1. tiÕng viÖt 9
Bμi 1: - C¸c ph­
¬ng ch©m héi tho¹i.
1. Ph­
¬ng ch©m vÒ l­îng.
Khi giao tiếp, cần nãi cho cã nội dung; nội dung của lời nãi phải
đ¸p ứng đóng yªu cầu của cuộc giao tiếp, kh«ng thiếu, kh«ng thừa
- VÝ dô : "HÕt bao l©u" (truyÖn c­êi
T©y Ban Nha)
Mét bμ giμ tíi phßng b¸n vÐ m¸y bay hái:
- Xin lμm ¬n cho biÕt tõ Madrid tíi Mªhic« bay hÕt bao l©u?
Nh©n viªn ®ang bËn ®¸p: - 1 phót nhÐ.
- Xin c¶m ¬n! - Bμ giμ ®¸p vμ ®i ra.
2. Ph­
¬ng ch©m vÒ chÊt.
Trong giao tiếp, đừng nãi những điều mà m×nh kh«ng tin là đóng
hoặc kh«ng cã bằng chứng x¸c thực. Nãi đóng sự thật là phương ch©m
về chất trong hội thoại.
a. VÝ dô 1: Trong "B×nh Ng« ®¹i c¸o" , NguyÔn Tr·i viÕt:
"VËy nªn L­u
Cung tham c«ng nªn thÊt b¹i
TriÖu TiÕt thÝch lín ph¶i tiªu vong
Cöa Hμm Tö b¾t sèng Toa §«
S«ng B¹ch §»ng giÕt t­
¬i ¤ M·
ViÖc x­a
xem xÐt
Chøng cø cßn ghi"
NguyÔn Tr·i nªu nh÷ng chøng cø lÞch sö, ng«n ng÷ ®anh thÐp hïng
hån, kh¼ng ®Þnh søc m¹nh, nh©n nghÜa §¹i ViÖt víi tÊt c¶ niÒm tù
hμo.
b. VÝ dô 2:
Nh÷ng sù thËt lÞch sö kh«ng thÓ chèi c·i nh»m lªn ¸n, kÕt téi
thùc d©n Ph¸p trong 80 n¨m thèng trÞ ®Êt n­íc
ta:
"Chóng lËp ra nhμ tï nhiÒu h¬n tr­êng
häc. Chóng th¼ng tay
chÐm giÕt nh÷ng ng­êi
yªu n­íc
th­
¬ng nßi cña ta. Chóng t¾m nh÷ng
cuéc khëi nghÜa cña ta trong nh÷ng bÓ m¸u.
Chóng rμng buéc d­luËn,
thi hμnh chÝnh s¸ch ngu d©n
Chóng dïng thuèc phiÖn, r­îu
cån lμm cho nßi gièng ta suy nh­îc"
(trÝch "Tuyªn ng«n ®éc lËp")
c. Nh÷ng chuyÖn c­êi
ch©m biÕm nh÷ng kÎ ¨n nãi kho¸c l¸c ë ®êi:
"Con r¾n vu«ng"
"§i m©y vÒ giã"
"Mét tÊc lªn giêi"
3. Ph­
¬ng ch©m quan hÖ.
- Khi giao tiếp cần nãi đóng vào đề tài mà hội thoại đang đề cập,
tr¸nh nãi lạc đề.
VD: “Trèng ®¸nh xu«i, kÌn thæi ng­îc”
“¤ng ch¼ng bμ chuéc”
4. Ph­
¬ng ch©m c¸ch thøc.
-Khi giao tiếp, cần chó ý nãi ngắn gọn, rành mạch ; tr¸nh c¸ch nãi
mơ hồ
VD: Trong truyÖn “§Æc s¶n T©y Ban Nha”

2. Hai ng­êi
ngo¹i quèc tíi th¨m T©y Ban Nha nh­ng
kh«ng biÕt
tiÕng. Hä vμo kh¸ch s¹n vμ muèn ¨n mãn bÝt tÕt. Ra hiÖu, chØ trá,
lÊy giÊy bót vÏ con bß vμ ®Ò mét sè “2” to t­íng
bªn c¹nh.Ng­êi
phôc vô “A” mét tiÕng vui vÎ vμ mang ra 2 chiÕc vÐ ®i xem ®Êu bß
tãt.
5. Ph­
¬ng ch©m lÞch sù.
- Khi giao tiếp cần tế nhị và t«n trọng người kh¸c
- Trong øng xö, giao tiÕp ph¶i ®Æc biÖt coi träng ph­
¬ng
ch©m lÞch sù, tõ ng«n ng÷ ®Õn cö chØ ph¶i tÕ nhÞ, khiªm tèn vμ
biÕt t«n träng, kÝnh träng ng­êi
®ang ®èi tho¹i víi m×nh.
- Trong TiÕng ViÖt c¸c ®¹i tõ nh©n x­ng
nh­“
«ng, bμ, anh,
chÞ” cïng víi c¸c tiÕng nh­“
th­a,
kÝnh th­a,
v©ng, d¹” cã tÝnh
biÓu c¶m ®Æc biÖt, thÓ hiÖn tÝnh c¸ch, th¸i ®é, quan hÖ th©n mËt
gi÷a c¸c bªn trong ®èi tho¹i.
- Ng­êi
ta coi lÞch sù nh­mét
chuÈn mùc x· héi. ChuÈn mùc
x· héi giao tiÕp kh«ng chØ thÓ hiÖn ë lêi mμ con thÓ hiÖn ë giäng,
ë ®iÖu.
Chim kh«n kªu tiÕng r¶nh rang
Ng­êi
kh«n nãi tiÕng dÞu dμng dÔ nghe
- LÞch sù: TÕ nhÞ + khoan dung + khiªm tèn + c¶m th«ng ®Õn
ng­êi
kh¸c.
6. Nh÷ng lêi rμo ®ãn trong giao tiÕp.
a. Khi mét ng­êi
nhËn thÊy mèi nguy hiÓm cña sù vi ph¹m
nguyªn t¾c vÒ chÊt, hä h¹n chÕ ph¸n ®o¸n cña m×nh b»ng c¸ch nãi.
- NÕu t«i kh«ng lÇm th×.
- T«i kh«ng nhí râ trong…
- T«i kh«ng d¸m ch¾c trong…
- T«i ®o¸n lμ (hai ®øa giËn nhau)
b. NÕu kh«ng thÓ th«ng tin ®Çy ®ñ (vi ph¹m nguyªn t¾c vÒ
l­îng)
th× ng­êi
ta cã thÓ quy sù bÊt lùc cho mét sè søc m¹nh bªn
ngoμi vμ nãi:
+ T«i kh«ng ®­îc
phÐp tiÕt lé.
+ §ã lμ bÝ mËt quèc gia.
- Khi mét ng­êi
nãi nhiÒu h¬n th«ng tin yªu cÇu, hä còng gi¶i
thÝch sù vi ph¹m cña m×nh lμ hîp ph¸p.
VD: + nh­c
¸c anh ®· biÕt.
+ Tãm l¹i lμ.
+ Xin lçi, t«i ®· nãi d«ng dμi.
c. Khi muèn chuyÓn ®Ò tμi nãi cã thÓ dïng mét sè chiÕn
l­îc:
+ T«i muèn nãi thªm lμ…
+ Trë l¹i vÊn ®Ò mμ ta quan t©m…
d. Khi mét ng­êi
cè ý vi ph¹m nguyªn t¾c vÒ c¸ch thøc, hä
cã thÓ dõng gi÷a chõng vμ nãi:
+ T«i xin më ngoÆc ®¬n lμ…
+ Xin chê mét phót, t«i ®ang cè g¾ng suy nghÜ xem...
e. Nguyªn t¾c lÞch sù:
- Nãi cho bá ngoμi tai, anh nhμ chÞ côc tÝnh l¾m.
- T«i hái thËt, anh cã m¾ng c« Êy kh«ng?

3. 7. Quan hÖ gi÷a ph­
¬ng ch©m héi tho¹i vμ t×nh huèng giao tiÕp.
- ViÖc sö dông c¸c ph­
¬ng ch©m héi tho¹i cÇn ph¶i phï hîp
víi ®Æc ®iÓm víi t×nh huèng giao tiÕp (®èi t­îng,
thêi gian, ®Þa
®iÓm, môc ®Ých).
1. Nh÷ng tr­êng
hîp kh«ng tu©n thñ ph­
¬ng ch©m héi tho¹i.
- Ng­êi
nãi v« ý, vông vÒ, thiÕu v¨n ho¸ giao tiÕp.
VD: Lóng bóng nh­ngËm
hét thÞ.
- Ng­êi
nãi ph¶i ­u
tiªn cho mét ph­
¬ng ch©m héi tho¹i
hoÆc mét yªu cÇu kh¸c quan träng h¬n.
VD: Ng­êi
chiÕn sü kh«ng may r¬i vμo tay giÆc -> kh«ng
khai b¸o.
- Ng­êi
nãi muèn g©y ®­îc
sù chó ý, ®Ó ng­êi
nghe hiÓu
c©u nãi theo mét hμm ý nμo ®ã.
VD: - Anh lμ anh em vÉn lμ em (Xu©n DiÖu).
- ChiÕn tranh lμ chiÕn tranh.
- Nã lμ con bè nã c¬ mμ!
Câu 1: (1,5 điểm)
1.1 Trình bày nội dung của các phương châm hội thoại.
1.2 Xác định phương châm hội thoại liên quan đến mỗi thành ngữ sau:
a. Nói có sách, mách có chứng.
b. Ông nói gà, bà nói vịt.
c. Dây cà ra dây muống.
d. Nói như đấm vào tai.
1.1 Trình bày nội dung của các phương châm hội thoại: Học sinh có thể nêu nội dung ngắn gọn
nhưng chính xác. (1 điểm)
1.2 Xác định phương châm hội thoại liên quan đến mỗi thành ngữ: (0,5 điểm)
a. Nói có sách, mách có chứng.
- Liên quan phương châm về chất.
b. Ông nói gà, bà nói vịt.
- Liên quan phương châm quan hệ.
c. Dây cà ra dây muống.
- Liên quan phương châm cách thức.
d. Nói như đấm vào tai.
- Liên quan phương châm lịch sự.
C©u 2: Lêi nãi ch¼ng mÊt
tiÒn mua
Lùa lêi mμ nãi cho
võa lßng nhau
C©u tôc ng÷ trªn khuyªn ta ®iÒu g×? Nã liªn quan ®Õn p/c héi tho¹i
nμo?
+ Gîi ý:
C©u tôc ng÷ khuyªn chóng ta cÇn c©n nh¾c khi nãi,®Ó tr¸nh mÊt
lßng hoÆc lμm tæn th­
¬ng ng­êi
nghe.
- liªn quan ®Õn p/c lÞch sù trong héi tho¹i.
C©u 3:
C¸c c©u sau kh«ng tu©n thñ p/c héi tho¹i nμo?
1. C« gi¸o nh×n em b»ng ®«i m¾t.
2. T«i nh×n thÊy mét con lîn to b»ng con tr©u.
3. B¹n Êy ®¸ bãng chØ b»ng ch©n.

