Bài Tập Tình Huống Tâm Lý Học Lứa Tuổi Và Tâm Lý Học Sư Phạm

1. BÀI TẬP TÌNH HUỐNG TLH LỨA TUỔI VÀ TLH SƯ PHẠM
Phần I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN
CỦA TLH LỨA TUỔI VÀ TLH SƯ PHẠM
T×nh huèng sè 1
C¸c quan niÖm kh¸c nhau vÒ sù ph¸t triÓn
t©m lÝ ngêi nãi chung vµ t©m lÝ trÎ em nãi riªng
Néi dung t×nh huèng:
Trong khoa häc t©m lÝ vµ trong cuéc sèng hµng ngµy cã mét sè quan niÖm vÒ vai
trß cña c¸c yÕu tè ®èi víi sù ph¸t triÓn t©m lÝ ngêi (trÎ em) nh sau:
1. Quan niÖm thø nhÊt cho r»ng: sù ph¸t triÓn t©m lÝ gièng nh mét ngêi ch¬i mét
bµn cê tíng. NÕu nh trªn bµn cê vµ trong tay ngêi ch¬i cê cã nh÷ng qu©n xe, ph¸o, m· th×
sÏ ®¸nh v¸n cê nhanh h¬n, th¾ng dÔ h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n mµ Ýt mÊt søc. Cßn nÕu nh
trong tay chØ toµn lµ qu©n tèt, dï lµ tèt qua s«ng th× v¸n cê sÏ rÊt khã th¾ng vµ rÊt chËt
vËt. §øa trÎ còng vËy, nÕu khi ra ®êi víi nh÷ng gen tréi th× sù ph¸t triÓn t©m lÝ sÏ rÊt
thuËn lîi vµ cuéc ®êi sÏ gÆt ®îc nhanh chãng nh÷ng thµnh c«ng trong ho¹t ®éng h¬n lµ
khi ra ®êi víi nh÷ng gen lÆn, sù ph¸t triÓn t©m lÝ sÏ chËt vËt vµ vÊt v¶ h¬n nhiÒu, hiÖu qu¶
ho¹t ®éng kÐm.
2. Quan niÖm thø hai cho r»ng: sù ph¸t triÓn t©m lÝ gièng nh sù në cña mét qu¶ trøng.
ChÊt cña qu¶ trøng ®Î ra con gµ hay con vÞt hoµn toµn phô thuéc vµo di truyÒn sinh häc, cßn
m«i trêng, d¹y häc vµ gi¸o dôc chØ lµ yÕu tè nhiÖt ®é thóc ®Èy cho viÖc në sím hay muén, chø
c¨n b¶n kh«ng quyÕt ®Þnh ®Õn ®Î ra con vËt g×, ®Õn chÊt cña sù ph¸t triÓn t©m lÝ.
(trÝch trong T×nh huèng t©m lÝ häc, tr. 52-53)
3. Quan niÖm thø ba: Tôc ng÷ ViÖt Nam cã c©u:
Trøng rång l¹i në ra rång,
Liu ®iu l¹i në ra dßng liu ®iu.
C©u hái:
1. Ba ý kiÕn trªn ®Ò cËp ®Õn tri thøc (luËn ®iÓm) t©m lÝ häc nµo trong khoa häc t©m lÝ?
2. H·y cho biÕt ý kiÕn nµo ®óng, ý kiÕn nµo sai? T¹i sao?
3. Tõ néi dung t×nh huèng trªn, h·y suy nghÜ c¸c c©u sau ®Ó rót ra c¸c KLSP:
- "VËt chÊt kh«ng ph¶i lµ s¶n vËt cña tinh thÇn, mµ chÝnh b¶n th©n tinh thÇn l¹i chØ
lµ s¶n vËt cao ®¼ng cña vËt chÊt" (Ph.¨ngghen);
- " vËt chÊt, giíi tù nhiªn, tån t¹i, c¸i vËt lÝ ®Òu lµ tÝnh thø nhÊt, cßn tinh thÇn, ý
thøc, c¶m gi¸c, c¸i t©m lÝ ®Òu lµ tÝnh thø hai" (V.I.Lªnin).
T×nh huèng sè 2
Mikhain Vaxilªvich L«m«n«x«p (1711-1765)
Néi dung t×nh huèng:
Mikhain L«m«n«x«p sinh ... t¹i mé lµng nhá ven biÓn phÝa b¾c níc Nga, gÇn thÞ
trÊn Ackhanghen. Cha Mikhain lµ mét n«ng d©n lµm thªm nghÒ ®¸nh c¸...
1

2. ë miÒn quª cña L«m«n«x«p lóc ®ã cã nhiÒu ngêi biÕt ®äc, biÕt viÕt, thËm chÝ mét sè
ngêi cßn ham ®äc s¸ch n÷a. Tíi n¨m 12 tuæi, cËu bÐ Mikhain ®· ®äc th«ng viÕt th¹o, kh«ng
nh÷ng ®äc s¸ch ®¹o cña gi¸o héi mµ cßn thÝch ®äc c¶ c¸c s¸ch “ngoµi ®êi” n÷a. Cã hai cuèn
s¸ch “ngoµi ®êi” mµ Mikhain say sa ®äc m·i nhiÒu lÇn, cuèn “Ng÷ ph¸p” cña Xmitritxki vµ
cuèn “Sè häc” cña Manhixki. §ã lµ nh÷ng cuèn s¸ch næi tiÕng thêi bÊy giê... Mikhain thÊy
r»ng tù m×nh ®äc s¸ch lµ cha ®ñ, chó bÐ cßn muèn ®îc ®Õn trêng häc n÷a. Nhng íc m¬ ®ã
kh«ng thÓ thµnh sù thËt. Quanh vïng Mikhain ë chØ cã mét trêng häc duy nhÊt cña gi¸o héi,
nhng trêng ®ã kh«ng nhËn con c¸i c¸c nhµ “d©n hÌn” vµo häc.
Mikhain kh«ng bá cuéc. N¨m 1730, mÆc dï cha hÕt søc can ng¨n, chµng thanh
niªn Mikhain 19 tuæi quyÕt t©m tõ gi· gia ®×nh ®i Maxc¬va t×m n¬i häc tËp... ë ®©y, còng
nh ë kh¾p n¬i trong níc Nga, con nhµ “thø d©n” kh«ng ®îc nhËn vµo häc trêng ®¹i häc.
Mikhain ®· t×m c¸ch khai man, tù nhËn m×nh lµ con trai mét nhµ quÝ téc, vµ cuèi cïng ®·
®îc nhËn vµo häc t¹i Häc viÖn Maxc¬va cña gi¸o héi.
N¨m n¨m häc ë häc viªn lµ n¨m n¨m sèng rÊt gian khæ vµ tóng thiÕu. L«m«n«x«p
võa ®i lµm thªm ®Ó kiÕm tiÒn ¨n, võa ®èc søc häc hµnh... Nhng cµng häc, L«m«n«x«p
cµng thÊy ch¸n v× nhµ trêng chØ d¹y gi¸o lÝ, kinh viÖn, kh«ng gióp cho anh tiÕn thªm ®îc
bíc nµo trong khoa häc tù nhiªn. §îc biÕt Häc viªn Kiep cã d¹y khoa häc tù nhiªn, n¨m
1734 L«m«n«x«p cè xin ®îc biÖt ph¸i xuèng Kiep mét thêi gian. Nhng anh ®· thÊt väng
quay trë vÒ Maxc¬va...
N¨m 1735, mét sù t×nh cê may m¾n ®· t¹o ra mét bíc ngoÆt quan träng trong cuéc
®êi L«m«n«x«p. Theo chØ thÞ cña NghÞ viÖn Nga, Häc viÖn Maxc¬va chän 12 sinh viªn
xuÊt s¾c nhÊt cho ®i häc t¹i ViÖn hµn l©m khoa häc Pªtecbua, L«m«n«x«p ®îc chän trong
sè 12 ngêi ®ã, vµ sau 8 th¸ng häc t¹i Pªtecbua, ®îc ViÖn hµn l©m cö ®i häc tiÕp ë §øc.
L«m«n«x«p ®îc häc nh÷ng gi¸o s xuÊt s¾c, ®îc ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ luyÖn kim vµ má.
N¨m 1741 «ng trë vÒ ViÖn hµn l©m Pªtecbua c«ng t¸c vµ n¨m 1745 ë tuæi 34, «ng ®îc
c«ng nhËn lµ gi¸o s ho¸ häc, viÖn sÜ viÖn hµn l©m....
L«m«n«x«p ®· cã nh÷ng ho¹t ®éng khoa häc hÕt søc ®a ®¹ng, b¶n th©n «ng lµ gi¸o
s ho¸ häc, nhng «ng còng cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ vËt lÝ thiªn v¨n, ®Þa chÊt, ®Þa lÝ. ¤ng
còng nghiªn cøu c¶ vÒ lÞch sö vµ ng«n ng÷ häc, «ng s¸ng t¸c th¬, vµ ®Ó l¹i nhiÒu bøc
ho¹ ... næi tiÕng.
HiÖn nay trêng §Ëi häc Tæng hîp Maxc¬va mang tªn L«m«n«x«p. Puskin ... gäi
«ng lµ tr
“ êng ®¹i häc ®Çu tiªn cña níc Nga .
”
(trÝch trong TruyÖn kÓ vÒ c¸c nhµ b¸c häc vËt lÝ).
C©u hái:
1/ H·y cho biÕt vai trß cña nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
t©m lÝ cña cña cËu bÐ Mikhain (con mét n«ng d©n nghÌo kh«ng ®îc häc hµnh) thµnh mét
nhµ b¸c häc L«m«n«x«p vÜ ®¹i? YÕu tè nµo gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trùc tiÕp? T¹i sao?
2/ Tõ néi dung t×nh huèng trªn, b¹n cã suy nghÜ g× vÒ c©u nãi sau ®Ó rót ra c¸c kÕt
luËn s ph¹m cÇn thiÕt: Víi mét tr¸i tim kiªn c
” êng, kh«ng cã g× lµ kh«ng lµm ®îc”
(Jacques Coeur - Ph¸p, 1395 - 1456).
T×nh huèng sè 3
CËu bÐ thÇn ®ång vµ íc m¬ lµm Tæng thèng MÜ
Néi dung t×nh huèng:
2

