Phục hồi chức năng ngôn ngữ và lời

1. PHPHỤỤC HC HỒỒI CHI CHỨỨC NĂNGC NĂNG
CHO NGƯCHO NGƯỜỜI KHI KHÓÓ KHĂN VKHĂN VỀỀ GIAO TIGIAO TIẾẾPP
CCẦẦM BM BÁÁ THTHỨỨCC

2. MMụục tiêu bc tiêu bàài hi họọc:c:
 TrTrìình bnh bầầy khy kháái nii niệệm giao tim giao tiếếp (GT) vp (GT) vàà ccáác hc hììnhnh
ththứức GTc GT
 KKểể llạại đưi đượợc cc cáác nguyên nhân gây khc nguyên nhân gây khóó khăn GTkhăn GT
 PhPháát hit hiệện đưn đượợc ngưc ngườời ci cóó khkhóó khăn vkhăn vềề nghenghe
 Nêu lên cNêu lên cáác nguyên tc nguyên tắắc phc phụục hc hồồi chi chứức năng choc năng cho
mmộột st sốố ddạạng cng cóó khkhóó khăn vkhăn vềề GTGT
 HiHiểểu nu nộội dung phi dung phụục hc hồồi chi chứức năng cho mc năng cho mộột st sốố
ddạạng bng bệệnh lý ngôn ngnh lý ngôn ngữữ (NN) v(NN) vàà llờời ni nóóii

3. I. MI. Mộột st sốố khkháái nii niệệm vm vềề giao tigiao tiếếpp
 GT lGT làà ququáá trtrìình trao đnh trao đổổi thông tin, nhu ci thông tin, nhu cầầu tu tììnhnh
ccảảm gim giữữaa íít nht nhấất hai đt hai đốối tưi tượợng, nhng, nhờờ ccáác hc hììnhnh
ththứức khc kháác nhau cc nhau củủa NN.a NN.
 QuQuáá trtrìình nnh nàày mang ty mang tíính hai chinh hai chiềều: mu: mộột ngưt ngườờii
ggửửi thông đii thông điệệpp –– ngưngườời kia nhi kia nhậận thông đin thông điệệp vp vàà
ngưngượợc lc lạại.i.
 Vai trò gVai trò gửửi vi vàà nhnhậận thông tin đưn thông tin đượợc luân chuyc luân chuyểểnn
gigiữữa ca cáác đc đốối tưi tượợng GT,ng GT,

4. I. MI. Mộột st sốố khkháái nii niệệm vm vềề giao tigiao tiếếpp
 Phương tiPhương tiệện giao tin giao tiếếp (GT) chp (GT) chíính lnh làà ngôn ngngôn ngữữ (NN).(NN).
 NN lNN làà mmộột ht hệệ ththốống tng tíín hin hiệệu đưu đượợc đa sc đa sốố ccộộng đng đồồng chng chấấpp
nhnhậận vn vàà ssửử ddụụng, lng, làà ssảản phn phẩẩm cm củủa qua quáá trtrìình tư duy nhnh tư duy nhờờ
hohoạạt đt độộng cng củủa va vỏỏ nãonão..
 NgưNgườời ta GT khi ta GT kháác nhau bc nhau bằằng nhing nhiềều hu hìình thnh thứức khc kháác nhauc nhau
ccủủa NN: ca NN: cóó llờời vi vàà không lkhông lờời.i.
 ĐĐốối vi vớới ngưi ngườời bi bìình thưnh thườờng ngưng ngườời ta di ta dùùng lng lờời ni nóói đưi đượợc sc sửử
ddụụng nhing nhiềều nhu nhấất vt vàà ddễễ rrààng nhng nhấất,nt,ngưgườời khi khóó khăn vkhăn vềề GTGT
phphảải si sửử ddụụng nhing nhiềều hu hìình thnh thứức khc kháác nhau đc nhau đểể GTGT,, đđặặc bic biệệt lt làà
ngưngườời không thi không thểể ddùùng lng lờời ni nóói đi đểể GTGT (câm,(câm, điđiếếc):c):

5. II. CII. Cáác hc hìình thnh thứức giao tic giao tiếếp bao gp bao gồồmm::
 LLờời ni nóóii
 ChChữữ viviếếtt
 DDấấu hiu hiệệuu
 HHìình vnh vẽẽ
 Tư thTư thếế,, áánh mnh mắắt, nt, néét mt mặặt,t, áánh mnh mắắt, git, giọọng nng nóóii
 TTíín hin hiệệu NN đưu NN đượợc tic tiếếp nhp nhậận qua cơ quan thn qua cơ quan thíínhnh
gigiáác (âm thanh) hoc (âm thanh) hoặặc thc thịị gigiáác (mc (mắắt) (ct) (cáác hc hììnhnh
ththứức không lc không lờời).i).
 ViViệệc gic giảải mã ci mã cáác tc tíín hin hiệệu nu nàày xy xảảy ray ra ởở não khinão khiếếnn
ngưngườời ta ci ta cóó ththểể hihiểểu đưu đượợc, quc, quáá trtrìình nnh nàày liêny liên
quan đquan đếến nhn nhậận thn thứức, tri gic, tri giáác vc vàà trtríí nhnhớớ..