4. 4. ¨n nhiÒu rau qu¶ xanh sÏ ch÷a ®­îc
mét sè bÖnh vÒ tim m¹ch.
+ gîi ý:
1.P/c vÒ l­îng
2.p/c vÒ chÊt 3. p/c vÒ l­îng
4. p/c vÒ chÊt
C©u 4:
Pch©m héi tho¹i nμo ®· ®c thùc hiÖn trong cuéc héi tho¹i
sau? BiÖn ph¸p tu tõ nμo ®· gióp thùc hiÖn pch©m ®ã?
Bμ l·o l¸ng giiÒng l¹i Ët ®Ët ch¹y sang:
- B¸c trai ®· kh¸ råi chø?
- C¶m ¬n cô, nhμ ch¸u ®· tØnh t¸o nh­th­êng.
Nh­ng
xem ý h·y cßn lÒ
bÒ lÖt bÖt chõng nh­vÉn
mâi mÖt l¾m.
( T¾t
®Ìn – Ng« TÊt Tè)
+ Gîi ý: Trong cuéc héi tho¹i pch©m lÞch sù ®· ®c thùc hiÖn : Bμ
l·o l¸ng giÒng gäi anh DËu lμ “b¸c trai” hái th¨m skhoÎ b»ng tõ “
kh¸”. Cßn chÞ DËu th× “ C¸m ¬n cô”.
- C¸ch x­h
« lich sù mμ tù nhiªn, ch©n thμnh , Êm ¸p t×nh ng­êi.
- Pch©m lÞch sù ®· ®c thùc hiÖn nhê biÖn ph¸p nãi gi¶m nãi tr¸nh.
Câu 5: Giải thích ý nghĩa của các thành ngữ sau và cho biết mỗi thành ngữ có liên quan đến
phương châm hội thoại nào:
a. Ông nói gà, bà nói vịt
b. Nói như đấm vào tai
Giải thích được ý nghĩa của thành ngữ và nêu được phương châm hội thoại liên quan đến thành ngữ
đó. Cụ thể là:
a. Ông nói gà, bà nói vịt:
- Ý nghĩa: mỗi người nói một đằng, nói không khớp với nhau, không hiểu nhau.
- Phương châm hội thoại liên quan: phương châm quan hệ.
b. Nói như đấm vào tai:
- Ý nghĩa: nói mạnh, trái ý người khác, khó tiếp thu, gây khó chịu cho người khác.
- Phương châm hội thoại liên quan: phương châm lịch sự.
Bμi 2: C¸ch dÉn trùc tiÕp vμ c¸ch dÉn gi¸n tiÕp.
- Dẫn trực tiếp : là nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người dẫn hoặc nhân vật, lời dẫn
trực tiếp được đặt bên trong dấu ngoặc kép hoÆc xuèng dßng sau dÊu g¹ch ngang.
VD : Mét h«m, c« t«i gäi t«i ®Õn bªn c­êi
hái:
- Hång! Mμy cã muèn vμo Thanh Ho¸ ch¬i víi mÑ mμy
kh«ng?

5. - Dẫn gián tiếp : là thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích
hợp, lời dẫn gián tiếp không đặt trong dấu ngoặc kép. Cã thÓ dïng tõ lμ hoÆc r»ng
®Æt tr­íc
lêi dÉn.
VD: - Mét h«m, c« t«i gäi t«i ®Õn bªn c­êi
hái t«i r»ng cã
muèn vμo Thanh Ho¸ ch¬i víi mÑ t«i kh«ng?
L­u
ý:
Khi chuyÓn ®æi lêi dÉn trùc tiÕp thμnh lêi dÉn gi¸n
tiÕp cÇn chó ý:
- Bá dÊu hai chÊm vμ thay ®æi tõ x­ng
h« cho thÝch hîp. L­îc
bá c¸c t×nh th¸i tõ.
Bμi 3 : Sù ph¸t triÓn cña tõ vùng.
I. HiÖn t­îng
tõ nhiÒu nghÜa
- ChuyÓn nghÜa lμ hiÖn t­îng
thay ®æi nghÜa cña tõ.
- Trong tõ nhiÒu nghÜa cã:
+ NghÜa gèc: lμ nghÜa xuÊt hiÖn tõ ®Çu, lμm c¬ së ®Ó h×nh
thμnh c¸c nghÜa kh¸c.
+ NghÜa chuyÓn lμ nghÜa ®­îc
h×nh thμnh trªn c¬ së cña nghÜa
gèc
 Th«ng th­êng
trong c©u mét tõ chØ cã mét nghÜa. Mét sè
tr­êng
hîp tõ võa ®­îc
hiÓu ®­îc
theo nghÜa gèc võa hiÓu theo
nghÜa chuyÓn.
VÝ dô : Tõ xu©n trong 2 c©u :
a. Lμn thu thñy nÐt xu©n s¬n. ->NghÜa gèc chØ mïa xu©n.
b.Xu©n xanh xÊp xØ ®Õn tuÇn cËp kª. -> NghÜa chuyÓn chØ tuæi trÎ
->, NghÜa cña tõ biÕn ®æi vμ ph¸t triÓn theo hai h­íng
:
- H×nh thμnh nghÜa míi vμ nghÜa cò mÊt ®i.
- H×nh thμnh nghÜa míi cïng tån t¹i víi nghÜa gèc vμ cã quan hÖ
víi nghÜa gèc.
II, Ph­
¬ng thøc chuyÓn nghÜa cña tõ : Cã hai ph­
¬ng thøc
- Èn dô :
+ H×nh thøc. Dùa vμo sù gièng nhau
+ C¸ch thøc. gi÷a hai sù vËt, hiÖn
+ Chøc n¨ng. t­îng.
+ KÕt qu¶.
- Ho¸n dô :
+LÊy bé phËn chØ toμn thÓ.
+VËt chøa ®ùng chØ vËt ®­îc
chøa ®ùng.
+ LÊy trang phôc thay cho ng­êi.
=> C¶ hai ph­
¬ng thøc nμy ®Òu c¨n cø vμo quy luËt liªn t­ëng.
VD :
- Từ "tay" trong câu "giở kim thoa với khăn hồng trao tay" có nghĩa là một bộ phận của cơ thể
người.
- Từ "tay" trong câu "cũng phường bán thịt cũng tay bán người" có nghĩa chỉ "kẻ buôn người" (
Dùng bộ phận để chỉ toàn thể).
=> Hiện tượng chuyển nghĩa này được tiến hành theo phương thức hoán dụ

6. III, Sù kh¸c nhau gi÷a Èn dô vμ ho¸n dô tu tõ häc víi Èn dô, ho¸n
dô tõ vùng häc.
- Èn dô, ho¸n dô tu tõ häc lμ nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ, nã chØ
mang nghÜa l©m thêi kh«ng t¹o ra ý nghÜa míi cho tõ. §©y lμ c¸ch
diÔn ®¹t b»ng h×nh ¶nh, h×nh t­îng,
mang tÝnh biÓu c¶m cho c©u
nãi.
- Èn dô, ho¸n dô tõ vùng häc t¹o nghÜa míi thùc sù cña tõ, c¸c
nghÜa nμy ®­îc
ghi trong tõ ®iÓn.
*. Bμi tËp øng dông:
a. Trong c©u v¨n “Kh«ng! Cuéc ®êi ch­a
h¼n ®· ®¸ng buån hay vÉn
®¸ng buån nh­ng
l¹i ®¸ng buån theo mét nghÜa kh¸c” (L·o H¹c - Nam
Cao)
côm tõ “®¸ng buån theo mét nghÜa kh¸c” ë ®©y ®­îc
hiÓu víi nghÜa
nμo?
A. Buån v× L·o H¹c ®· chÕt thËt th­
¬ng t©m.
B. Buån v× mét ng­êi
tèt nh­L
·o H¹c mμ l¹i ph¶i chÕt mét
c¸ch d÷ déi.
C. Buån v× cuéc ®êi cã qu¸ nhiÒu ®au khæ, bÊt c«ng.
D. V× c¶ ba ®iÒu trªn.
b. Tõ nμo cã thÓ thay thÕ ®­îc
tõ “bÊt th×nh l×nh” trong c©u
“Ch¼ng ai hiÓu l·o chÕt v× bÖnh g× mμ ®au ®ín vμ bÊt th×nh l×nh
nh­vËy”
(L·o H¹c - Nam Cao)
A. nhanh chãng B. ®ét ngét C. d÷ déi
D. qu»n qu¹i
Gîi ý: a. D b. B
IV. C¸c c¸ch ph¸t triÓn cña tõ vùng
1. T¹o tù míi: - T¹o tõ míi lμ mét c¸ch ®Ó ph¸t triÓn tõ vùng
TiÕng ViÖt.
VD : T¹o tõ ng÷ míi b»ng mÉu x + y (x, y lμ cã tõ ghÐp
®iÖn tho¹i  ®iÖn tho¹i di ®éng: ®iÖn tho¹i v« tuyÕn nhá
+ C¸c tõ cÊu t¹o theo m« h×nh: x + tÆc (x lμ tõ ®¬n) : H¶i tÆc.
Kh«ng tÆc.
- Cã 2 c¸ch t¹o tõ míi:
+ Ph­
¬ng thøc l¸y:
VÝ dô: ®iÖu ®μ, ®iÖu ®μng, lØnh kØnh, lÞch
kÞch..............
+ Ph­
¬ng thøc ghÐp: c¸c tõ ng÷ míi chñ yÕu ®­îc
t¹o ra b»ng c¸ch
ghÐp c¸c tiÕng l¹i víi nhau.
VÝ dô: xe m¸y, xe t¨ng,.., c«ng n«ng......
- Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Ó biÓu thÞ nh÷ng kh¸i niÖm míi xuÊt
hiÖn trong ®êi sèng vμ ®¸p øng yªu cÇu giao tiÕp cña x· héi, tiÕng
ViÖt m­în
thªm nhiÌu tõ ng÷ cña c¸c n­íc
ph­
¬ng T©y.

