjnych i kongresowych,
− propagowanie konferencji, kongresów i imprez motywacyjnych oraz innych form turystyki
biznesowej jako elementów rozwoju gospodarczego, udział w realizacji lokalnych,
regionalnych oraz centralnych inicjatyw i programów związanych z rozwojem gospodarczym,
− prowadzenie badań rynkowych, analiz i monitorowania ruchu osobowego turystyki biznesowej,
a także przygotowanie analiz rynkowych dla lokalnych przedsięwzięć w turystyce, w tym w
inwestycjach turystycznych,
− opracowanie oraz wdrażanie jednolitych wysokich standardów usług konferencyjnych
i kongresowych, popularyzacja wiedzy i nowoczesnych rozwiązań technicznych,
technologicznych i organizacyjnych stosowanych w organizowaniu imprez,
− udział w targach i wystawach, organizowanie objazdów studyjnych dla dziennikarzy
i przedsiębiorców turystycznych,
− rejestracje wspólnych znaków towarowych oraz opracowanie regulaminów ich stosowania,
a także ochronę prawną oznaczeń regionalnych i branżowych zapewniających o wysokiej
jakości usług,
− tworzenie lub współtworzenie systemu informacji turystycznej oraz systemu rezerwacji
i sprzedaży,
− działalność szkoleniowa, wydawnicza i wystawiennicza,
− współpraca z innymi osobami lub instytucjami zajmującymi się rozwijaniem produktów
markowych turystyki polskiej,
− stowarzyszenie może podejmować działalność gospodarcza, z której dochód jest przeznaczony
na realizację celów statutowych,
− stowarzyszenie od początku powstania patronuje Targom Obiektów i Usług Konferencyjno-
Szkoleniowych BFT-Business Tourism Fairs, które są jego flagową imprezą.
Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”
Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” została powołana w 1996 roku
jako organizacja reprezentująca regionalne i lokalne stowarzyszenia agroturystyczne na szczeblu
krajowym.
Federacja podejmuje rozmaite działania szerzące idee wypoczynku na wsi i promujące
gospodarstwa agroturystyczne. Działa w kierunku zrównoważonego rozwoju turystyki wiejskiej
przy zachowaniu dziedzictwa kulturowego polskiej wsi, ochrony środowiska i krajobrazu.
Integracja środowiska wiejskiego, informowanie mieszkańców wsi o możliwościach agroturystyki,
dbałość o dobrą jakość wiejskiej bazy noclegowej – to główne cele organizacji. Federacja otwarta
jest na współpracę z organizacjami i instytucjami oraz agendami rządowymi zainteresowanymi
rozwojem wsi i turystyki.
Podstawowymi zadaniami federacji są:
− wskazywanie społeczności wiejskiej alternatywnych źródeł dochodu,
− uświadamianie, iż zachowanie i rozwój tradycji kulturalnych jest ważnym elementem wiejskiej
oferty turystycznej,

32
− popularyzowanie poglądu, że rozwój turystyki jest wielką szansą dla polskiej wsi, która musi
się zmienić, aby sprostać wymaganiom XXI wieku i uczestnictwa w Unii Europejskiej.
PFTW „Gospodarstwa Gościnne” dokonuje kategoryzacji gospodarstw agroturystycznych
według kryteriów przyjętych w krajach UE. Gospodarstwa dobrowolnie poddają się kontroli i
uzyskują kategorie od standardu do trzech gwiazdek. W zamian za ocenę kwatery prezentowane są
w Atlasie Agroturystycznym. Obecnie w 39 stowarzyszeniach należących do federacji zrzeszonych
jest 2,2 tys. gospodarstw agroturystycznych, z czego 600 ma aktualną rekomendację.
1. Co daje turystyce polskiej działalność krajowych stowarzyszeń i organizacji turystycznych?
2. Jakie organizacje skupiają biura podróży?
3. Jakie stowarzyszenia specjalizują się w turystyce młodzieżowej?
4. Wyjaśnij pojęcie agroturystyka?
5. Jakie korzyści daje przynależność do organizacji i stowarzyszeń branżowych?
6. Które organizacje ratują życie turystom?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj działanie stowarzyszeń, organizacji turystycznych działających w Twoim
mieście.
3) zapoznać się z niezbędnymi materiałami promocyjnymi organizacji i stowarzyszeń w twoim
mieście,
4) wykonać ćwiczenie,
− drukarka,
− foldery stowarzyszeń, organizacji turystycznych,
Ćwiczenie 2
Wybierz izbę turystyczną, dokonaj analizy jej działania, przedstaw jej zadania oraz jakie
podmioty gospodarcze skupia .