3. ... 14 th¸ng tuæi cËu ta ®· biÕt gi¶i to¸n; 2 tuæi ®· biÕt ®äc s¸ch ng÷ ph¸p cña ngêi
lín vµ biÕt ®Ých chÝnh nh÷ng sai sãt trong ph¸t ©m cña ngêi kh¸c. 5 tuæi, cËu ta ®· biÕt gi¶i
thÝch cho b¹n bÌ trong trêng mÉu gi¸o thÕ nµo lµ hiÖn tîng quang hîp. ChØ víi 3 n¨m cËu
®· häc xong ch¬ng tr×nh mµ nh÷ng ®øa trÎ kh¸c ph¶i häc trong 10 n¨m, v× vËy n¨m 9 tuæi
cËu ®· tèt nghiÖp phæ th«ng. Cïng n¨m cËu s¸ng lËp ra Tæ chøc B¶o vÖ thiÕu nhi quèc tÕ
vµ dèc søc vµo sù nghiÖp b¶o vÖ quyÒn lîi trÎ em ®Ó råi 2 lÇn ®îc ®Ò cö tranh gi¶i Nobel
Hoµ b×nh.
CËu bÐ thÇn ®ång Êy lµ Gregory Robert Smiths, 13 tuæi hiÖn ®ang lµ sinh viªn n¨m
cuèi Häc viÖn Rudolf Mergarn (MÜ). §Õn ngµy 31/5/2003 ... Gregory sÏ tèt nghiÖp ®¹i
häc vµ cã tÊm b»ng cö nh©n to¸n häc...
MÆc dï hiÖn nay cËu cha ®Þnh sÏ tiÕp tôc theo häc ë trêng ®¹i häc nµo, nhng ch¾c
ch¾n cËu sÏ lÊy b»ng TiÕn sÜ c¸c ngµnh To¸n häc, C«ng tr×nh hµng kh«ng vò trô, Khoa häc
chÝnh trÞ vµ Y häc sinh vËt. Trong nh÷ng môc tiªu t¬ng lai cña Gregory cã mét môc tiªu
quan träng lµ sÏ trë thµnh Tæng thèng MÜ... “Bëi v× lµm Tæng thèng t«i sÏ cã c¬ héi gióp
®ì ®îc nhiÒu ngêi h¬n”.
(trÝch trong b¸o TPCN, sè 38, 19/9/1999 vµ 18/5/2003).
C©u hái:
1/ YÕu tè ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn t©m lÝ (nh÷ng thµnh c«ng trong häc tËp) cña
cËu bÐ Gregory Robert Smiths ®îc ®Ò cËp trong t×nh huèng trªn lµ g× vËy?
2/ B¹n cã suy nghÜ g× vÒ c©u nãi: Vinh quang chØ ®
“ îc ban tÆng cho nh÷ng ai lu«n
m¬ íc ®Õn nã (
” Charles De Gaule - Ph¸p, 1890-1970).
3/ Cha mÑ vµ gi¸o viªn cã vai trß g× trong viÖc gióp trÎ nu«i dìng, Êp ñ íc m¬ ®Ó
biÕn nã thµnh hiÖn thùc trong t¬ng lai t¹o ®µ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña mçi ®øa trÎ?
4/ Cho thªm mét vÝ dô kh¸c t¬ng tù råi rót ra c¸c kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 4
Ên §é - §Êt níc cña nh÷ng thiªn tµi tin häc
Néi dung t×nh huèng:
Èn m×nh gi÷a c¸c c¸nh rõng rËm nhiÖt ®íi miÒn Nam Ên §é lµ mét trong nh÷ng
trung t©m c«ng nghÖ cao næi tiÕng nhÊt níc nµy còng nh trªn kh¾p thÕ giíi – ViÖn c«ng
nghÖ quèc gia Madras mµ ph©n ban quan träng nhÊt lµ ph©n ban tin häc do gi¸o s Pandu
Rangan lµm chñ nhiÖm. T¹i ®©y, «ng cïng ªkÝp hµng n¨m ®µo t¹o chõng ba m¬i chuyªn
gia u tó nhÊt cña ngµnh tin häc thÕ giíi...
Thµnh c«ng cña hä tríc hÕt lµ nhê ë sù tuyÓn chän tuyÖt h¶o. H»ng n¨m cã tíi
kho¶ng 120.000 häc sinh tõ lo¹i kh¸ trë lªn tham dù k× thi tuyÓn vµ chØ non 3000 ®îc
nhËn vµo häc, trong sè ®ã, gÇn 10% vµo häc ngµnh tin häc. Thµnh c«ng ®ã cßn nhê ®éi
ngò gi¶ng viªn cã tr×nh ®é cao vµ cã ph¬ng ph¸p s ph¹m tµi giái. Kh«ng ph¶i v« cí mµ
gi¸o s Muthu Krishnan, phã gi¸m ®èc ViÖn c«ng nghÖ Madras “d¸m” tuyªn bè: H·y ®a
cho t«i mét ngêi cã n¨ng khiÕu ®Æc biÖt vÒ v¨n häc vµ t«i sÏ ®µo t¹o ngêi ®ã thµnh mét
nhµ to¸n häc xuÊt s¾c...
(trÝch B¸o TPCN, sè 42, 10/2000)
C©u hái:
1/ C©u nãi cña Muthu Krishnan trong t×nh huèng nãi trªn ®· ®Ò cËp tíi vai trß cña
nh÷ng yÕu tè nµo trong viÖc ph¸t triÓn t©m lÝ cña con ngêi nãi chung vµ tµi n¨ng nãi riªng?
3

4. 2/ H·y ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c©u nãi cña GS. Muthu Krishnan ®Ó thÊy ®îc vai trß
cña gi¸o dôc ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lÝ cña trÎ.
3/ Cho mét vÝ dô t¬ng tù vµ rót ra c¸c kÕt luËn s ph¹m cÇn thiÕt.
T×nh huèng sè 5
NghÞ lùc phi thêng
Néi dung t×nh huèng:
Th¸ng 5-1910, khi §¬-ni L¬gri ra ®êi, bµ mÑ c« ngÊt ®i v× thÊy c« chØ lµ mét c¸i thai trßn
trÜnh víi hai cïi tay, hai vÒ ®ïi ng¾n còn. Sau 18 th¸ng n»m ngöa, §¬-ni häc ngåi, råi häc ®i vµ tù
m×nh ¨n uèng. Lín lªn, c« tËp kh©u may, may quÇn ¸o b¸n lÊy tiÒn gióp ®ì gia ®×nh.
§Ó häc viÕt, häc vÏ, §¬-ni buéc bót vµo cïi tay, nhê mét c« gi¸o d¹y häc. C« tham
gia cuéc thi v¨n nghÖ cña nhµ trêng, chiÕm liÒn 7 gi¶i thëng. N¨m 1931, §¬-ni nhËn huy
ch¬ng b¹c cña phßng tranh thñ c«ng tØnh.
N¨m 49 tuæi, bµ göi tranh dù thi triÓn l·m tranh toµn quèc. Lóc nµy c¶ níc Ph¸p
®Òu biÕt ®Õn tªn §¬-ni L¬gri. Bµ viÕt cuèn s¸ch §êi t«i nh
“ thÕ ®Êy!” tù thuËt ®êi m×nh,
®¹t gi¶i v¨n ch¬ng (Kim Chi).
C©u hái:
1/ H·y cho biÕt yÕu tè nµo quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña §¬-ni L¬gri? (Ph©n
tÝch yÕu tè ®ã theo t×nh huèng). Víi nh÷ng thµnh c«ng cña §¬-ni L¬gri, b¹n cã nhÊt trÝ
víi quan niÖm sau kh«ng: "Trªn mét ý nghÜa nµo ®ã chóng ta cã thÓ kh¶ng ®Þnh r»ng lao
®éng ®· s¸ng t¹o ra con ngêi" (Ph.¨ngghen).
2/ Tõ néi dung t×nh huèng trªn, h·y suy nghÜ vÒ c©u nãi sau ®Ó rót ra c¸c KLSP:
"TÊt c¶ mäi chiÕn th¾ng ®Òu b¾t ®Çu b»ng viÖc chiÕn th¾ng b¶n th©n" (L.M.Lª«n«p).
T×nh huèng sè 6
Nghiªn cøu c¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi sù h×nh thµnh
vµ ph¸t triÓn t©m lÝ ngêi qua tôc ng÷ ca dao
Néi dung t×nh huèng:
Díi ®©y lµ mét sè c©u tôc ng÷, ca dao:
A. Tªn c¸c yÕu tè B. C¸c c©u tôc ng÷ ca dao
a1. Gi¸o dôc trong nhµ trêng
a2. Gi¸o dôc gia ®×nh
a3. Tù gi¸o dôc
b. Ho¹t ®éng
c. Giao tiÕp
d. TËp thÓ
e. Di truyÒn (t chÊt)
g. Hoµn c¶nh m«i tr
– êng
1 - Kh«n tõ trong trøng kh«n ra.
2- Vî d¹i th× ®Î con kh«n…
3 - GÇn mùc th× ®en, gÇn ®Òn th× s¸ng.
4 - Ngµy nµo em bÐ cán con,
B©y giê em ®· lín kh«n thÕ nµy.
C¬m cha, ¸o mÑ, ch÷ thÇy...
5- MÑ d¹y th× con khÐo, bè d¹y th× con kh«n.
6 - GÇn bïn mµ ch¼ng h«i tanh mïi bïn.
7- Cã häc míi hay, cã cµy míi biÕt.
8- Ba n¨m ë víi ngêi ®Çn,
Ch¼ng b»ng mét lóc ®øng gÇn ngêi kh«n.
9- NhiÒu ¸o th× Êm, nhiÒu ngêi th× vui.
4