7. 2. M­în
tõ ng÷ cña tiÕng n­íc
ngoμi:
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, TiÕng ViÖt ®· m­în
rÊt nhiÒu tõ
ng÷ n­íc
ngoμi ®Ó lμm phong phó cho vèn TiÕng ViÖt. Chñ yÕu lμ
m­în
tiÕng H¸n
* VÝ dô: 1) Tõ cã nguån gèc tõ tiÕng H¸n:
Thanh minh, tiÕt, lÔ, t¶o mé, héi, ®¹p thanh, yÕn thanh, bé
hμnh, xu©n, tμi tö, giai nh©n. b¹c mÖnh, duyªn phËn, thÇn linh,
chøng gi¸m, thiÕp, ®oan trang, tiÕt trinh, b¹ch, ngäc.
2) Tõ cã nguån gèc tõ tiÕng Anh: AIDS, Internet,
Marketing
- > Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Ó biÓu thÞ nh÷ng kh¸i niÖm
míi xuÊt hiÖn trong ®êi sèng vμ ®¸p øng yªu cÇu giao tiÕp cña x·
héi, tiÕng ViÖt m­în
thªm nhiÌu tõ ng÷ cña c¸c n­íc
ph­
¬ng T©y
*. Bμi tËp øng dông
C©u1: T×m nh÷ng tõ ®­îc
t¹o ra tõ nh÷ng m« h×nh cÊu t¹o sau
X + tr­êng
X + ho¸
X + ®iÖn tö
* Gîi ý:
+ chiÕn tr­êng,
c«ng tr­êng...
+ « xi ho¸, l·o ho¸......................
+ th­®
iÖn tö, th­
¬ng m¹i ®iÖn tö.........
C©u 2 : T×m 10 tõ ng÷ míi ®­îc
dïng gÇn ®©y vμ gi¶i thÝch nghÜa
cña chóng
* Gîi ý :
Bμn tay vμng – CÇu truyÒn h×nh – Du lÞch sinh th¸i- §­êng
vμnh
®ai – HiÖp ®Þnh khung- §a d¹ng sinh häc – C«ng viªn n­íc-
Du lÞch
vò trô - §­êng
cao tèc- Th­
¬ng hiÖu…
C©u 3 : T×m nghÜa cña tõ ‘lμnh’’ trong nh÷ng tr­êng
hîp kh¸c nhau
* Gîi ý :
- Cã thÓ nghÜa ®Çu tiªn lμ : svËt nãi chung ë d¹ng nguyªn vÑn nh­ban
®Çu : ¸o lμnh, b¸t lμnh….
- VÒ sau ®­îc
bæ sung thªm c¸c nghÜa míi :
+ Thuéc tÝnh phÈm chÊt cña con ng­êi
: tÝnh lμnh, hiÒn lμnh…
+ Thùc phÈm kh«ng g©y ®éc h¹i cho con ng­êi
: nÊm lμnh…
* Bμi tËp n©ng cao:
Câu 1: Cũng trong bài thơ trên có câu:
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng”
Trong câu thơ trên từ “lộc” được hiểu như thế nào? Theo em, vì sao hình ảnh “người cầm súng” lại
được tác giả miêu tả “Lộc giắt đầy trên lưng”?
Từ “lộc” trong câu thơ là từ có tính nhiều nghĩa.
- Nghĩa chính: là những mầm non nhú lên ở cây khi mùa xuân đến.

8. Nghĩa chuyển: sức sống, sức phát triển của đất nước, với nhiệm vụ bào vệ đất nước trong những
ngày đầu xuân.
- Hình ảnh “Người cầm súng” lại được tác giả miêu tả “Lộc giắt đầy trên lưng” là vì: Trên đường
hành quân, trên lưng người lính lúc nào cũng có những cành lá để nguỵ trang, trên đó có những lộc
non mới nhú lên khi mùa xuân đến. Với nghĩa chuyển của từ “lộc”, ta cảm nhận anh bộ đội như
mang trên mình mùa xuân của đất nước. Anh cầm súng để bảo vệ mùa xuân tươi đẹp đó. Cách diễn
đạt sức sống của một đất nước vào mùa xuân với nhiệm vụ lớn lao: Bảo vệ đất nước thật cụ thể và
sinh động.
C©u 2 :
C¶m nhËn cña em vÒ c¸i hay trong nghÖ thuËt dïng tõ cña c¸c nhμ
th¬ qua nh÷ng tõ g¹ch ch©n trong c¸c c©u th¬ sau :
a.Rõng phong thu ®· nhuèm mμu quan san
( NguyÔn Du )
b. L¸ xanh ®· nhuém thμnh c©y l¸ vμng
( NguyÔn BÝnh )
c. Ve kªu rõng ph¸ch ®æ vμng
(Tè H÷u )
§¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau:
+ Ba c©u th¬ trªn lμ cã thÓ nãi lμ ba c©u th¬ tμi hoa bëi
nghÖ thuËt dïng tõ ®éc ®¸o. Mçi c©u th¬ lμ nÐt ®Ñp riªng biÖt
cña mçi t©m hån th¬ trong viÖc miªu t¶ sù thay ®æi cña s¾c mμu
trong thêi kh¾c giao mïa .Tõ ng÷ chØ lμ nh÷ng § tr¹ng th¸i gi¶n
dÞ b×nh th­êng
“nhuèm, nhuém, ®æ “ nh­ng
trong mçi c©u th¬ l¹i
trë nªn sinh ®éng ®Õn diÖu k×
( 0,5®)
+ Víi tõ nhuèm NguyÔn Du ®· gîi ra mét kh«ng gian kh¸ Ên
t­îng
bëi c¸i mμu “ quan san” trong cuéc chia tay gi÷a kÎ ë
ng­êi
®i. Tõ nhuèm gîi sù lan táa ®· diÔn t¶ rÊt thó vÞ sù chuyÓn
giao tõ tõ trong s¾c mμu .C¶ rõng phong d­êng
nh­cø
mê dÇn mê
dÇn, nh¹t nhßa dÇn råi nh­êng
chç cho c¸i mμu rùc löa cña mμu
quan san. §äc c©u th¬ ta nh­thÊy
hån ng­êi
nhuèm vμo c¶nh vμ
c¶nh nhuèm vμo hån ng­êi
(0,5®)
+ §Õn víi NguyÔn BÝnh ta l¹i b¾t gÆp sù thay ®æi s¾c mμu
riªng biÖt . Kh«ng lan táa,lan s©u mμ mang ®Õn c¶m gi¸c lan nhanh
trong lßng ng­êi
®äc .Mμu xanh cña l¸ chuyÓn thμnh mμu vμng lμ
kho¶ng thêi gian dμi tõ xu©n sang thu. Nh­ng
ë ®©y tõ nhuém cø ¸m
¶nh ta vÒ sù thay ®æi mμu s¾c cña l¸ c©y. D­êng
nh­c
¶ kho¶ng
kh«ng gian, thêi gian Êy ®· ®­îc
thu gän trong ch÷ nhuém. C¶m
gi¸c véi vμng nhanh chãng cø lÊn chiÕm m¹nh mÏ.Kh«ng gîi sù c«
®¬n buån tÎ th­êng
cã cña mïa thu mμ gîi lªn c¸i m·nh liÖt nång
nμn cña c¶m gi¸c yªu th­
¬ng. ( 0,5®)
+ Tè H÷u l¹i mang ®Õn cho chóng ta mét c¶m gi¸c kh¸c vÒ sù giao
mïa .Tõ “®æ ” gîi ra sù trμn ®Çy, tu«n trμo.mμu vμng cña rõng
ph¸ch trë thμnh mét gam mμu k× diÖu. C¸i gam mμu Êy ®æ xuèng
nhanh m¹nh lμm ta cho¸ng ngîp.Vμ c¶ kh«ng gian ®· phñ kÝn mét mμu
vμng hoμnh tr¸ng thÇn diÖu cña mïa hÌ sau tiÕng ve kªu.C©u th¬

9. gîi ra mét kh«ng gian trμn ngËp ¸nh s¸ng, giμu mμu s¾c ®­êng
nÐt
t­
¬i t¾n…hïng vÜ mªnh «ng mμ man m¸c ( 0,5®)
C©u 3: §äc kü ®o¹n th¬ råi tr¶ lêi c¸c c©u hái sau:
Mèi r»ng : Gi¸ ®¸ng ngh×n vμng,
Díp nhμ nhê l­îng
ng­êi
th­
¬ng d¸m nμi !
Cß kÌ bít mét thªm hai,
Giê l©u ng· gi¸ v©ng ngoμi bèn tr¨m.
(Theo Ng÷ v¨n 9 – TËp mét – NXBGD 2005-tr
98)
a) Mèi r»ng:Gi¸ ®¸ng ngh×n vμng”,néi dung lêi nãi ph¶i hiÓu theo
nghÜa gèc hay nghÜa chuyÓn
b) Ph­
¬ng thøc tu tõ trong c©u th¬ trªn lμ g×? Tõ nμo trong c©u
th¬ cho em biÕt ®iÒu ®ã?
c) Cß kÌ bít mét thªm hai cã ph¶i lμ mét c©u th¬ hay theo quan
niÖm “lμ mét c©u th¬ cã søc gîi” (ch÷ dïng cña nhμ th¬ L­u
Träng
L­)
* Gîi ý:
a) Thóy KiÒu (S¾c ®μnh ®ßi mét, tμi ®μnh häa hai kh«ng thÓ mua
b»ng tiÒn, lμ v« gi¸) ®­îc
hiÓu theo nghÜa chuyÓn.
b) Ph­
¬ng thøc tu tõ Èn dô. Tõ “Gi¸” cho em biÕt ®iÒu ®ã. Gi¸ ë
®©y kh«ng ph¶i lμ gi¸ c¶, gi¸ c¶ chØ dïng khi mua hμng, KiÒu kh«ng
ph¶i lμ hμng ho¸ theo nghÜa thùc. “ngμn vμng” lμ Èn dô ®Ó chØ
KiÒu.
c) §ã lμ mét c©u th¬ hay, cã søc gîi. C©u th¬ gióp ng­êi
®äc h×nh
dung ®­îc
“con ng­êi
thËt” – MGS: bØ æi, tr¾ng trîn, v« liªm sØ vμ
v« c¶m
Câu 4 :Tìm nghĩa gốc, nghĩa chuyển và phương thức chuyển nghĩa của các từ in đậm trong các
câu thơ sau:
Đuề huề lưng túi gió trăng,
Sau chân theo một vài thằng con con.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Học sinh xác định được nghĩa gốc, nghĩa chuyển và phương thức chuyển nghĩa của các từ in đậm
trong các câu thơ. Cụ thể là:
a. Từ chân: được dùng theo nghĩa gốc.
b. Từ chân: được dùng theo nghĩa chuyển theo p.t ẩn dụ
Câu 5: Trong các từ in đậm sau, từ nào được dùng theo nghĩa gốc, từ nào được dùng theo
nghĩa chuyển ?

