97. rahman suresi

97 (55). RAHMÂN SÛRESİ
MEDENÎ, 78 ÂYET
GİRİŞ
Adını ilk âyetteki ‫[الرحمن‬er-Rahmân] isminden alan sûrenin Medîne'de 97.
sırada indiği kabul edilir.
Rivâyetlerin ve üslubunun Mekkî olmasından hareketle Hasan Basrî, Urve b.
ez-Zübeyr, İkrime, Atâ ve Câbir gibi birçok bilgin sûrenin Mekkî olduğunu
düşünür. İbn Abbâs da, 29. âyeti hariç Mekke'de indiğini kabul eder.1
Bizce sûre, Medîne'de inmiştir, ancak muhatapların Mekkeli müşrikler olması
nedeniyle üslubu Mekkî, konusu tevhid ve âhirete iman, yapısı da belagat
ağırlıklıdır.
Ra‘d/43'te, Mekkelilerin Rasûlullah'a, “Sen elçi değilsin” ve “Allah kullara
müdahale etmez” dedikleri nakledilmiş, bu hususta en iyi tanığın Allah ve bilginler
olduğu ifade edilmişti. İşte bu sûrede, bu tanıklık detaylıca beyân edilmektedir.
Sûrede Allah'ın sonsuz kudretinin eserleri, kullarına lütfettiği sayılamayacak
kadar çok ve açık nimetler ve evrendeki büyük alâmetleri sayılmakta ve bunları
inkâr ve yalanlamanın imkânsızlığı vurgulanmaktadır.
Bu sûre, ayrıca eşsiz bir ifade tarzına, olağanüstü bir fonetik özelliğe sahiptir.
RAHMÂN, RAHÎM ALLAH ADINA
MEAL:
1-4
Rahmân [yarattığı bütün canlılara dünyada çokça merhamet eden
Allah], Kur’ân'ı/ öğrenip öğretmeyi öğretti, insanı oluşturdu, ona hayır ve
şerri, iyiyi, kötüyü ayırmayı öğretti.
5
Güneş ve ay bir hesap ile akıp gitmektedir.
6
Gövdesiz bitkiler ve ağaçlar da boyun eğip teslimiyet göstermektedirler.
7-9
Ve semayı da oluşturdu, onu yükseltti ve terazide/ölçüde/dengede
taşkınlık etmeyesiniz diye teraziyi/ölçüyü/dengeyi koydu. Ölçüyü hakkaniyetle
dikin/ayakta tutun, teraziye/ölçüye/dengeye zarar vermeyin.
33
Ey cin ve ins toplulukları! Eğer göklerin ve yerin kenarlarından aşıp
geçmeye güç yetirebilirseniz, hemen aşın, ancak üstün bir güç olmadan
aşamazsınız.
34
Peki siz ikiniz, Rabbinizin güç yetirdiklerinin; eşsiz gücünün, eşsiz
nimetlerinin hangisini yalanlıyorsunuz?
31
Ey iki grup! Yakında sizin hesabınıza bakacağız.
32
1
Suyûtî, el-İtqân; Kurtubî, el-Câmiu li Ahkâmi'l-Kur’ân.
1

35
İkinizin de üzerine ateşten alev ve duman gönderilir de siz
yardımlanamazsınız.
36
10-12
Ve kendisinde, meyvelar ve salkımlı hurma ağaçları, yapraklı taneler
ve hoş kokulu bitkiler olan yeryüzünü oluşturdu, onu oranın yaratıkları için
alçalttı.
13
14,15
O, görünen, bilinen varlıkları pişmiş çamur gibi kuru
balçıktan/değişken bir maddeden oluşturdu. Görünmez varlıkları, güçleri de
ateşin dumansızından/enerjiden oluşturdu.
16
17
Allah], iki doğunun Rabbi ve iki batının Rabbidir.
18
19
İki denizi birbirine kavuşmak üzere salıverdi. 20
Aralarında bir engel
vardır, birbirlerine geçip karışmıyorlar.
21
22
İkisinden inci ve mercan çıkar.
23
24
Denizde koca dağlar gibi yükseltilen gemiler de O'nundur.
25
26,27
Yeryüzünün üzerindeki her kişi gelip geçicidir. Ve o celal ve ikram
sahibi Rabbinin bizzat Kendisi baki kalır.
28
29
Göklerde ve yerde bulunan kimseler, O'ndan istekte bulunurlar. O, her
an bir iştedir.
2

30
37
Sonra da gök yarılıp zeytinyağı gibi bir gül olduğu zaman...
38
39
Artık işte o gün, bildik-bilmedik, gelmiş-gelecek hiç kimse, bir
başkasının günahından sorumlu tutulmaz.
40
41
Suçlular, nişanlarından tanınır da alınlarından ve ayaklarından
tutuluverirler.
42
43
İşte bu, suçluların yalanladığı cehennemdir. 44
Onlar, onunla kaynar su
arasında dolaşır dururlar.
45
46
Ve Rabbinin makamından korkan kimseler için iki cennet vardır.
47
48
İkisinin de dalları vardır.
49
50
İkisinde de akıp giden iki pınar vardır.
51
52
İkisinde de her meyvedan çift çift vardır.
53
54
Astarları kalın ipekten/atlastan yataklara yaslanmış kimseler olarak, iki
cennetin de devşirmesi yakındır.
3

55
56
Oralarda, daha önce bildik, bilmedik, geçmiş, gelecek hiç kimse
tarafından dokunulmamış; el ve göz değmemiş, bakışlarını dikenler vardır.
57
58
Sanki onlar yâkut ve mercandırlar.
59
60
İyilileştirmenin-güzelleştirmenin karşılığı, iyileştirme-güzelleştirmeden
başka olabilir mi?
61
62
Bu ikisinin astından iki cennet daha vardır.
63
64
Bunlar yemyeşildirler.
65
66
İkisinde durmaksızın coşan iki pınar vardır.
67
68
İkisinde de meyve, hurma ve nar vardır.
69
70
O meyvelerin içlerinde iyilikler-güzellikler vardır.
71
72
Çadırlara kapanmış parlak gözlüler vardır.
73
4