6. III. Nguyên nhân khIII. Nguyên nhân khóó khăn vkhăn vềề giao tigiao tiếếpp::
 TrưTrướớc khi sinh:c khi sinh:
 DDịị ddạạng tai, khing tai, khiếếm khuym khuyếết vt vàành tai, dnh tai, dịị ddạạng ming miệệng (kheng (khe
hhởở vòm mivòm miệệng)ng)
 MMẹẹ ốốm (rubeon, tiêm chm (rubeon, tiêm chủủng), thing), thiếếu dinh dưu dinh dưỡỡng (thing (thiếếuu
iod) khiod) khi mang thai;i mang thai;
 Trong khi sinh:Trong khi sinh: đđẻẻ non, chnon, chấấn thương não do can thin thương não do can thiệệpp
ssảản khoa (bn khoa (bạại não)i não)
 Sau khi sinh:Sau khi sinh:
 Viêm mViêm mààng não mng não mủủ, s, sởởi, quai bi, quai bịị, viêm não, viêm tai (t, viêm não, viêm tai (tổổnn
thương ththương thíính ginh giáác)c)
 ChChậậm phm pháát trit triểển trn tríí tutuệệ
 Do thuDo thuốốc (c (streptomycine, gentamycine)streptomycine, gentamycine) gây đigây điếếcc
 Lão hLão hóóaa
 Môi trưMôi trườờng: ting: tiếếngng ồồnn

7. IV. CIV. Cáác dc dạạng khng khóó khăn vkhăn vềề giao tigiao tiếếp:p:
 BBệệnh lý ngôn ngnh lý ngôn ngữữ::
-- ThThấất ngôn:t ngôn:
+ Th+ Thấất vt vậận ngôn: hin ngôn: hiểểu đưu đượợc lc lờời ni nóói nhưng không ni nhưng không nóói đưi đượợcc
hohoặặc khc khóó nnóói do ti do tổổn thương vung brocan thương vung broca (v(vùùng vng vậận ngônn ngôn
ccủủa va vỏỏ não), khnão), khảả năng đnăng đọọc hic hiểểu tu tốốt;t;
+ Th+ Thấất ct cảảm ngôn: khm ngôn: khảả năng nnăng nóói đưi đượợc nhưng khc nhưng khóó hihiểểu lu lờờii
nnóói, khi, khảả năng đnăng đọọc vc vàà nghe hinghe hiểểu ku kéém;m;
+ Nguyên nhân: t+ Nguyên nhân: tổổn thương nãon thương não (TBMMN)(TBMMN)
-- ChChậậm phm pháát trit triểển ngôn ngn ngôn ngữữ ởở trtrẻẻ em:em: ssựự phpháát trit triểển bn bììnhnh
thưthườờng cng củủa tra trẻẻ::

8. IV. CIV. Cáác dc dạạng khng khóó khăn vkhăn vềề giao tigiao tiếếp:p:
 BBệệnh lý lnh lý lờời ni nóói:i:
 NNóói ngi ngọọng sinh lý: do thng sinh lý: do thóói quen, do gii quen, do giọọng đng địịaa
phươngphương;;
 Do bDo bệệnh lýnh lý ởở cơ quan phcơ quan pháát âm: khe ht âm: khe hởở môi,môi,
vòm mivòm miệệng; bng; bệệnhnh ởở thanh quthanh quảản, dây thanh âm;n, dây thanh âm;
 BBẩẩm sinh: câm bm sinh: câm bẩẩm sinh;m sinh;
 BBệệnh lý cơ quan thnh lý cơ quan thíính ginh giáác:c:
 ĐiĐiếếc bc bẩẩm sinhm sinh
 Do bDo bệệnh lýnh lý ởở cơ quan thcơ quan thíính ginh giáác; do tuc; do tuổổi cao;i cao;