10. - Ngang lưng thì thắt bao vàng, - Cái chân thoăn thoắt
Đầu (1) đội nón dấu, vai mang súng dài. Cái đầu (3) nghênh nghênh.
(Ca dao) (Tố Hữu, Lượm)
- Đầu (2) tường lửa lựu lập lòe đơm bông - Đầu (4) súng trăng treo.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều) (Chính Hữu, Đồng chí)
- Từ in đậm được dùng với nghĩa gốc: đầu (1) và đầu (3)
- Từ in đậm được dùng với nghĩa chuyển: đầu (2) và đầu (4)
C©u 6: Cho c¸c vd sau:
1. Vμo v­ên
h¸i qña cau xanh
Bæ ra lμm sau, mêi anh x¬i trÇu
( Cdao)
2. “ §o¸i tr«ng theo ®· c¸ch xa
Tu«n mμu m©y biÕc tr¶i ngμn nói xanh”
( Chinh phô ng©m)
3. “ Xanh kia th¨m th¼m tõng trªn
V× ai g©y dùng cho nªn nçi nμy”
( chinh phô ng©m)
1- Em h·y chØ ra nghÜa cña tõ “xanh” trong tõng lÇn sö dông
2- NghÜa nμo lμ nghÜa gèc, nghÜa nμo lμ nghÜa chuyÓn ?
3- NghÜa nμo ®c mäi ng­êi
sdung, nghÜa nμo kh«ng ®c mäi nguêi
sdông?
+ Gîi ý:
1. Tõ “ xanh” nghÜa lμ ch­a
giμ, ch­a
chÝn, ®­îc
mäi ng­êi
®Òu
dïng. §­îc
hiÓu theo nghÜa chuyÓn.
2. Tõ “ xanh” chØ s¾c mμu cña l¸ c©y,cña n­íc
biÓn. Tõ nμy ®c
dïng theo nghÜa gèc, ®c mäi ng­êi
dung.
3. tõ “ xanh” chØ «ng trêi, ®c hiÓu theo nghÜa chuyÓn( ho¸n dô)
kh«ng ®c mäi ng th­êng
dïng.
C©u 7: Tõ “ Ch©n” trong c¸c tr­êng
hîp sau ®c sö dông theo nghÜa
gèc hay nghÜa chuyÓn, chuyÓn theo ph­
¬ng thøc nμo?
a. §Ò huÒ l­ng
tói giã tr¨ng
Sau ch©n theo mét vμi th»ng con con
b. N¨m hs líp 9a chã ch©n trong ®éi tuyÓn bãng ®¸ cña tr­êng.
c. Dï ai nãi ng· nãi nghiªng
Lßng ta vÉn v÷ng nh­kiÒng
ba ch©n
+ Gîi ý:
a. nghÜa gèc b. ChuyÓn-> pthøc ho¸n dô c. ChuyÓn->pthøc Èn dô
C©u 8: §äc ®o¹n th¬ sau vμ tr¶ lêi c©u hái:
¸o anh r¸ch vai
QuÇn t«i cã vμi m¶nh v¸
.....................................
§Çu sóng tr¨ng treo
Trong c¸c tõ : vai, miÖng, ch©n, ®Çu, tay ë ®o¹n th¬, tõ nμo ®c
dïng theo nghhÜa gè ,tõ nμo ®c dïng theo nghÜa chuyÓn? ChuyÓn theo
pthøc nμo?
+ Gîi ý:
Tõ ®c dïng theo nghÜa gèc lμ: MiÖng, ch©n, tay. Cßn tõ ®c dïng
theo nghÜa chuyÓn lμ: Vai -> chuyÓn theo pthøc Èn dô, -> chuyÓn
theo pthøc ho¸n dô

11. C©u 9: Tõ “ ®Çu” trong c¸c vÝ dô sau ®c sö dông theo nghÜa chuyÓn
hay nghÜa gèc, nÕu lμ nghÜa chuyÓn th× chuyÓn theo ph­
¬ng thøc
nμo?
1. §Çu con ng­êi,
®Çu con ngùa.
2. Anh ta cã c¸i ®Çu tuyÖt vêi, nhí ®Õn tõng chi tiÕt.
3. §Çu m¸y bay.
4. DÉn ®Çu, lÇn ®Çu.
5. S¶n l­îng
tÝnh theo ®Çu ng­êi.
+ Gîi ý: 1. NghÜa gèc 2. NghÜa chuyÓn -> ho¸n dô 3. NghÜa
chuyÓn -> Èn dô
4. NghÜa chuyÓn-> Èn dô 5. NghÜa chuyÓn-> ho¸n dô.
*- C¸c biÖn ph¸p tu tõ
* Đoạn văn phân tích hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ.
Hướng dẫn viết đoạn:
Yêu cầu về nội dung:
- Xác định chính xác câu thơ, câu văn trích trong tác phẩm nào, của tác giả nào, nội dung
phản ánh là gì; biện pháp tu từ được sử dụng trong câu đó là biện pháp gì.
- Phân tích hiệu quả tu từ của biện pháp tu từ trong việc thể hiện nội dung.
- Đánh giá câu thơ, câu văn đó.
Yêu cầu về hình thức: như yêu cầu về hình thức chung của đoạn văn.
Ví dụ 1:
- Bài tập:
Viết một đoạn văn phân tích giá trị gợi hình và biểu cảm của các từ láy trong hai câu thơ
sau:
“ Một bếp lửa chờn vờn trong sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”.
( “ Bếp lửa” - Bằng Việt)
- Đoạn văn minh hoạ:
Đây là hai câu thơ mở đầu bài thơ “ Bếp lửa”, khơi nguồn cho kí ức Bằng Việt từ nơi xa
nhớ về quê hương, nhớ về người bà kính yêu của mình:
“ Một bếp lửa chờn vờn trong sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”.
Nhà thơ nhớ về những kỉ niệm gắn với hình ảnh “ bếp lửa”: “ Một bếp lửa chờn vờn trong sương
sớm”. Từ láy tượng hình “ chờn vờn” gợi ánh lửa cháy bập bùng được nhìn qua làn sương mỏng
giăng giăng buổi sớm. Đó là một hình ảnh thực in dấu trong tâm khảm, được nhà thơ nhớ lại nó
thành một hình ảnh huyền ảo trong ánh hồi quang, mang đầy kỉ niệm đẹp về bếp lửa quê hương. Từ
hình ảnh ấy nhà thơ cảm nhận được một sức ấm nóng toả ra không chỉ từ bếp lửa hồng sớm mai: “
Một bếp lử ấp iu nồng đượm”. Từ láy tượng hình “ ấp iu” trong câu thơ có giá trị biểu cảm cao, gợi
đôi bàn tay nhóm lửa khéo léo, tần tảo, chịu thương, chịu khó của bà “ mỗi sớm, mỗi chiều lại bếp
lửa bà nhen”. Đồng thời từ “ấp iu” còn gợi tấm lòng chăm chút yêu thương của tình bà dành cho
cháu trong suốt những năm tháng tuổi thơ sống bên bà. Tình cảm bà cháu lớn lên cùng hình ảnh bếp
lửa ngày càng “nồng đượm”. Với sự góp mặt của hai từ láy “ chờn vờn”, “ấp iu” khiến cho câu thơ
mang nặng kỉ niệm về kí ức ân tình, về bếp lửa, về tấm lòng bà, về tình bà cháu thiêng liêng.
Ví dụ 2:
- Bài tập:
Viết một đoạn văn tổng phân hợp trình bày cảm nhận của em về hai câu thơ:
“ Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”.

12. ( “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)
( Trong đó có sử dụng câu văn đánh giá, so sánh câu thơ của Nguyễn Du với câu thơ cổ Trung
Quốc có nội dung tương tự).
- Đoạn văn minh hoạ:
Hai câu thơ trên trích trong bài “ Cảnh mùa xuân” ( “ Truyện Kiều” - Nguyễn Du) là hai câu
thơ đặc sắc tả cảnh thiên nhiên mùa xuân trong tiết thanh minh. Nguyễn Du không miêu tả nhiều
mà ông chỉ chọn tả một số hình ảnh đặc sắc, tiêu biểu, đó là hình ảnh “ cỏ non xanh” tận chân trời,
“ cành lê trắng” điểm vài bông hoa. Cỏ xanh non, tươi tốt mơn mởn, mỡ màng được trải dài đến
tận chân trời dường như còn được nối với mμu xanh của bầu trời mùa xuân. Thảm cỏ non làm
nền để làm nổi bật vẻ đẹp của mấy cành lê đang ra hoa, hoa nở điểm xuyết trên cành. Bằng nghệ
thuật đảo ngữ “ trắng điểm”, tác giả đã tạo nên một điểm nhấn cho bức tranh, tô đậm sắc trắng tinh
khiết của hoa lê nổi bật trên nền xanh non của cỏ. Hai câu thơ của Nguyễn Du thực ra có mượn hai
câu thơ cổ của Trung Quốc:
“ Phương thảo liên thiên bích
Lê chi sổ điểm hoa”
( Cỏ thơm liền với trời xanh
Cành lê có điểm một vài bông hoa)
Hai câu thơ cổ Trung Quốc chỉ gợi mà không tả, còn hai câu thơ của Nguyễn Du tả rõ màu sắc
khiến câu thơ sinh động, có hồn với màu sắc tươi tắn đậm chất hội hoạ. Từ câu thơ ngũ ngôn mang
phong vị Đường thi, dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Du thành câu thơ lục bát uyển chuyển mang
đậm hồn thơ dân tộc. Chỉ với hai câu thơ tả cảnh với bút pháp chấm phá, Nguyễn Du cho ta cảm
nhận được bức tranh xuân tươi tắn, tràn đầy sức sống phơi phới của mùa xuân.
Đoạn văn có mô hình cấu trúc tổng phân hợp:
- Câu mở đoạn là câu chủ đề bậc 1: Nêu ấn tượng chung về hai câu thơ Nguyễn Du.
- Các câu tiếp triển khai phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của hai câu thơ đó, có so sánh
với hai câu thơ cổ Trung Quốc.
- Câu kết đoạn là câu chủ đề bậc 2: Nêu nhận xét về giá trị hai câu thơ đó.
Ví dụ 3:
- Bài tập:
Viết một đoạn văn ngắn phân tích hiệu quả nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ sau (
trong đó có sử dụng câu mở rộng thành phần, gạch chân câu đó):
“ Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”
( “ Khúc hát ru những em bé trên lưng mẹ” - Nguyễn Khoa Điềm)
- Đoạn văn minh hoạ:
Trong chiến tranh gian khổ, xuất hiện những con người giàu đức hi sinh, cống hiến hết mình cho
đất nước. Tiêu biểu cho những con người đó là bà mẹ Tà – ôi, Nguyễn Khoa Điềm đã khắc hoạ hình
ảnh của bà mẹ:
“ Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”
Với hai câu thơ này, người đọc thấy hiện ra trước mắt hình ảnh bà mẹ Tà – ôi địu con lên núi Ka
– lưi trỉa bắp thật thân thương. Trong thơ của Nguyễn Khoa Điềm có dãy núi hoang sơ, có nương
bắp đang trồng, có mặt trời trên đỉnh núi, có “ mặt trời” trên lưng mẹ. Hình ảnh mặt trời ở câu thơ
thứ nhất là mặt trời của tự nhiên, của vũ trụ toả sáng đem sự sống đến cho vạn vật. Còn ở câu thơ
thứ hai, hình ảnh mặt trời mang ý nghĩa ẩn dụ thật độc đáo. Em bé Cu – tai nằm trên lưng mẹ được
tác giả ví như “ mặt trời của mẹ”. Em là mặt trời bé bỏng, đáng yêu, ấm áp của lòng mẹ. Em là ánh
sáng là niềm vui, là báu vật, là hạnh phúc của đời mẹ. Hai hình ảnh sóng đôi “ mặt trời của bắp”, “
mặt trời của mẹ” tạo nên một sự liên tưởng bất ngờ, thú vị. Mặt trời có ý nghĩa với muôn loài thế