5. C©u hái:
1/ H·y nèi c¸c c©u tôc ng÷, ca dao ë cét B víi c¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi sù h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lÝ cña con ngêi ë cét A sao cho thÝch hîp nhÊt. Nªu vai trß cña
tõng yÕu tè ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lÝ cña mçi ngêi.
2/ VËn dông quan ®iÓm T©m lÝ häc M¸cxÝt ®Ó ph©n tÝch råi ®¸nh gi¸ nh÷ng quan
niÖm ®óng, sai hoÆc cha ®Çy ®ñ ®· ®îc thÓ hiÖn trong c¸c c©u ca dao, tôc ng÷ trªn.
3/ Anh (chÞ) h·y su tÇm thªm nh÷ng c©u ca dao, tôc ng÷ ph¶n ¸nh quan ®iÓm cña
nh©n d©n ta xoay quanh c¸c yÕu tè nãi trªn.
T×nh huèng sè 7
Quan niÖm vÒ sù ph¸t triÓn
t©m sinh lÝ cña trÎ løa tuæi thiÕu niªn
Néi dung t×nh huèng:
Nhµ T©m lÝ häc Hunggari G«i«s¬ Elªna vÝ tuæi thiÕu niªn nh “ mét xø së k× l¹ .
” ë
xø së nµy khÝ hËu rÊt thÊt thêng vµ k× quÆc, khi th× nãng nùc nh ë vïng nhiÖt ®íi, khi th×
bçng nhiªn trë l¹nh nh b¨ng. Xø së nµy cã c¶ mïa xu©n hoa në ng¸t h¬ng, cã c¶ mïa thu
l¸ vµng, rông t¬i t¶. Nhng hai mïa nµy kh«ng ph¶i bao giê còng tuÇn tù nèi theo nhau, v¶
l¹i mïa ®«ng l¾m khi l¹i ®ét nhËp vµo gi÷a mïa h¹, cßn mïa thu th× ®«i khi l¹i ®ét nhËp
vµo mïa xu©n. D©n c ë vïng nµy khi th× rÊt vui vÎ, ån µo, khi th× bçng nhiªn l¹i trÇm
ng©m, lÆng lÏ; khi th× hä cã nh÷ng hµnh ®éng anh hïng qu¶ c¶m; khi th× bçng trë nªn sî
sÖt vµ yÕu ®uèi; khi th× hä qu¸ tù tin vµ kiªu ng¹o, khi th× hä khiªm tèn vµ kÝn ®¸o; ®«i khi
hä l¹i rÊt bu«ng tuång vµ tr©ng tr¸o. Trong xø së k× l¹ nµy kh«ng cã trÎ con mµ còng
ch¼ng cã ngêi lín.
(trÝch trong Bµi tËp thùc hµnh TLH)
C©u hái:
1 ë ®o¹n trÝch trªn ®· m« t¶ ®Æc trng t©m lÝ nµo cña løa tuæi thiÕu niªn?
2/ Ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra m©u thuÉn trong sù ph¸t triÓn t©m lÝ cña
trÎ tuæi thiÕu niªn.
3Nªu mét sè chØ dÉn cÇn thiÕt trong c¸ch ®èi xö víi trÎ ë løa tuæi khã kh¨n nµy.
T×nh huèng sè 8
Sù ph¸t triÓn sinh lÝ cña trÎ løa tuæi thiÕu niªn
Néi dung t×nh huèng:
Hai bµ mÑ t©m sù víi nhau. Mét bµ mÑ nãi: “§øa con g¸i nhµ t«i míi 13 tuæi mµ ®·
cao gÇn b»ng mÑ. Ch¸u ¨n ®îc, ngñ th× sÐt ®¸nh ngang tai ch¼ng dËy. Nhng sao tr«ng nã
cßm cßm thÕ nµo Êy”. Bµ mÑ thø hai hëng øng ngay: “ Con bÐ nhµ t«i còng thÕ. Nã cïng
tuæi víi con Hµ nhµ chÞ ®Êy. Nã cao væng lªn, ch©n tay th× dµi ngo½ng ra, lµm g× th× còng
“hËu ®Ëu” ¬i lµ “hËu ®Ëu”. Röa b¸t th× vì b¸t, c¾t b×a ®Ëu th× n¸t c¶ ®Ëu ” …
(trÝch trong Bµi tËp thùc hµnh TLH)
C©u hái:
1/ H·y gi¶i thÝch hiÖn tîng trªn ®©y díi gãc ®é cña T©m lÝ häc løa tuæi?
5

6. 2/ VËn dông kiÕn thøc t©m sinh lÝ häc løa tuæi thiÕu niªn ®Ó nãi chuyÖn víi c¸c bµ
mÑ nh»m gióp hä yªn t©m vµ cã c¸ch øng xö phï hîp víi trÎ ë løa tuæi nµy.
T×nh huèng sè 9
Sù ph¸t triÓn t©m lÝ cña trÎ løa tuæi thiÕu niªn
Néi dung t×nh huèng:
Trong buæi sinh ho¹t líp, mét n÷ sinh tá ra rÊt ®øng ®¾n khi nhËn xÐt vÒ nh÷ng u
®iÓm vµ khuyÕt ®iÓm cña tæ m×nh mét c¸ch rÊt nghiªm tóc, chÝn ch¾n. ThÕ mµ ë nhµ cã
lóc chÝnh c« bÐ “ biÕt suy nghÜ ” Êy l¹i “ tÞ ” víi cËu em trai vÒ viÖc ph¶i röa m©m b¸t
“nhiÒu h¬n” ®Õn møc c·i nhau om sßm, giËn dçi, níc m¾t ch¶y vßng quanh. Cßn cËu häc
sinh cïng líp cã lóc häc rÊt nghiªm tóc, cã b¹n nµo rñ ®i b¾t ve th× kiªn quyÕt kh«ng ®i.
ThÕ mµ cã khi anh chµng “sÕu vên” nµy chØ mÆc mçi chiÕc quÇn ®ïi leo lªn chiÕc xe ®¹p 3
b¸nh cña cËu bÐ 5 tuæi ®¹p lÊy ®¹p ®Ó.
(trÝch trong Bµi tËp thùc hµnh TLH)
C©u hái:
1/ H·y dïng tri thøc t©m lÝ häc løa tuæi ®Ó ph©n tÝch hiÖn tîng t©m lÝ trªn ®©y.
2/ NÕu b¹n lµ cha mÑ cña nh÷ng ®øa trÎ trªn, th× b¹n nªn xö sù nh thÕ nµo?
3/ H·y lÊy thªm mét vµi vÝ dô vµ rót ra nh÷ng kÕt luËn s ph¹m cÇn thiÕt.
T×nh huèng sè 10
Quan niÖm vÒ vÊn ®Ò gi¸o dôc thanh niªn
Néi dung t×nh huèng:
C¸c nhµ T©m lÝ - gi¸o dôc häc cho r»ng: “Khi nhµ gi¸o dôc xö sù sai lÇm th× thanh
niªn dÔ mÊt niÒm tin, sù sai lÇm cã thÓ do b¶o vÖ nguyªn t¾c mét c¸ch gi¶n ®¬n, m¸y mãc,
cøng nh¾c hoÆc do v« nguyªn t¾c, thùc dông... nhng dï lÝ do nµo, dï chØ chót xÝu th«i, ®èi
víi løa tuæi mµ lßng tin vèn m·nh liÖt ®Õn cuång nhiÖt, mét sai lÇm nhá còng ®ñ g©y ra
nh÷ng ®æ vì ghª gím. Nhng chÝnh v× cã sù h¨ng say, s«i sôc, v« t mµ thanh niªn còng dÔ
nhËn lçi, dÔ tha thø vµ kh«i phôc lßng tin, nÕu nhµ gi¸o dôc ch©n thµnh tù phª vµ söa ch÷a,
nÕu biÕt gióp hä hiÓu thªm vÒ sù phøc t¹p thùc tÕ cña c¸c nguyªn t¾c ®¹o lÝ...”.
(trÝch trong Bµi tËp thùc hµnh TLH)
C©u hái:
1/ H·y rót ra nh÷ng kÕt luËn s ph¹m cÇn thiÕt ®Ó nhµ gi¸o dôc tr¸nh ®îc nh÷ng
xung ®ét gi÷a nhµ s ph¹m víi thanh niªn.
2/ H·y cho mét vµi vÝ dô cô thÓ vÒ vÊn ®Ò nãi trªn.
T×nh huèng sè 11
ThÇy d¹y V¨n líp 10 cao tay khi bÞ trß ®¸nh
Néi dung t×nh huèng:
Häc sinh §.T líp 10A8 chÆn ®êng ®¸nh thÇy gi¸o miÖng lÈm bÈm nh÷ng ®iÒu v«
nghÜa, m¾t ®á rùc, tay n¾m chÆt khóc c«n.
ThÇy M. d¹y V¨n g¹t ®ì có ®¸nh cña §.T, vµ kho¸ tay §.T, ®Õn gÆp thÇy HiÖu tr-
ëng, ®ång thêi mêi ba m¸ ®Õn. Häc sinh bÞ ®uæi häc.
6

