1. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
1
Moduł VI
Komplementarne usługi turystyczne
Wprowadzenie
1. Usługi przewodnictwa turystycznego
2. Usługi pilotażu
3. Usługi rekreacyjno-sportowe
4. Usługi kulturalno-rozrywkowe
5. Usługi informacyjne
6. Inne usługi turystyczne
Bibliografia
2. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
2
Wprowadzenie
Komplementarne usługi turystyczne stanowią uzupełnienie usług podstawowych,
umożliwiają i ułatwiają korzystanie z walorów turystycznych oraz zaspokajają potrzeby
rekreacyjno-sportowe i kulturalno-rozrywkowe turystów.
3. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
3
1. Usługi przewodnictwa turystycznego
Usługa przewodnictwa turystycznego obejmuje
oprowadzanie turystów lub odwiedzających, udziela-
nie fachowej i aktualnej informacji o kraju, odwiedza-
nych miejscowościach, obszarach i obiektach, spra-
wowanie opieki nad turystami lub odwiedzającymi w
zakresie wynikającym z umowy.
Przewodnik turystyczny górski oprowadza tury-
stów po obszarach górskich, w tym szlakach górskich,
zapoznając ich z walorami przyrodniczymi, kulturo-
wymi, dbając w szczególności o ich bezpieczeństwo
na szlaku i zapewniając im w razie potrzeby pomoc.
Międzynarodowy przewodnik wysokogórski pro-
wadzi i szkoli turystów podczas wyjść wspinaczko-
wych i alpinistycznych, podczas zjazdów narciarskich
i snowboardowych oraz podczas pokonywania stro-
mych koryt rwących potoków górskich i wodospadów
przy użyciu technik alpinistycznych bez sprzętu pływającego.
Przewodnik turystyczny miejski oprowadza turystów, udzielając informacji o mieście
i poszczególnych obiektach, o ich historii i tradycji, a także o związkach z resztą kraju.
Przewodnik terenowy przekazuje in-
formacje o geografii, historii, gospodarce,
kulturze danego regionu.
W czasie pracy przewodników obowiązują
następujące zasady:
na trasach turystycznych prze-
wodnicy pozdrawiają się wzajem-
nie,
turyści poruszają się z grupą we-
dług obowiązującego kierunku
zwiedzania, a w razie potrzeby ustawiają się w kolejce, a nie obok,
chcąc wyprzedzić/wyminąć drugą grupę, pyta się prowadzącego przewodnika o
zgodę,
4. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
4
w sąsiedztwie drugiej grupy ścisza się głos, by nie przeszkadzać tej grupie w od-
biorze komentarza przewodnika,
nie wypowiada się głośno przy grupie uwag o pracy koleżanek i kolegów,
nie mówi się źle o gospodarzach obiektów, po których się oprowadza,
nie prowadzi się głośnej dyskusji z drugim przewodnikiem przy grupie,
unika się sytuacji, które mogłyby robić złe wrażenie na grupie,
unika się komentarzy politycznych, religijnych,
przy odstępowaniu grup dopuszcza się pobieranie prowizji w wysokości kosztów
organizacji imprezy,
przewodnik realizuje program i życzenia klienta, unika narzucania mu swojego
programu zwiedzania.
Za naganne uważa się: publiczne ubliżanie koleżankom i kolegom przewodnikom, pro-
wadzenie działalności handlowej w czasie oprowadzania, pozostawienie grupy w miej-
scu dla niej obcym, nieudzielenie pomocy medycznej, informacji kulturalnej, przejmo-
wanie/odbieranie grup innym przewodnikom, którzy już przez te grupy zostali zamó-
wieni, pracę przewodnika w stanie wskazującym na spożycie alkoholu (Kodeks postę-
powania Stowarzyszenia Przewodników Turystycznych w Krakowie).
Przewodnicy turystyczni w Polsce zrzeszeni są w różnych stowarzyszeniach (tab. 6.1).
Aktywną działalność prowadzą także studenckie koła przewodników (tab. 6.2).