13. nào thì em Cu – tai có ý nghĩa thiêng liêng với đời mẹ như thế. Với cách viết như vậy, Nguyễn
Khoa Điềm đã tạo ra một câu thơ hay, độc đáo trong thơ hiện đại.
Ví dụ 5:
- Bài tập: Viết một đoạn văn phân tích giá trị tu từ của biện pháp hoán dụ trong khổ thơ cuối bài
thơ “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật:
“ Không có kính, rồi xe không có đèn
Không có mui xe, thùng xe có xước
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước
Chỉ cần trong xe có một trái tim”.
- Đoạn văn minh hoạ:
Khổ cuối đã làm nổi bật cái dữ dội và khốc liệt của chiến tranh. Chiếc xe mang đầy thương
tích:
“ Không có kính, rồi xe không có đèn
Không có mui xe, thùng xe có xước”
Hai dòng thơ với sự tập hợp của ba cái “ không có” và chỉ có một cái “ có”. Tất cả đã khắc
hoạ lên trước mắt người đọc hình ảnh những chiếc xe vận tải quân sự mang đầy thương tích chiến
tranh. Nhưng những chiếc xe không kính đó vẫn chạy bon bon trên đường Trường Sơn với một
niềm tự hào, khẳng định dáng đứng và tâm thế của người lính - thể hiện tuổi trẻ Việt Nam:
“ Chỉ cần trong xe có một trái tim”
Hình ảnh hoán dụ “ trái tim” là biểu tượng của ý chí, của bầu nhiệt huyết, của khát vọng tự do,
hoà bình cháy bỏng trong tim người chiến sĩ. Không mà lại có, cái có của người lính lái xe là một
trái tim, một người yêu nước, một lòng khao khát giải phóng miền Nam thì tất cả những cái thiếu
kia đâu có hề gì. Vậy đó, khí phách ngang tàng mà vẫn tha thiết yêu thương, đó là anh lính lái xe
thời chống Mĩ của Phạm Tiến Duật.
1.1 Xác định các phép tu từ từ vựng có trong đoạn trích. Phân tích ngắn gọn giá trị của các phép
tu từ đó.
1.2 Xét về cấu tạo, câu văn “ Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.” thuộc
kiểu câu gì ? Vì sao
1.1 - Xác định phép tu từ :
+ Phép điệp ngữ ( tre, giữ, anh hùng)
+ Phép nhân hóa (tre)
- Phân tích giá trị của hai phép tu từ trên :
+ Phép điệp ngữ: Nhấn mạnh hình ảnh cây tre với nhiều chiến công; tạo sự nhịp nhàng cho
câu văn.
+ Phép nhân hóa: Làm cho hình ảnh cây tre gần gũi với con người, gây ấn tượng mạnh c ho người
đọc.
1.2 - Xét về mặt cấu tạo, câu văn “ Tre…lúa chín.” thuộc kiểu câu đơn.
- Vì câu trên chỉ có một kết cấu C-V.
C©u 2: Ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña c¸c biÖn ph¸p tu tõ trong
hai c©u sau:
1. Nh÷ng mïa qu¶ mÑ t«i h¸i ®ù¬c
MÑ vÉn tr«ng vμo tay mÑ vun trång
Nh÷ng mïa qu¶ mäc råi l¹i lÆn
Nh­mÆt
trêi, khi nh­mÆt
tr¨ng
( MÑ
vμ qu¶ - NguyÔn Khoa §iÒm)
2. ...T«i nhí me t«i thuë thiÕu thêi
Lóc ng­êi
cßn sèng t«i lªn m­êi

14. Nh÷ng lÇn n¾ng míi reo ngoμi néi
¸o ®á ng­êi
®­a
tr­íc
giËu ph¬i
(
N¾ng míi-L­u
träng L­)
+ Yªu cÇu:
1.a. “ Tay mÑ vun trång” lμ h×nh ¶nh Èn dô ( dïng bé phËn ®Ó chØ
c¸i toμn thÓ)
-> Gi¸ trÞ cña biÖn ph¸p ho¸n dô : tay mÑ vun trång gîi lªn h×nh
¶nh ng­êi
mÑ cÇn mÉn gieo trång vun xíi ®Ó cã nh÷ng gi©y phót
n©ng trªn tay m×nh nh÷ng mïa qu¶. §ã chÝnh lμ lóc mÑ h¸i ®c nhòng
niÒm vui ,h¹nh phóc lao ®éng.
PhÐp ho¸n dô kh¼ng ®Þnh niÒm tin hi väng tin yªu cña ng­êi
mÑ
vμo csèng, mïa mμng vμ søc l®éng. Qua ®ã, ta c¶m nhËn ®c niÒm tù
hμo cña ng­êi
con vμo mÑ, niÒm tù hμo ®­îc
dÖt nªn b»ng tÊm lßng
cña mét ng­êi
con yªu mÑ.
b. phÐp so s¸nh: “ Nh÷ng qu¶ mäc råi l¹i lÆn” vÝ “ Nh­mÆt
trêi,
khi nh­mÆt
tr¨ng”: xem nh÷ng thμnh qu¶ lμ nh÷g mμu qu¶ mμ mÑ
trång nh­¸
nh s¸ng k× diÖu cña mÆt trêi mÆt tr¨ng. Mçi s¸ng mäc
lªn mçi ®ªm räi m¸t, bμn tay mÑ nh­cã
ph¸ep mμu k× l¹. §ã lμ phÐp
mμu cña t×nh th­u
¬ng vμ søc lao ®éng bÒn bØ.Nhμ th¬ ®· dμh cho mÑ
niÒm tr©n träng, ng­ìng
mé ®øc thμnh kÝnh , thiªng liªng trong
s¸ng. Lêi th¬ th©n quen qu¸, ch©n thμnh qu¸! Vμ h×nh ¶nh ng­êi
mÑ
cua nhμ th¬ hoμ nhÞp trong h×nh ¶nh ng­êi
mÑ VN r¹ng ngêi nh÷ng
phÈm chÊt cao ®Ñp.
2.§o¹n th¬ ghi l¹i nh÷ng c¶m xóc cña L­u
Träng L­khi
kÝ øc trμn
vÒ. Tgi¶ ®c trë vÒ víi khung trêi cæ tÝch, ®c tËn h­ëng
niÒm h¹nh
phóc dÞu ngät, Êm ¸p khi sèng bªn mÑ: “ t«i nhí mÑ t«i...”
a. PhÐp nh©n ho¸: “ n¾ng míi gieo ngoμi néi” .N¾ng gieo, n¾g
h¸t,cïng giã nh¶y móa cïng cá c©y hoa l¸ ®ång néi. N¾ng tr¶i trong
kh«nggian mªnh m«ng, bõng s¸ng,phãng kho¸ng. §ã chÝnh lμ n¾ng cña
niÒm h¹nh phóc dÞu hång t­
¬i m¸t, trong trÎo cña tuæi th¬ nh÷ng
ngμy bªn mÑ.
b. PhÐp ®¶o ng÷: “ ¸o ®á ng­êi
®­a
tr­íc
giËu ph¬i” nhÊn m¹nh
nçi nhí cña con ng­êi.
Trong nçi nhí Êy, ¸o ®á trë thμnh kØ niÖm
®á t­
¬i, th¾m thiÕt. “¸o ®á” lμ h×nh ¶nh g¾n liÒn víi bãng h×nh,
cö chØ,ho¹t ®éng cña mÑ khi cßn sèng. Mμu ¸o ®á mÑ ph¬i tr­íc
giËu
thËt gÇn gòi,b×nh dÞ vμ th¾m thiÕt trong n¾g míi. Vμ m·i m·i, h×nh
¶nh mÑ kh¾c in trong tim con vÑn nguyªn, kh«ng mê, kh«ng phai theo
n¨m th¸ng. Nçi xóc ®éng cø vËy mμ trμo d©ng trong lßng ng­êi
®äc.
C©u 3: H·y chØ ra vμ nªu gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña biÖn ph¸p tu tõ
chñ yÕu trong nh÷ng vÝ dô sau:
1. Sèng trong c¸t, chÕt vui trong c¸t
Nh÷ng tr¸i tim nh­ngäc
s¸ng ngêi
( MÑ T¬m- Tè H÷u)
2. MÆt trêi xuèng biÓn nh­hßn
löa.
( §oμn
thuyÒn ®¸nh c¸- Huy CËn)
+ Gîi ý:
1.a BiÖn ph¸p tu tõ : Ho¸n dô “ Nh÷ng tr¸i tim” lμ mét bé phËn
®c dïng ®Ó thay thÕ cho toμn thÓ.

