1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Ewa Kawczyńska-Kiełbasa
Prowadzenie rachunkowości jednostek organizacyjnych nie
prowadzących działalności gospodarczej 412[01].Z3.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

1
Recenzenci:
mgr inż. Leonia Jadzewicz
mgr Krystyna Kielan
Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
mgr inż. Maria Majewska
Korekta:
Joanna Iwanowska
Edyta Kozieł
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z3.04
Prowadzenie rachunkowości jednostek organizacyjnych nie prowadzących działalności
gospodarczej zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
rachunkowości.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek nie prowadzących
działalności gospodarczej 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Fundusz statutowy 11
4.3. Ewidencja operacji majątkowych i wynikowych 14
4.4. Przychody i koszty 24
4.5. Wynik finansowy 33
4.6. Sprawozdawczość finansowa 39
5. Sprawdzian osiągnięć 46
6. Literatura 50

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawach rachunkowości jednostek nie
prowadzących działalności gospodarczej, zakładając już znajomość pojęć i zasad
rachunkowości jednostek, które zostały powołane do prowadzenia działalności gospodarczej
i osiągających zyski. Rachunkowość dotyczy wszystkich podmiotów gospodarczych, jednak
w stosunku do tych, które nie są powołane do działalności zarobkowej obowiązki ewidencyjne
i sprawozdawcze są nieco zmniejszone.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinien posiadać
uczeń przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,
- cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności uczeń opanuje po przeprowadzeniu procesu
kształcenia,
- materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne, aby poznać podstawy
rachunkowości jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej ( plan kont, sposób
ewidencji operacji gospodarczych, sprawozdawczość finansową),
- pytania sprawdzające, które umożliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń
potwierdzających nabycie umiejętności,
- ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierające: polecenie, sposób wykonania oraz
opis niezbędnych materiałów do wykonania ćwiczenia, niektóre z ćwiczeń mogą wymagać
pomocy nauczyciela,
- sprawdzian postępów, który pomoże ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,
- sprawdzian osiągnięć, który po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki modułowej
pozwoli ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia danej jednostki
modułowej,
- wykaz literatury.
Schemat układu jednostek modułowych
Moduł 412[01].Z3
Specyficzne i szczególne
zasady rachunkowości
412[01].Z3.01
Prowadzenie
rachunkowości
budżetowej
412[01].Z3.02
Prowadzenie
Rachunkowości
bankowej
412[01].Z3.03
Prowadzenie
rachunkowości
ubezpieczycieli
412[01].Z3.04
Prowadzenie
rachunkowości
jednostek
organizacyjnych
nie prowadzących
działalności
gospodarczej

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− korzystać z ustawy o rachunkowości,
− stosować zasady rachunkowości,
− stosować zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek prowadzących działalność
gospodarczą,
− sporządzać podstawowe dokumenty księgowe,
− posługiwać się kontem księgowym według zasady podwójnego zapisu dla kont
syntetycznych i pojedynczego zapisu dla kont pomocniczych,
− poprawiać błędy księgowe,
− posługiwać się terminologią z zakresu rachunkowości, finansów, sprawozdawczości,
− wykorzystać poznane zasady ewidencji, wyceny, metod amortyzacji omówione w module
„Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa”, które są jednakowe także dla
specyfiki jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej,
− wyjaśnić pojęcie inwentaryzacji, wykazać znajomość metod jej przeprowadzania, wykazać
znajomość sposobu rozliczeń różnic inwentaryzacyjnych,
− posługiwać się programami komputerowymi operacyjnymi i użytkowymi.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej,
- scharakteryzować istotę działalności statutowej,
- zastosować zasady tworzenia funduszu statutowego,
- zastosować przepisy prawa regulujące funkcjonowanie jednostek nie prowadzących
działalności gospodarczej,
- zastosować zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek nie prowadzących
działalności gospodarczej,
- zaewidencjonować przychody i koszty,
- zaewidencjonować zmiany w majątku jednostek nie prowadzących działalności
gospodarczej,
- ustalić wynik finansowy na działalności statutowej,
- określić przeznaczenie wyniku finansowego,
- zaewidencjonować zmiany w funduszu statutowym,
- sporządzić sprawozdanie finansowe,
- określić odpowiedzialność kierownika jednostki za prawidłowość sporządzonych
sprawozdań.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek nie
prowadzących działalności gospodarczej
4.1.1. Materiał nauczania
Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej to takie, których działalność nie spełnia
przesłanek działalności gospodarczej. Jednostki te powstają z wolnej woli założycieli, nie są
nastawione na zysk, tworzone są dla realizacji celów publicznych.
Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej posiadają osobowość prawną. Podlegają
systemowi podatkowemu i ustawie o rachunkowości.
Mogą mieć charakter:
- non-profit – mają w statucie określony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej,
majątek tworzony jest z darowizn, zapisów, dotacji,
- not for profit – mogą prowadzić działalność gospodarczą, ale uzyskane środki muszą być
przeznaczone na działalność statutową, możliwość prowadzenia działalności gospodarczej
i jej rodzaju musi być określona w statucie.
Formami prawnymi jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej są:
- fundacje – realizują cele publicznie użyteczne, tworzone są w określonym celu, którego
realizacja nie może przynosić zysku ani fundacji, ani założycielom, jeżeli cel dla którego
fundacja została powołana został osiągnięty lub nastąpiło wyczerpanie środków finansowych
fundacja podlega likwidacji,
- stowarzyszenia – możliwość zrzeszania się w celach niezarobkowych (min. 15 osób), aby
realizować program społecznie użyteczny nie sprzeczny z Konstytucją,
- związki zawodowe – dobrowolne i samorządne organizacje ludzi pracy, powołane do obrony
i reprezentowania ich praw, interesów zawodowych i socjalnych,
- związki pracodawców – tworzone w celu reprezentowania interesów gospodarczych
i społecznych wobec związków zawodowych pracowników, kształtowania polityki
ustawodawczej dotyczącej interesów pracodawców, działania na rzecz tworzenia dobrych
warunków pracy,
- wspólnoty mieszkaniowe – tworzone przez ogół właścicieli lokali w danej nieruchomości,
którzy ponoszą wydatki celem utrzymania własnego lokalu i części wspólnej nieruchomości,
- organizacje pożytku publicznego – prowadzą działalność na rzecz ogółu społecznego lub
wyodrębnionej grupy ze względu na trudną sytuację materialną lub życiową, (np.: na rzecz
mniejszości narodowych, osób niepełnosprawnych, ochrony zwierząt, bezpieczeństwa
publicznego, przeciwdziałania patologiom, ochrony praw człowieka i swobód
obywatelskich, ratownictwa i ochrony ludności, pomocy ofiarom katastrof),
- wolontariat – dobrowolna, świadoma, bezpłatna, działalność na rzecz innych, wykraczająca
poza związki rodzinno-przyjacielskie,
- izby gospodarcze – są organem samorządu gospodarczego, reprezentują interesy
gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie działalności wytwórczej, handlowej,
budowlanej i usługowej wobec organów państwowych,
- partie polityczne – zorganizowane struktury realizujące cele polityczne, wpływające na
kształtowanie polityki państwa.
Celem społecznym lub gospodarczo użytecznym, nie sprzecznym z interesami
Rzeczypospolitej Polskiej wymienionych organizacji jest:
- ochrona zdrowia,

7
- rozwój gospodarki i nauki,
- oświata i wychowanie,
- kultura i sztuka,
- ochrona środowiska,
- opieka nad zabytkami.
Działalność jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej regulowana jest
ustawami: ustawa Prawo o stowarzyszeniach, ustawa o organizacjach pracodawców, ustawa
o związkach zawodowych, ustawa o izbach gospodarczych, ustawa o fundacjach, ustawa
o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
Uregulowania w zakresie prowadzenia rachunkowości zawarte są w rozporządzeniu ministra
finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących
spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej.
Jeżeli jednostka podejmie działalność gospodarczą w trakcie roku obrotowego, z dniem
podjęcia tej działalności stosuje przepisy ustawy o rachunkowości.
Ponadto jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej podlega przepisom ustawy
o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
ustawy o podatku od towarów i usług.
Za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości odpowiada kierownik jednostki,
który jest zobowiązany do zatwierdzenia na piśmie zasad rachunkowości: określenia roku
obrotowego, metod wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego, sposobu
prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Księgi rachunkowe jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej tworzą: dziennik,
księga główna, księgi pomocnicze, zestawienie obrotów i sald, inwentarz.
Rachunkowość jest prowadzona w oparciu o zasady nadrzędne ujęte w ustawie
o rachunkowości.
Jednym z elementów polityki rachunkowości jest zakładowy plan kont zgodny ze specyfiką
działalności jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej. ZPK wykazuje konta
syntetyczne księgi głównej, opisuje klasyfikację zdarzeń gospodarczych, powiązania kont ksiąg
pomocniczych z kontami księgi głównej.
Tabela 4.1 Przykładowy wykaz kont syntetycznych
Symbol
konta
Nazwa konta
Zespół 0 Aktywa trwałe
010 Środki trwałe
020 Wartości niematerialne i prawne
030 Inwestycje długoterminowe
070 Odpisy umorzeniowe
080 Środki trwałe w budowie
Zespół 1 Środki pieniężne i rachunki bankowe
100 Kasa
130 Rachunek bieżący
134 Kredyty bankowe
135 Inne rachunki bankowe
140 Krótkoterminowe aktywa finansowe
142 Inne środki pieniężne
Zespół 2 Rozrachunki i roszczenia
200 Rozrachunki z odbiorcami

8
210 Rozrachunki z dostawcami
220 Rozrachunki publicznoprawne
230 Rozrachunki z pracownikami
240 Pozostałe rozrachunki
280 Odpisy aktualizujące
Zespół 3 Materiały i towary
310 Materiały
330 Towary (jeżeli jednostka podejmie działalność handlową)
Zespól 4 Koszty
400 Koszty realizacji zadań statutowych
410 Koszty administracyjne
411 Amortyzacja
412 Zużycie materiałów i energii
413 Usługi obce
414 Podatki i opłaty
415 Wynagrodzenia
416 Świadczenia na rzecz pracowników
417 Pozostałe koszty administracyjne
Zespół 5 Koszty (jednostka stosuje zespół 4 lub 5 z podziałem analogicznym jak zespól 4)
Zespól 6 Produkty i rozliczenia międzyokresowe kosztów
640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów
Zespól 7 Przychody i koszty związane z ich osiąganiem
700 Przychody z działalności statutowej
701 Składki brutto określone statutem
702 Inne przychody, dotacje, subwencje
750 Przychody finansowe
751 Koszty finansowe
760 Pozostałe przychody
761 Pozostałe koszty
770 Zyski nadzwyczajne
771 Straty nadzwyczajne
Zespół 8 Fundusze i wynik finansowy
800 Fundusz statutowy
810 Fundusz z aktualizacji wyceny
820 Rozliczenie wyniku finansowego
840 Przychody przyszłych okresów
841 Rezerwy
850 Fundusze specjalne
860 Wynik finansowy
Źródło: opracowanie własne
Konta zespołu 5 wprowadzane są w zamian kont zespołu 4 z takim samym podziałem. Ważne
jest, aby utworzyć odpowiednio dużo kont analitycznych, lub szczegółowych kont
syntetycznych, które pozwolą wyodrębnić koszty statutowe.
W zespole 7 do knota 700 „Przychody z działalności statutowej” dobrze jest wyodrębnić
konta analityczne z podziałem na poszczególne źródła finansowania (np.: darczyńców).