Tabela 6.1. Wybrane stowarzyszenia przewodników turystycznych
Stowarzyszenie Strona WWW
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK) http://www.pttk.pl/
Polskie Stowarzyszenie Przewodników Wysokogórskich http://pspw.pl/
Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych w Krakowie http://www.guide-
cracow.pl/www/
Polska Federacja Pilotażu i Przewodnictwa http://www.federation-
guides.pl/glowna.html
Źródło: opracowanie własne autora
W strukturach PTTK funkcjonuje kadra programowa wyspecjalizowana w różnych ro-
dzajach turystyki. Tworzą ją: przodownicy turystyki pieszej, górskiej, narciarskiej, kolar-
skiej, motorowej, kajakowej, żeglarskiej, jeździeckiej, przodownicy imprez na orientację,
organizatorzy turystyki, organizatorzy imprez na orientację, instruktorzy: krajoznaw-
stwa, turystyki narciarskiej, ochrony przyrody, przewodnictwa. Do obowiązków kadry
programowej należy między innymi: popularyzowanie turystyki, organizowanie i pro-
wadzenie imprez turystycznych, popularyzacja odznak turystycznych.
Warunki nabycia uprawnień przewodnika górskiego przedstawione są w prezentacji,
która jest dostępna do pobrania ze strony:
5. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
5
https://s3-eu-west-
1.amazonaws.com/fs.siteor.com/msport/article_attachments/attachments/47549/origi
nal/przewodnik_gorski-16.08.2013.ppt?1376637444.
6. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
6
2. Usługi pilotażu
Usługi pilotażu zgodnie z ustawą o usługach turystycznych obejmują działania pilota
wycieczek związane z czuwaniem w imieniu organizatora turystyki nad sposobem
świadczenia usług na rzecz klientów, przyjmowaniem od nich zgłoszeń dotyczących
związanych z tym uchybień, sprawowaniem nad klientami opieki w zakresie wynikają-
cym z umowy, wskazywaniem lokalnych atrakcji oraz przekazywaniem podstawowych
informacji dotyczących odwiedzanego kraju i miejsca.
Szczegółowe obowiązki pilota wycieczek
obejmują między innymi: spotkanie z gru-
pą w miejscu zbiórki, powitanie grupy,
sprawdzenie listy uczestników, biletów,
przedstawienie się i omówienie progra-
mu, sprawdzanie świadczeń objętych pro-
gramem podczas realizacji, pomoc przy
zakwaterowaniu uczestników w bazie
noclegowej, współpraca z kontrahentem,
pełnienie roli tłumacza w zakresie zadań
związanych z realizacją imprezy, infor-
mowanie o przepisach celno-dewizowych, rozliczanie się z biurem podróży, pełnienie
funkcji rezydenta biura podróży, sprzedaż wycieczek fakultatywnych, udzielanie infor-
macji praktycznych i krajoznawczych. Pilot-rezydent jest pracownikiem biura podróży
oddelegowanym do konkretnej miejscowości wypoczynkowej. Rezydent odpowiada za
zorganizowanie bezpiecznego i udanego pobytu turystów w miejscu wypoczynku od
strony administracyjnej i organizacyjnej.
7. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
7
3. Usługi rekreacyjno-sportowe
Usługi rekreacyjne definiowane są jako czynności związane z zaspokajaniem potrzeb
ludzkich w zakresie odpoczynku, rozrywki, odnowy sił fizycznych i psychicznych reali-
zowanych w czasie wolnym, a usługi sportowe są czynnościami zaspokajającymi potrze-
by związane z aktywnym lub biernym udziałem w imprezach sportowych jako widz,
uczestnik czynny (zawodnik) lub sponsor (Sznajder 2008).
Usługi sportowo-rekreacyjne obejmują różnorodne formy aktywności: gimnastycznych
(np. aerobik), gry ruchowe (np. kręgle, tenis stołowy), gry zespołowe (np. piłka siatko-
wa, piłka koszykowa), ćwiczenia terenowe (np. biegi na orientację, biegi długodystan-
sowe), wschodnie sztuki walki (np. dżudo, taekwondo), sporty wodne (np. żeglarstwo,
windsurfing, pływanie), sporty zimowe (np. narciarstwo zjazdowe, biegowe), ćwiczenia
profilaktyczno-usprawniające (np. dla osób z nadwagą).
