яяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяя

1. Ақтөбе қаласы № 53 орта мектептің химия және биология
пәндерінің мұғалімі Жилибаева Галия Муратбаевна
І санатты, пед. өтілі -28 жыл
Сабақтың тақырыбы: Химиялық реакциялардың типтері
Класс: 8 «А»
Күні: 24.10.14.
Сабақтың мақсаты: алғашқы химиялық ұғымдар туралы түсінікті
қалыптастыруды жалғастыру
Білімділік: Химиялық реакциялардың типтері туралы білімдерін қалыптастыру
Дамытушылық: Бұрын алған білімдерін жаңа тақырыпты игеру барысында
пайдалана білу, теңдеу құрастыру, танымдық қабілеттерінің белсенділігін арттыру;
Тәрбиелік: оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, ізденімпаздыққа,
жауапкершілікке, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: Жаңа сабақты меңгерту, алған білімдерін пысықтау
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайдтар, тест тапсырмалары, жауап
парақтары, сынауықтар, қысқыш, спиртшамы, темір және күкірт ұнтақтары, магний
ұнтағы, кальций оксиді, су, калий перманганаты, газ өткізгіш түтік, ағаш жаңқасы,
смайлик.
Сабақтың әдісі: ауызша баяндау, зертханалық көрсетілімдер, зерттелім арқылы
өздік және топпен жұмыс.
Пәнаралық байланыс: математика, физика, информатика
І. Ұйымдастыру кезеңі: (№1 слайд)
ІІ алғы сөз (№2 слайд)
Бізді қоршаған денелердің барлығы заттардан құралған. Олар өзіндік
құпиялылығымен тіршілік етуде. Заттар бір-бірімен әрекеттесу арқылы өздерінің
құрамын және қасиетін өзгертеді. Заттардың алуантүрлігісіз және химиялық
реакциясыз тіршілік мүмкін емес. Адамзаттың мақсаты заттарды зерттей отырып,
алған білімдерін өз игілігіне жарату. Бүгін біз сиқырлы да ғажайып әлемнің
сырын зерттеуді әрі қарай жалғастырамыз.
Оқушыларды 4 топқа бөліп, әр топтың ассистенттері болады.
Оқушыларға топтың бағалау парағы үлестіріледі сабақ барысында оқушылар
бірін – бірі бағалап отырады
Бағалау парағы:
р/с Оқушының аты, жөні Топпен жұмыс Өздік
жұмыс
Қорытынды
баға
1
2
(№ 3 слайд) Біз бүгін не туралы айтамыз? Бұл сұраққа жауап беру үшін мына
жұмбаққа жауап берейік:
Ол болады, ол өтеді!

2. Бірақ оның болғанын,
Ешкім білмеді! Бұл .........!
ІІІ. Негізі білімді тиянақтау (сұрақ жауап арқылы)
1. Химиялық реакция дегеніміз не екен? (№ 4 слайд)
2. Химиялық рекциялардың жүру белгілері қандай? (№ 5 слайд)
3. Химиялық реакция жүру үшін қандай жағдай жасау керек?
(№ 6 слайд)
4. Тіршілікте заттардың өзара әрекеттесіп реакцияға түсетіні белгілі, ал енді
химиялық реакциялар қалай жіктеледі?
(№ 7 слайд)
ол үшін дәптеріңізді ашып сабақтың тақырыбын жазыңыз
(№ 8 слайд)
ІV Жаңа сабақты меңгерту
2H2 + O2 → 2H2O
CaO + H2O → Ca(OH)2
Cu(OH)2 → CuO + H2O;
2HgO → 2Hg + O2
Мына реакцияларды бір-бірінен ажырата аламыз ба? (№9 слайд)
Реакцияға түсетін немесе одан шығатын өнімдер мен реагенттерге байланысты
химиялық реакция 4 типке бөлінеді олар: қосылу, айырылу, орынбасу және
алмасу реакциялары.
(№10 слайд)
Біз бүгін қосылу және айырылу реакцияларымен танысамыз.