15. b. Tdông: Lμm cho lêi th¬ giμu h×nh ¶nh, t¨ng søc biÓu c¶m,
néi dung ®­îc
nhÊn m¹nh. Ca ngîi nh­g
con ng­êi
chung thuû, trung
thμnh víi c¸ch m¹ng.
2.BiÖn ph¸p so s¸nh: C©u th¬ më ®Çu bμi th¬ ng¾n gän, gthiÖu 1
kh«ng gian nghÖ thuËt “ biÓn” vμ thêi gian “ lóc hoμng h«n bu«ng
xuèng” ®c so s¸nh nh­mét
qu¶ cÇu ®á rùc löa khæng lå ®ang tõ tõ
lÆn xuèng biÓn s©u. NghÖ thuËt ss ®c sö dông gîi lªn tr­íc
m¾t
ng­êi
®äc c¶nh biÓn lóc hoμng h«n k× vÜ víi mét vÎ ®Ñp tr¸ng lÖ.
C©u 4: Ph©n tÝch c¸i hay cña viÖc sö dông bph¸p tu tõ trong ®o¹n
th¬ sau:
B·o bïng th©n bäc lÊy th©n
Tay «m tay nÝu tre gÇn nhau h¬n
Th­
¬ng nhau tre ch¼g ë riªng
Luü thμnh tõ ®ã mμ nªn hìi ng­êi
( Tre VN – NguyÔn Duy)
+ Gîi ý:
§o¹n th¬ sdông biÖn ph¸p nh©n ho¸ : tre cã nh÷ng cö chØ, t×nh
c¶m cña con ng­êi
“ th©n bäc lÊy th©n, tay «m ,tay nÝu”,vμ ®iÖp
ng÷.
Tdông cña phÐp nh©n ho¸: võa miªu t¶ rÊt sinh ®éng h×nh ¶nh c©y
tre quÊn quýt trong giã b·o võa gîi lªn t×nh yªu th­
¬ng, ®oμn kÕt,
g¾n bã gi÷a con ng­êi
víi con/ng trong csèng.
Câu 5 : Nêu tác dụng của việc sử dụng từ láy trong những câu thơ sau:
Nao nao dòng nước uốn quanh,
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Sè sè nấm đất bên đường,
Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Học sinh cần thể hiện một số yêu cầu sau:
- Chỉ ra những từ láy được sử dụng trong đoạn thơ: nao nao, rầu rầu.
- Nêu tác dụng của việc sử dụng từ láy trên trong đoạn thơ, cụ thể là:
+ Các từ láy nao nao, rầu rầu là những từ láy vốn thường được dùng để diễn tả tâm trạng con
người.
+ Trong đoạn thơ, các từ láy nao nao, rầu rầu chẳng những biểu đạt được sắc thái cảnh vật (từ nao
nao: góp phần diễn tả bức tranh mùa xuân thanh nhẹ với dòng nước lững lờ trôi xuôi trong bóng
chiều tà; từ rầu rầu: gợi sự ảm đạm, màu sắc úa tàn của cỏ trên nấm mộ Đạm Tiên) mà còn biểu lộ
rõ nét tâm trạng con người (từ nao nao: thể hiện tâm trạng bâng khuâng, luyến tiếc, xao xuyến về
một buổi du xuân, sự linh cảm về những điều sắp xảy ra - Kiều sẽ gặp nấm mộ Đạm Tiên, gặp Kim
Trọng; từ rầu rầu: thể hiện nét buồn, sự thương cảm của Kiều khi đứng trước nấm mồ vô chủ).

16. + Được đảo lên đầu câu thơ, các từ láy trên có tác dụng nhấn mạnh tâm trạng con người - dụng ý của
nhà thơ. Các từ láy nao nao, rầu rầu đã làm bật lên nghệ thuật tả cảnh đặc sắc trong đoạn thơ: cảnh
vật được miêu tả qua tâm trạng con người, nhuốm màu sắc tâm trạng con người.
C©u 6. Trong c©u ca dao :
Nhí ai båi hæi båi håi
Nh ®øng ®èng löa nh ngåi ®èng than
a) Tõ båi hæi båi håi lμ tõ g×?
b) G¶i nghÜa tõ l¸y båi hæi båi håi
c) Ph©n tÝch c¸i hay cña c©u th¬ do phÐp so s¸nh ®em l¹i.
Gîi ý:
a) §©y lμ tõ l¸y chØ møc ®é cao.
b) Gi¶i nghÜa : tr¹ng th¸i cã nh÷ng c¶m xóc, ý nghÜ cø trë ®i
trë l¹i trong c¬ thÓ con ngêi.
c) Tr¹ng th¸i m¬ hå, trõu tîng chØ ®îc béc lé b»ng c¸ch ®a ra
h×nh ¶nh cô thÓ: ®øng ®èng löa, ngåi ®èng than ®Ó ngêi kh¸c hiÓu
®îc c¸i m×nh muèn nãi mét c¸ch dÔ dμng. H×nh ¶nh so s¸nh cã tÝnh
chÊt phãng ®¹i nªn rÊt gîi c¶m.
C©u 7: T×m vμ ph©n tÝch phÐp so s¸nh (theo m« h×nh cña so s¸nh)
trong c¸c c©u th¬ sau:
a) Ngoμi thÒm r¬i
chiÕc la ®a
TiÕng r¬i rÊt
máng nh lμ r¬i nghiªng.
(TrÇn §¨ng Khoa)
b) Quª h¬ng lμ chïm
khuÕ ngät
Cho con chÌo h¸i
mçi ngμy
Quª h¬ng lμ ®êng
®i häc
Con vÒ rîp bím
vμng bay.
(§ç Trung Qu©n)
Gîi ý:
Chó ý ®Õn c¸c so s¸nh
a) TiÕng r¬i rÊt máng nh lμ r¬i nghiªng
b) Quª h¬ng lμ chïm khuÕ ngät
Quª h¬ng lμ ®êng ®i häc
C©u 8 Trong c©u ca dao sau ®©y:
Tr©u ¬i ta b¶o tr©u nμy
Tr©u ¨n no cá tr©u cμy víi ta
C¸ch trß chuyÖn víi tr©u trong bμi ca dao trªn cho em c¶m nhËn
g× ?
Gîi ý:

17. - Chó ý c¸ch xng h« cña ngêi ®èi víi tr©u. C¸ch xng h« nh vËy
thÓ hiÖn th¸i ®é t×nh c¶m g× ? TÇm quan träng cña con tr©u ®èi víi
nhμ n«ng nh thÕ nμo ? Theo ®ã em sÏ tr¶ lêi ®îc c©u hái.
C©u 9: T×m phÐp nh©n ho¸ vμ nªu t¸c dông cña chóng trong nh÷ng
c©u th¬ sau:
Trong giã trong ma
Ngän ®Ìn ®øng g¸c
Cho th¾ng lîi, nèi theo nhau
§ang hμnh qu©n ®i lªn phÝa tríc.
(Ngän ®Ìn ®øng g¸c)
Gîi ý:
Chó ý c¸ch dïng c¸c tõ vèn chØ ho¹t ®éng cña ngêi nh:
§øng g¸c, nèi theo nhau, hμnh qu©n, ®i lªn phÝa tríc.
C©u 10:
Cμy ®ång ®ang buæi ban tr­a
Må h«I th¸nh thãt nh­m­a
ruéng cμy
a. Nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ nμo ®· ®c sö dung trong bμi ca dao trªn?
b. ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 8 c©u diÔn t¶ c¸ch hiÓu cña em vÒ lêi nh¾n
göi trong bμi ca dao trªn.
+ Gîi ý: So s¸nh “ Må h«i nh­m­a”
vμ biÖn ph¸p nãi qu¸
-> Ng­êi
n«ng d©n v« cïng vÊt v¶, h·y biÕt c¶m th«ng, tr©n träng
c«ng søc cña hä.
C©u 11: H·y chØ ra vμ nªu gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña biÖn ph¸p tu tõ
chñ yÕu trong 2 c©u th¬ sau:
Ng­êi
vÒ chiÕc bãng n¨m canh
KÎ ®i mu«n dÆm mét m×nh xa x«i
( KiÒu- NguyÔn Du)
+ Gîi ý:
BiÖn ph¸p t­
¬ng ph¶n: T­
¬ng ph¶n gi÷a 2 c©u “ Ng­êi
vÒ – KÎ ®i”,
T­
¬ng ph¶n trong tõng c©u : ChiÕc bãng – N¨m canh, Mu«n dÆm – mét
m×nh
-> tdông: chia ®Òu th­
¬ng nhí, chia ®Òu xa c¸ch, chia ®Òu c« ®¬n
cho 2 con ng­êi
®¸ng th­
¬ng trong c¶nh biÖt ly.
C©u 12: H·y ptÝch gtrÞ nghÖ thuËt cña c©u hái tu tõ trong 2 khæ
th¬ sau:
Nh­ng
mçi n¨m mçi v¾ng
Ng­êi
thuª viÕt nay ®©u ?
GiÊy ®á buån kh«ng th¾m
Mùc ®äng trong nghiªng sÇu...
N¨m nay
®μo l¹i në
Kh«ng
thÊy «ng ®ß x­a
Nh÷ng
ng­êi
mu«n n¨m cò