7. Sau ®ã thÇy ph¸t hiÖn em uèng thuèc kÝch thÝch. Tõ ®ã em kh«ng ®Õn líp, bá nhµ
®i. ThÇy M. cïng víi c¶ líp t×m §.T. Khi gÆp thÇy, §T nãi:
- Em xÊu hæ vÒ hµnh ®éng cña em.
(ThÇy M.) - Khi Êy, em hµnh ®éng v× bÞ kÝch ®éng cña thuèc. V× sao em dïng ®Õn
lo¹i thuèc kÝch thÝch ®ã?
(§.T) – Em bÞ mét sè thanh niªn h l«i kÐo vµo cuéc sèng hót chÊt kÝch thÝch. Tha
thÇy! ThËt t×nh h«m ®ã em kh«ng biÕt ngêi bÞ ®¸nh lµ thÇy. ThÇy tha lçi cho em.
(ThÇy M.) – Em h·y v× t¬ng lai cña em, v× ba m¸ em. Em trë l¹i trêng. ThÇy tha
lçi cho em. Em ®õng phô lßng tin cña thÇy, ba m¸ vµ b¹n bÌ cña em.
Tõ ®ã §.T häc tËp ch¨m chØ vµ thi ®Ëu vµo trêng §H s ph¹m.
(trÝch trong øng xö s ph¹m..)
C©u hái:
1/ H·y dùa vµo nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn t©m lÝ cña trÎ løa tuæi häc
sinh THPT vµ ®Æc biÖt lµ quan ®iÓm cña c¸c nhµ gi¸o dôc ë t×nh huèng trªn ®Ó ph©n tÝch
vµ ®¸nh gi¸ c¸ch øng xö trªn cña thÇy gi¸o M.
2/ Ta cã thÓ dïng c©u nãi sau ®©y cña Hå ChÝ Minh ®Ó khuyªn cËu häc trß cã phï
hîp kh«ng? "Chóng ta kh«ng sî sai lÇm vµ khuyÕt ®iÓm, chØ sî kh«ng chÞu cè g¾ng söa
ch÷a sai lÇm vµ khuyÕt ®iÓm".
T×nh huèng sè 12
§êi sèng t×nh c¶m cña løa tuæi thanh niªn míi lín
Néi dung t×nh huèng:
Trong nhËt kÝ cña mét häc sinh nam líp 12 cã ®o¹n: “Kh«ng thÓ nµo quªn ®îc cã
mét lÇn sau buæi häc khi s©n trêng ®· v¾ng lÆng, t«i ®øng sau cöa líp häc vµ ®îi T.H. Khi
gãt guèc cña c« Êy nÖn trªn hµnh lang, t«i ®Þnh bá trèn. Nhng thêi gian cø tr«i ®i, T.H. víi
chiÕc mò ®an b»ng l¸ bu«ng xuÊt hiÖn. T«i hoµn toµn kh«ng thÓ tëng tîng næi khi ®îc h«n
mét thiÕu n÷. §Çu ãc t«i quay cuång, toµn th©n t«i run lªn. T«i kh«ng thÓ nãi lªn mét lêi
nµo c¶. T«i thÊy sê sî thÕ nµo Êy. Gi©y phót tr«i ®i nh vËy. Bçng nhiªn t«i c¶m thÊy cã c¸i g×
®ã nãng báng ch¹m vµo ®«i m«i t«i.
Tríc khi t«i ®Þnh thÇn l¹i vµ cã thÓ h×nh dung c¸i g× ®· xÈy ra th× T.H. ®· biÕn mÊt.
Suèt ®êi t«i sÏ ghi nhí m·i phót gi©y nµy. Khi vÒ nhµ miÖng t«i lóc nµo còng më réng víi ®«i
m«i chøa chan niÒm h¹nh phóc k× l¹. T«i kh«ng buån ¨n c¬m v× sî r»ng c¶m gi¸c h¹nh phóc
sÏ mÊt ®i vµ t«i cßn gi÷ c¶m gi¸c ®ã mét thêi gian dµi trªn ®«i m«i kh« nøt cña m×nh “.
C©u hái:
1/ T¹i sao mèi t×nh cña nam n÷ thanh niªn míi lín l¹i ®îc béc lé nh trong ®o¹n
nhËt kÝ trªn ®©y.
2/ Chóng ta kh«ng khuyÕn khÝch häc sinh - thanh niªn míi lín yªu nhau qu¸ sím
vµ chóng ta còng kh«ng thÓ cÊm c¸c em yªu nhau, v×: "CÊm ta lµm ®iÒu g× lµ t¹o cho ta ý
muèn lµm ®iÒu ®ã" (Montaigne).
Nhng khi t×nh yªu cña c¸c em ®· chím në (t×nh yªu ban ®Çu) th× chóng ta (phô
huynh vµ gi¸o viªn) cÇn ph¶i gi¸o dôc häc sinh - thanh niªn nh thÕ nµo cho thÝch hîp?
7