9
Jeżeli jednostka podejmie działalność gospodarczą powoduje to konieczność rozszerzenia
planu kont.
Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej musi spełniać wymogi ustawy
o rachunkowości w zakresie prawidłowo prowadzonej dokumentacji księgowej na takich samych
zasadach jak podmiot, który działalność gospodarczą prowadzi.
Zagadnienia zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych i dokumentacji księgowej zostały
szczegółowo omówione w jednostce modułowej 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości
w przedsiębiorstwie.
Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej przyjmuje dokumenty potwierdzające
przepływ i wydatkowanie środków, wystawione przez inne podmioty. Sama także wystawia
dokumenty potwierdzające m.in. operacje kasowe lub przychody jednostki. Przychody jednostki,
które są często darowiznami, potwierdzane są zwykle przez deklarację darczyńcy na dowodzie
wpłaty lub przekazywane na podstawie umowy jednostki z darczyńcą.
W sytuacjach, kiedy jednostka zobligowana jest do wystawienia potwierdzenia określonych
zdarzeń (np.: potwierdzenia opłaty za działania organizacji pożytku publiczne - wystawia
fakturę VAT jeżeli jest podatnikiem podatku od towarów i usług lub rachunek, jeżeli jest
zwolniona z tego podatku.
Pomimo, że jednostka nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z dnia
02 lipca 2004 r. o Swobodzie działalności gospodarczej, to jako osoba prawna podlega
przepisom o podatku dochodowym od osób prawnych. Musi również sporządzać stosowne
deklaracje podatkowe.
Jako pracodawca także musi prowadzić dokumentację pracowniczą oraz dokonywać z tego
tytułu rozliczeń z ZUS i urzędem skarbowym.
Przepisy o archiwowaniu dokumentacji księgowej w takim samym stopniu dotyczą jednostek
nie prowadzących działalności gospodarczej jak pozostałych jednostek.
Obsługa bankowa podmiotów o charakterze nie zarobkowym w zasadzie nie różni się od
obsługi innych podmiotów gospodarczych. Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej,
w których występują przepływy pieniężne powinny posiadać rachunek bankowy.
Różnica w obsłudze bankowej występuje po stronie kredytowania. Ponieważ jednostki te nie
posiadają stałych, przewidywalnych przychodów, nie ma możliwości określenia ich zdolności
kredytowej. Banki nie zawsze chętnie udzielają kredytu organizacjom non-profit, często
wymagając odpowiedniego zabezpieczenia, np.: poręczenia osób trzecich lub zabezpieczenia
majątkowego.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak definiuje się pojęcie jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej?
2. Jakie formy prawne może posiadać jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej?
3. Jakie cele może realizować jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej?
4. Jakie przepisy prawne określają działalność jednostki nie prowadzącej działalności
gospodarczej?
5. W jaki sposób zorganizowana jest rachunkowość jednostki nie prowadzącej działalności
gospodarczej?

10
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek nie prowadzących działalności
gospodarczej.
1.Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej prowadzi rachunkowość zgodnie
z przepisami ustawy ..........................................................................................uszczegółowionymi
......................... ......................................................................................................... .
2. Organizacje, które mają w statucie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej mają
charakter .................................., te, które mogą prowadzić działalność gospodarczą mają
charakter ..................................... .
3. Księgi rachunkowe fundacji będą tworzyć: ..................................................................................
...........................................................................................................................................................
4. Wykazany jednakowy stan majątku na 31 grudnia i 1 stycznia jest zgodny z zasadą
.......................... będącą jedną z nadrzędnych zasad rachunkowości.
5. Stowarzyszenie otrzymało w styczniu b.r. fakturę VAT za zużytą w grudniu ub.r. energię
elektryczną z terminem płatności w styczniu. Fakturę należy ująć w księgach roku
........................ zgodnie z zasadą ............................... .
6. Akceptacja dokumentu księgowego przez kierownika jednostki jest przedmiotem kontroli
.................................... .
7. Polityka rachunkowości jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej powinna
obejmować:........................................................................................................................................
8. Księgi pomocnicze służą: .............................................................................................................
9. Fundacja została postawiona w stan likwidacji, księgi należy zamknąć w dacie na: ...................
...........................................................................................................................................................
10. Księgi rachunkowe partii politycznej przechowuje się w
...........................................................
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z art. 4-8 ustawy o rachunkowości,
3) zapoznać się z rozdziałem drugim ustawy o rachunkowości,
4) zapoznać się z rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczególnych zasad
rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nie
prowadzących działalności gospodarczej,
5) uzupełnić arkusz ćwiczeniowy – tekst z lukami,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.1 niniejszego poradnika,
- literatura do JM 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie,
- ustawa o rachunkowości,
- rozporządzenie ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla
niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nie prowadzących działalności
gospodarcze,
- arkusze ćwiczeniowe zawarte w ćwiczeniu 1.

11
Ćwiczenie 2
Odszukaj w swoim mieście lub regionie jednostki nie prowadzące działalności
gospodarczej.
1) określić ich charakter (non-profit, not for profit),
2) określić ich formę prawną,
3) ustalić cel działalności, do której zostały powołane,
4) ustalić w jaki sposób uzyskują środki do działalności,
5) ustalić ważniejsze dokonania jednostki na rzecz miasta, regionu, kraju, grupy społecznej,
itp.,
6) określić, których jednostek jest najwięcej.
- materiały zebrane w Twoim mieście (regionie) – ulotki, foldery, informacje udzielone
w jednostkach,
- arkusze papieru,
- pisaki.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować jednostkę nie prowadzącą działalności gospodarczej?
2) określić formy prawne jednostek nie prowadzących działalności
gospodarczej?
3) określić cele działalności jednostek niedochodowych?
4) określić przepisy prawne regulujące działalność jednostek
niedochodowych?
5) opisać w jaki sposób zorganizowana jest rachunkowość jednostek nie
prowadzących działalności gospodarczej?
4.2 Fundusz statutowy
Fundusz statutowy jest podstawowym funduszem jednostek nie prowadzących działalności
gospodarczej. Tworzony jest na podstawie przepisów prawa odnoszących się do danej formy
prawnej jednostki oraz na podstawie statutu.
Źródłami tworzenia funduszu statutowego mogą być:
- fundusze wniesione przez założycieli,
- nadwyżka przychodów nad kosztami za poprzedni rok obrotowy,
- składki członkowskie,
- spadki i zapisy,
- darowizny,

12
- sponsoring,
- zbiórki publiczne, loterie, aukcje,
- dochody własnej działalności,
- dochody z działalności gospodarczej,
- dochody z majątku,
- dotacje.
Do ewidencji funduszu statutowego służy konto 800 „Fundusz statutowy”. Po stronie Ma
ewidencjonuje się zwiększenia funduszu, po stronie Wn zmniejszenia, które dotyczą pokrycia
nadwyżki kosztów nad przychodami za poprzedni rok obrotowy oraz odpisy umorzeniowe od
środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych jeżeli działalność finansowana jest
w całości ze środków publicznych
Typowe księgowania zmian funduszu statutowego przedstawia schemat 4.1
Rys. 4.1 Schemat ewidencji funduszu statutowego. Źródło: opracowanie własne
Objaśnienia do schematu:
1. wpłata gotówką lub przelewem składek członkowskich, darowizn pieniężnych, środków
pieniężnych pochodzących ze zbiórek, dotacje
2. równowartość wniesionych na rzecz jednostki aktywów trwałych i obrotowych, równowartość
świadczeń na rzecz jednostki,
3. przeksięgowanie nadwyżki przychodów nad kosztami za poprzedni rok,
4. przeksięgowanie nadwyżki kosztów nad przychodami za poprzedni rok,
6. odpisy umorzeniowe aktywów finansowanych ze środków publicznych.
Oprócz funduszu statutowego jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej może
tworzyć fundusze specjalne a w szczególności Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych oraz
fundusz z aktualizacji wyceny. Zasady tworzenia tych funduszów są dokładnie takie same jak
w innych jednostkach, ewidencja przebiega analogicznie.
1. Jakie są źródła tworzenia funduszu statutowego jednostek prowadzących działalności
gospodarczej?
2. W jaki sposób dokonuje się ewidencji typowych operacji związanych z tworzeniem
funduszu statutowego?
820 Rozliczenie wyniku 100 Kasa
finansowego 800 Fundusz statutowy 130 Rachunek bieżący
4. 1.
3.
070 Odpisy umorzeniowe Różne konta aktywów
5. 2.