Тәжірибе № 1: темір мен күкіртті қыздыру арқылы екі жай заттан бір күрделі
заттың түзілгенін байқауға болады.
t
Fe +S = FeS
Тәжірибе №2: сөндірілмеген әкті сумен қосып сөндіру реакциясында екі күрделі
заттан одан да күрделірек заттың сөндірілген әк (кальций гидроксиді) алынатынын
байқаймыз
CaO + H2O → Ca(OH)2
Тіпті үш зат бірігіп бір күрделі затқа айнала алады
CaO + H2O+ СО2 → Ca(HСO)3
кальций су көмір кальций гидрокарбонаты
оксиді қышқыл
газ
Темір бұйым ылғал ауада оттек және судың молекулаларын қосып алып,
біртіндер тоттана бастайды:
2Fe + О2+2Н2О = 2Fe(ОН)2 қосылу барысында темір гидроксиді түзіледі.
Екі немесе бірнеше заттың бірігіп, бір күрделі затқа айналуын қосылу
реакциясы деп атайды. (дәптерге жазу) слайд № 11
№12 слайд
Берілген реакциялардың ұқсастығын және айырмашылығын салыстыру
Бір сөзбен айтқанда бұл қандай реакция?
№ 13 слайд
Айырылу реакциясына реагент ретінде бір ғана күрделі зат қатысады, ал шығатын
өнімдер бірнеше жай және күрделі зат түрінде бола алады.

3. Тәжірибе № 3
Калий перманганатын сынауыққа салып оны қыздырғанымызда оның
ыдырағанын байқаймыз, реакция нәтижесінде екі күрделі зат және бір жай зат
түзіледі.
Бір күрделі заттың екі жай затқа немесе бірнеше затқа айналып
ыдырауын айырылу реакциясы деп атайды. (Дәптермен жұмыс)
Слайд №14
Берілген реакциялардың ұқсастығын, айырмашылығын салыстыру
Бір сөзбен айтқанда бұл қандай реакция?
V пысықтау
Топпен жұмыс слайд № 15
4 топқа тапсырма беріледі
Берілген химиялық реакцияны теңестіріп, химиялық реакцияның қай типі
екенін жазып және реакцияның ерекшелігін түсіндіріңіз.
І топ ІІ топ
Al + Cl2= AlCl3 H2O + P2O5= H3PO4
K + O2= K2O CuO+ H2O = Cu(OH)2
N2 + H2=NH3 Na2O + CO2 = Na2CO3
ІІІ топ IV топ
KClO3= KCl + O2 HCl= H2 + Cl2
CaSiO3= CaO+SiO2 HgO=Hg + O2
Mg(OH)2= Mg + H2O NH3= N2 + H2
Дұрыс жауап: слайд № 16
І топ ІІ топ
2Al + 3Cl2= 2AlCl3 3H2O + P2O5= 2H3PO4
4K + O2= 2K2O CuO+ H2O = Cu(OH)2
N2 + 3H2=2NH3 Na2O + CO2 = Na2CO3
ІІІ топ IV топ
2KClO3= 2KCl + 3O2 2HCl= H2 + Cl2
CaSiO3= CaO+SiO2 2HgO=2Hg + O2
Mg(OH)2= Mg + H2O 2NH3= N2 + 3H2
Біліміңді тексер ! слайд № 17
Тапсырма берілген параққа өз аты, жөніңізді жазыңыз.
А әрпіне берілген тапсырмада, дұрыс жауабын белгілеңіз.
Б әрпіне берілген тапсырмада берілген реакцияның коэффициентін қойып қай
реакция типіне жататынын жазыңыз.
Көп нүктенің орнына тиісті заттың формуласын жазыңыз, реакция типін
анықтаңыз.
Барлығы 22 балл. Орындалу уақыты 10 минут
Тапсырма
І нұсқа
А. 1. Химиялық құбылыс: (2 б)
А) судың қатуы
ә) ағаштың жануы
б) мыстың майысуы
2.Төмендегі реакциялардан қосылу рекциясын белгіле: (2 б)
А) HCl + Zn = ZnCl2 + H2

4. Ә)2H2O= 2H2 + O2
Б) 2Mg + O2 = 2MgO
3. Берілген реакция теңдеуінің 2KClO3 оң жағын тап: (3 б)
А) 2KCl + 3O2
ә) K + Cl2+ O2
б) KCl2 + 3O2
4. Екі немесе бірнеше заттың бірігіп, бір күрделі затқа айналуы қандай реакция типіне жатады?