74
Bunlardan önce onlara bildik-bilinmedik hiç kimse dokunmamıştır.
75
76
Yeşil yastıklara ve “Abkari” sergilere; hârikulâde güzel işlemeli
döşeklere yaslananlar olarak…
77
78
Azamet ve büyüklük sahibi, emir ve yasak koyma hakkına sahip,
saygınlaştırma sahibi Rabbinin adı, ne cömerttir!
TAHLİL:
1-4
Allah], Kur’ân'ı/ öğrenip öğretmeyi öğretti, insanı oluşturdu, ona hayır ve
şerri, iyiyi, kötüyü ayırmayı öğretti.
Bundan evvelki Ra‘d/30'da müşriklerin Rahmân'ı inkâr ettikleri, Ra‘d/43'te de
Rasûlullah'ı elçi kabul etmedikleri bildirilmiş, elçi gönderilmesine Allah'ın tanıklığı
söz konusu edilmişti.
Burada konu, müşriklerin itiraz noktası olan “Allah'ın Rahmâniyeti”
noktasından ele alınmakta; Allah, Rahmân [çok merhametli] olduğundan, Kur’ân'ı
öğretti, insanı yarattı, ona beyânı öğretti buyurulmaktadır. Burada Kur’ân'ın
öğretilmesi, Allah'ın elçi göndermesinin bir kanıtı olarak gösterilmektedir; ki
insanlar ne zaman bir sorunla karşılaşsa Allah, rahmeti gereği elçi gönderir, kitap
indirir, böylece toplumdaki sorunları halleder. Bu sünnetullah'tır [Allah'ın değişmez
yasasıdır]:
12
De ki: “Göklerde ve yerde olanlar kim içindir?” De ki: “Allah içindir.” Allah, rahmeti Kendi
zâtı üzerine yazmıştır. Sizi kesinlikle, kendisinde asla şüphe olmayan kıyâmet gününe toplayacaktır.
Kendi kendilerini zarara sokan kimseler, işte onlar iman etmezler.
(En‘âm/12)
54
Ve âyetlerimize inanan kimseler sana geldikleri zaman hemen: “Selâm olsun size! Rabbiniz
rahmeti Kendi üzerine yazdı. Şüphesiz sizden her kim bilmeyerek bir kötülük işleyip de sonra
arkasından tevbe eder ve düzeltirse; şüphesiz ki Allah, kullarının günahlarını çok örten, onları
cezalandırmayan ve bağışı bol olandır, engin merhamet sahibidir” de!
(En‘âm/54)
5

Burada konu edilen insanın yaratılışı, insanın ilk yaratılışı değil, hayvanlıktan
insanlığa terfi ettirilişidir. Nitekim, “Her hayvan, hayvan olarak doğar, insan ise
insan olarak doğmaz, sonradan insanlaşır” denilmiştir. O nedenle bu âyete göre,
Kur’ân öğrenmeyen, öğrenip öğrenmeyenler, beyânı bilmeyenler, insan sûretinde
olsalar da insan sayılmazlar. Târih de, vahiyden beslenmeyenlerin ne denli
canavarlaştığına tanıktır. Burada konu edilen insanın yaratılışı, işte bu oluşumdur.
Bu konu, bu beyânnamenin devamı niteliğinde olan İnsan sûresi'nin başında
detaylandırılmaktadır:
Âyette Allah'ın müdahalesinin üçüncü şekli, insana beyânı öğretmesidir, ki bu,
“insanın maksadını açıklaması” veya “hayır ve şerr arasındaki farkın öğretilmesi”
anlamlarına gelir. Tercihe şayan olan ise, ikinci anlamdır: insana iyinin, doğrunun,
hayrın, şerrin ne olduğunun öğretilmesidir.
İnsanın doğal yetenekleri iyiyi-doğruyu, yararlıyı-zararlıyı tam tamına
kavramaya yeteri değildir. Allah'ın bildirdiği üzere insan fıtraten zâlim, nankör,
sevinç delisi, ümitsiz, cimri, bencil, güçsüz, aceleci, hırslı, sabırsız, tahammülsüz,
şehvet-perest olarak yaratılmıştır. İnsanın bu olumsuz niteliklerinden kurtulması,
Kur’ân'daki ilâhî ilkeleri öğrenmesine bağlıdır. O nedenle Allah, toplumlara
müdahale ederek iyiyi-doğruyu öğretecek kitap indirir, öğretmen gönderir.
İşte bu, Muhammed'in elçi oluşuna Allah'ın tanıklığıdır.
Bunlar, Allah'ın Rahmân olmasının tecellisidir. Yani, Allah, insanlara çok
acıdığı için kitap indirir, elçi gönderir.
5
Güneş ve ay bir hesap ile akıp gitmektedir.
6
Gövdesiz bitkiler ve ağaçlar da boyun eğip teslimiyet göstermektedirler.
7-9
Ve semayı da oluşturdu, onu yükseltti ve terazide/ölçüde/dengede
taşkınlık etmeyesiniz diye teraziyi/ölçüyü/dengeyi koydu. Ölçüyü hakkaniyetle
dikin/ayakta tutun, teraziye/ölçüye/dengeye zarar vermeyin.
Bu âyetlerde de Allah'ın elçi göndermesine, Kendisinin tanıklığı ile ilgilidir. 1-
4. âyetlerde Allah'ın Rahmân oluşu gereği insanı koruması beyân edilmişti. Bu
âyetlerde ise yine Rahmânlığı gereği evreni koruması ve bunun için de birtakım
ilkeler koyması konu edilmektedir.
Dünyadaki ilâhî düzen ve denge ile ilgili Rûm ve Ahzâb sûresi'nde detay
sunulmuştu. Meselenin özü şudur:
72
Şüphesiz Biz, emaneti [bütünlüğü, kusursuzluğu, mükemmelliği] göklerin, yerin ve dağların
üzerine yaydık, yaygınlaştırdık da, onlar, onu taşımaya yanaşmadılar, bütünlüğün, kusursuzluğun,
mükemmelliğin alıp götürülmesinden korktular. Ve onu insan taşıdı [onu aldı götürdü, ona ihanet
etti]. Şüphesiz insan, çok yanlış davranan; kendi zararlarına iş yapan ve çok cahildir.
(Ahzâb/72)
Bu âyette, insanlığa haber cümlesi ile önemli bir uyarı yapılmaktadır: Allah,
yeri, gökleri ve dağları; bir düzen, nizam ve intizam içinde yaratmıştır. Bu
yaratıklar, bu düzenlerini bozamamışlardır. Evrendeki düzeni, çok câhil ve zâlim
olduğundan insan bozmuştur.
41
İnsanlar dönerler diye; kendilerinin elleriyle kazandıkları şeyler yüzünden, yaptıklarının bir
kısmını onlara tattırmak için karada ve denizde kargaşa ortaya çıktı.
(Rûm/41)
6