8. PhÇn 2. MéT Sè VÊN §Ò C¥ B¶N CñA TLH S¦ PH¹M
A. Mét sè bµi tËp t×nh huèng vÒ TLH s ph¹m nãi chung
T×nh huèng sè 1
Ho¹t ®éng lao ®éng cña ngêi thÇy gi¸o
Néi dung t×nh huèng:
Mçi ngêi sinh ra ®Òu chÞu c«ng ¬n cña ngêi thÇy. Ngêi thÇy tiÕp nhËn nh÷ng
tinh hoa trong di s¶n truyÒn thèng vÒ kiÕn thøc, ®¹o ®øc, c¸ch øng xö vµ truyÒn
®¹t, gi¸o dôc cho häc trß híng tíi ch©n, thiÖn, mÜ. Ngêi thÇy lµ céi nguån cña
v¨n minh nh©n lo¹i...
(trÝch trong H×nh t
“ îng vµ nh©n c¸ch ngêi thÇy trong phim
truyÖn ViÖt Nam .
” B¸o TiÒn phong thø s¸u, 14/11/2003)
C©u hái:
1/ H·y chØ ra mét sè ®Æc ®iÓm vµ vai trß cña ho¹t ®éng lao ®éng cña ngêi thÇy
gi¸o trong ®o¹n trÝch trªn ®©y.
2/ H·y t×m c¸c c©u tôc ng÷, ca dao (ViÖt Nam vµ níc ngoµi) ca ngîi vÒ ngêi thÇy gi¸o.
3/ B¹n ®· vµ sÏ lµm g× ®Ó cã thÓ trë thµnh ngêi thÇy gi¸o t¬ng lai?
T×nh huèng sè 2
C« gi¸o trÎ ë biªn khu
Néi dung t×nh huèng:
... N¨m 2000, tèt nghiÖp lo¹i giái khoa To¸n trêng Cao ®¼ng s ph¹m L¹ng S¬n,
kh«ng chê sù s¾p xÕp, bè trÝ chç gi¶ng d¹y trong thµnh phè, c« Ly (Vi ThÞ Lu Ly – ngêi
Hoa) ®· lµm ®¬n t×nh nguyyÖn xin vÒ x· vïng s©u Yªn Kho¸i (Léc B×nh, L¹ng S¬n). N¬i
®©y, ®Êt vµ ngêi vÉn “kh¸i” thÇy c«, mong ®îc ®ãn nh÷ng tri thøc trÎ t×nh nguyÖn mang
kiÕn thøc vÒ gi¶ng d¹y cho häc sinh con em c¸c d©n téc. BiÕt lµ vÒ x· vïng s©u sÏ khæ, sÏ
cã nh÷ng ngµy høng ma trong c¨n nhµ dét n¸t, sÏ lµ xa c¸ch ngêi th©n, gia ®×nh... nhng c«
gi¸o trÎ vÉn mét lßng quyÕt t©m ®Õn víi x· nghÌo...
C« Ly t©m sù: “Tuy c¸c em cã nhËn thøc chËm so víi tr×nh ®é chung nhng t×nh
c¶m thËt thµ, méc m¹c cña c¸c em dµnh cho gi¸o viªn thÊt ®¸ng quÝ”... §Ó ®¸p l¹i nh÷ng
t×nh c¶m trong s¸ng Êy, c« Ly dån hÕt t©m søc vµo bµi gi¶ng mçi khi lªn líp. BiÕt häc sinh
cña m×nh cßn vÊt v¶, ngoµi giê vÉn tranh thñ ®i kiÕm cñi, cÊy lóa gióp cha mÑ, Ýt thêi gian
häc, c« thêng dµnh 15 phót ®Çu giê nh¾c l¹i kiÕn thøc cò, ®Æt nhiÒu c©u hái ®Ó c¸c em nhí
l¹i bµi. D¹y häc kÌm theo b¶ng biÓu, c«ng thøc treo têng ®Ó gióp häc sinh tiÕp thu nhanh
h¬n. Kiªn tr× theo ph¬ng ph¸p ®ã, dÇn c¸c em cã ®îc hÖ thèng kiÕn thøc to¸n häc trong
®Çu. §Ó t¹o phong trµo häc tËp, c« Ly cßn tæ chøc thi ®ua giµnh hoa gi÷a c¸c tæ. Tæ nµo
®¹t nhiÒu ®iÓm 9, 10 sÏ ®îc nhiÒu hoa. Tæ nµo bÞ ®iÓm yÕu kÐm sÏ bÞ trõ bít. TuÇn nµo
còng tæng kÕt hoa. Cuèi n¨m sÏ dùa vµo sè hoa c¸c em ®¹t mµ tæ chøc khen thëng. Nhê
ph¬ng ph¸p d¹y bæ Ých ®ã, líp 7A do c« lµm chñ nhiÖm ®· trë thµnh líp häc ®iÓn h×nh cña
8

9. trêng víi 2 em häc sinh giái toµn diÖn, 8 häc sinh kh¸. NhiÒu em häc yÕu hay hoµn c¶nh
vÊt v¶ ... hÕt mét häc k× còng häc kh¸ lªn kÞp c¸c b¹n trong líp...
(trÝch trong b¸o TiÒn phong thø hai 23/2/2004)
–
C©u hái:
1/ H·y chØ ra mét sè ®Æc ®iÓm vÒ ho¹t ®éng d¹y cña ngêi thÇy gi¸o ®îc thÓ hiÖn
trong c¸c ®o¹n trÝch trªn.
2/ D¹y häc kÌm theo b¶ng biÓu, c«ng thøc treo t
“ êng ®Ó gióp häc sinh tiÕp thu nhanh
h¬n. Kiªn tr× theo ph¬ng ph¸p ®ã, dÇn c¸c em cã ®îc hÖ thèng kiÕn thøc to¸n häc trong ®Çu .
”
C¸c c©u nãi nµy ®· cho ta thÊy kiÕn thøc (kh¸i niÖm) to¸n häc ®· chuyÓn chç nh thÕ nµo?
B¶n chÊt t©m lÝ cña sù chuyÓn chç cña kh¸i niÖm lµ g×?
3/ C¸c ®o¹n trÝch trªn ®©y ®· ®Ò cËp tíi nh÷ng mÆt nµo trong cÊu tróc nh©n c¸ch
ngêi thÇy gi¸o? H·y chØ ra nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vÒ c¸c mÆt ®ã.
4/ Rót ra c¸c kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 3
Anh kh«ng chØ lµ thÇy gi¸o cña em...
Néi dung t×nh huèng:
... Anh ®· tõng lµ mét thÇy gi¸o d¹y em häc. Anh söa c©u, chÊm ®iÓm cho c¸c bµi
lµm cña em. Anh cßn cho em kÑo mçi khi em ®îc ®iÓm cao... Ngµy ®ã líp em kh«ng hiÓu
v× sao m«n Anh v¨n em l¹i hay ®îc ®iÓm cao ®Õn thÕ! Cã lÏ c¸c b¹n em kh«ng biÕt r»ng
em cã mét thÇy gi¸o giái nh vËy kÌm cÆp rÊt s¸t sao. Anh ®em ®Õn cho em c¸c tËp s¸ch
dµy cém vµ b¶o “em chÞu khã ®äc” nhng, anh ®©u biÕt ®îc r»ng Anh v¨n lµ m«n em häc
khã tiÕp thu nhÊt. Suèt ngµy em viÕt tõ míi cã lóc tëng m×nh ®· nhí ®îc rÊt nhiÒu ai ngê
quay tríc quay sau l¹i quªn mÊt. C¸c th× tiÕng Anh th× nhiÒu, häc kh«ng sao hiÓu hÕt ®îc.
Mçi lÇn trêng em cho thi m«n Anh v¨n ch¬ng tr×nh B b¾t buéc, em ®Õn mÊt ¨n, mÊt ngñ.
Anh ®· lu«n ë bªn c¹nh em, ®éng viªn em häc tËp...
... Anh kh«ng chØ d¹y em häc mµ cßn d¹y em biÕt sèng tèt ®Ñp vµ quan t©m h¬n tíi
mäi ngêi xung quanh, gióp ®ì ngêi kh¸c khi hä cÇn em nhÊt. Anh kh«ng nh÷ng lµ thÇy
gi¸o cña em mµ cßn lµ ngêi lu«n ®em ®Õn cho em niÒm vui, h¹nh phóc. Anh ®· gióp em tù
tin h¬n, chiÕn th¾ng c¸i tÝnh nhót nh¸t e dÌ, sî sÖt cña em tríc ®¸m ®«ng...
(trÝch trong Tri thøc trÎ, sè 77, th¸ng 11/2001, tr. 33-34)
C©u hái:
1/ H·y chØ ra c¸ch thÇy gi¸o h×nh thµnh ®éng c¬ häc tËp cho ngêi häc.
2/ Tõ chç Anh v¨n lµ m«n em häc khã tiÕp thu nhÊt , quay tr
“ ” “ íc quay sau l¹i quªn
mÊt. C¸c th× tiÕng Anh th× nhiÒu, häc kh«ng sao hiÓu hÕt ®îc ®Õn chç m«n Anh v¨n em
” “
l¹i hay ®îc ®iÓm cao ®Õn thÕ! lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng tÝch cùc cña ng
” êi häc díi sù híng
dÉn, tæ chøc cña ngêi thÇy cã ®óng kh«ng?
3/ S¶n phÈm lao ®éng cña ngêi thÇy gi¸o ë ®©y lµ g×?
4/ H·y chØ ra mét sè mÆt biÓu hiÖn cô thÓ vÒ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc s ph¹m.
5/ Rót ra c¸c kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 4
B¸c Hå nãi vÒ viÖc häc ...
9