33
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) zapoznać się z niezbędnymi materiałami (strony www., foldery ),
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) dokonać prezentacji swojej pracy,
5) dokonać oceny pracy.
− drukarka,
− zeszyt przedmiotowy,
Ćwiczenie 3
Wybierz organizację turystyczną, do której chciałbyś należeć (należysz). Zaprezentuj jej
historię, cele, działalność na szczeblu lokalnym.
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) zapoznać się z materiałami promocyjnymi wybranej organizacji turystycznej,
Wyposażenie stanowiska pracy :
− drukarka,
− materiały promocyjne wybranej organizacji turystycznej,
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) scharakteryzować organizacje turystyczne realizujące
turystykę młodzieżową.
¨ ¨
2) wymienić organizacje turystyczne skupiające biura
podróży.
¨ ¨
3) omówić działalność profilaktyczną organizacji
turystycznych działających w górach.
¨ ¨
4) podać jakie korzyści wynikają z przynależności do
PTTK i PTSM młodzieżowego turysty.
¨ ¨

34
5) podać jakie organizacje turystyczne działają na obszarze
Twojego powiatu.
¨ ¨
6) wymienić podmioty gospodarcze, organizacje
turystyczne należące do Lokalnej Organizacji
Turystycznej na terenie Twojej gminy ( powiatu).
¨ ¨
7) scharakteryzować gospodarstwa agroturystyczne
działające w Twoim powiecie.
¨ ¨

35
4.6. Podstawowe zadania międzynarodowych organizacji
turystycznych
Światowa Organizacja Turystyki (UN World Tourism Organization – UNWTO) rozpoczęła
swoja działalność w 1975 roku i jest spadkobierczynią International Union of Official Travel
Organisations (IUOTO)- przemianowanej po II wojnie światowej z International Congress of
Official Tourist Traffic Associations, który powstał w 1925 roku w Hadze. Polska znalazła się
wśród członków – założycieli Organizacji.Od 2003 roku UNWTO stała się wyspecjalizowaną
agendą ONZ.
UNWTO jest międzynarodową organizacją międzyrządową, jednak w jej pracach biorą udział także
podmioty sektora prywatnego, które mogą uzyskać statut członka afiliowanego. Pełne członkostwo
posiada obecnie 150 suwerennych państw, z których każde reprezentowane jest przez narodową
administrację turystyczną.
Organami WTO są Zgromadzenie Ogólne (sesja Zgromadzenia odbywa się co dwa lata), Rada
Wykonawcza oraz Sekretarz Generalny. Bardzo istotna jest również praca odbywająca się na
poziomie Komisji Regionalnych, Komitetów oraz współpraca członków afiliowanych.
Podstawowym celem Organizacji jest promocja i rozwój turystyki. UNWTO pełni rolę
globalnego forum współpracy dla decydentów sektora turystyki oraz katalizatora wymiany wiedzy
i doświadczeń. Zakres działalności organizacji jest szeroki i obejmuje między innymi:
− tworzenie propozycji regulacji i przedsięwzięć mogących mieć korzystny efekt dla rozwoju
turystyki,
− badania statystyczne,
− liczne seminaria związane z poszczególnymi aspektami działalności UNWTO,
− Radę Biznesu – forum współpracy z przedsiębiorcami sektora prywatnego,
− badania nad wykorzystaniem technik „IT” dla rozwoju turystyki,
− działalność edukacyjną – rozwój wiedzy, współpracę z instytucjami sektora edukacji i
szkolenia kadr dla turystyki,
− pomoc krajom najuboższym,
− działania mające na celu praktyczne wykorzystanie zasad Kodeksu Etycznego dla Turystyki,
opracowanego przez UNWTO w 1999 roku i rekomendowanego przez Zgromadzenie Ogólne
ONZ do stosowania ,
− regularne publikacje tematyczne – dostępne także poprzez bibliotekę internetową UNWTO,
będącą częścią portalu organizacji.
UNWTO ustanowiła dzień 27 września jako Światowy Dzień Turystyki – święto szeroko
rozumianego sektora turystyki: biur podróży, hotelarzy, przewoźników, pilotów wycieczek,
przewodników, instruktorów i ratowników górskich i wodnych.
Członkowie afiliowani:
UNWTO zrzesza obecnie ponad 300 członków afiliowanych, reprezentujących instytucje i
przedsiębiorstwa sektora międzyrządowego oraz pozarządowego. Są oni reprezentowani w ramach
prac organów organizacji i przedstawiają regularnie wspólny raport i sugestie dotyczące
dotychczasowych i dalszych działań UNWTO.