Bu âyette, yaptıkları yanlışlar yüzünden insanlara hatalarının bir kısmının
cezasını tattırmak için yeryüzünde kargaşa; bozulmalar oluştuğu bildirilerek onlardan
akıllarını başlarına almaları, yaptıkları işlerle karada ve denizde fesat
çıkarmamaları/doğadaki dengeyi bozmamaları emredilmektedir. İleride bu mesaj
farklı bir üslup ile de gelecektir.
Burada konu edilen fesat, doğal dengenin bozulmasıdır. Yani, mevsimlerin
bozulması, yağışların azalması veya çoğalması, bitkilerin verimsizleşmesi, suların
kirlenmesi, buna bağlı olarak suda yaşayan canlıların yok olması, atmosferin
bozulması, ozon tabakasının delinmesi, buna bağlı olarak yüksek radyasyonun neden
olduğu kanser ve benzeri hastalıkların çoğalması; tüm bunların sonucunda da
yeryüzünde sıkıntılı bir hayatın meydana gelmesidir.
Ölçülü yaratılış başka yerlerde de zikredilmişti:
49
Şüphesiz ki, Biz her şeyi; evet her şeyi bir ölçü, ayar ile oluşturduk.
(Kamer/49)
49
Şüphesiz ki, Biz her şeyi; evet her şeyi bir ölçü, ayar ile oluşturduk.
(Yâ-Sîn/40)
96
Tan yerini yarıp çıkarandır. Geceyi dinlenme zamanı, güneş ve ay'ı hesap ile yapmıştır. Bu,
en üstün, en güçlü, en şerefli, mağlûp edilmesi mümkün olmayan/ mutlak galip olanın, çok iyi bilenin
belirlemesidir, ayarlamasıdır.
(En‘âm/96)
Burada sadece ay ve güneşteki ölçü ve hesaplar gündeme getirilmiştir.
Evrenin parçalarından olan ay ve güneşin doğuşu, batışı, dönüşü, uzayda
yüzüşü bir hesap iledir. Hatta sonları da bir hesap iledir. Onların uzaydaki diğer
varlıklara olan mesafeleri de ince hesaplara bağlıdır. Bunca varlığın yeryüzünde
yaşaması, varlığını sürdürebilmesi güneşin ve ayın yeryüzüne belirli bir mesafe ile
ayarlanmış olmasındandır. Bu hesap olmasa; güneş ve ay yeryüzüne yaklaşsa, ya da
uzaklaşsa idi, bunca varlık, donarak, yanarak ve su altında kalarak yok olurdu,
yeryüzünde hayat diye bir şey olmazdı.
Bu konuya dair Merhum Seyyid Kutub'un açıklamalarını aynen naklediyoruz:
Burada ayın ve güneşin yapıları ile hareketleri arasında uyum sağlayan ince plâna dikkat
çekiliyor. Kalpleri ürperti, dehşet ve bilinçle dolduran bu vurgulama, sözcükleri arasında geniş çaplı
ve derinlikli gerçekler barındırıyor. Şöyle ki:
Güneş, uzaydaki gök cisimlerinin en büyüğü değildir. İnsanoğlunun sınırlarını bilmediği,
uçsuz-bucaksız bir boşluk olarak algıladığı uzayda milyarlarca yıldız vardır. Bunların arasında
güneşten daha büyükleri, ondan daha çok ısı ve ışık yayanları vardır. Meselâ Araplar arasında “şıra
el-Yemanî” adı ile bilinen büyük ayı takımındaki Cirius yıldızı, güneşten 24 kat daha ağır ve güneşin
50 katı kadar ışıklıdır. Arcturus yıldızı ise güneşin 80 katı hacminde ve ondan 8.000 kat daha
parlaktır. Süheyl yıldızının ışık yayma gücü de güneşinkinden 2.500 kat fazladır. Bu tablo, bu
şekilde genişletilebilir.
Fakat güneş, “yer” adını verdiğimiz şu küçük gezegen üzerinde yaşayan biz insanlar için en
önemli yıldızdır. Çünkü bu gezegenin kendisi ve sakinleri güneş ışığının, güneş ısısının ve onun
çekim gücünün etkisi altında yaşıyorlar, varlıklarını sürdürüyorlar.
Ay da öyle. O aslında yer yuvarlağının küçük hacimli bir uydusudur. Fakat yeryüzünün hayatı
üzerinde büyük etkisi vardır. Denizlerde görülen gel-git olayının en önemli faktörü odur.
7