10. Néi dung t×nh huèng:
Díi ®©y lµ mét sè c©u nãi cña Hå ChÝ Minh vÒ sù häc:
A. C¸c vÊn ®Ò
cña sù
häc:
B. C¸c c©u nãi cña Hå ChÝ Minh:
a/ VÒ vai trß
b/ VÒ môc ®Ých
c/ VÒ lo¹i h×nh
vµ h×nh thøc
d/ VÒ quan hÖ
gi÷a häc lÝ luËn
víi thùc hµnh
e/ VÒ c¸ch
thøc häc
g/ VÒ ch¬ng
tr×nh, kÕ ho¹ch
h/ Häc lµ nhiÖm
vô cña mçi ngêi
1/ “Häc ®Ó phông sù Tæ quèc, phông sù nh©n d©n, lµm cho d©n giµu,
níc m¹nh tøc lµ ®Ó lµm trßn nhiÖm vô ngêi chñ cña níc nhµ”;
2/ “ Muèn x©y dùng CNXH th× nhÊt ®Þnh ph¶i cã häc thøc”;
3/ “Häc ph¶i ®i ®«i víi hµnh... Häc mµ kh«ng hµnh th× häc v« Ých.
Hµnh mµ kh«ng häc th× hµnh kh«ng tr«i ch¶y” vµ “ Khoa häc ph¶i tõ
s¶n xuÊt mµ ra vµ trë l¹i phôc vô s¶n xuÊt...”;
4/ “Häc hái lµ mét viÖc tiÕp tôc suèt ®êi... cßn sèng th× cßn ph¶i häc,
cßn ph¶i ho¹t ®éng c¸ch m¹ng”;
5/ “Häc ë trêng, häc ë s¸ch vë, häc lÉn nhau vµ häc nh©n d©n... häc tËp
trong viÖc lµm hµng ngµy, trong viÖc lín còng nh viÖc nhá”;
6/ “ViÖc g× còng cÇn ph¶i ®i tõ chç nhá dÇn dÇn ®Õn to, tõ dÔ dÇn
dÇn ®Õn khã, tõ thÊp dÇn ®Çn ®Õn cao”;
7/ “Chí ®Æt nh÷ng ch¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch mªnh m«ng ®äc nghe síng
tai nhng kh«ng thùc hiÖn ®îc”, “Mét ch¬ng tr×nh nhá mµ thùc hiÖn
h¼n hoi h¬n lµ mét tr¨m ch¬ng tr×nh to t¸t mµ kh«ng lµm ®îc”, “ViÖc
g× còng cÇn ph¶i thiÕt thùc, nãi ®îc th× ph¶i lµm ®îc”.
(trÝch trong: Hå ChÝ Minh vÒ gi¸o dôc thanh niªn NXB TN 1980,
“ ”
“ Nh÷ng lêi d¹y cña B¸c Hå ®èi víi häc sinh NXB Sù thËt, 1973).
”
C©u hái:
1/ H·y nèi c¸c c©u nãi cña B¸c Hå ë cét B víi c¸c vÊn ®Ò cña sù häc ë cét A sao
cho thÝch hîp.
2/ H·y su tÇm thªm nh÷ng c©u nãi cña B¸c, c¸c c©u tôc ng÷, ca dao (ViÖt Nam vµ
níc ngoµi) vÒ vÊn ®Ò d¹y vµ häc.
3/ VËn dông nh÷ng c©u nãi cña B¸c vµo viÖc häc tËp cña b¶n th©n.
T×nh huèng sè 5
Mäi ngêi ®Òu cã thÓ häc giái to¸n?
Néi dung t×nh huèng:
.... Nh÷ng häc sinh giái vÒ to¸n lµ nh÷ng em muèn hiÓu nhiÒu h¬n vÒ thÕ giíi trõu t-
îng vµ chÊp nhËn nhËp cuéc. Muèn giái vÒ tÝnh to¸n tríc hÕt ph¶i cã ý muèn. Râ rÖt nhÊt lµ
trêng hîp cña Rudiger Gramm, mét thanh niªn §øc 27 tuæi, sau khi rÊt lóng tóng vÒ to¸n häc
thêi cßn trÎ, ®· quyÕt ®Þnh mét ngµy kia trë thµnh thiªn tµi. §Õn nay, anh ®· cã thÓ tÝnh 78 x
82 trong 4 gi©y vµ 762
trong 700 phÇn ngh×n gi©y.
10

11. Rudiger Gramm ®· häc to¸n 4 giê mçi ngµy, häc thuéc lßng c¸c c«ng thøc vµ b¶ng
tÝnh. Nhng lµm thÕ nµo ®Ó tÝnh to¸n giái? ... Tr¸i víi phÇn lín mäi ngêi, chµng thanh niªn
nµy ®· khai th¸c nh÷ng kh¶ n¨ng k× l¹ cña bé nhí (lu tr÷) c¸c th«ng tin cña n·o... Giái vÒ
to¸n yªu cÇu ®ßi hái c¶ lßng tù tin ë b¶n th©n n÷a. §éng c¬, rÌn luyÖn, tù tin: kh«ng cã g×
ngoµi tÇm tay cña mäi ngêi. Theo Bernard Mazoyer, gi¸m ®èc trung t©m chôp h×nh n¬ron
chøc n¨ng th× “vÒ mÆt thÇn kinh – sinh häc, mäi ngêi ®Òu cã thÓ giái to¸n, n·o cã rÊt nhiÒu
kh¶ n¨ng mµ ta cÇn ph¸t triÓn”.
(trÝch trong Tri thøc trÎ, sè 77, th¸ng 11/2001).
C©u hái:
1/ §éng c¬ häc tËp cña nh÷ng häc sinh giái to¸n (nh Rudiger Gramm) lµ lo¹i g×?
2/ H·y chØ ra nh÷ng yÕu tè t©m lÝ tham gia vµo trong viÖc häc giái to¸n nãi riªng vµ
häc tËp tèt nãi chung? YÕu tè nµo lµ ®éng lùc thóc ®Èy viÖc häc tËp cã hiÖu qu¶? T¹i sao?
3/ B¹n hiÓu thÕ nµo vÒ c©u nãi cña Bernard Mazoyer: vÒ mÆt thÇn kinh sinh häc,
“ –
mäi ngêi ®Òu cã thÓ giái to¸n, n·o cã rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng mµ ta cÇn ph¸t triÓn ?
”
4/ Rót ra c¸c kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 6
§ång phôc ngµy khai gi¶ng
Néi dung t×nh huèng:
Mäi thø ®Òu míi mÎ. Bëi n¨m nay t«i kh«ng cßn lµ mét bÐ nhãc con tiÓu häc n÷a
mµ ®· lµ mét “n÷ sinh” trung häc råi...
... ChiÕc xe cña ba t«i l¹i ®ç tríc cæng trêng. T«i vµo xe, qu¨ng bé ®ång phôc ra
ghÕ sau. ba t«i hái:
- §å g× ®Êy con?
- D¹, ®ång phôc trêng con ¹!
- Con mÆc thö cha?
- Con cha thö, con kh«ng mÆc ®©u!
- Sao thÕ? Nhµ trêng ®· quy ®Þnh th× con ph¶i chÊp hµnh chø?
- Con kh«ng thÝch! Con sÏ mÆc v¸y ba mua ®i häc!
- Kh«ng ®îc ®©u con! Ch¾c con cha hiÓu hÕt ý nghÜa cña nh÷ng bé ®ång phôc?
- Cã g× mµ kh«ng hiÓu! §ång phôc lµ ®Ó ph©n biÖt häc sinh trêng nay víi trêng
kh¸c chø g×, ba?
Ba t«i cêi lín:
- Trêi ¬i, con g¸i, chØ cã thÕ th«i sao? – Ba t«i trÇm xuèng – Con biÕt kh«ng, ®ång phôc
kh«ng chØ ®Ó ph©n biÖt häc sinh... trêng nµy víi trêng kia th«i ®©u. Nã cßn cã ý nghÜa lín h¬n
nhiÒu! Ba biÕt, mçi mÉu ®ång phôc kh«ng ph¶i ai mÆc còng hîp, còng ®Ñp, nhng ®ång phôc
mang l¹i cho con t×nh hoµ ®ång. Nã xo¸ ®i c¸i v¹ch ng¨n c¸ch giµu nghÌo gi÷a mäi ngêi; nã gióp
c¸c b¹n con khái nçi mÆc c¶m v× hoµn c¶nh. Nh vËy lµ nh÷ng bé ®ång phôc ®· lµm cho mäi ngêi
xÝch l¹i gÇn nhau h¬n, ®oµn kÕt h¬n, g¾n bã h¬n ph¶i kh«ng con?
T«i im lÆng.
- Con cßn nhí chó vÞt c¶ cã bé l«ng ®Ñp nh c«ng mµ kh«ng cã b¹n trong c©u
chuyÖn “Chó vÞt c¶ vµ ®µn em xÊu xÝ” kh«ng? – Ba t«i tiÕp.
- Con nhí! – T«i ®¸p – Con hiÓu råi. Ngµy mai con sÏ mÆc ®ång phôc cña nhµ tr-
êng. µ, ba ¬i, b¹n DiÖp líp con kh«ng ®ñ tiÒn mua ®ång phôc b¹ ¹! Hay lµ...
11