13
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych dotyczących zgromadzenia funduszy celem
utworzenia fundacji.
Operacje gospodarcze:
1. Założyciele fundacji dokonali wpłat przelewem na konto fundacji
2. Darczyńca dokonał wpłaty gotówkowej na rzecz fundacji
3. Fundacja uzyskała zezwolenie na zbiórkę publiczną, uzyskała wpływ gotówki
4. Fundacja otrzymała nieodpłatnie licencję umożliwiającą prowadzenie
działalności na rzecz pozyskiwania środków
5. Fundacja otrzymała nieodpłatnie lokal z przeznaczeniem na biuro
10 000,00
500,00
15 000,00
12 000,00
70 000,00
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) zaksięgować operacje gospodarcze,
4) ustalić wartość funduszu statutowego na koniec,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.
Ćwiczenie 2
Ustalanie funduszu statutowego jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej.
Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej posiada środki trwałe o wartości
początkowej 7 000,00. Działalność tej jednostki finansowana jest całkowicie ze środków
publicznych. Dotychczasowe umorzenie środków trwałych wynosi 1 000,00. Saldo konta 820
Rozliczenie wyniku finansowego Dt 5 000,00. Stan funduszu statutowego 20 000,00.
Operacje gospodarcze:
50 000,00
4 000,00
5 000,00
1. Jednostka wygrała konkurs dotacyjny i otrzymała na rachunek bankowy
środki
2. Przekazanie jednostce w ramach środków budżetowych kserokopiarki
3. Przeksięgowanie nadwyżki kosztów nad przychodami z ubiegłego roku
4. Miesięczna wartość amortyzacji posiadanych środków trwałych
150,00
5. Wpłata gotówkowa składki nowego członka jednostki 50,00

14
3) otworzyć konta na podstawie podanych informacji w zadaniu,
5) ustalić wartość funduszu statutowego na koniec,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.
1) zdefiniować fundusz statutowy ?
2) ustalić sposób tworzenia funduszu statutowego ?
3) ewidencjonować typowe operacje związane ze zmianami funduszu
statutowego ?
4.3 Ewidencja operacji majątkowych i wynikowych
W części teoretycznej tego punktu zostaną omówione te zagadnienia, których ujęcie jest
różne od rozwiązań stosowanych w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą (poza
bankami i jednostkami ubezpieczeniowymi). Zagadnienia, które już zostały przedstawione
w jednostkach modułowych ‘Ewidencjonowanie rozrachunków i obsługa płatności”,
„Ewidencjonowanie zmian w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa” i są zbieżne
z rozwiązaniami stosowanymi w podmiotach nie prowadzących działalności gospodarczej
zostaną uwzględnione w ćwiczeniach w celu ugruntowania posiadanej już wiedzy.
Aktywa trwałe
Klasyfikacja aktywów trwałych, zasady wyceny, metody naliczania amortyzacji środków
trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, odpisy aktualizujące są takie same jak dla
jednostek prowadzących działalność gospodarczą.
Ewidencja zmian w stanie środków trwałych jest uproszczona, obrazują ją poniższe
schematy.

15
800 Fundusz statutowy 010 Środki trwałe
1.
760 Pozostałe przychody 80 Środki trwałe
2. w budowie
210 Rozrachunki z dostawcami 5.
3.
4.
Rys. 4.2 Schemat ewidencji zwiększenia wartości środków trwałych. Źródło: opracowanie własne.
1. środki trwałe przekazane przez założycieli w momencie powoływania jednostki
2. przyjęcie środka trwałego pochodzącego z darowizny
3. przyjęcie środka trwałego pochodzącego z zakupu
4. faktury, rachunki dotyczące kosztów budowy środka
5. przyjęcie środka trwałego po zakończeniu zadania
Rys. 4.3 Schemat ewidencji zmniejszenia wartości środków trwałych. Źródło: opracowanie własne.
070 Odpisy umorzeniowe
1 a.
010 Środki trwałe
1. 761 Pozostałe koszty
1 b.
1. wartość początkowa środków trwałych zlikwidowanych, sprzedanych, nieodpłatnie
przekazanych:
a) dotychczasowe umorzenie
b) wartość netto
760 Pozostałe przychody 200 Rozrachunki z odbiorcami
2.
2. przychód ze sprzedaży środka trwałego lub odpadów użytkowych pochodzących z likwidacji
na podstawie faktury lub rachunku

16
Dla wartości niematerialnych i prawnych – ewidencja typowych operacji zmian wartości
niematerialnych i prawnych jest analogiczna do ewidencji środków trwałych, lecz
z wykorzystaniem konta 020 „Wartości niematerialne i prawne”.
Także inwestycje długoterminowe ewidencjonowane są analogicznie do ewidencji
w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą.
Aktywa obrotowe
Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej, które prowadzą jedynie działalność
statutową mogą posiadać w zasadzie tylko zapasy materiałowe. Kierownik jednostki określa
w zasadach rachunkowości, które rodzaje materiałów będą magazynowane, a które będą
odpisywane w momencie zakupu w koszty. Jednostka może przyjąć także zasadę, że będzie
odpisywała w koszty wszystkie materiały, również te które wymagają magazynowania.
Wówczas nie później niż na dzień bilansowy należy sporządzić spis z natury materiałów nie
zużytych i skorygować koszty o wartość stanu zapasu materiałów.
Schematy ewidencji materiałów w jednostkach nie prowadzących działalności gospodarczej
210 Rozrachunki z dostawcami 310 Materiały
1.
Rys. 4.4 Schemat ewidencji zakupu i przyjęcia materiałów. Źródło: opracowanie własne.
1. zakup i przyjęcie materiałów do magazynu
400 Koszty realizacji
310 Materiały zadań statutowych
1.
3.
412 Zużycie materiałów
i energii
2.
Rys. 4.5 Schemat ewidencji zużycia materiałów. Źródło: opracowanie własne.
1. przekazanie materiałów z magazynu na cele statutowe
2. przekazanie materiałów z magazynu na cele administracyjne
3. zwrot niewykorzystanych materiałów do magazynu

17
Do wyceny materiałów mogą być stosowane stałe ceny ewidencyjne lub ceny rzeczywiste
zakupu lub nabycia. Stosowanie stałych cen ewidencyjnych wymaga rozliczania odchyleń. Jeżeli
stosowane są ceny rzeczywiste zakupu lub nabycia rozchód wyceniany jest jedną z metod: FIFO,
LIFO, według przeciętnych cen, w drodze szczegółowej identyfikacji.
Jeżeli na dzień bilansowy zapasy utracą swoją dotychczasową wartość jednostka powinna
dokonać odpisów aktualizujących.
Rys. 4.6 Schemat ewidencji zakupu i przyjęcia materiałów odpisanych w koszty w momencie zakupu. Źródło:
opracowanie własne.
1. przyjęcie materiałów odpisanych w koszty w momencie zakupu
2. wartość niezużytych materiałów na koniec roku
3. przeksięgowanie niezużytych materiałów na początek następnego roku
Rozrachunki
Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej powiązana jest z innymi podmiotami
i w związku z tym musi ewidencjonować rozrachunki, tj. należności i zobowiązania.
Ewidencja rozrachunków dotyczy: dostawców, odbiorców, pracowników, rozliczeń
publicznoprawnych, pozostałych.
Wycena należności i zobowiązań na dzień bilansowy dokonywana jest w kwocie wymaganej
zapłaty (łącznie z odsetkami). Na należności zagrożone należy dokonać odpisu aktualizującego.
700 Przychody
z działalności statutowej 200 Rozrachunki z odbiorcami 130 Rachunek bieżący
1. 2.
142 Inne środki pieniężne
3a.
3.
3b.
Rys. 4.7 Schemat ewidencji rozrachunków z odbiorcami. Źródło: opracowanie własne.
210 Rozrachunki 412 Zużycie materiałów
z dostawcami i energii 310 Materiały
1. 2.
3.

18
Objaśnienia objaśnień:
1. rachunek za wykonaną dla odbiorcy usługę w ramach działalności statutowej
2. spłata należności przelewem
3. wręczenie przez odbiorcę weksla jako spłata należności według sumy nominalnej
a) rzeczywista wartość należności
b) doliczone dyskonto weksla
130 Rachunek bieżący 210 Rozrachunki z dostawcami 310 Materiały
1. 2.
240 Inne rozrachunki 413 Usługi obce
5. 3.
5a.
751 Koszty finansowe 400 Koszty statutowe
5b.
4.
Rys. 4.8 Schemat ewidencji rozrachunków z dostawcami. Źródło: opracowanie własne.
1. spłata zobowiązań przelewem
2. przyjęcie materiałów do magazynu zakupionych od dostawcy
3. rachunki za usługi obce
4. rachunki za świadczenia obciążające koszty realizacji zadań statutowych
5. wręczenie weksla jako spłata zobowiązania według wartości nominalnej
a) rzeczywista wartość zobowiązania
b) doliczone dyskonto weksla
Ewidencja rozrachunków z pracownikami z tytułu wynagrodzeń i pobranych zaliczek
służbowych oraz rozrachunków publicznoprawnych oraz innych rozrachunków prowadzona jest
analogicznie jak w jednostkach prowadzących działalność.
Także ewidencja środków pieniężnych i kredytów prowadzona jest w sposób analogiczny jak
w innych jednostkach.
Jeżeli jednostka posiada oddziały i rozlicza się z nimi przekazując lub otrzymując środki od
oddziałów, do rozliczenia stosowane jest konto 250 „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”.

19
230 Rozrachunki 250 Rozrachunki
z pracownikami wewnątrzzakładowe 130 Rachunek
bieżący
1.
3.
2.
220 Rozrachunki 310 Materiały
publicznoprawne 4.
5.
6.
417 Pozostałe koszty
administracyjne
7.
Rys. 4.9 Schemat ewidencji rozrachunków wewnątrzzakładowych. Źródło: opracowanie własne.
Objaśnienia do schematu.
1. otrzymanie środków z centrali
2. przekazanie środków oddziałowi
3. obciążenie centrali kosztami pracowniczymi pracownika oddziału
4. otrzymanie materiałów z oddziału
5. przekazanie materiałów oddziałowi
6. podatki płacone przez oddział przekazane do rozliczenia centrali
7. udział centrali w finansowaniu kosztów oddziału
1. W jaki sposób klasyfikujemy aktywa trwałe?
2. Jakie składniki zaliczamy do środków trwałych?
3. Jakie składniki zaliczamy do wartości niematerialnych i prawnych?
4. Jaka jest definicja środków trwałych w budowie?
5. Jaka jest definicja inwestycji długoterminowych?
6. Jakimi metodami amortyzuje się środki trwałe?
7. Jakimi metodami amortyzuje się wartości niematerialne i prawne?
8. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące aktywów trwałych?
9. Jakie składniki zaliczamy do inwestycji krótkoterminowych?
10. Jakie składniki stanowią środki pieniężne?
11. W jaki sposób ewidencjonuje się operacje z udziałem środków pieniężnych?
12. Jakie rodzaje rozrachunków prowadzą jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej?
13. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące rozrachunków?
14. W jaki sposób klasyfikuje się materiały?
15. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące zmiany stanu materiałów?