Güneşin hacmi, ısı derecesi, dünyamıza uzaklığı, yörüngesindeki dönüş hızı; bunun yanısıra
ayın hacmi, dünyamıza uzaklığı ve yörüngesindeki dönüş hızı, bütün bunlar gerek yeryüzündeki
hayata yönelik etkileri bakımından ve gerekse uzaydaki diğer yıldızlar ve gezegenler arasındaki
konumları açısından son derece ince ve duyarlı hesapların sağladığı dengelere dayanırlar.
Şimdi onların gezegenimizi ve üzerindeki hayat olayını yakından ilgilendiren bu hesaplı
dengelerinin bazı yönlerinde göz gezdirelim: Güneşin dünyamıza uzaklığı 92.500.000 mildir. Eğer o
dünyamıza bundan daha yakın olsa yeryüzü ya yanar, ya erir, ya da uzaya yükselen bir buhar
kitlesine dönüşürdü. Eğer bizden daha uzakta olsa o zaman da yerküremiz donar ve üzerindeki hayat
ölüme dönüşürdü. Güneşin dünyamıza ulaşan ısısı, onun asıl ısısının 1/2.000.000'i kadardır.
Yeryüzündeki hayatın sürmesi için gereken optimal ısı derecesi bu kadardır. Meselâ, eğer güneşin
yerinde o iri ve güçlü radyasyonlu Cirius yıldızı olsaydı, yerküremiz buharlaşıp yok oluverirdi.
Şimdi de ayın hacmini ve dünyamıza olan uzaklığını ele alalım. Eğer ay, şimdikinden daha
büyük olsaydı, denizlerde meydana getireceği gel-git olayının yol açacağı su yükselmeleri yeryüzünü
ve üzerindeki bütün varlıkları tufana boğardı. Eğer ay, yüce Allah'ın kıl kadar bile şaşmaz hesabına
göre olduğundan daha yakınımızda olsaydı, sonuç dünyamız için aynı türden bir felaket olurdu.
Güneş ile ayın dünyamıza uyguladıkları çekim gücü gerek yerküresinin konumu ve gerekse
uzay boşluğundaki dönüşünün dengesi açısından hesaplı ve ölçülüdür. Dünyamızın bağlı olduğu
güneş sistemi bütün uyduları ile Lîr burcundaki Vega yıldızına doğru saatte 20.000 millik bir hızla
hareket etmektedir. Buna rağmen milyonlarca yıllık yolculuğu boyunca sistemimiz, uzaydaki
yıldızlardan biri ile çarpışmamaktadır.
Bu korkunç ve uçsuz-bucaksız uzay boşluğunda hiçbir yıldızın yörüngesi kıl ucu kadar bile
sapma göstermez. Yıldızların hacimleri ve hareketleri arasındaki uyum ve denge hesapları arasında
en ufak bir değişiklik meydana gelmez.
Yüce Allah, Güneşin ve ayın konumları ve hareketleri belirli bir hesaba dayanır buyururken,
gerçekten ne kadar doğru söylüyor! Devam ediyoruz: Bitkiler ve ağaçlar O'nun buyruğuna boyun
eğerler.
Bir önceki âyet, şu koca evrenin yapısındaki plâna ve hesaba işaret etmişti. Bu âyette ise
evrendeki doğrultu birliğine ve ilişkiye işaret ediliyor. Bu işaret de uyarıcı ve çarpıcı bir gerçeğe
ileticidir. Şöyle ki:
Şu varlık bütünü ile kaynağına ve yoktan var edicisine kulluk ve boyun eğme bağı ile bağlıdır.
Bitkiler ve ağaçlar, varlık âleminin bu doğrultusunu kanıtlayan iki örnektir. Kimi tefsir bilginleri
âyetin orijinalindeki necm sözcüğünün “gökteki yıldızlar” anlamına geldiğini ileri sürerken, başka
bazı tefsir bilginleri bu sözcüğün “ağaçlar gibi gövdesi üzerinde dik duramayan bitkiler” demek
olduğunu söylemişlerdir. Sözcük ister o anlama alınsın, ister bu anlama geldiği kabul edilsin aynı
kapıya çıkar. Her iki durumda da âyet, şu varlık âlemindeki doğrultu birliğine ve iç ilişkiye işaret
ediyor.
Evrenin tümü, rûhu olan canlı bir varlık bütünüdür. Gerçi bu rûhun göstergesi, biçimi ve
dinamiklik derecesi varlıktan varlığa değişir, ama özü bakımından birdir.
İnsan kalbi bu gerçeği, yani tüm varlıklara yayılmış “hayat” gerçeği ile bu rûhun yaratıcıya
yönelmiş olduğu gerçeğini çok eski çağlardan beri fark etmiştir. İnsan kalbi sezgi yolu ile bu gerçeği
kavramıştır. Ama ne zaman bu sezgisini duyu organlarının deneyleri ile sınırlı olan aklın kriterleri ile
ölçmeye kalkıştı ise kuşkuya kapılmış ve bu bilgiden uzak kalmıştır.
İnsanlık son yıllarda evrendeki yapısal birliği yansıtan gerçeğin bazı ön bilgilerine ermiştir.
Ama bu yöntemle onun rûh taşıyan bir canlı olduğu gerçeğine erebilmekten hâlâ çok uzaklardır.
Pozitif bilim, günümüzde evren yapısının ana biriminin atom olduğunu, atomun da aslında
radyasyondan, yani ışık enerjisinden ibaret olduğunu, evrenin temel ilkesinin hareket olduğunu ve
hareketin evrenin birimleri arasındaki ortak özellik olduğunu düşünme eğilimindedir.
8