12. - õ, ba biÕt ý con råi, con ®Þnh b¶o ba mua cho c¶ b¹n ®óng kh«ng?
- V©ng! ....
(trÝch trong Tri thøc trÎ, sè 452, 3/9/2001)
C©u hái:
1/ Theo b¹n, lóc ®Çu viÖc c« bÐ trong c©u chuyÖn kh«ng chÞu mÆc ®ång phôc cña nhµ
trêng lµ hµnh vi phi ®¹o ®øc ®óng kh«ng? Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do yÕu tè t©m lÝ nµo?
2/ Khi c« bÐ quyÕt ®Þnh mÆc ®ång phôc ®Õn trêng vµ gîi ý cho ba gióp ®ì b¹n DiÖp
mua ®ång phôc, th× ®ã cã ph¶i lµ hµnh vi ®¹o ®øc kh«ng? T¹i sao?
3/ Gia ®×nh cã vai trß g× trong viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho häc sinh? T¹i sao?
T×nh huèng sè 7
§oµn viªn Vò ThÞ Thu Lý quªn m×nh cøu 3 b¹n nhá
Néi dung t×nh huèng:
Dï ®· h¬n 1 tuÇn tr«i qua nhng h×nh ¶nh hµnh ®éng dòng c¶m quªn m×nh cøu 3
b¹n nhá cña ®oµn viªn Vò ThÞ Thu Lý (15 tuæi, tró t¹i xãm 1, th«n óc Gi¸n, x· ThuËn
Thiªn, KiÕn Thuþ, H¶i Phßng) dêng nh vÉn cßn m·i trong t©m trÝ ngêi d©n ®Êt C¶ng. Còng
nh bao buæi chiÒu kh¸c, kho¶ng 3 giê chiÒu ngµy 6/9, sau khi ®i kiÕm rau vÒ cho lîn, quÇn
¸o lÊm lem bïn ®Êt l¹i trêi nãng nùc. Lý cïng c¸c b¹n cïng x· lµ Vò H¶i YÕn (13 tuæi),
§µo Hång Th¬ng (12 tuæi), NguyÔn Ph¬ng Th¶o (14 tuæi) vµ §µo ThÞ Nhung (15 tuæi) rñ
nhau ra s«ng §a §é t¾m giÆt... Tëng dßng s«ng vÉn nh mäi khi, c¸c em võa bíc ch©n
xuèng, kh«ng may ®óng chç ®Êt lë. Th¬ng, Th¶o vµ YÕn bÞ trît ch©n ng· xuèng s«ng vµ
bÞ tr«i ra xa. Kh«ng chót ®¾n ®o, chÇn chõ, Lý véi lao ra cøu Th¶o vµ Th¬ng råi d×u vµo
bê. Dï ®· thÊm mÖt, kh«ng qu¶n nguy hiÓm, Lý tiÕp tôc lao ra cøu YÕn, khi ®ã ®ang ch¬i
v¬i dÇn ch×m trong dßng níc ch¶y xiÕt. Nghe thÊy tiÕng kªu cøu cña c¸c em, «ng NguyÔn
V¨n L¸ng (ngoµi 70 tuæi) ®ang tr«ng chßi c¸ ë khu vùc gÇn ®ã ch¹y ®Õn d×u ®îc YÕn lªn
bê. Cïng lóc nµy, do qu¸ kiÖt søc, Lý ®· bÞ dßng níc cuèn ®i. Ngay sau dã, c¸c «ng L¸ng,
Trêng, Hïng, Tiªu, PhÊn ë cïng x· biÕt chuyÖn ®· lao xuèng s«ng kiÕm t×m. Song, lßng
s«ng qu¸ s©u, níc ch¶y xiÕt nªn khi t×m ®îc Lý ®a lªn bê th× em ®· ra ®i m·i m·i...
(trÝch trong b¸o TP thø T 17/9/2003)
–
C©u hái:
1/ Hµnh ®éng cña Lý cã ®îc coi lµ hµnh vi cã ®¹o ®øc hay kh«ng? T¹i sao?
2/ H·y t×m thªm mét sè hµnh vi ®¹o ®øc cña häc sinh, sinh viªn vµ thanh niªn.
T×nh huèng sè 8
V× cøu ngêi mµ bÞ ph¹t 80 triÖu ®ång vµ 42 th¸ng tï
Néi dung t×nh huèng:
§ã lµ ®ªm 26 TÕt Nh©m Ngä (7/2/2002), sau khi «n tËp chuÈn bÞ cho k× thi §¹i häc
xong, NguyÔn Quèc Th¸i (ë th«n 11, x· T©n Hoµ, Bu«n §«n, §¾c L¾c) mîn xe cña mét
ngêi b¹n ®i hãng giã. Míi rêi nhµ mét ®o¹n, Th¸i gÆp vô tai n¹n giao th«ng do anh b¹n Lª
§øc Th¾ng ®iÒu khiÓn xe m¸y t«ng vµo xe ®¹p cña anh N«ng V¨n Kh«n ®i cïng chiÒu.
Anh Kh«n chØ bÞ x©y xíc nhÑ cßn Th¾ng bÞ th¬ng ë ®Çu ch¶y nhiÒu m¸u. Th¸i chë Th¾ng
12

13. vµ nhê mét ngêi b¹n kh¸c lµ Lª V¨n Cêng ngåi ®ì Th¾ng ®i cÊp cøu. V× Th¸i cha cã b»ng
l¸i, l¹i ®ang mîn xe cña b¹n, nªn trong thêi gian b¸c sü mét phßng m¹ch t ë trung t©m
huyÖn s¬ cøu vÕt th¬ng cho Th¾ng, Th¸i ®· gäi ®iÖn tho¹i cho b¹n th©n cña Th¾ng tªn Hng
xuèng chë Th¾ng vÒ. Hng tõ chèi, lÊy cí ®ang say rîu nªn kh«ng ®Õn ®îc, Th¸i kh«ng
cßn c¸ch nµo kh¸c dµnh tiÕp tôc cÇm l¸i. Th¾ng kªu cho¸ng v¸ng khã chÞu, nhê Th¸i chë
tiÕp lªn bÖnh viÖn tØnh. Trªn ®êng ®i, dï cã Cêng gi÷ nhng Th¾ng rò rîi nghiªng l¾c ngêi
liªn tôc khiÕn Th¸i ®iÒu khiÓn xe hÕt søc khã kh¨n. §Õn th«n 10 x· T©n Hoµ huyÖn Bu«n
§«n, tøc chØ c¸ch n¬i Th¾ng võa g©y tai n¹n vµi tr¨m mÐt, xe cña Th¸i hóc vµo ®u«i mét
chiÕc xe ®ang ch¹y cïng chiÒu. Có va m¹nh lµm Th¾ng v¨ng xuèng lÒ ®êng chÕt ngay taÞ chç.
Cêng chÊn th¬ng sä n·o tö vong 8 ngµy sau ®ã, cßn Th¸i bÞ ®a chÊn th¬ng mÊt 43% søc
khoÎ...
Héi ®ång xÐt xö cña phiªn toµ s¬ thÈm ngµy 03/4/2003, TAND tØnh dï cã lêi khen
lßng tèt cøu gióp ngêi gÆp n¹n nhng vÉn tuyªn ph¹t Th¸i 42 th¸ng tï giam vµ buéc ph¶i båi
thêng thiÖt h¹i cho gia ®×nh Th¾ng vµ Cêng tæng sè 80 triÖu ®ång...
Vô ¸n ®au lßng nµy còng lµ mét bµi häc kinh nghiÖm ®¾t gi¸ cho c¸c b¹n trÎ: CÇn
cã lßng tèt gióp ngêi gÆp n¹n, nhng ph¶i lu«n tu©n thñ ph¸p luËt vµ ph¶i chÊp hµnh
nghiªm chØnh LuËt giao th«ng.
(trÝch trong b¸o TP thø ba 10/6/2003, sè 115)
–
C©u hái:
1/ Hµnh ®éng trªn cña Th¸i cã ®îc coi lµ hµnh vi ®¹o ®øc kh«ng? T¹i sao?
2/ Rót ra c¸c kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 9
NhiÒu gi¸o viªn dïng nhôc h×nh ®Ó trõng ph¹t häc sinh
Néi dung t×nh huèng:
Qua th«ng tin ®êng d©y nãng cña b¸o TiÒn phong, nhiÒu phô huynh häc sinh trêng
THCS Phíc Böu, huyÖn Xuyªn Méc, tØnh Bµ RÞa – Vòng Tµu bøc xóc cho biÕt: Trong
vßng 10 ngµy qua, hµng lo¹t häc sinh ®· kh«ng d¸m ®Õn trêng ®Ó häc tËp v× sî c¸c thÇy c«
gi¸o dïng nhôc h×nh. §Ó ph¹t häc sinh kh«ng häc thuéc bµi vµ nhiÒu lçi kh¸c, c« gi¸o
L©m ThÞ M«ng, gi¸o viªn chñ nhiÖm líp 7a5, c« TrÇn ThÞ Têng Thanh, gi¸o viªn chñ
nhiÖm líp 7a6 vµ thÇy Ng« Huy TuÊn, gi¸o viªn chñ nhiÖm líp 7a10 ®· dïng b¨ng keo ®Ó
d¸n miÖng c¸c em häc sinh trong mét thêi gian dµi. Ngoµi ra, còng chÝnh c¸c thÇy c« nµy
®· b¾t c¸c em häc sinh ®eo mét tÊm b¶ng thËt to tríc ngùc ghi lÝ do bÞ ph¹t råi b¾t c¸c em
diÔu hµnh trong trêng tõ ngµy nay sang ngµy kh¸c. Trao ®æi víi PV TiÒn phong vµo chiÒu
6/11/2003, thÇy NguyÔn Thµnh Giai, HiÖu trëng trêng THCS Phíc Böu thõa nhËn chuyÖn
nµy lµ cã thËt. ThÇy Giai nãi: “Trêng THCS Phíc Böu lµ trêng ®iÓm cña huyÖn, ®· cã rÊt
nhiÒu thµnh tÝch trong c«ng t¸c d¹y vµ häc... ThÇy Ng« Huy TuÊn th× cã tuæi nghÒ cßn trÎ,
cha cã th©m niªn nhng c« TrÇn ThÞ Têng Thanh th× ®· cã trªn 10 n¨m, cßn c« L©m ThÞ
M«ng th× ®· cã thêi gian gi¶ng d¹y 30 n¨m, ®· tõng ®îc tÆng Huy ch¬ng V× sù nghiÖp
gi¸o dôc! ThËt ®au lßng”...
(trÝch trong b¸o TP thø s¸u 7-11-2003, sè 223)
–
C©u hái:
1/ Dùa vµo tri thøc T©m lÝ häc s ph¹m h·y ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ vÒ viÖc lµm cña
c¸c gi¸o viªn TuÊn, Thanh vµ M«ng.
13
Tải bản FULL (29 trang): https://bit.ly/3pXXmv8
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