20
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ewidencja środków trwałych.
Stowarzyszenie posiada budynek o wartości 70 000,00 będący siedzibą wniesiony przez
założycieli, urządzenie biurowe o wartości 6 000,00, komputer o wartości 4 500,00.
Dotychczasowe umorzenie tych środków trwałych wynosi 9 000,00. Środki na rachunku
bankowym 30 000,00
W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarze:
1. FV zakupu i przyjęcie na stan nowego urządzenia biurowego netto 7 000,00
VAT 1 540,00
brutto 8 540,00
2. LT zlikwidowano stare urządzenie biurowe na skutek zużycia:
a) wartość początkowa 6 000,00
b) dotychczasowe umorzenie 5 500,00
3. Stowarzyszenie postanowiło dokonać rozbudowy budynku, aby uzyskać jeszcze
jedno pomieszczenie:
a) za materiały budowlane netto 10 000,00
VAT 2 200,00
brutto 12 200,00
b) rachunek za usługi budowlane 7 000,00
c) koszty dokumentacji projektowej 2 000,00
4. OT przyjęcie zakończonego zadania ..............
5. Stowarzyszenie zakupiło grunt od osoby prywatnej płacąc przelewem celem
osiągnięcia korzyści w przyszłości 20 000,00
6. WB przelew całości zobowiązania wobec dostawcy urządzenia biurowego ..............
7. FV zakupiono aparat telefoniczny, który wydano do zużycia netto 300,00
VAT 66,00
brutto 366,00
8. Za materiały budowlane stowarzyszenie zapłaciło wekslem, płatnym w 60 dni, stopa 20%
9. Miesięczna wartość amortyzacji 150,00
5) ustalić wartość środków trwałych netto na koniec,
- kalkulator,

21
Ćwiczenie 2
Ewidencja krótkoterminowych aktywów finansowych.
Fundacja posiada środki pieniężne i krótkoterminowe aktywa finansowe: gotówka 2 000,00,
środki na rachunku bankowym 30 000,00, czek obcy o terminie płatności do 3 miesięcy 100,00,
jednostki uczestnictwa w funduszu 5 000,00, obligacje roczne 10 000,00.
W okresie sprawozdawczym dokonały się zmiany w stanie środków pieniężnych
i rótkoterminowych aktywów:
1. Fundacja sprzedała część obligacji rocznych przed terminem zapadalności
a) wartość nabycia 4 000,00
b) wartość sprzedaży 5 000,00
2. WB wykup pozostałych obligacji rocznych przez Skarb Państwa w terminie zapadalności
3. WB fundacja zrealizowała posiadany czek obcy
4. WB fundacja zakupiła akcje przeznaczone do sprzedaży 30 szt. po 300,00
5. Sprzedano część akcji:
a) wartość sprzedaży 10 szt. po 400,00
b) wartość nabycia
6. WB fundacja założyła lokatę terminową 10 000,00
7. WB fundacja przelała środki pieniężne na subskrypcję nowej emisji akcji Spółki A 8 000,00
5) ustalić wartość środków pieniężnych na koniec,
6) ustalić stan krótkoterminowych aktywów finansowych na koniec,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.
Ćwiczenie 3
Ewidencja i ustalanie wartości należności i zobowiązań.
Związek posiada na rachunku bankowym 70 000,00, gotówka w kasie wynosi 5 000,00.
zobowiązania publicznoprawne z poprzedniego miesiąca wynoszą 900,00.
1.Sporządzono listę płac:
a) wynagrodzenie brutto 2 500,00
b) składki na ubezpieczenia społeczne .............
c) składki na ubezpieczenia zdrowotne .............
d) zaliczka na podatek dochodowy .............
e) potrącone składki na ubezpieczenia grupowe 30,00

22
2. Narzuty na wynagrodzenia obciążające pracodawcę ............
3. WB przelew wynagrodzenia na konto pracownika ............
4. RK wypłacono pracownikowi zaliczkę na cele służbowe 300,00
5. Pracownik przedstawił FV za zakupione materiały eksploatacyjne do kserokopiarki wydane
do
zużycia netto 250,00 VAT 55,00 brutto 305,00
6. RK (KW) zwrócono pracownikowi wartość wydatkowanej kwoty ponad zaliczkę 5,00
7. WB zapłacono przelewem podatek od nieruchomości 100,00
8. WB przelew zobowiązań publiczno-prawnych ...........
9. PK naliczono pracownikowi jednorazowe świadczenie urlopowe:
a) brutto 750,00
b) podatek dochodowy ............
10. RK wypłacono pracownikowi jednorazowe świadczenie urlopowe ............
11. Związek podpisał umowę leasingu operacyjnego. Faktura za pierwszą ratę wynosi:
netto 400,00 VAT 88,00 brutto 488,00
12. WB wpływ środków z oddziału związku 1 000,00
4) obliczyć kwoty operacji 1 b, c, d, 2, 3, 8, 9 c, 10,
6) ustalić wartość należności na koniec,
7) ustalić wartość zobowiązań na koniec,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.
Ćwiczenie 4
Ewidencja zapasów materiałowych.
W Związku Motorowym występuje stan zapasów materiałowych w postaci części zamiennych i
narzędzi. Materiały wyceniane są według rzeczywistych cen nabycia. Wartość posiadanych
materiałów wynosi 12.000,00. Materiały pomocnicze księgowane są bezpośrednio w koszty
zużycia i uznawane za koszt.
1. FV za zakupione i przyjęte do magazynu części zamienne, wartość netto 5 000,00
koszty transportu
netto
100,00
VAT 1 122,00
brutto 6 222,00
2. Rw wydano z magazynu części zamienne na cele statutowe związku 500,00

23
3. FV za zakupione przez pracownika z własnych środków materiały biurowe.
Wydatkowane środki zostały zaakceptowane przez kierownika jednostki i
podlegają rozliczeniu z pracownikiem: netto 150,00
VAT 33,00
brutto 183,00
4. PK materiał uległ zniszczeniu z winy osoby materialnie odpowiedzialnej 200,00
5) ustalić wartość zapasów materiałów na koniec,
- kalkulator,
1) klasyfikować aktywa trwałe ?
2) klasyfikować środki trwałe ?
3) klasyfikować wartości niematerialne i prawne ?
4) definiować środki trwałe w budowie ?
5) identyfikować inwestycje długoterminowe ?
6) amortyzować środki trwałe i wartości niematerialne i prawne ?
7) ewidencjonować typowe operacje dotyczące aktywów trwałych ?
8) klasyfikować inwestycje krótkoterminowe ?
9) identyfikować składniki środków pieniężnych ?
10) ewidencjonować operacje z udziałem środków pieniężnych ?
11) określić jakie rodzaje rozrachunków mogą prowadzić
jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej ?
12) ewidencjonować typowe operacje dotyczące rozrachunków ?
13) klasyfikować materiały ?
14) ewidencjonować typowe operacje dotyczące zmiany stanu
materiałów ?

24
4.4 Przychody i koszty
Do podstawowych kosztów jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej zaliczamy
koszty realizacji zadań statutowych o koszty administracyjne.
Koszty realizacji zadań statutowych – dotyczą realizowanych zadań i świadczeń, które
określa statut zarówno w formie pieniężnej jak i niepieniężnej.
Koszty administracyjne – ponoszone są na administrowanie jednostką, co umożliwia
prowadzenie podstawowej działalności, do której jednostka została powołana. Do kosztów tych
zalicza się:
- koszty wynagrodzeń pracowników, narzutów na wynagrodzenia, pozostałych świadczeń na
rzecz pracowników,
- koszty usług obcych,
- koszty amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych,
- koszty zużycia materiałów i energii,
- koszty ponoszonych podatków i opłat,
- pozostałe koszty administracyjne.
Ewidencja kosztów podstawowych prowadzona jest w zespole 4 lub w zespole 5. jednostka
sama określa rozwiązanie ewidencji w planie kont, przy czym rozwiązanie w zespole 4 jest
analogiczne do rozwiązania w zespole 5. Konta mogą mieć te same nazwy
Konto kosztów zadań statutowych i konta kosztów administracyjnych przenoszone są
w końcu roku na wynik finansowy.
Schematy ewidencji kosztów podstawowych
100 Kasa 400 Koszty realizacji
130 Rachunek bieżący zadań statutowych
1.
310 Materiały
2.
Rys. 4.10 Schemat ewidencji kosztów zadań statutowych. Źródło: opracowanie własne.
1. zakup świadczeń przewidzianych statutem za gotówkę lub wypłaconych z rachunku
bankowego
2. wartość świadczeń niepieniężnych określonych statutem
070 Odpisy umorzeniowe 411 Amortyzacja
1.

25
412 Zużycie materiałów
310 Materiały i energii
2.
3.
210 Rozrachunki
z dostawcami
4.
230 Rozrachunki
z pracownikami
5.
100 Kasa 413 Usługi obce
6.
210 Rozrachunki
z dostawcami
7.
100 Kasa 414 Podatki i opłaty
8.
220 Rozrachunki
publicznoprawne
9.
416 Ubezpieczenia
społeczne i inne
świadczenia
10.
850 Fundusz specjalne
11.

26
230 Rozrachunki
z pracownikami 415 Wynagrodzenia
12.
210 Rozrachunki
z dostawcami
240 Pozostałe rozrachunki 417 Pozostałe koszty
13.
Rys. 4.11 Schemat ewidencji kosztów administracyjnych. Źródło: opracowanie własne.
1. odpis amortyzacyjny środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych
2. wydanie materiałów do zużycia
3. zwrot nie wykorzystanych materiałów do magazynu
4. zaliczenie bezpośrednio do kosztów zużycia materiałów pochodzących z zakupu
5. zaliczenie bezpośrednio do kosztów zużycia materiałów zakupionych przez pracownika
6. zakup za gotówkę usług obcych
7. rachunek, faktura za usługi obce
8. opłacono gotówką podatki lokalne, znaczki skarbowe, druki weksli
9. deklaracje podatkowe stanowiące zobowiązanie z tytułu podatków lokalnych
10. narzuty na wynagrodzenia obciążające pracodawcę
11. odpis na ZFŚS
12. wynagrodzenia brutto pracowników
13. rachunki, faktury za pozostałe koszty (koszty reprezentacji i reklamy, podróże służbowe,
odprawy pośmiertne, ubezpieczenia majątku)
Koszty, które dotyczą więcej niż jednego okresu sprawozdawczego, zgodnie z zasadą
współmierności podlegają rozliczeniu w czasie.
Koszty te mogą mieć charakter czynny lub bierny. Rodzaj kosztów czynnych i biernych oraz
sposób ich rozliczania jest analogiczny jak w jednostkach prowadzących działalność
gospodarczą.
Przedmiotem rozliczania kosztów w czasie nie mogą być koszty działań statutowych.
Poniżej przedstawiony został schemat ewidencji kosztów międzyokresowych czynnych
i biernych.