Fakat evrenin temel ilkesini ve ana özelliğini oluşturan bu “hareket” hangi tarafa doğrudur.2
6. âyette, Gövdesiz bitkiler ve ağaçlar da secde etmektedirler buyurularak,
evrendeki en cılız varlıkların bile Allah'a teslimiyet gösterdiklerine dikkat
çekilmiştir. Bu husus, birçok âyette beyân edilmişti:
18
Göklerde ve yeryüzünde olan kimselerin, güneş, ay, yıldızlar, dağlar, ağaçlar, kıpırdayan
canlılar ve insanların çoğunun Allah'a boyun eğip teslimiyet gösterdiklerini görmedin mi/ hiç
düşünmedin mi? Birçoğu da üzerlerine azap hak olmuş olanlardır. Ve Allah, kimi hor kılarsa artık
onun için bir yücelten yoktur. Şüphesiz Allah, dilediğini işler.
(Hacc/18)
48
Onlar, gölgeleri Allah'a boyun eğerek, küçülenlerin ta kendisi olarak sağdan sola dönen,
Allah'ın oluşturduğu birtakım şeyleri görmediler mi/bunları hiç mi düşünmediler?
(Nahl/48)
5
Bir tek, kahredici Allah, gökleri ve yeri hak ile oluşturdu, geceyi gündüzün üstüne bürüyor,
gündüzü de gecenin üstüne bürüyor. Güneşi ve ay'ı yararınıza olan yapı ve işleyişte yaratarak
hizmetinize sunmuştur. Hepsi de adı konmuş bir süre sonuna akıp gitmektedir. İyi bilin ki O, çok
güçlü ve çok bağışlayıcıdır.
(Zümer/5)
Buradaki, ‫والميزان‬ ‫تنقصواالمكيال‬ ‫[ول‬ve lâ tenqusu'l-mikyâle ve'l-mîzân], Hûd/84'te
konu edilen Şu‘ayb peygamberin halkına, Ölçeği ve teraziyi eksik tutmayın
ifadesiyle, yani alış-verişteki hilebazlık ile aynı şey değildir. Burada, Allah'ın Kendi
malına sahip çıkışı anlatılıyor: Allah evreni yaratmış ve evrende dengeyi, teraziyi
tesis etmiştir:
25
Andolsun ki Biz, elçilerimizi açık delillerle gönderdik ve insanların hakkaniyeti ayakta
tutmaları ve Allah'ın, dinine ve elçilerine, kimse kendilerini görmediği ve tanımadığı yerlerde yardım
edenleri belirlemesi için beraberlerinde kitabı ve ölçüyü indirdik. Biz, kendisinde büyük bir kuvvet
ve insanlar için yararlar bulunan demiri de indirdik. Şüphesiz Allah, çok kuvvetlidir, mutlak
üstündür.
(Hadîd/25)
Bu dengenin korunması için de Allah, Rahmân sıfatının gereği olarak
insanların yararına bir başka denge unsurunu lutfetmiştir. Tüm bunlar, Allah'ın
Rahmân oluşuna ve elçi gönderişine bir tanıklıktır, Muhammed'in elçiliğinin
belgesidir.
33
Ey cin ve ins toplulukları! Eğer göklerin ve yerin kenarlarından aşıp
geçmeye güç yetirebilirseniz, hemen aşın, ancak üstün bir güç olmadan
aşamazsınız.
34
31
Ey iki grup! Yakında sizin hesabınıza bakacağız.
2
Seyyid Kutub, fî-Zılâli'l-Kur’ân.
9

32
35
İkinizin de üzerine ateşten alev ve duman gönderilir de siz
yardımlanamazsınız.
36
Teknik olarak ‫كمممما‬ُ [kümâ/ikiniz] zamirinin daha evvel geçmiş olması
zaruretinden dolayı âyetler, mevcut Mushaf'takinden farklı tertip edilmiştir.
Bu âyetlerde tüm insanlar tehdit edilmekte ve dengeyi bozmaları, dengeyi
ikâme etmemeleri neticesinde zarara uğrayacakları bildirilip bunun cezasını
çekecekleri ve bu evrenden kaçamayacakları bildirilmektedir.
Âyetteki ins-cinn terkibi, “bilinen, bilinmeyen, herkes” anlamını ifade eder. Bu
konuya dair Nâs sûresi'nde detaylı bilgi vermiştik.3
33. âyette tüm insanlara, Eğer göklerin ve yerin kenarlarından aşıp geçmeye
güç yetirebilirseniz, hemen aşın; ancak sultan/üstün bir güç olmadan aşamazsınız
buyurulmaktadır.
DÜNYANIN ve UZAYIN ÇAPLARI ile ilgili bbilim teknik kitaplarında
ayrıntılı bilgi bulunmaktadır.
10-12
Ve kendisinde, meyvelar ve salkımlı hurma ağaçları, yapraklı taneler
ve hoş kokulu bitkiler olan yeryüzünü oluşturdu, onu oranın yaratıkları için
alçalttı.
13
Bu âyetlerde insanlara verilen nimetlerden bazıları; meyvalar ve salkımlı
hurma ağaçları, yapraklı taneler ve hoş kokulu bitkileri sayılıp sonunda da, Peki siz
ikiniz, Rabbinizin güç yetirdiklerinin [eşsiz gücünün, eşsiz nimetlerinin] hangisini
yalanlıyorsunuz? diye uyarı yapılmıştır.
Burada sayılıp dökülen nimetlerle ilgili geçmiş sûrelerde birçok âyet yer
almıştı:
55
Peki, Rabbinin güç yetirdiklerinin; eşsiz gücünün, eşsiz nimetlerinin hangisinden kuşkuya
düşüyorsun?
(Necm/55)
14,15
O, görünen, bilinen varlıkları pişmiş çamur gibi kuru
balçıktan/değişken bir maddeden oluşturdu. Görünmez varlıkları, güçleri de
ateşin dumansızından/enerjiden oluşturdu.
3
Tebyînu'l-Kur’ân; c. 1, s. 369-371.
10