18. Hån ë ®au b©y
giê ?
( ¤ng ®å – Vò §×nh Liªn)
+ Gîi ý:
1. Thêi gian tr«i qua, nh÷ng mïa xu©n còng nèi tiÕp tr«i qua.
Xh ®· cã nhiÒu ®æi thay. ¤ng ®ß dÇn bÞ r¬i vμo quªn l·ng. C©u hái
tu tõ: Ng­êi
thuª viÕt nay ®©u ?
Gîi bao xãt th­u
¬ng thÊm thÝa, bao xóc ®éng c¶m th­
¬ng ®víi «ng ®å
giμ. Ng­êi
®êi ko cßn ngîi khen nÐt ch÷ ®Ñp tμi hoa ,®iªu luyÖn “
nh­rång
móa ph­
¬ng bay”. «ng ®å trë nªn c« ®äc gi÷a mét ®Êt trêi
tμn t¹, buån th­
¬ng, gi÷a c¸i tÊp nËp döng d­ng
cña con ng­êi
“
qua ®­êng
kh«ng ai hay”
2 .Hai c©u th¬ cuèi qu¶ lμ c¶ 1 nçi buån th­
¬ng thÊm saau
vμo tõng c©u,tõng ch÷. C¶nh ®Êy mμ ng­êi
®©u? C©u hái tu tõ xo¸y
s©u vμo lßng ng­êi
®äc mét t×nh th­
¬ng v« h¹n:
Nh÷ng ng­êi
mu«n n¨m cò
Hån ë ®au b©y giê ?
C©u th¬ ®· kh¬i gîi trong t©m hån chóng ta nhiÒu tr¾c Èn xãt
th­
¬ng vÒ bãng h×nh «ng ®å giμ ®¸ng th­
¬ng khuÊt nÎo d­
¬ng gian,
xãt th­
¬ng mét nÒn v¨n ho¸ lôi tμn. Hai c©u th¬ kÕt nh­mét
tiÕng
thë dμi, cÈm th­
¬ng, tiÕc nuèi kh«n ngu«i.
Câu 13: Cho đoạn văn sau:
“ Mưa mùa xuân xôn xao, phơi phới. Những hạt mưa bé nhỏ, mềm mại, rơi mà như nhảy nhót.
Hạt nọ tiếp hạt kia đan xuống mặt đất (...). Mặt đất đã kiệt sức bỗng thức dậy, âu yếm đón lấy nhữ
iọt mưa ấm áp, trong lành. Đất trời lại dịu mềm, lại cần mẫn tiếp nhựa cho cây cỏ. Mưa mùa xuân
đã mang lại cho chúng cái sức sống ứ đầy, tràn lên các nhánh lá mầm non. Và cây trả nghĩa cho
mưa bằng cả mùa hoa thơm trái ngọt.”
( Tiếng mưa - Nguyễn Thị Thu Trang)
2.1 Xác định và nêu ngắn gọn tác dụng của các biện pháp tu từ từ vựng được dùng trong đoạn
văn trên.
2.2 Chỉ rõ tính liên kết của đoạn văn.
2.1 Xác định và nêu ngắn gọn tác dụng của các biện pháp tu từ từ vựng: (1,5 điểm)
- Phép nhân hóa (0,25 điểm) làm cho các yếu tố thiên nhiên (mưa, đất trời, cây cỏ)(0,25 điểm) trở
nên có sinh khí, có tâm hồn.(0,25 điểm)
- Phép so sánh (0,25 điểm ) làm cho chi tiết, hình ảnh (những hạt mưa) (0,25 điểm) trở nên cụ thể,
gợi cảm.(0,25 điểm)
2.2 Chỉ rõ tính liên kết của đoạn văn: (1,5 điểm)
- Liên kết nội dung:(0,75 điểm)
+ Các câu trong đoạn cùng phục vụ chủ đề của đoạn (0,25 điểm) là: miêu tả mưa mùa xuân và
sự hồi sinh của đất trời. (0,25 điểm)
+ Các câu trong đoạn được sắp xếp theo một trình tự hợp lý. (0,25 điểm)
- Liên kết hình thức: (0,75 điểm)
+ Phép lặp: mưa mùa xuân, mưa, mặt đất
+ Phép đồng nghĩa, liên tưởng: mưa, hạt mưa, giọt mưa; mặt đất, đất trời; cây cỏ, cây, nhánh
lá mầm non, hoa thơm trái ngọt
+ Phép thế: cây cỏ - chúng
+ Phép nối: và

19. * Cho điểm:
+ HS xác định đúng, có dẫn chứng 4 phép liên kết : 0,75 điểm
+ HS xác định đúng, có dẫn chứng 2-3 phép liên kết : 0,5 điểm
+ HS xác định đúng, có dẫn chứng 1 phép liên kết : 0,25 điểm
Câu 14: (1,5 điểm) Phân tích giá trị của phép điệp ngữ trong đoạn thơ sau :
"Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì tiếng gà thân thuộc
Bà ơi cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ."
(Tiếng gà trưa - Xuân Quỳnh)
Điệp ngữ trong đoạn thơ là từ vì, được sử dụng nhằm thể hiện mục đích chiến đấu của cháu - anh
chiến sĩ trong bài thơ. Những lí do anh đưa ra rất giản dị : vì tiếng gà, vì bà, vì lòng yêu Tổ quốc.
Mỗi từ vì nhằm nhấn mạnh một mục đích của anh, thể hiện tình yêu thiêng liêng với Tổ quốc bắt
nguồn từ tình cảm chân thực giản dị : tình gia đình với những kỉ niệm mộc mạc đáng yêu đã hun
đúc và là động lực giúp anh thêm sức mạnh vượt qua gian khó, chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.
Bμi 4: khëi ng÷
* Kh¸i niÖm:
- Lμ thμnh phÇn c©u ®øng tr­íc
CN .
- Nªu lªn ®Ò tμi ®­îc
nãi ®Õn trong c©u chøa nã .
* DÊu hiÖu nhËn biÕt :
- Tr­íc
khëi ng÷ cã thÓ thªm c¸c quan hÖ t÷ : vÒ , ®èi víi .
- Sau khëi ng÷ cã thÓ thªm trî tõ " th× "
* Gi¸o viªn l­u
ý häc sinh :
- Ph©n biÖt khëi ng÷ vμ bæ ng÷ ®¶o .
VD1 : QuyÓn s¸ch nμy t«i ®äc råi -> B N ®¶o
VD2 : QuyÓn s¸ch nμy , t«i ®äc nã råi . -> Khëi ng÷ .
- Ph©n biÖt khëi ng÷ vμ chñ ng÷ .
VD1 : B«ng lóa nμy h¹t máng qu¸ . -> Chñ ng÷
VD2 : B«ng lóa nμy , h¹t máng qu¸ . -> Khëi ng÷
- Khëi ng÷ cã quan hÖ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp víi phÇn c©u cßn
l¹i :
+ Quan hÖ trùc tiÕp: Khëi ng÷ cã thÓ ®­îc
lÆp l¹i nguyªn v¨n hoÆc
thay thÕ b»ng tõ ng÷ kh¸c .
VD : Giμu , t«i còng giμu råi .
+ Quan hÖ gi¸n tiÕp :
VD : KiÖn ë huyÖn , bÊt qu¸ m×nh tèt lÔ, quan trªn míi xö
cho ®­îc
.
Câu 1

20. Hãy viết một đoạn văn có sử dụng khởi ngữ, thành phần biệt lập và phép liên kết nối (gạch chân
xác định) để trình bày cách hiểu của em về ý kiến sau:
“ Bắt rễ ở cuộc đời hằng ngày của con người, văn nghệ lại tạo được sự sống cho
tâm hồn người.”
(Nguyễn Đình Thi -Tiếng nói của văn nghệ, Ngữ văn 9-Tập 2, Tr.15)
- Học sinh viết đoạn văn, biết cách giải thích một vấn đề lý luận văn học.
- Đoạn văn có đủ các yếu tố: khởi ngữ, thành phần biệt lập, phép liên kết nối (gạch chân xác định).
- Bố cục hợp lý, diễn đạt trôi chảy, bài sạch, chữ rõ.
■ Yêu cầu về kiến thức:
- Học sinh có thể trình bày cách hiểu về ý kiến của Nguyễn Đình Thi theo nhiều hướng, miễn là bám
sát văn bản, có lí lẽ và dẫn chứng.
- Sau đây là một số gợi ý:
+ Hiện thực cuộc sống là nơi khởi nguồn, là gốc rễ của văn nghệ; (0,75 điểm)
+ Văn nghệ có tác động trở lại đối với đời sống xã hội; đặc biệt góp phần to lớn, hiệu quả trong việc
xây dựng và bồi dưỡng đời sống tâm hồn của con người, giúp cuộc sống con người ngày càng tốt
đẹp, ý nghĩa hơn. (0,75 điểm)
Câu 2
a) Thế nào là thành phần khởi ngữ?
b) Tìm thành phần khởi ngữ trong các câu sau:
- Ông cứ đứng vờ vờ xem tranh ảnh chờ người khác đọc rồi nghe lỏm. Điều này ông khổ tâm hết
sức. (Kim Lân, Làng)
- Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!”.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
b) - Điều này - mắt tôi
Câu 3: ChuyÓn c¸c c©u sau thμnh c©u cã chøa thμnh phÇn khëi ng÷.
1. T«i thÊy nã cã lçi vÒ viÖc nμy.
2. Nam lμ ng­êi
häc giái m«n to¸n nhÊt líp t«i.
3. ¤ng gi¸o Êy kh«ng hót thuèc, kh«ng uèng r­îu.
4. T«i cø ë nhμ cña t«i, lμm viÖc cña t«i.
+ Gîi ý:
1. VÒ viÖc nμy,t«i thÊy nã cã lçi.
2. §èi víi m«n to¸n Nam lμ ng­êi
häc giái nhÊt líp t«i.
3.Thuèc, ¤ng gi¸o kh«ng hót; r­îu,
«ng gi¸o kh«ng uèng r­îu.
4. Nhμ t«i, t«i cø ë; viÖc t«i, t«i cø lμm..
Bμi 5 c¸c thμnh phÇn biÖt lËp

21. * Thμnh phÇn biÖt lËp lμ thμnh phÇn phô trong c©u , t¸ch
rêi khái nghÜa sù viÖc cña c©u , dïng ®Ó biÓu thÞ c¸c quan hÖ giao
tiÕp .
1 . Thμnh phÇn t×nh th¸i :
* - Thμnh phÇn t×nh th¸i ®­îc
dïng ®Ó thÓ hiÖn th¸i ®é , c¸ch
nh×n cña ng­êi
nãi ®èi víi sù viÖc ®­îc
nãi ®Õn trong c©u .
- Thμnh phÇn t×nh th¸i th­êng
thÓ hiÖn nh÷ng néi dung :
+ ChØ mèi quan hÖ gi÷a ng­êi
nãi víi ng­êi
nghe .
VD : - Mêi u x¬i khoai ®i ¹ !
+ ChØ c¸ch ®¸nh gi¸ chñ quan cña ng­êi
nãi ®èi víi sù viÖc ®­îc
nªu lªn trong c©u .
( Nh­VD
a, b trong SGK ) .
2. Thμnh phÇn c¶m th¸n:
* Thμnh phÇn c¶m th¸n ®­îc
dïng ®Ó béc lé t©m lÝ cña ng­êi
nãi
( vui , buån, mõng ...... ) .
- Thμnh phÇn c¶m th¸n cã thÓ do mét th¸n tõ ®Ých thùc ®¶m nhËn ,
cã khi lμ th¸n tõ ®i kÌm víi thùc tõ .
VD : - ¤i tiÕng hãt vui say con chim chiÒn chiÖn .
- Trêi ¬i , sinh giÆc lμm chi .
§Ó chång t«i ph¶i ra ®i diÖt thï . ( CD )
- Khi thμnh phÇn c¶m th¸n t¸ch riªng ra b»ng mét c©u riªng theo
kiÓu c©u ®Æc biÖt - th× nã lμ c©u c¶m th¸n .
VD : ¤i Tæ quèc ! §¬n s¬ mμ léng lÉy.
- PhÇn cÊu tróc có ph¸p cña c©u th­êng
®øng sau thμnh phÇn c¶m
th¸n nãi râ nguyªn nh©n cña c¶m xóc .
VD : Trêi ¬i , chØ cßn 5 '
3 . Thμnh phÇn gäi - ®¸p .
* Thμnh phÇn gäi ®¸p lμ thμnh phÇn biÖt lËp , dïng ®Ó t¹o lËp hoÆc
duy tr× quan hÖ giao tiÕp .
4. Thμnh phÇn phô chó:
* lμ thμnh phÇn bæ sung néi dung cho mét sè chi tiÕt cña c©u
Bμi 4/19 – SGK:
ViÕt ®o¹n v¨n nãi vÒ c¶m xóc khi ®­îc
th­ëng
thøc 1 TP v¨n
nghÖ (truyÖn, th¬, phim, ¶nh, t­îng
...), trong ®o¹n v¨n cã chøa
thμnh phÇn c¶m th¸n hoÆc t×nh th¸i:
Trong rÊt nhiÒu phim ®ang chiÕu trªn VTV3, em thÝch nhÊt bé
phim ThÇn y H¬-Jun cña Hμn Quèc. ¤i, 1 bé phim kh«ng hÒ cã c¸c n÷
diÔn viªn xinh ®Ñp víi m¾t xanh, m«i tÝm, tãc vμng; kh«ng hÒ cã
c¸c nam diÔn viªn b¶nh trai, sμnh ®iÖu, & ®a tμi ®a t×nh; nh­ng
mμ
sao vÉn hÊp dÉn & c¶m ®éng. H¬-Jun lμ 1 chμng trai cã tr¸i tim
nh©n hËu, l¹i ®­îc
häc 1 bËc danh y lõng lÉy & còng lμ ng­êi
v«
cïng nh©n hËu, cho nªn H¬-Jun sím trë thμnh 1 ng­êi
thÇy thuèc tμi