27
Rys. 4.12 Schemat ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów. Źródło: opracowanie własne.
1. zapłacono z góry gotówką, przelewem koszty dotyczące kilku okresów
sprawozdawczych (np.: czynsz, jednorazową składkę ubezpieczenia majątkowego za cały
rok, jednorazowo podatki lokalne, odsetki od kredytu za cały okres kredytowania),
2. faktura, rachunek za koszty rozliczane w czasie, np.: koszty zakupu rozliczane
w proporcji do zużycia materiałów,
3. odpis na fundusz socjalny w pełnej wysokości,
4. rozliczenie kosztów administracyjnych opłaconych z góry (rozliczenia czynne),
5. rozliczenie poniesionych z góry kosztów finansowych,
6. utworzenie rezerwy na prawdopodobne zobowiązania w przyszłości, np.: zaplanowane
koszty remontu (rozliczenia bierne)
7. rachunki, faktury za wykonanie usług na które utworzone rezerwę.
Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej poza kosztami podstawowymi ponosi
inne koszty: koszty pozostałe i koszty finansowe.
Pozostałe koszty – które nie są zaliczane do kasztów działalności statutowej i kosztów
administracyjnych. Są odpowiednikiem kategorii pozostałych kosztów operacyjnych
w przedsiębiorstwach prowadzących działalność gospodarczą. Do kosztów tych zalicza się
w szczególności:
- koszty likwidacji i sprzedaży środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych,
- niezawinione niedobory inwentaryzacyjne,
- przedawnione należności,
- zapłacone kary, grzywny, odszkodowania,
- koszty postępowania sądowego,
- przekazane darowizny,
- odpisy aktualizujące.
Koszty finansowe – dotyczą operacji finansowych, zalicza się do nich m.in.:
- odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek,
- odsetki ustawowe za zwłokę w zapłacie należności,
- wartość sprzedanych papierów wartościowych w cenie nabycia,
- dyskonto weksli,
- odpisy aktualizujące.
100 Kasa 640 Rozliczenia
130 Rachunek bieżący międzyokresowe kosztów 41x Koszty administracyjne
1. 4.
6.
210 Rozrachunki 751 Koszty finansowe
z dostawcami 5.
2.
7.
850 Fundusze specjalne
3.

28
Jednostki mogą także jak inne podmioty ponosić straty nadzwyczajne wynikające
z nieprzewidzianych, jednorazowych zdarzeń losowych oraz koszty usuwania skutków tych
zdarzeń.
Ewidencja pozostałych kosztów jest analogiczna do wspomnianych już wcześniej
i poznanych pozostałych kosztów operacyjnych. Ewidencja kosztów finansowych i strat
nadzwyczajnych również jest analogiczna jak w innych podmiotach.
Choć jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej nie są dochodowe, to jednak aby
mogły realizować swoje zadania statutowe muszą uzyskiwać przychody ze źródeł określonych
przepisami prawa i statutu.
Wyodrębnia się trzy grupy przychodów jednostek nie prowadzących działalności
gospodarczej:
- przychody z działalności statutowej,
- pozostałe przychody,
- przychody finansowe.
Przychody z działalności statutowej obejmują:
- składki członkowskie,
- darowizny, spadki, zapisy, które zgodnie z przepisami i statutem mogą stanowić jedno
z głównych źródeł przychodów,
- dotacje, subwencje,
- nadwyżka przychodów nad kosztami za poprzedni rok, jeżeli nie zwiększa ona funduszu
statutowego (decyzję podejmuje kierownik jednostki, taka możliwość powinna być określona
w zasadach rachunkowości).
Ewidencja przychodów z działalności statutowej wyodrębnia wpłaty składek członkowskich
i inne przychody.
701 Składki brutto 100 Kasa
określone statutem 130 Rachunek bieżący
1.
702 Inne przychody określone
statutem oraz dotacje
i subwencje
2.
820 Rozliczenie
wyniku finansowego
3.
Rys. 4.13 Schemat ewidencji przychodów z działalności statutowej. Źródło: opracowanie własne.

29
1. wpłata składek członkowskich gotówką lub na rachunek bankowy
2. wpływ lub wpłata gotówkowa innych przychodów stanowiących przychody statutowe
(darowizny, spadek, dotacje)
3. przeksięgowanie nadwyżki przychodów nad kosztami za ubiegły rok
Pozostałe przychody jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej stanowią te
przychody, które nie są zaliczane do przychodów z działalności statutowej. Odpowiadają
kategorii pozostałych przychodów operacyjnych w innych jednostkach. Do przychodów tych
zalicza się m.in.:
- przychody ze sprzedaży składników majątku,
- otrzymane nieodpłatnie składniki majątku,
- przedawnione i umorzone zobowiązania,
- otrzymane odszkodowania i kary,
- nadwyżki inwentaryzacyjne,
- otrzymane dotacje i subwencje na cele inne niż działalność statutowa,
- otrzymane darowizny na cele inne niż działalność statutowa.
Przychody finansowe jednostka osiąga z operacji finansowych. Zalicza się do nich:
- odsetki od lokat i środków na rachunku bieżącym,
- otrzymane odsetki ustawowe za nieterminową zapłatę,
- otrzymane dyskonto weksli,
- przychód ze sprzedaży papierów wartościowych w cenie sprzedaży,
- odsetki od udzielonych pożyczek,
- odsetki od obligacji,
- otrzymane dywidendy.
Z tytułu jednorazowych i nie przewidzianych zjawisk jednostka może osiągnąć zyski
nadzwyczajne, np.; otrzymane odszkodowania za straty losowe, przychód ze sprzedaży
składników majątkowych, które uległy zniszczeniu skutkiem zdarzeń losowych.
Ewidencja pozostałych przychodów , przychodów finansowych, zysków nadzwyczajnych jest
analogiczna do ewidencji tych samych kategorii w innych podmiotach.
Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej może uzyskać przychody, które należy
zaliczyć do innych okresów niż okres, w którym te przychody powstały. Do takich przychodów
zalicza się:
- pobrane od odbiorców należności za świadczenia, które zostaną wykonane w następnych
okresach,
- zasądzone odsetki za zwłokę,
- zasądzony zwrot kosztów sądowych,
- naliczone odsetki, kary, odszkodowania.
Rozliczenie tych przychodów następuje w momencie zapłaty naliczonych i zasądzonych
kwot, wykonania świadczeń.

30
Rys. 4.14 Schemat ewidencji przychodów przyszłych okresów. Źródło: opracowanie własne.
1. wpłaty gotówkowe kontrahentów za świadczenia wykonane w innych okresach,
otrzymane dotacje, subwencje
2. naliczone odszkodowania, kary, odsetki, zasądzony zwrot kosztów postępowania
sądowego,
3. nieodpłatne otrzymanie środka trwałego,
4. zarachowanie do bieżącego okresu należności za wykonane świadczenia, wykorzystanie
dotacji, subwencji,
5. bieżące zarachowanie w przychody zapłaconych kar, odszkodowań, zasądzonych
kosztów postępowanie sądowego; bieżące rozliczenie otrzymanego środka trwałego
równoległe do odpisów amortyzacyjnych
6. bieżące zarachowanie w przychody zapłaconych odsetek
1. Jakie koszty ponosi jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej?
2. Jaka jest szczegółowa klasyfikacja tych kosztów?
3. Które koszty powinny być rozliczane w czasie?
4. Jak należy ewidencjonować typowe operacje dotyczące kosztów i ich rozliczenia?
5. Jakie przychody osiąga jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej?
6. Jaka jest szczegółowa klasyfikacja tych przychodów?
7. Które przychody podlegają rozliczeniu w czasie?
8. Jak należy ewidencjonować typowe operacje dotyczące przychodów i ich rozliczenia?
9. Co to jest wynik zdarzeń nadzwyczajnych?
702 Inne przychody 842 Rozliczenia 100 Kasa
określone statutem międzyokresowe przychodów 130 Rachunek bieżący
4. 1.
760 Pozostałe przychody 200 Rozrachunki
z odbiorcami
5. 240 Pozostałe rozrachunki
2.
6. 010 Środki trwałe
3.

31
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ewidencja przychodów i kosztów jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej.
Fundacja Ochrony Zwierząt w okresie sprawozdawczym osiągnęła przychody i poniosła koszty.
Na rachunku bankowym posiada środki: 35 000,00, gotówka w kasie wynosi: 5 000,00.
1. WB wpłata na rachunek bieżący środków przekazanych przez fundatorów 10 000,00
2. Rk wpłata gotówką zbiórki pieniędzy zorganizowanej wśród przyjaciół 500,00
3. Rk wypłacono z kasy środki na zakup karmy dla zwierząt 1 000,00
4. WB wpływ na rachunek bankowy darowizny pieniężnej 3 000,00
5. Rachunek za szczepienia zwierząt 300,00
6. WB przelano część środków pieniężnych na dofinansowanie działalności
schroniska dla zwierząt 7 000,00
7. Fundacja uzyskała pozwolenie i dokonała zbiórki publicznej. Zebraną gotówkę
wpłacono na rachunek bieżący (WB) 2 000,00
8. FV za ulotki informujące o działalności fundacji brutto 200,00
9. FV za zużytą energię elektryczną w pomieszczeniach fundacji brutto 150,00
10. FV za transport bezdomnych zwierząt do schroniska brutto 100,00
11. FV za usługi telekomunikacyjne brutto 250,00
12. WB otrzymano subwencję na działalność statutową fundacji 5 000,00
13. FV za przygotowanie kampanii na rzecz obrony zwierząt 7 000,00
14. WB wpływ środków pochodzących z części przychodu ze sprzedaży
produktów innego podmiotu (marketing wiązany) 15 000,00
15. LP wynagrodzenie brutto pracownika fundacji 1 500,00
16. Pk narzuty na wynagrodzenia obciążające fundację 300,00
17. WB zapłacono z góry (za 6 miesięcy) za czynsz lokalu fundacji 1 200,00
18. Pk rozliczenie kosztu czynszu za bieżący miesiąc ..............
19. PK fundacja wykorzystała otrzymaną subwencję na szkolenia wolontariuszy 5 000,00
20. FV za wykonanie gadżetów, które będą wystawione na aukcję 4 000,00
5) ustalić wartość przychodów z działalności statutowej na koniec,
6) ustalić wartość kosztów z działalności statutowej na koniec,
- kalkulator,