14. 2/ Rót ra c¸c kÕt luËn s ph¹m.
B. MéT sè bµi tËp t×nh huèng vÒ TLH s ph¹m
trong nhµ trêng phæ th«ng
C¸ch tiÕn hµnh: Trong mçi bµi tËp t×nh huèng s ph¹m díi ®©y cã 3, 4 hoÆc 5
c¸ch (ph¬ng ¸n) gi¶i quyÕt. Anh (chÞ) h·y chän c¸ch gi¶i quyÕt phï hîp víi suy nghÜ cña
m×nh vµ h·y gi¶i thÝch t¹i sao anh (chÞ) chän c¸ch ®ã b»ng c¸ch h·y chØ ra c¸c nguyªn
t¾c øng xö s ph¹m c¬ b¶n nhÊt mµ anh (chÞ) ®· dùa vµo ®ã ®Ó gi¶i quyÕt (xem c¸c nguyªn
t¾c øng xö s ph¹m ë trang cuèi) ?
T×nh huèng sè 10
Khi s¾p hÕt giê häc cã häc sinh lµm b¹n bùc m×nh v× nh÷ng c©u th¾c m¾c "hãc bóa"
ngoµi sù chuÈn bÞ cña b¹n nªn b¹n còng kh«ng tr¶ lêi ngay ®îc b»ng kiÕn thøc cña m×nh.
C©u hái:
1/ Tríc t×nh huèng ®ã, b¹n sÏ gi¶i quyÕt thÕ nµo? T¹i sao?
a- Thõa nhËn víi häc sinh r»ng, c« còng kh«ng tr¶ lêi ®îc c©u hái nµy.
b- Nãi víi häc sinh ®ã r»ng: "ChÝnh c« còng ®ang ®Þnh ®Æt c©u hái ®ã cho c¶ líp
vÒ suy nghÜ". C« vÒ nhµ, t×m s¸ch ®äc thªm vµ trao ®æi víi ®ång nghiÖp ®Ó t×m c¸ch giê
d¹y sau sÏ tr¶ lêi c©u hái ®ã.
c- Kh«ng ®¶ ®éng g× ®Õn c©u hái ®ã, tiÕp tôc giao bµi tËp vÒ nhµ cho häc sinh.
2/ ViÖc HS lµm gi¸o viªn bùc m×nh v× nh÷ng c©u th¾c m¾c hãc bóa cã ph¶i lµ
“ ”
hµnh vi phi ®¹o ®øc kh«ng? T¹i sao?
3/ Rót ra kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 11
Sau 1 tiÕt kiÓm tra viÕt, do ®Ò bµi qu¸ khã nªn kÕt qu¶ kh«ng cã mét häc sinh nµo trong
líp ®¹t ®iÓm trung b×nh. V× vËy, tÊt c¶ c¸c em ®Òu ®Ò nghÞ gi¸o viªn huû bµi kiÓm tra nµy.
C©u hái:
1/ NÕu lµ gi¸o viªn ®ã, b¹n sÏ xö lÝ nh thÕ nµo? T¹i sao b¹n xö lÝ nh vËy?
a- N©ng ®iÓm cho tÊt c¶ häc sinh theo mét hÖ sè nhÊt ®Þnh råi ghi vµo sæ ®iÓm.
b- Huû bµi kiÓm tra ®ã vµ thay b»ng bµi kiÓm tra kh¸c khi cã ®iÒu kiÖn, ®ång thêi
nh¾c nhë häc sinh ph¶i cè g¾ng v× c« sÏ kh«ng lµm nh vËy n÷a.
c- VÉn ghi ®iÓm vµo sæ ®óng nh ®· chÊm ®Ó gi÷ v÷ng kØ c¬ng.
2/ Rót ra kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 12
Theo kÕ ho¹ch, h«m nay cã 15 phót kiÓm tra viÕt. Khi b¹n yªu cÇu häc sinh lµm bµi
th× líp trëng ®øng dËy b¸o c¸o: H«m qua c¶ líp tæ chøc ®i th¨m quan Chïa H¬ng, xin
khÊt thÇy (c«) gi¸o chuyÓn bµi kiÓm tra sang buæi häc sau.
C©u hái:
14
Tải bản FULL (29 trang): https://bit.ly/3pXXmv8
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

15. 1/ Tríc t×nh huèng ®ã, b¹n xö trÝ thÕ nµo? T¹i sao?
a- RÇy la häc sinh, c¬ng quyÕt tiÕn hµnh kiÓm tra ®Ó x©y dùng nÒn nÕp häc tËp.
b- Cho häc sinh 15 phót xem l¹i bµi ®Ó häc sinh nµo thêng xuyªn häc bµi th× nhí
l¹i ®îc, cßn em nµo lêi häc th× kh«ng "cøu v·n" næi. Sau ®ã vÉn kiÓm tra.
c- Th«ng c¶m ngay víi häc sinh, ®Ó buæi häc sau kiÓm tra còng ®îc.
2/ Rót ra kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 13
Trong khi ®ang gi¶ng bµi, cã mét häc sinh nãi nh¹i l¹i lêi nãi cña b¹n.
C©u hái:
1/ Tríc t×nh huèng ®ã, b¹n xö lÝ thÕ nµo? T¹i sao?
a- Im lÆng, coi nh kh«ng cã chuyÖn g× xÈy ra.
b- Næi nãng, gäi häc sinh ®ã ®øng dËy råi tiÕp tôc gi¶ng bµi.
c- T¹m dõng bµi gi¶ng, m¾t híng vÒ phÝa em häc sinh ®ã nãi nhÑ nhµng ®Ó c¶ líp nghe
thÊy: "§iÒu em nãi lµ thõa v× c¸c b¹n trong líp nghe thÇy (c«) gi¶ng h¬n lµ nghe em nãi".
2/ Hµnh ®éng cña HS nãi trªn lµ hµnh vi phi ®¹o ®øc ®óng kh«ng? T¹i sao?
3/ Rót ra kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 14
V. lµ mét häc sinh bíng bØnh nhÊt líp mµ hÇu nh gi¸o viªn nµo còng biÕt tíi. Trong
giê, thÇy gi¸o X ®ang gi¶ng bµi (vÒ mét vÊn ®Ò khã cña ch¬ng tr×nh), c¶ líp ®ang chó ý
l¾ng nghe. Riªng V. ngåi díi, cø khi thÇy quay mÆt lªn b¶ng, lµ l¹i trªu chäc mÊy b¹n bªn
c¹nh råi tñm tØm cêi mét m×nh. BÊt chît thÇy gi¸o quay xuèng thÊy V. ®ang cêi, trªu b¹n
bµn trªn. nÐt mÆt thÇy nghiªm nghÞ nh×n V. thÇy nãi: "V. em ®øng dËy vµ nh¾c l¹i thÇy
võa nãi g×?
- V. ®øng dËy vµ nhanh nh¶u ®¸p: Tha thÇy, thÇy võa nãi: "V., em ®øng dËy vµ
nh¾c l¹i thÇy võa nãi g×?"
C¶ líp im lÆng bçng å lªn cêi, lµm thÇy X ®á mÆt tÝa tai.
C©u hái:
1/ B¹n lµ thÇy gi¸o ®ã b¹n xö lÝ tiÕp thÕ nµo? T¹i sao?
a- B¹n qu¸t V. "V., em ®i ra khái líp ngay! Häc th× dèt mµ ®øng ®ã lÝ víi lÏ. VÒ
nhµ mµ lÝ lÏ víi bè mÑ em ®i!".
b- Nghiªm trang, nhng b×nh tÜnh b¶o V. "T«i b¶o em nh¾c l¹i t«i võa gi¶ng g×?"
c- "Cã lÏ c©u hái võa råi cña t«i cha râ ý, v× ®· hái em lµ "thÇy võa nãi g×". T«i hái
l¹i em nhÐ: T«i võa gi¶ng g×?
2/ ViÖc V. ngåi d
“ íi... trªu chäc mÊy b¹n bªn c¹nh råi tñm tØm cêi mét m×nh gäi lµ
”
hµnh vi phi ®¹o ®øc ®óng kh«ng? T¹i sao?.
3/ Rót ra kÕt luËn s ph¹m.
T×nh huèng sè 15
Trong giê häc cña häc sinh trung häc phæ th«ng, mét gi¸o viªn trÎ b¾t ®îc mét bøc
th t×nh cña mét b¹n trai göi cho mét b¹n g¸i kÑp trong s¸ch truyÖn.
15
3188062