36
Praca członków afiliowanych odbywa się przy podziale na trzy grupy tematyczne:
1. Rada Biznesu (Business Council) .
Celem głównym Rady jest rozwój współpracy pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym.
Zadania obejmują między innymi:
− doradztwo w sprawie przygotowywania i kształtowania programu prac UNWTO,
− reprezentowanie sektora prywatnego w pracach organów UNWTO i tworzenie forum dialogu
publiczno-prywatnego,
− monitorowanie zmian rynku i prognozowanie sektora turystycznego,
− przygotowywanie publikacji analitycznych i o charakterze doradczym oraz seminariów.
2. Radę d/s Edukacji (Education Council) – w ramach Rady współpracują instytucje badawcze oraz
szkoły w celu wspierania działań UNWTO mających na celu rozwój jakości kształcenia kadr dla
turystyki.
3. Radę d/s Destynacji (turystycznych) (Destional Council )
Aktualnie są prowadzone prace Grupy Roboczej ds. Zarządzania Destynacjami, która pełni rolę
doradczą do czasu powstania Rady ds. Destynacji. Działania grupy obejmują precyzowanie zaleceń
przy opracowywaniu strategii UNWTO dotyczącej zarządzania destynacjami turystycznymi, a także
identyfikowanie głównych problemów globalnych w tym zakresie i zapewnienie forum do
wymiany doświadczeń oraz sprawdzonych praktyk.
Korzyści wynikające z uzyskania statutu członka afiliowanego UNWTO to między innymi:
− dostęp do znaczącego międzynarodowego forum decydentów sektora turystyki, jakim jest
UNWTO,
− możliwość stosowania logo UNWTO,
− możliwość ubiegania się o patronat organizacji nad prowadzonymi przez siebie programami i
organizowanymi wydarzeniami,
− bezpłatny dostęp do szkoleń i seminariów,
− publikacje, materiały i dane statystyczne – bezpłatne lub po obniżonych kosztach,
− ułatwiona w praktyce współpraca z analogicznymi instytucjami w innych państwach , także
zrzeszonych w UNWTO (np. w zakresie wymiany między szkołami),
− zamieszczenie nazwy instytucji (oraz adresu, podstawowych danych, linków internetowych) na
stronie organizacji.
Światowa Rada Podróży i Turystyki (WTTC – World Travel and Tourism Council)
Światowa Rada Podróży i Turystyki (WTTC) jest organizacją zrzeszającą przedsiębiorców
działających w branży turystycznej na całym świecie. Celem organizacji jest uświadamianie
znaczenia turystyki w gospodarce światowej i gospodarce poszczególnych państw i regionów.
WTTC zajmuje się opracowywaniem danych dla 174 państw i terytoriów zależnych z zakresu
rachunku satelitarnego turystyki, tj. pełnego oszacowania udziału sektora turystyki i podróży
w gospodarce światowej i gospodarkach poszczególnych krajów. Dane opracowywane przez
WTTC dotyczą udziału turystyki w tworzeniu Produktu Krajowego Brutto (PKB), zatrudnieniu oraz
wielkości popytu turystycznego. Wszystkie bieżące opracowania sporządzane są wraz
z prognozami na okres dziesięcioletni.
Europejska Komisja Turystyki (ETC – Europeen Travel Commission)
Organizacja powołana do życia w 1948 roku w celu promowania podróży na tereny krajów
Europy Zachodniej, zwłaszcza ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Japonii, Ameryki Południowej
i Australii. Wspiera europejską współpracę w zakresie turystyki międzynarodowej, wymiany
informacji, podejmowania i zamawiania badań. Jej członkami są Narodowe Organizacje
Turystyczne z 34 krajów europejskich.