22. ®øc vÑn toμn. Lμ ng­êi
kh«ng mμng danh väng, H¬-Jun chÊp nhËn 1
c/s khã kh¨n, thiÕu thèn ®Ó hÕt lßng ch÷a bÖnh cho nh÷ng ng­êi
nghÌo khæ. H/¶ H¬-Jun dïng miÖng cña m×nh ®Ó hót m¸u mñ cho bÖnh
nh©n hoÆc b¹t khãc sung s­íng
khi thÊy ®«i m¾t ng­êi
bÖnh ®· s¸ng
trë l¹i khiÕn em v« cïng c¶m phôc & xóc ®éng. Em tin r»ng, tÊt c¶
nh÷ng ai ®nag xem bé phim nμy, ch¾c ch¾n ®Òu cã c¶m nghÜ nh­em.
Bμi 5/33 – SGK:
ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n tr×nh bμy suy nghÜ cña em vÒ viÖc TN chuÈn
bÞ hμnh trang b­íc
vμo thÕ kØ míi, trong ®ã cã c©u chøa thμnh phÇn
phô chó:
Mét n¨m khëi ®Çu tõ MX. Mét ®êi khëi ®Çu tõ tuæi trÎ. Tuæi
tr¶ lμ MX vÜnh cöu cña nh©n lo¹i & tuæi trÎ bao giê còng h­íng
tíi
t­
¬ng lai! T­
¬ng lai - ®ã lμ nh÷ng g× ch­a
cã trong h«m nay, nh­ng
chÝnh v× thÕ mμ nã l¹i cã søc hÊp dÉn ghª gím ®èi víi con ng­êi,
nÕu kh«ng nãi r»ng nhê cã niÒm hi väng vμo t­
¬ng lai mμ con ng­êi
cã thÓ v­ît
qua mäi khã kh¨n trë ng¹i ®Ó tiÕp tôc sèng 1 c¸ch cã
Ých h¬n. Tuy nhiªn, ng­êi
ta nhÊt lμ thanh niªn kh«ng thÓ thô ®éng
chê ®îi t­
¬ng lai, cμng kh«ng thÓ ®i tíi t­
¬ng lai víi hai bμn tay
tr¾ng; nghÜa lμ ph¶i chuÈn bÞ cho m×nh 1 hμnh trang cÇn thiÕt, ®Æc
biÖt lμ hμnh trang tinh thÇn ®Ó cã thÓ v÷ng b­íc
®i tíi t­
¬ng lai.
Hμnh trang t×nh thÇn - ®ã lμ tri thøc, kÜ n¨ng, thãi quen; ®­îc
coi lμ ®iÒu kiÖn cÇn & ®ñ ®Ó TN cã thÓ tù tin tr­íc
m¹ng th«ng tin
toμn cÇu, tr­íc
héi nhËp KT TG víi tÝnh kØ luËt & c­êng
®é l®
cao.Muèn cã hμnh trang tinh thÇn nh­vËy
th× h¬n bao giê hÕt, TN
ph¶i lμ nh÷ng ng­êi
®i tiªn phong trong häc tËp & häc tËp cã hiÖu
qu¶; nhanh chãng n¾m v÷ng tri thøc & kÞp thêi vËn dông c¸c tri
thøc Êy vμo sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n­íc.
ChØ cã nh­vËy
th× chóng
ta míi nhanh chãng tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi, l¹c hËu ®Ó héi
nhËp KT víi khu vùc & TG 1 c¸ch b×nh ®¼ng, PT ®Êt n­cí
1 c¸ch bÒn
v÷ng. Vμ còng chØ cã nh­vËy,
TN míi xøng ®¸ng lμ MX vÜnh cöu cña
nh©n lo¹i!
Câu 1: Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau:
a. Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim
Lân, Làng)
b. Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn
thành sáng tác còn là một chặng đường dài. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
a. Sử dụng thành phần tình thái: có lẽ
b. Sử dụng thành phần cảm thán: chao ôi
Câu 2: Chỉ ra các từ ngữ là thành phần biệt lập trong các câu sau. Cho biết tên gọi của mỗi
thành phần biệt lập đó.
Ngoài cửa sổ bấy giờ những bông lăng đã thưa thớt – cái giống hoa ngay khi mới nở, màu
sắc đã nhợt nhạt. Hẳn có lẽ vì đã sắp hết mùa, hoa đã vãn trên cành, cho nên mấy bông hoa cuối
cùng còn sót lại trở nên đậm sắc hơn.
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê, Ngữ văn 9, tập hai)
c đã nhợt nhạt : thành phần phụ chú

23. - có lẽ : thành phần tình thái
Câu 3: Chỉ ra các từ ngữ là thành phần biệt lập trong các câu sau. Cho biết chøc n¨ng của mỗi
thành phần biệt lập đó.
1. Chao «i, b¾t gÆp mét ng­êi
nh­anh
ta lμ c¬ héi h¹n h÷u cho
sang t¸c.
2. ¤ng l·o bçng ngõng l¹i, ngê ngî nh­lêi
m×nh kh«ng ®c ®óng
l¾m. Chj¶ nhÏ c¸i bän nμy ë lμng l¹i ®èn ®Õn thÕ sao?
+ Gîi ý:
1. Chao «i: biÓu thÞ tc¶m tiÕc nuèi cña ng­êi
nãi ®víi sviÖc ®c
nãi ®Õn trong c©u
2. Ch· nhÏ : biÓu thÞ th¸i ®é gi¶ ®Þnh, ­íc
®o¸n cña ng nãi ®víi
sviÖc ®c nãi ®Õn trong c©u.
Bμi 6: nghÜa t­êng
minh vμ hμm ý.
1 . NghÜa t­êng
minh :
- Lμ phÇn th«ng b¸o ®­îc
diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong
c©u .
2. Hμm ý :
- Lμ phÇn th«ng b¸o tuy kh«ng ®­îc
diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng
tõ ng÷ trong c©u nh­ng
cã thÓ suy ra tõ nh÷ng tõ ng÷ Êy .( PhÇn
th«ng b¸o nhiÒu h¬n nh÷ng g× ®­îc
nãi ra ) .
Câu 1 : Cho biết hàm ý trong các câu sau (phần tô đậm):
- Vợ chàng quỷ quái tinh ma,
Phen này kẻ cắp bà già gặp nhau.
- Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều.
Cho biết hàm ý trong các câu sau:
"Kẻ cắp, bà già gặp nhau": “Kẻ cắp” là kẻ có nhiều thủ đọan mánh lới nhưng nếu gặp “bà già” có
nhiều kinh nghiệm sống, lão luyện, cẩn thận thì cũng khó mà thi thố được.
Hàm ý của câu thơ có thành ngữ “Kẻ cắp, bà già gặp nhau”: Thúy Kiều “thông báo” cho Thúc
Sinh về cuộc gặp gỡ sắp tới giữa mình và Hoạn Thư. Thúy Kiều không còn non nớt, ngây ngô như
trước. Do đó được dự báo sẽ căng thẳng.
"Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều": Câu thơ đưa ra một so sánh tương quan giữa “cay
nghiệt” và “oan trái”.
Hàm ý của câu thơ: Thúy Kiều “đe dọa” Họan Thư sẽ phải lãnh hậu quả "tương đương” với những
“oan trái” mà Hoạn Thư đã gây ra cho người khác.
Câu 2 Đọc đoạn trích sau:

24. “ Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu
ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi... toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn; không bao giờ ta thấy họ là những
người đáng thương; không bao giờ ta thương... Vợ tôi không ác, nhưng thị khổ quá rồi.(...)Tôi biết
vậy, nên tôi chỉ buồn chứ không nỡ giận.”
(Nam Cao, Lão Hạc - Theo Ngữ văn 9, Tập 1,Tr.137)
2.1 Trong đoạn văn tự sự trên, để tạo tính triết lí, tác giả đã sử dụng kết hợp yếu tố gì?
2.2 Hãy trình bày ngắn gọn hàm ý của câu văn:“Đối với…không bao giờ ta thương...”
2.1 Trong đoạn văn tự sự trên, để tạo tính triết lí, tác giả đã sử dụng kết hợp yếu tố nghị luận. (0,5
điểm)
2.2 Trình bày ngắn gọn hàm ý của câu văn: “Đối với... không bao giờ ta thương...”: (1,5 điểm)
- Do chưa có thành ý, thành tâm, ta thường không thấy được những điều tốt của những người xung
quanh ta, có lúc ta còn đối xử tàn tệ với họ. (0,75 điểm)
- Sống trong cuộc đời, ta cần biết thông cảm, thấu hiểu, giàu lòng nhân ái, vị tha… để con người có
cơ hội hiểu nhau, sống tốt đẹp, thân ái với nhau hơn.
(0,75 điểm)
C©u 3: Cho biÕt hμm ý trong nh÷ng c©u sau:
a. - B©y giê míi 11h th«I ( cßn sím, cø tõ tõ)
- B©y giê ®· 11h råi ( muén råi, nhanh lªn)
b. – H«m nay, m«n to¸n chØ cã 5 bμi tËp vÒ nhμ.(Ýt bt vÒ nhμ,
cã thêi gian lμm viÖc kh¸c)
– H«m nay, m«n to¸n cã nh÷ng 5 bμi tËp vÒ nhμ.(nhiÒu bt vÒ
nhμ, ko cã thêi gian lμm viÖc kh¸c)