16
Bu âyetlerde maddesel ve enerjik varlıkların yaratılışına değinilirken, aynı
zamanda insanın maddî yapısı ve enerjik yapısına da işaret edilmektedir. İnsanın
madde yapısı; el-ayak, göz-kulak, et-kemik vs. olarak görünen bedensel yapısıdır.
Bir de insanın, akıl, zeka, dikkat, düşünme yetisi vs. gibi enerjik yapısı vardır.
Böyle bir varlık, ancak Allah tarafından yaratılabilir ve bu hiç kimse tarafından
yalanlanamaz.
17
Allah], iki doğunun Rabbi ve iki batının Rabbidir.
18
Bu âyetlerde Allah, tanıklığını, iki doğunun, iki batının Rabbi oluşu ile
desteklemiştir. Âyette konu edilen iki doğu, iki batı ifadesi, güneş ve ayın doğma,
batma yerleri veya güneş ve güneşin mevsimlerde farklı yerlerden doğup farklı
yerlerden batması şeklinde anlaşılabilir. Nitekim bir başka âyette şöyle
buyurulmuştur:
40,41
Artık hayır. Doğuların ve batıların Rabbine kasem ederim ki Biz, onların yerine
kendilerinden daha hayırlı olanları getirmeye kesinlikle güç yetirenleriz. Ve Biz, önüne geçilenler
değiliz.
(Me‘âric/40-41)
Burada denilmek istenen şudur: Güneş ve ayın gökteki konumları ve işleyişi de
Allah'tan başkası tarafından belirlenemez. Bu gerçeği de kimse yalanlayamaz.
19
Aralarında bir engel
vardır, birbirlerine geçip karışmıyorlar.
21
22
İkisinden inci ve mercan çıkar.
23
24
Denizde koca dağlar gibi yükseltilen gemiler de O'nundur.
25
Bu âyetlerde ise denizdeki nimetlere ve bu nimetleri oluşturan güç ve
programına dikkat çekilmiştir. İki deniz birbirine kavuşmak üzere salıverilmiş,
11

ikisinden de inci ve mercan çıkıyor. Bu iki denizin arasında bir engel var; birinin
özelliği [yaşayan hayvanları ve bitki örtüsü] diğerine geçmiyor.
Bu husus, Furkân sûresi'nde de konu edilmişti. Oradaki açıklamaya burada da
yer veriyoruz:
53
Ve O, iki denizi salıverendir; şu su, tatlı ve susuzluğu giderici, şu da tuzlu ve acıdır. Ve O,
aralarına bir engel ve yasak koyandır.
54
Ve O, sudan, bir beşer oluşturup sonra ona bir soy ve evlilik sebebiyle akrabalık oluşturandır.
Ve senin Rabbin her şeye güç yetirendir.
(Furkân/53-54)
Bu âyetlerde de doğadaki yasalardan birine dikkat çekilmektedir. Buna göre,
acı ve tatlı sular aralarına konan bir engel ile birbirine karışmamaktadır. Allah'ın bu
yasası başka âyetlerde de bildirilmiştir:
61
Onların ortak koştuğu şeyler mi hayırlıdır ya da yeryüzünü barınak yapan, aralarında nehirler
oluşturan, onun için sabit dağlar koyan ve iki deniz arasına engel koyan mı? Allah ile beraber bir ilâh
mı var? Tam tersi onların çoğu bilmiyorlar.
(Neml/61)
19
Aralarında bir engel vardır, birbirlerine geçip
karışmıyorlar.
21
Peki siz ikiniz, Rabbinizin güç yetirdiklerinin; eşsiz gücünün, eşsiz nimetlerinin hangisini
yalanlıyorsunuz?
(Rahmân/19-21)
Bu yasa; denizlerdeki, göllerdeki ve bataklıklardaki suların o su kütlesinde
bulunan minerallerden arınarak buharlaşmasını, buharlaşan suyun ise yeryüzüne tatlı
su olarak içmeye ve tarıma elverişli özellikte düşmesini ve yeraltı sularının
oluşmasını sağlamakta, ayrıca da okyanusların içinde var olan değişik akıntıları izah
etmektedir.
DENİZLERİN ARASINDAKİ ENGEL konusu ile ilgili de Bilim ve Teknik
kitaplarında ayrıntılı bilgi bulunmaktadır.
New York Bilimler Akademisi Rektörü ve Amerika Birleşik Devletleri
Bilimsel Araştırmalar Kurulu eski üyelerinden A. Cressy Morrissonn şöyle
demektedir:
Ay bize 240.000 mil uzaklıktadır. Günde iki kere gerçekleşen med olayı bize ayın varlığını
gâyet latif bir şekilde hatırlatır. Ayın çekim gücü sonucu okyanuslarda meydana gelen kabarma bazı
yerlerde yaklaşık olarak 18 m.'ye kadar çıkar. Hatta ay çekimi sonucu, yer kabuğu bile günde iki kere
dışa doğru birkaç santim kayar. Bütün bunlar bir dereceye kadar bize düzenli görülür. Ve biz, bütün
okyanusun düzeyini birkaç metre kabartan ve son derece sert görünen yer kabuğunu birkaç santim
dışa doğru kaydıran korkunç gücü kavrayamayız.
Merih gezegeninin de bir ayı vardır. Küçük bir ay. Bu ay sadece gezegene 6.000 mil
uzaklıktadır. Bunun gibi dünyamızın uydusu olan ay da şu andaki uzaklığı yerine söz gelimi 50.000
mil uzaklıkta olsaydı, ay çekimi sonucu sularda meydana gelen kabarma o kadar güçlü olurdu ki,
deniz yüzeyinin altında bulunan bölgeler günde iki defa, dağları aşındıracak güçte tazyikli bir suyun
altında kalacaktı. Bu durumda belki de gerekli çabuklukta derinliklerden yükselen dağlar
olmayacaktı. Bu basınç sonucu yer kabuğu çatlayacak, havadaki kabarma her gün kasırgaların
kopmasına neden olacaktı.
12