32
Ćwiczenie 2
Ewidencja przychodów i kosztów jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej.
Fundacja Ochrony Zwierząt również ponosi koszty i uzyskuje przychody nie zaliczane do
działalności statutowej. Stan środków pieniężnych jak w poprzednim zadaniu. Zakłada się, że
fundacja posiada określone składniki majątkowe, których dotyczą operacje, a nie są dla nich
podane salda początkowe. Poniesione koszty i uzyskane przychody w okresie
sprawozdawczym:
1. WB bank dopisał odsetki od środków na rachunku bankowym 100,00
2. WB wpływ ze sprzedaży posiadanych obligacji długoterminowych
a) wartość sprzedały 8 000,00
b) wartość nabycia 6 500,00
3. Fundacja przedstawiła do dyskonta przed terminem płatności posiadany weksel obcy
a) wartość nominalna weksla 3 000,00
b) kwota otrzymana z weksla 2 800,00
c)potrącone dyskonto ..............
4. Rachunek za sprzedaż zbędnych materiałów
a) przychód ze sprzedaży 300,00
b) wartość ewidencyjna materiałów 250,00
5. Rachunek za sprzedaż nieużywanego urządzenia
a) przychód ze sprzedaży 600,00
b) wartość początkowa 4 000,00
c) dotychczasowe umorzenie 3 700,00
6. Według protokołu szkód na skutek nie zawinionego pożaru w pomieszczeniu
magazynowym uległy zniszczeniu materiały 500,00
7. FV za usuwanie skutków pożaru brutto 200,00
8. WB wpływ odszkodowania za straty losowe 700,00
9. PK naliczono odsetki ustawowe za nieterminową zapłatę 50,00
10. PK dostawca umorzył fundacji zobowiązanie 1 000,00
4) dokonać dekretacji podanych operacji gospodarczych.
5) ustalić wartość przychodów z działalności nie zaliczanej do statutowej na koniec,
6) ustalić wartość kosztów z działalności nie zaliczanej statutowej na koniec,
- kalkulator,

33
1) określić jakie koszty ponosi jednostka nie prowadząca działalności
gospodarczej ?
2) sklasyfikować koszty, które ponosi jednostka nie prowadząca
działalności gospodarczej ?
3) określić, które koszty powinny być rozliczane w czasie ?
4) rozliczyć koszty międzyokresowe czynne i bierne ?
5) dokonać ewidencji typowych operacji związanych z ponoszeniem
kosztów ?
6) określić jakie przychody uzyskuje jednostka nie prowadząca
7) dokonać klasyfikacji przychodów ?
8) określić jakie przychody należy rozliczać w czasie ?
9) rozliczyć przychody w czasie ?
10) ewidencjonować typowe operacje dotyczące przychodów ?
11) ewidencjonować straty i zyski nadzwyczajne ?
12) obliczyć wynik zdarzeń nadzwyczajnych ?
4.5 Wynik finansowy
Wynik finansowy jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej może być dodatni
lub ujemny i stanowi nadwyżkę przychodów nad kosztami lub kosztów nad przychodami.
Wynik finansowy obliczany jest etapami:
_
=
_
+
=
Przychody z działalności statutowej
Koszty realizacji zadań statutowych
Wynik finansowy na działalności statutowej
Koszty administracyjne
Pozostałe koszty
Koszty finansowe
Pozostałe przychody
Przychody finansowe
Wynik finansowy brutto na całokształcie
działalności

34
+/-
=
Rys. 4.15 Etapy ustalania wyniku finansowego jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej. Źródło:
opracowanie własne.
Księgowo wynik finansowy ustala się na koniec roku obrotowego. Do ewidencji służy konto
860 „Wynik finansowy”, które może wykazywać saldo Wn oznaczające nadwyżkę kosztów nad
przychodami lub saldo Ma oznaczające nadwyżkę przychodów nad kosztami.
Rys. 4.16 Ewidencja ustalania wyniku finansowego. Źródło: opracowanie własne.
400 Koszty realizacji 701 Składki brutto
zadań statutowych 860 Wynik finansowy określone statutem
1. 6.
410 Koszty administracyjne 702 Inne przychody
określone statutem oraz
2. dotacje i subwencje
7.
751 Koszty finansowe
3. 750 Przychody finansowe
8.
761 Pozostałe koszy
760Pozostałe przychody
4.
9.
771 Straty nadzwyczajne
770 Zyski nadzwyczajne
5.
10.
Wynik zdarzeń nadzwyczajnych
Wynik finansowy ogółem

35
1 – 5. przeksięgowanie kosztów i strat
6 – 10. przeksięgowanie przychodów i zysków
Po zatwierdzeniu sprawozdania rocznego przez organ upoważniony, określony statutem
ustalony księgowo wynik finansowy podlega rozliczeniu.
Najpierw należy dokonać przeksięgowania na konto 820 „Rozliczenie wyniku finansowego”
bądź na konta: 640 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” w przypadku różnicy ujemnej lub
840 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” w przypadku różnicy dodatniej. Obydwa
alternatywne rozwiązania są możliwe, a o tym, które z nich będzie stosowała jednostka decyduje
kierownik jednostki ujmując stosowny zapis w zasadach rachunkowości. Księgowania te
dokonywane są pod datą zatwierdzenia sprawozdania rocznego.
640 Rozliczenia
międzyokresowe kosztów 860 Wynik finansowy
3.
820 Rozliczenie wyniku
finansowego
840 Rozliczenia 1.
międzyokresowe przychodów
2.
4.
Rys. 4.17 Ewidencja przeksięgowania wyniku finansowego. Źródło: opracowanie własne.
1. przeksięgowanie nadwyżki kosztów nad przychodami
2. przeksięgowanie nadwyżki przychodów nad kosztami
lub wariant alternatywny
3. przeksięgowanie nadwyżki kosztów nad przychodami
4. przeksięgowanie nadwyżki przychodów nad kosztami
Po przeksięgowaniu wyniku finansowego należy dokonać jego rozliczenia. Konto 820
„Rozliczenie wyniku finansowego” nie może wykazywać salda, które oznaczałoby nie
podzielony wynik z lat ubiegłych (za wyjątkiem sytuacji, gdy jednostka prowadzi działalność
gospodarczą i ustala wynik finansowy zgodnie z ustawą o rachunkowości).
Rozporządzenie w sprawie szczególnych zasad rachunkowości niektórych jednostek
nieprowadzących działalności gospodarczej określa jedynie, że nadwyżkę przychodów nad
kosztami skorygowaną o wynik zdarzeń nadzwyczajnych można przeznaczyć na fundusz
statutowy. Nie określa innych zasad podziału.

36
Rys. 4.18 Ewidencja rozliczenia wyniku finansowego. Źródło: opracowanie własne.
1. przeksięgowanie dodatniej różnicy zarachowanej w przychody przyszłych okresów
(należy dokonać takiego księgowania jeżeli stosujemy wariant alternatywny)
2. przeznaczenie dodatniej różnicy na zwiększenie funduszu statutowego
3. przeznaczenie dodatniej różnicy na zwiększenie przychodów z działalności statutowej
4. przeksięgowanie ujemnej różnicy zarachowanej w koszty przyszłych okresów (należy
dokonać takiego księgowania jeżeli stosujemy wariant alternatywny)
5. przeznaczenie ujemnej różnicy na zwiększenie kosztów z działalności statutowej
1. Jaka jest definicja wyniku finansowego jednostki nie prowadzącej działalności
gospodarczej?
2. Jakie są etapy ustalania wyniku finansowego jednostki nie prowadzącej działalności
gospodarczej?
3. W jaki sposób ustala się księgowo wynik finansowy?
4. W jaki sposób dokonuje się przeksięgowania ustalonego wyniku finansowego?
5. W jaki sposób dokonuje się rozliczenia wyniku finansowego?
820 Rozliczenie 842 Rozliczenie
800 Fundusz statutowy wyniku finansowego międzyokresowe przychodów
2. 1.
702 Inne przychody 400 Koszty realizacji
określone statutem zadań statutowych
3. 5.
640 Rozliczenia
międzyokresowe kosztów
4.

37
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustalanie i podział wyniku finansowego netto.
Na koniec roku obrotowego konta jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej
wykazują obroty:
400 Koszty realizacji zadań statutowych 15 000,00
411 Amortyzacja 1 000,00
412 Zużycie materiałów i energii 1 800,00
413 Usługi obce 1 500,00
414 Podatki i opłaty 200,00
415 Wynagrodzenia 2 400,00
416 Świadczenia na rzecz pracowników 500,00
417 Pozostałe koszty administracyjne 700,00
701 Składki brutto określone statutem 4 000,00
702 Inne przychody określone statutem oraz dotacje i subwencje 25 000,00
750 Przychody finansowe 800,00
751 Koszty finansowe 300,00
760 Pozostałe przychody 1 300,00
761 Pozostałe koszty 900,00
770 Zyski nadzwyczajne 100,00
771 Straty nadzwyczajne 100,00
3) nanieść obroty na konta,
4) dokonać księgowań rocznych w celu ustalenia wyniku finansowego,
5) na podstawie salda końcowego konta „Wynik finansowy” ustalonego na podstawie danych
na koniec roku, otworzyć konto „Wynik finansowy” na początek następnego roku,
6) dokonać przeksięgowania wyniku na konto „Rozliczenie wyniku finansowego”,
7) rozliczyć wynik finansowy przeznaczając 60% na zwiększenie funduszu statutowego,
pozostałą część na zwiększenie przychodów z działalności statutowej.
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.
Ćwiczenie 2
Rozliczyć wynik finansowy.
Konto „Wynik finansowy” jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej na koniec roku
wykazało nadwyżkę kosztów nad przychodami 2 200,00. Jednostka dokonuje przeksięgowań