9. V. CV. Cáách phch pháát hit hiệện ngưn ngườời khi khóó khăn vkhăn vềề giao tigiao tiếếpp
(nh(nhììn,nghe, nn,nghe, nóói)i)
 CCáách phch pháát hit hiệện ngưn ngườời (tri (trẻẻ) kh) khóó khăn vkhăn vềề nhnhììn:n:
 HHỏỏi bi bệệnh nhân: snh nhân: sááng/tng/tốốii
 NgưNgườời bi bệệnh ngnh ngồồi trên ghi trên ghếế, th, thầầy thuy thuốốc đc đứứng trưng trướớcc
mmặặt giơ tay bt giơ tay bảảo bo bệệnh nhân nhnh nhân nhììn xem cn xem cóó mmấấyy
ngngóón tayn tay
 Đo thĐo thịị llựực bc bệệnh nhânnh nhân
 KhKháám chuyên khoa mm chuyên khoa mắắt;t;
 KhKháám chuyên khoa thm chuyên khoa thầần kinhn kinh

10. V. CV. Cáách phch pháát hit hiệện ngưn ngườời khi khóó khăn vkhăn vềề giao tigiao tiếếpp
(nh(nhììn,nghe, nn,nghe, nóói)i)
 CCáách phch pháát hit hiệện ngưn ngườời (tri (trẻẻ) kh) khóó khăn vkhăn vềề nghe vnghe vàà nnóói:i:
 TrTrẻẻ nhnhỏỏ dưdướới 6 thi 6 thááng:ng: đđểể trtrẻẻ nnằằm ngm ngửửa trên giưa trên giườờng,ng,
đđứứng phng phíía đa đầầu tru trẻẻ ccáách nch nửửa ma méét, vt, vỗỗ tay hotay hoặặc dc dùùng xng xúúcc
xxắắc phc pháát ra tit ra tiếếng đng độộng. Nng. Nếếu tru trẻẻ nghe thnghe thấấy try trẻẻ ssẽẽ quayquay
đđầầu vu vềề phphíía tia tiếếng đng độộng;ng;
 TrTrẻẻ ttừừ 6 th6 thááng đng đếến 3 tun 3 tuổổi: tri: trẻẻ ngngồồi quay mi quay mặặt vt vềề phphíía ma mẹẹ,,
ngưngườời khi kháám đm đứứng sau lưng cng sau lưng cáách trch trẻẻ 3m, v3m, vỗỗ tay hotay hoặặc gc gọọii
tên trtên trẻẻ xem trxem trẻẻ ccóó quay lquay lạại không.i không.
 TrTrẻẻ trên 3 tutrên 3 tuổổi vi vàà ngưngườời li lớớn:n: đđứứng sau lưng ngưng sau lưng ngườời bi bệệnhnh
3m, n3m, nóói bi bìình thưnh thườờng, yêu cng, yêu cầầu hu họọ ththựực hic hiệện mn mệệnh lnh lệệnhnh
nhưnhư:: ““giơ tay lêngiơ tay lên”” xem hxem họọ ccóó llààm đm đúúng không;ng không;
 Khi nghi ngKhi nghi ngờờ bbệệnh nhân nghe knh nhân nghe kéém thm thìì ggửửi đi khi đi kháámm
chuyên khoa tai mchuyên khoa tai mũũi hi họọng đng đểể đo thđo thíính lnh lựực;c;

11. VI. HuVI. Huấấn luyn luyệện ngưn ngườời khi khóó khăn vkhăn vềề nhnhììn:n:
 HuHuấấn luyn luyệện sn sờờ vvàà nhnhậận bin biếết đt đồồ vvậật (nht (nhậận bin biếết đt đồồ chơi mchơi mớớii
vvậật dt dụụng mng mớới)i)
 HuHuấấn luyn luyệện nhn nhậận bin biếết tht thếế gigiớới xung quanhi xung quanh
 HuHuấấn luyn luyệện vin việệc ăn uc ăn uốốngng
 HuHuấấn luyn luyệện tn tựự chăm schăm sóóc bc bảản thânn thân ((đi đđi đạại tii tiểểu tiu tiệện vn vàà rrửửaa
tay sau mtay sau mỗỗi li lầần đin đi; t; tắắm rm rửửa,a, đđáánh răngnh răng, gi, giặặt git giũũ, p, phơi quhơi quầầnn
ááo; mo; mặặc quc quầầnn ááo:o: hưhướớng dng dẫẫn bên trong/ngon bên trong/ngoàài;i; trưtrướớc/sau,c/sau,
phân biphân biệệt mt mầầu su sắắc quc quầầnn ááo; co; cắắt mt móóng tay mng tay móóng chânng chân……););
 HuHuấấn luyn luyệện cn cáác sc sửử ddụụng nhng nhàà vvệệ sinhsinh
 HuHuấấn luyn luyệện cn cáách sch sửử ddụụng cng cáác vc vậật dt dụụng trong nhng trong nhàà;;
 HuHuấấn luyn luyệện ln lààm mm mộột st sốố viviệệc nhc nhàà;;