37
Eurostat. Europejski Urząd Statystyczny ( European Statistical Office )
Organ pomocniczy Komisji Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu, powstał w 1972 roku.
Obowiązujące aktualnie zasady jego działalności zostały ustanowione w 1987 roku na mocy
Jednolitego Aktu Europejskiego.
Eurostat zajmuje się sporządzaniem :
− prognoz i analiz statystycznych dotyczących obszaru Unii Europejskiej, istotnych do
podejmowania decyzji przez organy wspólnotowe,
− koordynowaniem i monitorowaniem prac narodowych urzędów statystycznych w celu
unifikacji stosowanych przez nie metod badań,
− konsolidowaniem statystyk państw członkowskich.
Do kompetencji Eurostatu zaliczamy także analizowanie i prognozowanie tendencji rozwoju
Unii Europejskiej.
Eurostat składa się z Terminalu Danych (Bruksela) i Biura Informacyjnego (Luksemburg)
przygotowującego dane dla instytucji kierowniczych Unii Europejskiej (udostępniane później opinii
publicznej.
Światowa Federacja Narodowych Związków Biur Podróży (UFTAA – Universal Federation of
Tavel Agents Associations)
Międzynarodowa organizacja założona w 1966 roku w wyniku połączenia Międzynarodowej
Federacji Agencji Podróży (International Federation of travel Agencies) i Światowej Organizacji
Stowarzyszeń Agentów Podróży (Universal Organization of travel Agents Associations).
Celem UFTAA jest prowadzenie negocjacji w imieniu branży i biur podróży. Zrzesza krajowe
stowarzyszenia biur podróży podzielone na grupy regionalne. Reprezentuje ponad 50 000 członków
z ponad 80 krajów. Członkiem UFTAA jest Polska Izba Turystyki.
Międzynarodowa Federacja Schronisk Młodzieżowych IYHF – International Youth Hostel
Federation.
Organizacja założona w 1932 roku jako Międzynarodowe Stowarzyszenie Schronisk
Młodzieżowych ( International Youth Hostels Association). Obecną nazwę przyjęła w 1942 roku.
Koordynuje działalność krajowych stowarzyszeń schronisk młodzieżowych . Zapewnia wymianę
informacji, popiera rozwój schronisk młodzieżowych. Zrzesza stowarzyszenia krajowe z ponad 70
państw całego świata. Członkiem – założycielem tej organizacji jest Polskie Towarzystwo
Schronisk Młodzieżowych. Międzynarodowa legitymacja IYHF/ PTSM umożliwia uzyskanie
zniżek w schroniskach IYHF w krajach członkowskich oraz bezpłatnych bądź ulgowych wstępów
do muzeów i obiektów zabytkowych.
Międzynarodowa Organizacja Stowarzyszeń Hoteli i Restauracji (HoReCa) – International
Organization of Hotel and Restaurant.
Jest to międzynarodowa organizacja branżowa powstała w 1949 roku jako Międzynarodowy
Związek Krajowych Stowarzyszeń Hotelarzy, Restauratorów i Właścicieli Kawiarń (International
Union of National Associations of Hotel, Restaurant and Cafe Keepers). Celem HoReCa jest
połączenie wysiłków krajowych organizacji skupiających hotelarzy i restauratorów w celu
rozwijania usług w interesie publicznym oraz obrona tych interesów na międzynarodowych
rynkach.