38
wyniku na rozliczenia międzyokresowe kosztów. W następnym roku po zatwierdzeniu
sprawozdania finansowego dokonano rozliczenia ujemnej różnicy w koszty zadań statutowych.
3) otworzyć konto „Wynik finansowy”,
4) dokonać przeksięgowania wyniku finansowego,
5) rozliczyć wynik finansowy.
- kalkulator,
Ćwiczenie 3
Ustalić wynik na kolejnych etapach działalności.
Na koniec roku obrotowego koszty i przychody jednostki nie prowadzącej działalności
gospodarczej przedstawiają się:
Koszty realizacji zadań statutowych 12 000,00
Amortyzacja 1 000,00
Zużycie materiałów i energii 1 600,00
Usługi obce 500,00
Podatki i opłaty 400,00
Wynagrodzenia 2 500,00
Świadczenia na rzecz pracowników 520,00
Pozostałe koszty administracyjne 300,00
Składki brutto określone statutem 3 500,00
Inne przychody określone statutem oraz dotacje i subwencje 21 000,00
Przychody finansowe 600,00
Koszty finansowe 300,00
Pozostałe przychody 1 100,00
Pozostałe koszty 800,00
Zyski nadzwyczajne 200,00
Straty nadzwyczajne 180,00
3) obliczyć wynik na działalności statutowej,
4) obliczyć wynik finansowy brutto na całokształcie działalności,
5) obliczyć wynik finansowy ogółem,

39
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.
1) zdefiniować wynik finansowy jednostki nie dochodowej ? □ □
2) obliczyć kolejne etapy wyniku finansowego ? □ □
3) ustalić księgowo wynik finansowy ? □ □
4) dokonać przeksięgowania wyniku finansowego ? □ □
5) dokonać rozliczenia wyniku finansowego ? □ □
4.6 Sprawozdawczość finansowa
Sposób sporządzania sprawozdań finansowych przez jednostki nie prowadzące działalności
gospodarczej określa rozporządzenie ministra finansów z 15 listopada 2001 r. w sprawie
szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami prawa
handlowego, nieprowadzących działalności gospodarczej.
Rozporządzenie to określa, że jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej mogą
sporządzać sprawozdania uproszczone, obejmujące:
- bilans,
- rachunek wyników,
- informację dodatkową.
Tym samym jednostki te nie mają obowiązku badania bilansu przez biegłego rewidenta.
Sprawozdanie finansowe sporządzane jest na dzień kończący rok obrotowy lub inny dzień
będący dniem bilansowym w terminie nie późniejszym niż 90 dni od dnia bilansowego. Podlega
zatwierdzeniu przez właściwy organ statutowy.
Sprawozdanie podpisuje kierownik jednostki oraz osoba sporządzająca.
Jeżeli jednostka posiada oddziały na pełnym rozrachunku wewnętrznym, to każdy z nich
sporządza sprawozdanie oddzielnie. Jednostka statutowa sporządza sprawozdanie łączne.
W sprawozdaniu takim wyłącza się aktywa i fundusze wydzielone, wzajemne rozrachunki
wynikające z rozliczeń wewnętrznych, przychody i koszty z operacji dokonanych między
jednostką a oddziałami oraz oddziałami między sobą, operacje finansowe zmieniające wynik
finansowy z tytułu wzajemnych rozliczeń (operacje, które w jednostce wynik zmniejszają
a w oddziale zwiększają lub odwrotnie).
Poszczególne pozycje sprawozdań wykazuje się w pełnych kwotach (w złotych i groszach)
bez zaokrągleń do tysięcy złotych.
Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej sporządzają także sprawozdania dla
celów GUS w postaci SOF. W sprawozdaniu podaje się dziedziny działalności statutowej,
zasięg, stan zatrudnienia, liczbę wolontariuszy, źródła przychodów, ponoszone koszty, wartość
środków trwałych.
Zanim jednostka sporządzi sprawozdania finansowe musi przeprowadzić inwentaryzację.
Metody i zasady przeprowadzania inwentaryzacji są takie same jak w pozostałych podmiotach.

40
BILANS
Sporządzany jest najczęściej w formie dwustronnej tabeli, wykazującej aktywa i pasywa
(może być sporządzony w formie zestawienia aktywów i pasywów w kolejności następującej po
sobie).
Bilans sporządzany jest metodą netto (z uwzględnieniem umorzeń, odpisów aktualizujących),
z zachowaniem zasad wyceny określonych w ustawie o rachunkowości, na początek i koniec
roku.
Charakterystyka poszczególnych pozycji bilansu jest taka sama jak w podmiotach
prowadzących działalność gospodarczą.
Tabela 4.2 Wyszczególnienie aktywów i pasywów w bilansie
Aktywa Pasywa
A. Aktywa trwałe
I. Wartości niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa trwałe
III. Długoterminowe należności
IV. Inwestycje długoterminowe
V. Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy
II. Należności krótkoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe
1. Środki pieniężne
2. Pozostałe aktywa finansowe
IV. Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
A. Fundusze własne
I. Fundusz statutowy
II. Fundusz z aktualizacji wyceny
III. Wynik finansowy netto za rok obrotowy
1. Nadwyżka przychodów nad kosztami
2. Nadwyżka kosztów nad przychodami
B. Zobowiązania i rezerwy na
zobowiązania
I. Zobowiązania długoterminowe z tytułu
kredytów i pożyczek
II. Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze
specjalne
1. Kredyty i pożyczki
2. Inne zobowiązania
3. Fundusze specjalne
III. Rezerwy na zobowiązania
IV. Rozliczenia międzyokresowe
1. Rozliczenia międzyokresowe
przychodów
2. Inne rozliczenia międzyokresowe
Suma aktywów Suma pasywów
Źródło: opracowanie własne
Bilans musi wykazywać równowagę: Aktywa = Pasywa
Rachunek wyników
Jest wartościowym wyrażeniem rezultatów działalności jednostki. Stanowi różnicę między
osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami z działalności jednostki dając wynik
finansowy ogółem.
Sporządzany jest na początek i koniec roku. Musi być zgodny z ustalonym księgowo
wynikiem finansowym.
Ustalona różnica w rachunku wyników nie jest określana jako zysk lub strata lecz jako
nadwyżka przychodów nad kosztami (różnica dodatnia) lub nadwyżka kosztów nad przychodami
(różnica ujemna).

41
Rachunek wyników
A. Przychody z działalności statutowej
I. Składki brutto określone statutem
II. Inne przychody określone statutem
B. Koszty realizacji zadań statutowych
C. Wynik finansowy na działalności statutowej (wielkość dodatnia lub ujemna) (A – B)
D. Koszty administracyjne
1. Zużycie materiałów i energii
2. Usługi obce
3. Podatki i opłaty
4. Wynagrodzenia oraz ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
5. Amortyzacja
6. Pozostałe
E. Pozostałe przychody
F. Pozostałe koszty
G. Przychody finansowe
H. Koszty finansowe
I. Wynik finansowy brutto na całokształcie działalności (wielkość dodatnia lub ujemna)
(C – D + E – F + G – H)
J. Zyski i straty nadzwyczajne
III. Zyski nadzwyczajne – wielkość dodatnia
IV. Starty nadzwyczajne – wielkość ujemna
K. Wynik finansowy ogółem (I +/- J)
I. Różnica zwiększająca koszty następnego roku (wielkość ujemna)
II. Różnica zwiększająca przychody następnego roku (wielkość dodatnia)
Informacja dodatkowa
Informacja dodatkowa jest elementem uzupełniającym sprawozdania finansowego za dany
rok. Powinna zawierać nie objęte bilansem oraz rachunkiem wyników informacje i wyjaśnienia
niezbędne do oceny gospodarki finansowej jednostki, a w szczególności:
- objaśnienia stosowanych metod wyceny aktywów i pasywów oraz przyczyn zmian
w stosunku do roku poprzedniego,
- uzupełniające dane o aktywach i pasywach,
- informacje o strukturze zrealizowanych przychodów ze wskazaniem ich źródeł, w tym
przychodów określonych statutem,
- informacje o strukturze kosztów stanowiących świadczenia pieniężne i nie pieniężne
określone statutem oraz o strukturze kosztów administracyjnych,
- dane o źródłach zwiększania i sposobie wykorzystania funduszu statutowego,
- dane dotyczące udzielonych gwarancji, poręczeń, i innych zobowiązań związanych
z działalnością statutową,
- informacje o tendencjach zmian w przychodach i kosztach oraz składnikach majątku
i źródłach ich finansowania.
Zakres informacji dodatkowej jest określony uregulowaniami wewnętrznymi, o których
decyduje organ zarządzający jednostką.
Niezależnie od rocznego sprawozdania jednostki sporządzają na rzecz urzędów skarbowych
zeznanie o wysokości osiągniętych przychodów i poniesionych kosztów CIT-8.

42
Ustawa o rachunkowości określa w jaki sposób powinny być przechowywane dokumenty
księgowe i zbiory danych oraz przez jaki czas. Przepisy w tym zakresie są jednakowe dla
jednostek nie prowadzących działalności oraz jednostek pozostałych. Zagadnienia te zostały
objęte tematem nauczania przy omawianiu sporządzania sprawozdań finansowych.
Odpowiedzialność zarządów jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej o ile nie
są pracownikami tych podmiotów a wykonują funkcje na podstawie umów cywilnoprawnych,
ponoszą odpowiedzialność za wyrządzone przez siebie szkody na zasadach ogólnych
wynikających z Kodeksu cywilnego.
Obowiązki kierownika jednostki za wykonanie zadań w zakresie rachunkowości określa
ustawa o rachunkowości. Obowiązki w tym zakresie mogą być przeniesione na głównego
księgowego w przypadku wyrażenia przez niego zgody na piśmie. Wówczas za nienależyte
wykonanie obowiązków główny księgowy odpowiada na podstawie przepisów Kodeksu karnego
i Kodeksu karnego skarbowego. Jeżeli główny księgowy nie złoży oświadczenia na piśmie
o przyjęciu odpowiedzialności za prowadzanie ksiąg rachunkowych i sporządzanie sprawozdań
rocznych, jego odpowiedzialność nie wykracza poza przepisy prawa pracy.
Członkowie zarządu jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej odpowiadają za
zaległości podatkowe całym swoim majątkiem w czasie pełnienia przez nich tych funkcji.
Możliwa jest wewnętrzna kontrola zarządu jednostki nie prowadzącej działalności
gospodarczej. Dokonuje tego komisja rewizyjna. Sprawuje ona na ogół kontrolę finansów
jednostki. Kontrola ma charakter bieżący. Komisja rewizyjna może wyrazić opinię na temat
gospodarki finansowej prowadzonej przez organ zarządzający. Sposób powoływania komisji
rewizyjnej i zakres jej działalności określa statut jednostki.
1. Z jakich elementów składa się sprawozdanie roczne jednostek nie prowadzących
działalności gospodarczej?
2. Jaka jest struktura bilansu jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej?
3. Jaka jest struktura rachunku wyników jednostek nie prowadzących działalności
gospodarczej?
4. Co zawiera informacja dodatkowa sporządzana dla jednostek nie prowadzących działalności
gospodarczej?
5. Jaka jest odpowiedzialność kierownika jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej
w różnych aspektach tej działalności?