Dağların tamamen silindiğini varsayarsak, o zaman bütün yerküresinin üstündeki suyun
derinliği 1.5 mil dolaylarında olacaktır. O zaman da hayat, muhtemelen uçsuz bucaksız bir okyanusun
derinliklerinde bulunacaktı.
Ne var ki, bu evreni yönlendiren el, iki denizi salıvermiş, ama bu iki denizin arasına hem
onların hem de evrenin yapısından kaynaklanan aşılmaz bir engel koymuştur. Her yönüyle uyum
içinde hareket eden evrenin plânları, her işini yerinde ve bir hikmete göre yapan, her şeyi hikmetle
yönlendiren yüce yaratıcının eliyle önceden belirlenmiş, özenle düzenlenmiş olarak uygulanmaktadır.
Böylesine düzenli ve sürekli işleyen bu plânlama kendiliğinden ortaya çıkmış bir tesadüf
olamaz. Bütün bunlar evreni bir amaç için yaratan ve evrene hükmeden ince ve sağlam yasaları, bu
amacı gerçekleştirecek özelliklere sahip kılan yüce yaratıcının iradesi ile meydana gelmektedir.4
26,27
Yeryüzünün üzerindeki her kişi gelip geçicidir. Ve o celal ve ikram
sahibi Rabbinin bizzat Kendisi baki kalır.
28
29
Göklerde ve yerde bulunan kimseler, O'ndan istekte bulunurlar. O, her
an bir iştedir.
30
Bu âyetlerde de uyarıya devam edilmektedir. Arz üzerindeki herkes fânidir,
yalnızca Allah bâkidir. Evrendeki her varlık, özellikle de insanlar O'ndan istekte
bulunurlar. O, her an yeni bir iştedir. Hiçbir insan bu gerçeğe karşı çıkamaz,
Allah'ın bu sonsuz gücünü yalanlayamaz.
37
Sonra da gök yarılıp zeytinyağı gibi bir gül olduğu zaman...
38
39
Artık işte o gün, bildik-bilmedik, gelmiş-gelecek hiç kimse, bir
başkasının günahından sorumlu tutulmaz.
40
41
Suçlular, nişanlarından tanınır da alınlarından ve ayaklarından
tutuluverirler.
42
43
İşte bu, suçluların yalanladığı cehennemdir. 44
Onlar, onunla kaynar su
arasında dolaşır dururlar.
45
4
A. Cressy Morrisson, İnsan Yalnız Değildir [İlim Îmân Etmeye Çağırıyor].
13

Yukarıdaki paragrafta, arz üzerindeki her şeyin fâniliği vurgulanmıştı. Şimdi
de göklerle ilgili bilgi verilmektedir: Gök yarılıp zeytinyağı gibi bir gül olacak, işte
o gün, ins ve cann [hiç kimse], onun [bir başkasının] günahından sorumlu
tutulmayacak. Kişinin kendi günahından başka bir günahtan sorumlu tutulmayacağı
birçok âyette [En‘âm/164, İsrâ/15, Fâtır/18, Zümer/7 ve Necm/38'de] belirtilmişti.
Suçlular simalarından tanınır da alınlarından ve ayaklarından tutulup
cehenneme sürüklenecek, cehennemle kaynar su arasında dolaşıp duracaklar.
Burada kıyâmet ve mahşere ait oluşumlar bildirilerek uyarı yapılmakta ve bunu
kimsenin yalanlayamayacağı ifade edilmektedir.
37. âyette, kıyâmet günü, “göğün yarılıp zeytinyağı gibi bir gül olacağı” ifade
buyurularak, o dehşet gününde gökyüzünün sıvılaşacağı ve alev alev yanacağı
bildirilmektedir. Bu âyetler indiği zaman petrol olmadığından, aydınlatma
malzemesi ve yakıt olarak zeytinyağı kullanılmaktaydı.
Göğün durumuna dair birçok âyette (Duhân/43-46, Me ‘âric/8-10, Furkân/25,
İnfitâr/1-5, İnşikak/1-5) bilgi verilmişti.
39. âyet genellikle, “O gün ne inse ne cinne günahından sorulmaz” şeklinde
çevrilmektedir. Hâlbuki âyetin teknik yapısı böyle bir anlama müsaade etmez. Zira
âhirette peygamberler dâhil herkes sorgulanacaktır. Bu sorgulama, Allah'ın
öğrenmesi için değil, adl-i ilâhînin teşhiri ve gösterimi içindir:
6
Andolsun, kendilerine elçi gönderilmiş olanları da sorguya çekeceğiz, andolsun, gönderilen
elçileri de sorguya çekeceğiz.
(A‘râf/6)
8
Sonra, o gün siz, nimetten kesinlikle sorulacaksınız.
(Tekâsür/8)
3
Onlar; Hıcr 91
Kur’ân'ı sihir, şiir, esatir (mitolojik söylentiler), uydurulmuş söz gibi birtakım
parçalar, kötü sözler kabul eden kimseler, 3
iman edenler olmuyorlar diye sen kendini yıkıma
uğratacaksın!
4
Eğer Biz dilersek, Hıcr 90
o yemincilere indirdiğimiz şey gibi 4
onlara gökten bir alâmet [gösterge;
ışın, radyasyon ve meteorlar, tayfun, sel] indiririz de onların boyunları, ona boyun eğenler oluverirdi.
5
Ve kendilerine Rahmân'dan [yarattığı bütün canlılara dünyada çokça merhamet eden Allah'tan] yeni
bir öğüt geldi mi, kesinlikle ondan yüz çeviren kimseler oldular. 6
Sonra da, kesinlikle yalanladılar.
İşte alay edip durdukları şeyin haberleri yakında onlara gelecektir. Hıcr 92,93
İşte, andolsun Rabbine ki,
Biz, kesinlikle onların hepsini yaptıkları şeylerden hesaba çekeceğiz.
(Hicr/92-93)
44. âyetteki, Onlar, onunla kaynar su arasında dolaşır dururlar ifadesiyle,
günahkârların cehennem ile kaynar su arasında mekik dokuyacakları
bildirilmektedir. Yani, suçlular cehennemde, susadıkça su kaynaklarına gidecekler,
ama orada kaynar sudan başka bir şey bulamayacaklar. Zorunlu olarak o kaynar
sudan içecekler. Bu hususa başka âyetlerde (Mü’min/69-76, Hacc/19-24, Kehf/29,
Muhammed/14-15, İbrâhîm/15-17, En‘âm/70, Yûnus/4, Saffat/67, Sâd/57,
Duhân/46, 48, Vâkıa/42, 54 ve Nebe/25 de dikkat çekilmiştir.
46
Ve Rabbinin makamından korkan kimseler için iki cennet vardır.
14