Usługi rekreacyjno-sportowe są czynni-
kiem podnoszącym konkurencyjność
miejscowości lub regionu turystycznego.
Baza sportowo-rekreacyjna stanowi waż-
ny element zagospodarowania turystycz-
nego.
Działalność sportowo-rekreacyjna według
Polskiej Klasyfikacji Działalności obejmu-
je: prowadzenie obiektów sportowych, np.
stadionów, basenów, torów wyścigowych,
hal, pól golfowych, działalność drużyn i klubów sportowych, centrów i klubów fitness,
działalność producentów i sponsorów wydarzeń sportowych, sędziów, sportowców,
przewodników górskich, działalność związaną z organizacją lig i imprez sportowych,
działalność stajni wyścigowych, ośrodków hodowli i tresury psów wyścigowych, ośrod-
ków łowieckich i wędkarskich, organizowanie atrakcji rekreacyjnych, np. imprez plene-
rowych, działalność parków rekreacyjnych, przystani jachtowych, wypożyczalni sprzętu
rekreacyjnego, obsługi stoków narciarskich, plaż.
Do usług rekreacyjno-sportowych zalicza się również działalność animatorów czasu
wolnego (animatorów sportu), zatrudnionych w hotelach, ośrodkach wczasowych, kem-
pingach, statkach wycieczkowych.
Studium przypadku 6.1.
„Praca animacyjna w Polsce należy jeszcze do rzadkości, tymczasem w najlepszych ku-
rortach turystycznych w Europie (takich jak Rodos, Majorka, Cypr itp.) nie ma już prak-
8. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
8
tycznie dużych hoteli bez animatorów. Animacja (entertainment) oznacza organizację
czasu wolnego turystów przebywających w danym hotelu. Jednym z rodzajów animacji
jest animacja sportowa. […] Do zadań animatora sportowego należy wymyślanie, orga-
nizowanie i przeprowadzanie zajęć sportowych dla turystów. Wymyślanie polega tutaj
na tym, że każdy hotel posiada określone warunki do uprawiania sportu. Niektóre są
położone przy plaży (można więc zorganizować takie sporty, jak siatkówka plażowa,
piłka nożna plażowa czy boccia), niektóre mają kilka basenów (co sprzyja takim spor-
tom jak waterpolo, siatkówka wodna, koszykówka wodna, pływanie czy nurkowanie), a
niektóre posiadają tylko walory krajobrazowe (wycieczki górskie, jazda konno, biegi
orientacyjne itd.). Animator sportowy w oparciu o możliwości terenowe musi skon-
struować plan aktywnego wypoczynku dla swoich gości. Musi także wziąć pod uwagę
możliwości sprzętowe. Każda grupa wiekowa w turystyce ma swoje konkretne wyma-
gania. Młodzież najbardziej lubi takie sporty, jak tenis stołowy, piłka nożna czy gry i za-
bawy w wodzie. Dla dorosłych szczególnie atrakcyjna jest siatkówka plażowa, tenis czy
jazda konna. Emeryci z kolei wolą sporty mniej wysiłkowe i »bezpieczniejsze«, jak boc-
cia na plaży, darts czy też bilard. W hotelach można organizować duże turnieje, systemy
rozgrywek a nawet hotelowe ligi w danej dyscyplinie (przyciągają ogromną ilość tury-
stów)”.
Źródło: http://www.eventmapa.pl/artykuly/923/animacja-czasu-wolnego-8211-zawod-
marzen#.UjM8H8bLznd
9. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
9
4. Usługi kulturalno-rozrywkowe
Do zaspokojenia potrzeb duchowych będących jednym z motywów podróży turystycz-
nych służą usługi kulturalno-rozrywkowe. Obejmują one działalność związaną z wysta-
wianiem przedstawień artystycznych, np. teatralnych, operowych, baletowych, musica-
lowych, działalność artystów, np. rzeźbiarzy, malarzy, pisarzy, kompozytorów, działal-
ność sal koncertowych, galerii, muzeów, domów i ośrodków kultury. Do usług kultural-
no-rozrywkowych zaliczamy usługi kinematograficzne, radiowe, telewizyjne, usługi
świadczone przez grupy wokalne, orkiestry, zespoły rozrywkowe, usługi świadczone
przez wesołe miasteczka i parki rozrywki, szkoły tańca, usługi cyrkowe, usługi gier ha-
zardowych, loterii, kasyn gry.