(2 б)
А) айырылу реакциясы
ә) қосылу реакциясы
б) орынбасу реакциясы
Б.
5. Берілген теңдеудің коэффициентін қойып, химиялық реакция типін анықта: (6 б)
А) Н2 + Cl2 = НCl
Ә) Н2О = Н2 + О2
6. Көп нүктенің орнына тиісті затты қойып, химиялық реакция типін анықта
А) ... + 3Cl2 = 2AlCl3 (7 б)
ә) СаСО3 = ... + СО2
ІІ нұсқа
А. 1. Физикалық құбылыс: (2 б)
А) сүттің ашуы
ә) темірдің таттануы
б) судың булануы
2.Төмендегі реакциялардан айырылу реакциясын белгіле: (2 б)
А) 2HCl + Zn = ZnCl2 + H2
Ә)2H2O= 2H2 + O2
Б) 2Mg + O2 = 2MgO
3. Берілген реакция теңдеуінің СаО + СО2 оң жағын тап: (3 б)
А) Са + СО2
ә) СаO + СО2
б) СаСO3
4. Бір заттың бірнеше затқа айналып ыдырауы, қандай реакция типіне жатады? (2 б)
А) айырылу реакциясы
ә) қосылу реакциясы
б) орынбасу реакциясы
Б.
5. Берілген теңдеудің коэффициентін қойып, химиялық реакция типін анықта: (6 б)
А) KCl + O2 = KClO3
Ә) N2 + Н2 = NН3
6. Көп нүктенің орнына тиісті затты қойып, химиялық реакция типін анықта (7 б)
А) Na + О2 =...
ә) Cu (OH)2 = ... + H2О
ІІІ нұсқа
А. 1. Химиялық құбылыс: (2 б)
А) сүттің ашуы
ә) судың қатуы
б) Темірдің майысуы
2.Төмендегі реакциялардан қосылу рекциясын белгіле: (2 б)
А) Fe + S = FeS
Ә)NH3= N2+ H2
Б) FeCl2 + Cu = Cu Cl2 +Fe
3. Берілген реакция теңдеуінің NaCl сол жағын тап: (3 б)
А) NaOH + Cl2
ә) 2Na + Cl2
б) Na + HCl
4. Мына реакция 2KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2 қандай реакция түріне жатады (2 б)
А) айырылу реакциясы
ә) қосылу реакциясы

5. б) орынбасу реакциясы
Б.
5. Берілген теңдеудің коэффициентін қойып, химиялық реакция типін анықта: (6 б)
А) Mg + O2 = MgO
Ә) Al 2O3 +Н2О = Al(ОН)2
6. Көп нүктенің орнына тиісті затты қойып, химиялық реакция типін анықта(7 б)
А) H2O + ... = H2Si O3
ә) H2СО3 = ... + СО2
ІV нұсқа
А. 1. Физикалық құбылыс: (2 б)
А) Мыстың иілуі
ә) ағаштың жануы
б) Шіру
2.Төмендегі реакциялардан айырылу реакциясын белгіле: (2 б)
А) Fe(ОН)2= FeО + Н2О
Ә) 2Сu + O2= 2CuO
Б) 2 Na + H2SO4 = Na2SO4 + H2
3. Берілген реакция теңдеуінің СаО + СО2 сол жағын тап: (3 б)
А) Са + СО
ә) СаСO3
б) СаO2 + СО2
4. Мына реакция 2Fe + O2 + 2H2O = 2Fe (OH)2 қандай реакция типіне жатады? (2 б)
А) айырылу реакциясы
ә) орынбасу реакциясы
б) қосылу реакциясы
Б.
5. Берілген теңдеудің коэффициентін қойып, химиялық реакция типін анықта: (6 б)
А) C + H2 = CH4
Ә) 2Fe (OH)3 =2Fe2O3 + 3H2O
6. Көп нүктенің орнына тиісті затты қойып, химиялық реакция типін анықта (7 б)
А) 2Mg + ... = 2MgО
ә) СаСO3= СаO + ...