12. VI. HuVI. Huấấn luyn luyệện ngưn ngườời khi khóó khăn vkhăn vềề nhnhììn:n:
 HuHuấấn luyn luyệện cn cáách đi lch đi lạại trong nhi trong nhàà, quanh nh, quanh nhàà, trong x, trong xóómm……
 PhPháát trit triểển cn cáác trò chơi cho trc trò chơi cho trẻẻ nhnhỏỏ bbịị mmùù
 HHọọc chc chữữ nnổổi, nhi, nhậận bin biếết ct cáác dc dạạng ting tiềền xu vn xu vàà titiềền gin giấấy..y..
 HHọọc vic việệc vc vàà hhọọc nghc nghềề: xem c: xem cóó nghnghềề ggìì phphùù hhợợp đp đểể ngưngườờii
khkhóó khăn vkhăn vềề nhnhììn cn cóó ththểể hhọọc vc vàà llààm như xoa bm như xoa bóóp, lp, lààm tămm tăm
tre,tre, đan lđan láát tht thủủ côngcông……..;..;
 ĐĐốối vi vớới nơi công ci nơi công cộộng cng cầần thin thiếết kt kếế đưđườờng đi lng đi lốối li lạại đi đểể
ngưngườời mi mùù ccóó ththểể đi lđi lạại đưi đượợc. Cc. Cáác đc đèèn tn tíín hin hiệệu giao thôngu giao thông
ccầần cn cóó ttíín hin hiệệu âm thanh; thang mu âm thanh; thang mááy cy cầần cn cóó ccảả âm thanhâm thanh
vvàà chchữữ nnổổi. Ci. Cáác vc vậật dt dụụng trong nhng trong nhàà như nnhư nồồi cơm đii cơm điệện, bn, bếếpp
điđiệệnn ấấm đunm đun……. c. cũũng cng cầần cn cóó chchữữ nnổổi đi đểể ngưngườời khi khóó khăn vkhăn vềề
nhnhììn cn cóó ththểể ssửử ddụụng.ng.

13. VI. HuVI. Huấấn luyn luyệện ngưn ngườời khi khóó khăn vkhăn vềề nghe nnghe nóói:i:
 ĐĐốối vi vớới ngưi ngườời khi khóó khăn vkhăn vềề nghe:nghe:
 HuHuấấn luyn luyệện cn cáách hich hiểểu lu lờời ni nóóii
 HuHuấấn luyn luyệện ngôn ngn ngôn ngữữ tưtượợng hng hììnhnh
 HHọọc chc chữữ vvàà viviếết cht chữữ
 ĐĐốối vi vớới tri trẻẻ nhnhỏỏ ththìì ccầần phn phảải thưi thườờng xuyên giao ting xuyên giao tiếếp gip giúúpp
cho trcho trẻẻ phpháát trit triểển khn khảả năng giao tinăng giao tiếếp;p;
 PhPháát trit triểển trn tríí tutuệệ ccủủa tra trẻẻ thông qua cthông qua cáác cho chơic cho chơi, cho tr, cho trẻẻ
chơi vchơi vớới nhi nhữững trng trẻẻ bbìình thưnh thườờng khng kháác;c;

14. VI. HuVI. Huấấn luyn luyệện ngưn ngườời khi khóó khăn vkhăn vềề nghe nnghe nóói:i:
 ĐĐốối vi vớới ngưi ngườời khi khóó khăn vkhăn vềề nnóói:i:
 NNếếu lu làà nnóói khi khóó hay không nhay không nóói đưi đượợc sau cc sau cáác bc bệệnh nhưnh như
TBMMN hay tTBMMN hay tổổn thương não thn thương não thìì ssửử ddụụng âm ngng âm ngữữ trtrịị liliệệu,u,
hohoặặc huc huấấn luyn luyệện bn bệệnh nhân snh nhân sửử ddụụng ngôn ngng ngôn ngữữ thay ththay thếế
như chnhư chữữ viviếết hot hoặặc ngôn ngc ngôn ngữữ tưtượợng hng hììnn……....
 NNếếu lu làà trtrẻẻ nhnhỏỏ nnóói ngi ngọọng thng thìì ssửử ddụụng âm ngng âm ngữữ trtrịị liliệệuu
 NNếếu lu làà trtrẻẻ bbịị câm bcâm bẩẩm sinh thm sinh thìì huhuấấn luyn luyệện trn trẻẻ ssửử ddụụngng
ngôn ngngôn ngữữ tưtượợng hng hìình honh hoặặc chc chữữ viviếếtt
 NNếếu lu làà trtrẻẻ vvừừa câm va câm vừừa đia điếếc thc thìì huhuấấn luyn luyệện sn sửử ddụụngng
ngôn ngngôn ngữữ tưtượợng hng hìình (sign language)nh (sign language)

15. XIN CHÂN THXIN CHÂN THÀÀNH CNH CẢẢM ƠNM ƠN