W hotelach usługi kulturalno-rozrywkowe
należą do usług dodatkowych – fakulta-
tywnych, urozmaicających i uatrakcyjnia-
jących usługi podstawowe (nocleg i wy-
żywienie). Ich organizacją i prowadzeniem
zajmują się animatorzy imprez (eventów).
Do zadań animatorów należy prowadzenie
imprez tematycznych, balów, wesel, im-
prez integracyjnych, klubowych, koncer-
tów, zabaw dla dzieci.
Studium przypadku 6.2.
„Przykładem scenariusza eventu tematycznego związanego z kulturą innego kraju może
być Wieczór Meksykański zaproponowany przez Event 4 fun. Dźwięki gitar, smak tequili,
ogniste senioritas i niebezpieczni desperados stworzą atmosferę gorącego pogranicza…
Gry i zabawy kojarzące się z filmami Siedmiu Wspaniałych i Viva Zapata wprowadzą w
nastrój pueblo. Uczestników zabawy wita Meksykanin Fernando oraz kolorowo ubrana
ekipa, częstując piwem meksykańskim. W tle przygrywa meksykański zespół. Na po-
czątku podzielimy uczestników na poszczególne hacjendy. Wyróżniać ich może koloro-
wa naklejka na ubranie. Każdy uczestnik zabawy otrzymuje czerwoną meksykańską fa-
solę, która tego dnia będzie służyła za walutę. Wszyscy biorą udział w wielkiej walce o
obronę swojej hacjendy oraz konkursach: rzut lassem, taniec z patykiem, malowanie –
ZORRO, pokaz picia tequili, nauka paso doble oraz charakterystyczne elementy kasyna,
tj. poker, black jack, rzutki. W trakcie trwania imprezy wszystkie »hacjendy« przygoto-
wują się do finałowego występu. Będzie to pokaz tańca torreadora”.
Źródło: http://www.eventmapa.pl/przewodniki/halloween-andrzejki-christmas-party-przewodnik-po-
eventach-tematycznych-e-przewodnik.pdf
10. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
10
5. Usługi informacyjne
Usługi informacyjne w turystyce to przekaz wiadomości oraz zespół działań przyczynia-
jących się do sprawnego przemieszczania się turystów w czasie i przestrzeni, ułatwiają-
cych optymalne wykorzystanie walorów turystycznych oraz bazy dostępnej dla tury-
stów (Ziółkowski 2008, s. 95).
Tabela 6.2. Charakter informacji turystycznej
Faza podróży
turystycznej
Charakter informacji turystycznej
Przygotowanie Informacja funkcjonalna, praktyczna, ułatwiająca podjęcie decyzji dotyczą-
cej czasu i miejsca wyjazdu, rodzaju środka transportu, długości trwania
podróży, miejsca zakwaterowania.
Informacja krajoznawcza pozwalająca dokonać wyboru atrakcji turystycz-
nych planowanych do zwiedzania.
Realizacja Informacja przypominająca dotycząca wiadomości zawartych w informacji
funkcjonalnej, zapewniająca prawidłowy przebieg podróży.
Informacja o elementach programu oraz sposobie realizacji.
Informacja krajoznawcza dostarczająca wiedzy o walorach turystycznych
regionu leżącego na trasie przejazdu.
Źródło: opracowanie własne autora na podstawie Ziółkowski 2008
Informacje turystyczne można podzielić na formalne (świadczone za pośrednictwem
biur turystycznych, folderów, reklam, oficjalnych stron internetowych) oraz nieformalne
(zdobyte na podstawie własnej wiedzy oraz informacji usłyszanych od innych osób, opi-
nii na forach internetowych). Informacja turystyczna może być świadczona w formie
katalogów, przewodników, folderów, map, internetowych portali turystycznych, ozna-
kowania turystycznego, telewizji, informacji przekazywanej przez pracowników biur
podróży, punktów informacji turystycznej, przewodników turystycznych, pilotów, pra-
cowników recepcji w hotelach.