Жауап кілті:
І нұсқаА: 1- Ә; 2- Б; 3- Б; 4-Ә
Б 5. А) Н2 + Cl2 = 2НCl Қосылу Ә) 2Н2О = 2Н2 + О2 айырылу
6. А) 2Al қосылу ә) СаО айырылу
ІІ нұсқа А. 1- Б; 2- Ә; 3-Б; 4- А;
Б.5. А)2KCl + 3O2 = 2KClO3 айырылу Ә)N2 + 3Н2 = 2NН3 қосылу
6. а) Nа2О қосылу реакциясы ә) СuО айырылу реакциясы
ІІІ нұсқа А: 1-А; 2-А; 3-Ә; 4-А;
5. А) 2Mg + O2 = 2MgO қосылу Ә) Al 2O3 + 3Н2О = 2Al(ОН)3 қосылу
6. а) SiO2 қосылу ә) H2O айырылу
ІV нұсқа А: 1-А; 2-А; 3-Ә; 4-Б;
Б: 5- А) C + 2H2 = CH4 қосылу Ә) 2Fe (OH)3 =2Fe2O3 + 3H2O айырылу
6. а) О2 қосылу ә) СО2 - айырылу
Үйге берілетін тапсырма:
§ 18, 50-51 бет, № 6,8,9 есептер
Сабақтан шығарда көңіл-күйіңді білдіретін 3 смайликтің біреуін таңдап,
ассистентке беруді ұмытпа.
Оқушыларды бағалау

6. б) орынбасу реакциясы
Б.
5. Берілген теңдеудің коэффициентін қойып, химиялық реакция типін анықта: (6 б)
А) Mg + O2 = MgO
Ә) Al 2O3 +Н2О = Al(ОН)2
6. Көп нүктенің орнына тиісті затты қойып, химиялық реакция типін анықта(7 б)
А) H2O + ... = H2Si O3
ә) H2СО3 = ... + СО2
ІV нұсқа
А. 1. Физикалық құбылыс: (2 б)
А) Мыстың иілуі
ә) ағаштың жануы
б) Шіру
2.Төмендегі реакциялардан айырылу реакциясын белгіле: (2 б)
А) Fe(ОН)2= FeО + Н2О
Ә) 2Сu + O2= 2CuO
Б) 2 Na + H2SO4 = Na2SO4 + H2
3. Берілген реакция теңдеуінің СаО + СО2 сол жағын тап: (3 б)
А) Са + СО
ә) СаСO3
б) СаO2 + СО2
4. Мына реакция 2Fe + O2 + 2H2O = 2Fe (OH)2 қандай реакция типіне жатады? (2 б)
А) айырылу реакциясы
ә) орынбасу реакциясы
б) қосылу реакциясы
Б.
5. Берілген теңдеудің коэффициентін қойып, химиялық реакция типін анықта: (6 б)
А) C + H2 = CH4
Ә) 2Fe (OH)3 =2Fe2O3 + 3H2O
6. Көп нүктенің орнына тиісті затты қойып, химиялық реакция типін анықта (7 б)
А) 2Mg + ... = 2MgО
ә) СаСO3= СаO + ...
Жауап кілті:
І нұсқаА: 1- Ә; 2- Б; 3- Б; 4-Ә
Б 5. А) Н2 + Cl2 = 2НCl Қосылу Ә) 2Н2О = 2Н2 + О2 айырылу
6. А) 2Al қосылу ә) СаО айырылу
ІІ нұсқа А. 1- Б; 2- Ә; 3-Б; 4- А;
Б.5. А)2KCl + 3O2 = 2KClO3 айырылу Ә)N2 + 3Н2 = 2NН3 қосылу
6. а) Nа2О қосылу реакциясы ә) СuО айырылу реакциясы
ІІІ нұсқа А: 1-А; 2-А; 3-Ә; 4-А;
5. А) 2Mg + O2 = 2MgO қосылу Ә) Al 2O3 + 3Н2О = 2Al(ОН)3 қосылу
6. а) SiO2 қосылу ә) H2O айырылу
ІV нұсқа А: 1-А; 2-А; 3-Ә; 4-Б;
Б: 5- А) C + 2H2 = CH4 қосылу Ә) 2Fe (OH)3 =2Fe2O3 + 3H2O айырылу
6. а) О2 қосылу ә) СО2 - айырылу
Үйге берілетін тапсырма:
§ 18, 50-51 бет, № 6,8,9 есептер
Сабақтан шығарда көңіл-күйіңді білдіретін 3 смайликтің біреуін таңдап,
ассистентке беруді ұмытпа.
Оқушыларды бағалау