47
48
İkisinin de dalları vardır.
49
50
İkisinde de akıp giden iki pınar vardır.
51
52
İkisinde de her meyvedan çift çift vardır.
53
54
Astarları kalın ipekten/atlastan yataklara yaslanmış kimseler olarak, iki
cennetin de devşirmesi yakındır.
55
56
Oralarda, daha önce bildik, bilmedik, geçmiş, gelecek hiç kimse
tarafından dokunulmamış; el ve göz değmemiş, bakışlarını dikenler vardır.
57
58
Sanki onlar yâkut ve mercandırlar.
59
60
İyilileştirmenin-güzelleştirmenin karşılığı, iyileştirme-güzelleştirmeden
başka olabilir mi?
61
62
Bu ikisinin astından iki cennet daha vardır.
63
64
Bunlar yemyeşildirler.
65
15

66
İkisinde durmaksızın coşan iki pınar vardır.
67
68
İkisinde de meyve, hurma ve nar vardır.
69
70
O meyvelerin içlerinde iyilikler-güzellikler vardır.
71
72
Çadırlara kapanmış parlak gözlüler vardır.
73
74
Bunlardan önce onlara bildik-bilinmedik hiç kimse dokunmamıştır.
75
76
Yeşil yastıklara ve “Abkari” sergilere; hârikulâde güzel işlemeli
döşeklere yaslananlar olarak…
77
Suçluların âkıbeti açıklandıktan sonra, beyânnamenin bu bölümünde şirk ve
küfürden uzak olanların durumu, onları bekleyen nimetler sayılıp dökülmüştür:
33
Peki, o, kazandığı şeyler ile birlikte her bir kişinin üzerinde dikilen/görüp gözeten kimdir?
Onlar ise Allah'a ortaklar edindiler. De ki: “Onları isimlendirin! Yoksa siz, O'na yeryüzünde
bilmediği bir şey mi ya da sözden açık olanı mı haber vereceksiniz? Aslında kâfirlere; Allah'ın
ilâhlığını ve rabliğini bilerek reddetmiş olan şu kişilere plânları güzel gösterildi de Yol'dan
saptırıldılar. Allah, kimi saptırırsa, artık onun için yol gösteren kimse yoktur.
(Ra‘d/33)
45
Biz, onların söylediklerini daha iyi biliriz. Ve sen, onların üzerinde zorlayıcı değilsin. O
hâlde sen, Benim tehdidimden korkan kimselere Kur’ân ile öğüt ver.
(Kaf/45)
26-28
Ve onlar: “Rahmân [yarattığı bütün canlılara dünyada çokça merhamet eden Allah], çocuk
edindi” dediler. Rahmân, bundan arınıktır. Aksine onlar armağanlar verilmiş kullardır. Onlar, O'nun
sözünün önüne geçemezler; onlar, yalnız O'nun emriyle iş yaparlar. O, Rahmân'ın çocukları
saydıkları şeylerin önlerinde olanı ve arkalarında olanı bilir. Ve onlar, O'nun hoşnut olduğu
kimselerden başkasına yardımda/destekte bulunmazlar. Bununla birlikte onlar O'na duydukları derin
saygı ve sevgiden dolayı ondan uzaklaşma korkusundan tir tir titrerler.
(Enbiyâ/26-28)
Ve Haşr/21, Ahzâb/37, Tâ-Hâ/2-4, Ankebût/33-34, Kasas/33-34, Meryem/4-6.
16

62. âyette tesniye [ikil] kalıbıyla yer alan ‫جنتان‬ [cennetân] sözcüğü –ki lafzen
“iki cennet” demektir– klâsik eserlerde şu şekillerde anlaşılmıştır:
• Cennetlerden biri cinnler, biri de insanlar içindir.
• Cennetlerden biri cenneti hakk eden kişi, diğeri de eşleri içindir.
• Bunlar; birinde dünya nimetleri, diğerinde de cennet nimetleri olan iki
cennettir.
• Bu cennetlerden biri gezmek ve dinlenmek, diğeri de ikâmet etmek içindir.
Bizce burada sözcüğün tesniye gelmesi, ses uyumu için olup anlamı çoğuldur.
Zira kullara vaat edilen cennet Kur’ân'da hep ‫[جننات‬cennâtin/cennetler] şeklinde
çoğul olarak gelmiştir.
78
Azamet ve büyüklük sahibi, emir ve yasak koyma hakkına sahip,
saygınlaştırma sahibi Rabbinin adı, ne cömerttir!
Allah'ın elçi göndermek sûretiyle insanlığa müdahalesi açıklandıktan sonra,
Celal ve ikram sahibi Rabbinin adı, ne cömerttir! buyurularak, Allah'ın “Rahmân”
isminin bereketine ve evrene yansımasına dikkat çekilmiştir. O, insana anasından
daha fazla rahmet etmekte, bu nedenle de elçi gönderip kitap indirmekte; böylece
onların mutlu yaşamalarını temin etmek istemektedir.
Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
17

97. rahman suresi

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to 97. rahman suresi

Similar to 97. rahman suresi (17)

More from TEBYİN-ÜL-KUR’AN

More from TEBYİN-ÜL-KUR’AN (20)

97. rahman suresi