43
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządzić bilans i rachunek wyników.
Zestawienie obrotów i sald jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej na koniec roku
obrotowego wykazuje:
Bilans otwarcia Obroty Bilans zamknięciaKonta
Wn Ma Wn Ma Wn Ma
Środki trwałe 22 000,00 26 000,00 26 000,00
Inwestycje
długoterminowe 2 000,00 6 700,00 6 700,00
Odpisy
umorzeniowe
2 700,00 8 400,00 8 400,00
Kasa 1 200,00 4 230,00 2 100,00 2 130,00
Rachunek bieżący 17 000,00 39 000,00 26 000,00 13 000,00
Inne rachunki
bankowe 1 100,00 1 700,00 1 100,00 600,00
Rozrachunki z
odbiorcami 1 700,00 400,00 1 300,00
Rozrachunki z
dostawcami 3 100,00 1 600,00 5 800,00 4 200,00
Rozrachunki
publicznoprawne 3 400,00 5 200,00 5 200,00
Rozrachunki z
pracownikami 900,00 180,00 10 980,00 10 700,00 480,00 200,00
Odpisy
aktualizujące
należności
700,00 700,00
Koszty realizacji
zadań statutowych 3 600,00 3 600,00
Amortyzacja 500,00 500,00
Zużycie materiałów
i energii 600,00 600,00
Usługi obce 1 200,00 1 200,00
Podatki i opłaty 300,00 300,00
Wynagrodzenia 9 000,00 9 000,00
Świadczenia na
rzecz pracowników 2 600,00 2 600,00
Pozostałe koszty
administracyjne 500,00 500,00
Składki brutto
określone statutem 4 300,00 4 300,00
Inne przychody
określone statutem,
dotacje, subwencje
15 800,00 15 800,00
Przychody
finansowe
530,00 530,00
Koszty finansowe 500,00 500,00

44
Pozostałe przychody 1 800,00 1 800,00
Pozostałe koszty 1 550,00 1 550,00
Straty nadzwyczajne 100,00 100,00
Zyski nadzwyczajne 100,00 100,00
Fundusz statutowy 33 470,00 1 860,00 36 490,00 34 630,00
Wynik finansowy 1 350,00 2 080,00 2 080,00
Razem: 44 200,00 44 200,00 141 950,00 141 950,00 50 210,00 50 210,00
3) sporządzić rachunek wyników uwzględniając stan na koniec, biorąc pod uwagę obroty
odpowiednich kont,
4) sporządzić bilans uwzględniając stan na początek i koniec, biorąc pod uwagę obroty
odpowiednich kont.
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.
Ćwiczenie 2
Klasyfikacja dokumentów księgowych w jednostkach nie prowadzących działalności
gospodarczej.
Jednostka posiada w swoich zbiorach następujące dokumenty:
- roczne sprawozdanie finansowe z poprzedniego roku .............,
- kraty wynagrodzeń pracowników ............,
- księgi rachunkowe z poprzedniego roku ............,
- faktury zakupu ............,
- raporty kasowe ............,
- spis z natury sporządzony na koniec poprzedniego roku ............,
- dowody magazynowe .........,
- wyciągi bankowe ...........,
- deklaracje podatkowe złożone w urzędzie skarbowym .............,
- zasady gospodarowania funduszem statutowym ..........,
- potwierdzenie o rejestracji jednostki w Krajowym Rejestrze Sądowym ............ .
2) zapoznać się z rozdziałem drugim ustawy o rachunkowości,
3) przeanalizować i nadać kategorię dokumentom posiadanym przez jednostkę,
4) uzupełnić arkusz ćwiczeniowy – tekst z lukami,

45
6) dokonać oceny poprawności.
- literatura do JM 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie,
- ustawa o rachunkowości,
- arkusze ćwiczeniowe zawarte w ćwiczeniu 2.
1) wymienić elementy sprawozdania finansowego jednostki nie
prowadzącej działalności gospodarczej ?
2) określić strukturę bilansu jednostki nie prowadzącej działalności
gospodarczej ?
3) określić strukturę rachunku wyników jednostki nie prowadzącej
4) sporządzić bilans i rachunek wyników ?
5) określić co zawiera informacja dodatkowa jednostki nie
prowadzącej działalności gospodarczej ?
6) określić odpowiedzialność kierownika jednostki w różnych
aspektach tej działalności jednostki niedochodowej ?
7) określić kategorię archiwalną dokumentów jednostki
niedochodowej ?
8) sporządzić zestawienie obrotów i sald ?

46
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Zadanie zawiera 15 pytań testu teoretycznego, który jest testem wyboru, prawidłowa
odpowiedź jest tylko jedna.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x. W przypadku
pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i zakreśl odpowiedź prawidłową.
6. Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
7. Rozwiązuj zadania samodzielnie.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Zestaw zadań testowych
1. Określenie charakteru działalności non-profit oznacza:
a) przekazywanie osiągniętego zysku na cele statutowe,
b) wykonywanie działalności statutowej w oparciu o prowadzoną działalność gospodarczą,
c) wykonywanie działalności statutowej bez możliwości prowadzenia działalności gospodarczej,
c) pokrywanie kosztów z osiąganych przychodów.
2. Jeżeli fundacja podejmie działalność gospodarczą w trakcie roku obrotowego:
a) z dniem podjęcia działalności gospodarczej podlega ustawie o rachunkowości,
b) podlega ustawie o rachunkowości od następnego roku,
c) w ogóle nie podlega ustawie o rachunkowości,
d) zaczyna podlegać ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych.
3. Dodatnią różnicę przychodów nad kosztami można przeznaczyć:
a) tylko na zwiększenie funduszu statutowego,
b) tylko na zwiększenie przychodów przyszłego roku,
c) między innymi na zwiększenie funduszu statutowego,
d) na zmniejszenie kosztów przyszłego roku.
4. Stowarzyszenie nie prowadzące działalności gospodarczej musi na koniec roku:
a) sporządzić bilans,
b) sporządzić bilans, rachunek wyników, informację dodatkową,
c) nie musi sporządzać sprawozdania finansowego,
d) rachunek przepływów pieniężnych.
5. Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej:
a) nie może prowadzić gospodarki magazynowej,
b) musi zakupione materiały zaliczać bezpośrednio w koszty,
c) może prowadzić gospodarkę magazynową,
d) może prowadzić gospodarkę magazynową, jeżeli ma taki zapis w statucie.
6. Jeżeli jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej posiada samobilansujące się
oddziały:

47
a) każdy z nich sporządza sprawozdania finansowe,
b) sprawozdanie finansowe sporządza tylko jednostka macierzysta,
c) oddziały nie mogą sporządzać sprawozdań finansowych,
d) oddziały sporządzają sprawozdanie finansowe wspólne.
7. Do kosztów podstawowych jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej zalicza się:
a) koszty prowizji,
b) koszty zakupu,
c) koszty sprzedaży środka trwałego,
d) koszty świadczeń zgodnych ze statutem.
8. Fundusz statutowy może być tworzony z:
a) darowizn,
b) emisji akcji,
c) sprzedaży udziałów,
d) kredytu.
9. Wynik finansowy brutto jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej stanowi:
a) nadwyżkę przychodów nad kosztami,
b) nadwyżkę przychodów nad kosztami skorygowaną o wynik zdarzeń nadzwyczajnych,
c) nadwyżkę przychodów nad kosztami z działalności statutowej,
d) nie występuje taka kategoria.
10. W jednostce nie prowadzącej działalności gospodarczej:
a) może pozostać nie podzielony wynik z lat ubiegłych,
b) nie może pozostać nie podzielony wynik z lat ubiegłych,
c) nie dokonuje się podziału wyniku finansowego,
d) jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej nie uzyskuje wyniku finansowego.
11. Inwestycje długoterminowe fundacji wycenia się:
a) co dwa lata,
b) nie wycenia się,
c) nie rzadziej niż na dzień bilansowy,
d) fundacja nie może posiadać inwestycji długoterminowych.
12. Naliczone, nie otrzymane odsetki ustawowe w jednostkach niedochodowych stanowią:
a) przychód bieżącego okresu,
b) nie stanowią przychodu,
c) jednostki niedochodowe nie naliczają odsetek,
d) przychód przyszłych okresów.
13. Rozliczenia międzyokresowe kosztów bierne są ujmowane w:
a) aktywach bilansu,
b) w pasywach bilansu,
c) nie są ujmowane w bilansie,
d) są ujmowane w rachunku wyników jako koszt.
14. Koszt podatków i opłat związków zawodowych stanowi:
a) koszty statutowe,

48
b) koszty pozostałe
c) koszty administracyjne,
d) koszty finansowe.
15. Bilans jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej sporządza się:
a) metodą brutto,
b) metodą netto,
c) metodą brutto, a uzupełniające dane wykazuje się w informacji dodatkowej,
d) metodą netto, a uzupełniające dane wykazuje się w informacji dodatkowej.

49
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Prowadzenie rachunkowości jednostek nie prowadzących działalności
gospodarczej.
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
Razem:

50
6. LITERATURA
1. K. Czubakowska, K. Wniarska – Rachunkowość fundacji, stowarzyszeń i innych jednostek
nieprowadzących działalności gospodarczej, PWE, Warszawa 2004,
2. Rachunkowość jednostek nieprowadzących działalności gospodarczej, praca zbiorowa pod
redakcją A. K. Sowińskiej, Difin, Warszawa 2002,
3. Rachunkowość stowarzyszeń, fundacji, organizacji non-profit, INFOR, Warszawa 2005,
4. Rachunkowość, Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości, praca
zbiorowa pod redakcją T. Kiziukiewicz, Ekspert, Wrocław 2001,
5. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie szczególnych
zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi,
nieprowadzących działalności gospodarczej (Dz. U. 137, poz. 1539 ze zm.),
6. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (Dz. U. Z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze
zm.).
7. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 02 lipca 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 173,
poz. 1807 ze zm.).

1

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to 1

Similar to 1 (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

1