Wzajemnie ze sobą powiązane elementy mające na celu zbieranie, przetwarzanie, prze-
chowywanie oraz przekazywanie informacji turystycznych do odpowiednich odbiorców
w odpowiednim czasie, zakresie i formie tworzą system informacji turystycznej.
Podstawowym źródłem cyfrowej informacji turystycznej są zasoby internetu obejmują-
ce portale tworzone przez różnorodne podmioty: administrację rządową, samorządową
(http://www.polska.travel.pl), stowarzyszenia turystyczne, obiekty noclegowe, sieci
hotelowe, właścicieli atrakcji turystycznych, systemy rezerwacyjne, organizatorów tury-
styki, przewoźników. Cennym źródłem informacji są portale tworzone przez samych
turystów, zawierające praktyczne informacje, rankingi, opinie i oferty promocyjne np.
http://pl.tripadvisor.com/, http://www.fly4free.pl/, http://www.loter.pl/.
11. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
11
6. Inne usługi turystyczne
Do pozostałych usług związanych z obsłu-
gą ruchu turystycznego należą usługi han-
dlowe, rzemieślnicze i bankowe. Usługi
handlowe obejmują sprzedaż artykułów
spożywczych, odzieży, obuwia, sprzętu
turystycznego, pamiątek. Cechą charakte-
rystyczną handlu w miejscowościach tury-
stycznych są duże wahania popytu zwią-
zane z sezonowością ruchu turystycznego.
Usługi rzemieślnicze dla turystów obej-
mują usługi fryzjerskie, kosmetyczne,
pralnicze, szewskie, krawieckie, fotograficzne, motoryzacyjne oraz naprawy sprzętu tu-
rystycznego. Do usług bankowych zaliczamy usługi depozytowe, kredytowe, rozlicze-
niowe, rynku kapitałowego. Jednym z czynników rozwoju współczesnej turystyki jest
upowszechnienie i globalny zasięg elektronicznych kanałów dystrybucji usług banko-
wych: bankowości internetowej i płatności bezgotówkowych. Dokonywanie bezgotów-
kowych płatności za towary i usługi umożliwiają karty płatnicze wydawane przez banki
lub instytucje finansowe. Ze względu na sposób rozliczania transakcji karty dzielimy na
kredytowe, debetowe i przedpłacone. Największymi organizacjami wydającymi karty
płatnicze są: Visa, MasterCard, Diners Club, American Express, JCB (Japan Credit Bure-
au).
12. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawy turystyki
12
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Cymańska-Garbowska B., Steblik-Wlaźlak B., Usługi turystyczne. Podręcznik do nauki za-
wodu technik hotelarstwa, cz. 1 i 2, REA, Warszawa 2007.
Gaworecki W., Turystyka, PWE, Warszawa 2010.
Kruczek Z., Obsługa ruchu turystycznego. Teoria i praktyka, Proksenia, Kraków 2012.
Leszka G., Podstawy turystyki, WSiP, Warszawa 2013.
Meyer B., Obsługa ruchu turystycznego, PWN, Warszawa 2008.
Steblik-Wlaźlak B., Rzepka L., Geografia turystyczna, cz. I i II, REA, Warszawa 2011.
Literatura dodatkowa
Gołębski G., Kompendium wiedzy o turystyce, PWN, Warszawa 2009.
Konieczna-Domańska A., Biura podróży na rynku turystycznym, PWN, Warszawa 2008.
Kurek W., Turystyka, PWN, Warszawa 2007.
Sznajder A., Marketing sportu, PWE, Warszawa 2008.
Ziółkowski R., Informacja w turystyce [w:] Obsługa ruchu turystycznego, PWN, Warszawa
2008.
Netografia
http://ww.turystyka.gov.pl/
http://www.intur.com.pl/
http://www.pot.gov.pl/
http://www.turystykakulturowa.org/