38
Stowarzyszenie Międzynarodowego Transportu Lotniczego – IATA ( International Air
Transport Association )
Organizacja międzynarodowa zrzeszająca linie lotnicze, założona w 1945 roku w celu
popierania bezpiecznego, regularnego i oszczędnego lotniczego transportu pasażerskiego oraz w
celu ułatwienia współpracy międzynarodowych przewoźników.
Do organizacji należą członkowie czynni (zaangażowani w operacje międzynarodowe)
i członkowie stowarzyszeni (krajowe linie lotnicze). Od 1978 roku wszyscy członkowie uczestniczą
w działaniach stowarzyszenia branżowego nie związanego z taryfami, podczas gdy uczestnictwo
w koordynacji międzynarodowych taryf i stawek jest dobrowolne.
Stowarzyszenie Szkół Hotelarsko-Turystycznych AEHT jest międzynarodową organizacją
pozarządową posiadająca status konsultanta przy Radzie Europy.
Głównym celem tego stowarzyszenia jest promowanie europejskiego spojrzenia na świat
poprzez:
− zapewnienie środków komunikacji pomiędzy europejskimi szkołami hotelarsko-turystycznymi,
− upowszechnianie informacji o wychowaniu w duchu gościnności w innych krajach,
− zachęcanie do wymiany uczniów i nauczycieli,
− ustanawianie bliższych kontaktów pomiędzy szkołami a przedsiębiorstwami,
− korzystanie ze wspólnych metod nauczania , materiałów , wiedzy i umiejętności.
AEHT swoją działalnością obejmuje wszystkie szczeble systemu edukacyjnego, tj. nie tylko
dyrekcje szkół, ale też grono pedagogiczne i uczniów.
Dla zaspokojenia potrzeb w/w uczestników organizuje się różnorodne spotkania, warsztaty
szkoleniowe i konkursy zawodowe.
Organem kierowniczym jest Komitet Wykonawczy (Comite Direkteur) , w skład którego
wchodzi jeden przedstawiciel z każdego kraju członkowskiego. Członkowie wybierają
Przewodniczącego oraz wiceprzewodniczących. Wyznacza się również Sekretarza Generalnego
oraz Skarbnika. Przewodniczący, Wiceprzewodniczący, Sekretarz Generalny i Skarbnik tworzą
Komitet Zarządzający (Bureau).
Role członków Komitetu Zarządzającego oraz Komitetu Wykonawczego określają statut oraz
regulamin stowarzyszenia. Wszyscy członkowie stowarzyszenia mają wgląd w protokoły
z posiedzeń Komitetu Wykonawczego.
W 1988 roku, w chwili zakładania Stowarzyszenia , AEHT skupiało 24 szkoły z 16 krajów
europejskich. W ciągu minionych lat liczba członków znacznie się zwiększyła i obecnie wynosi 320
szkół reprezentujących ponad 30 krajów.
1. Która organizacja międzynarodowa jest wyspecjalizowaną w zakresie turystyki agendą ONZ?
2. Kto ustanowił Światowy Dzień Turystyki i kiedy jest obchodzony?
3. Wymień podstawowy zakres działalności UNWTO?
4. Która z polskich organizacji należy do UFTAA?
5. Jakiej organizacji międzynarodowej członkiem-założycielem jest PTSM?
6. Jaka organizacja międzynarodowa koordynuje międzynarodowe taryfy i stawki lotnicze?

39
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw w formie prezentacji cele i zadania Światowej Organizacji Turystyki.
3) zastosować się do polecenia,
− drukarka,
− stanowisko komputerowe z niezbędnym oprogramowaniem i podłączeniem do internetu.
Ćwiczenie 2
Dokonaj analizy warunków i możliwości przystąpienia Twojej szkoły do Europejskiego
Stowarzyszenia Szkół Hotelarsko-Turystycznych /AEHT/. Wyniki pracy przedstaw na forum klasy.
− drukarka,
− informacje ze strony internetowej AEHT,
− informacje o Twojej szkole.
Ćwiczenie 3
Na podstawie wiadomości z poradników oraz innych źródeł przygotuj w 4-osobowych grupach
pozytywy (korzyści) przynależności do organizacji międzynarodowych.
Grupa I : UNWTO - Polska
Grupa II: UFTAA -PIT
Grupa III: PTSM - IYHF
Grupa IV: FICC - PFCC

40
Wyniki pracy przedstaw na forum klasy.
− drukarka,
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić międzynarodową organizację międzyrządową.
2) scharakteryzować znaną Ci międzynarodową organizację
realizującą turystykę młodzieżową.
3) podać i opisać jaka organizacja zajmuje się
sporządzaniem prognoz i analiz statystycznych
dotyczących obszaru Unii Europejskiej dla organów
wspólnotowych.
4) określić organizację międzynarodową i jej zadania,
której członkiem jest Polska Izba Turystyki.
5) opisać współpracę PTSM i IYHF.
6) podać, które biuro podróży z terenu Twojej gminy
(powiatu, województwa)jest organem IATA, na czym
polega wzajemna współpraca.
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨

41
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to pytania: otwarte, z luką
i wielokrotnego wyboru. Poprawna jest jedna odpowiedź , w niektórych zadaniach ilość
poprawnych odpowiedzi może być więcej niż jedna.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na
później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia

42
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Podstawowym aktem prawnym regulującym działalność usług turystycznych jest:
a) ustawa o Polskiej Organizacji Turystycznej.
b) ustawa o usługach turystycznych.
c) dokument rządowy strategia rozwoju turystyki na lata 2007-2013.
d) dyrektywa Rady Europy nr 90/314|EWG.
2. Organem wykonawczym w odniesieniu do działu turystyka na szczeblu centralnym jest:
a) Departament Turystyki Ministerstwa Gospodarki.
b) Wojewoda.
c) Ministerstwo Gospodarki.
d) Polska Agencja Rozwoju Turystyki.
3. Minister właściwy do spraw turystyki jest odpowiedzialny za opracowanie projektów,
nowelizacji, wdrażanie, nadzór merytoryczny oraz monitorowanie następujących aktów
prawnych:
− ..............................................................................,
− ..............................................................................,
− ...............................................................................
4. Prawo kontroli obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie posiada:
a) marszałek województwa.
b) starostwo.
c) wojewoda.
d) ministerstwo.
5. Kategorię hotelom nadaje:
a) wójt gminy.
b) marszałek województwa.
c) wojewoda.
d) Polskie Zrzeszenie Hoteli.
6. Podstawowe informacje o biurze podróży (organizatorze turystyki lub pośredniku
turystycznym) możemy znaleźć w……....................................................., który na terenie
każdego województwa prowadzi……................................................ .
7. Narodową Organizacją Turystyczną w Polsce jest:
a) Polska Izba Turystyki.
b) Polska Organizacja Turystyczna.
c) Polska Agencja Rozwoju Turystyki.
d) Departament Turystyki.

43
8. Polska Izba Turystyki to:
a) wyspecjalizowana agenda Polskiej Organizacji Turystycznej.
b) związek polskich biur podróży.
c) ogólnopolska izba gospodarcza branży turystycznej.
d) izba turystów polskich.
9. Najstarszą organizacją turystyczną w Polsce jest:
a) Polskie Zrzeszenie Hoteli.
b) Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych.
c) Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe.
d) Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze.
10. Polska Agencja Rozwoju Turystyki jest podmiotem gospodarczym świadczącym usługi
doradcze i finansowe w zakresie
a) marketingu i promocji.
b) targów i kongresów.
c) inwestycji turystycznych.
d) rozwoju stowarzyszeń turystycznych.
11. Wspieranie rozwoju hotelarstwa i stwarzanie warunków do modernizacji i unowocześniania
obiektów hotelarskich to cel:
a) Departamentu Hoteli i Moteli w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego.
b) Polskiego Zrzeszenia Hoteli.
c) Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych.
d) Polskiej Federacji Campingu i Caravaningu.
12. Skrót w języku angielskim UNWTO oznacza:
a) światowa organizacja handlu.
b) organizacja turystyczna ONZ.
c) światowa organizacja turystyki.
d) światowa organizacja biur podróży.
13. Zachęcenie do wymiany uczniów i nauczycieli, korzystanie ze wspólnych metod nauczania,
upowszechnianie informacji o wychowaniu w duchu gościnności w innych krajach to cele:
a) UFTAA.
b) IYHF.
c) AEHT.
d) IATA.
14. Międzynarodowa legitymacja jakiej organizacji turystycznej umożliwia uzyskanie zniżek w
schroniskach?
a) HoReCa.
b) WTTC.
c) ETC.
d) IYHF.

Technik.obslugi.turystycznej 341[05] z1.03_u

Technik.obslugi.turystycznej 341[05] z1.03_u

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (16)

Similar to Technik.obslugi.turystycznej 341[05] z1.03_u

Similar to Technik.obslugi.turystycznej 341[05] z1.03_u (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

Technik.obslugi.turystycznej 341[05] z1.03_u