yliko

1. ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΟΝ ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟ
 Οι αρετές που χαρακτηρίζουν τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα
(σωματικές, ψυχικές και πνευματικές).
Ο Ερωτόκριτος παρουσιάζεται χαϊδεμένος (κανακιασμένος), φρόνιμος, άξιος (αξαζόμενος),
γλυκός και όμορφος (ζαχαροζυμωμένος), με ωριμότητα και σύνεση (είχε γερόντου γνώση – οι
λόγοι του ήσανε τροφή , κ’ η ερμηνειά του βρώση), ενάρετος, με αρχοντιά και χάρη, φιλομαθής
και εργατικός (πάντα με καταστάμενους ήπρασσε και ξετρέχει να μάθει εκείνα που’ δασι, κ’
εκείνος δεν κατέχει)…
Η Αρετούσα παρουσιάζεται δροσερή, γλυκιά, με ομορφιά και χάρη, με γνώση, ευγενική, σεμνή και
τακτική, αλλά σαν κόρη του Βασιλιά δεν εργάζεται…
Ενώ στην περίπτωση της Αρετούσας δίνεται έμφαση κυρίως στην ομορφιά της, στον Ερωτόκριτο
προβάλλονται κυρίως οι πνευματικές του αρετές και η αξιοσύνη. Αυτό δείχνει τις διαφορετικές
αντιλήψεις όσον αφορά τα φύλα στην Αναγέννηση….
 Η επίδραση που έχει ο έρωτας πάνω στον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα
Ο Ερωτόκριτος κάθε φορά που πήγαινε να συναντήσει την Αρετούσα έλαμπε και τα σωθικά του
αναστατώνονταν, έχασε το λογικό του , δεν έτρωγε ούτε κοιμόταν, έχασε την όρεξή του και τη
σύνεσή του σχετικά με το καλό και το πρέπον, πονούσε και αναστέναζε με καημό, τυφλός από
έρωτα, δεν ξέρει πλέον τι κάνει, γνωρίζει ότι δεν πρέπει να έχει βλέψεις για την Αρετούσα γιατί
είναι ανώτερης κοινωνικής θέσης και σκέφτεται και ο ίδιος την απομάκρυνσή του από το παλάτι…
Η Αρετούσα πιστή στον ερωτά της για τον Ερωτόκριτο προτιμά να μένει φυλακισμένη σε ένα
βρώμικο περιβάλλον ,αρνούμενη τα προξενιά που της προτείνει ο πατέρας της και τις συμβουλές
της νένας της, περιμένοντας να ξανασυναντηθεί κάποτε με τον Ερωτόκριτο.
 Οι συμβουλές της Φροσύνης τι αισθήματα εκφράζουν; ( «φρόνιμη γυναίκα
του καιρού τση» (στ.792))
Η παραμάνα της Αρετούσας, η Φροσύνη, βλέποντας το πέταγμα των πουλιών και καταλαβαίνοντας
πως πλησιάζει η ώρα για το γάμο της κοπέλας, τη συμβουλεύει πως πρέπει πια να αλλάξει γνώμη
και να μην περιμένει μάταια τον Ερωτόκριτο. Είναι, άλλωστε, σαφές πως ο πατέρας της δεν
πρόκειται ποτέ να της επιτρέψει να τον παντρευτεί και δεν υπάρχει ελπίδα να έρθει ο νέος κοντά
της, αφού ο βασιλιάς τον έχει εξορίσει. Εφόσον, λοιπόν, ο πατέρας της δε συμφωνεί μ’ αυτό το
γάμο, όσο κι αν περιμένει η κοπέλα, δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει ταίρι της ο Ερωτόκριτος. Κι
όσο καιρό δε συμφωνεί να παντρευτεί εκείνον που της υποδεικνύει ο πατέρας της, τόσο θα
συνεχίσει να ζει στην άθλια βρωμιά της φυλακής που την έχουν κλεισμένη.
Η Φροσύνη βλέποντας αντικειμενικά τα πράγματα και μη έχοντας τυφλωθεί από τη δύναμη
του έρωτα, όπως η Αρετούσα, αντιλαμβάνεται πως είναι μάταιο να περιμένει η κοπέλα τον
εξορισμένο νεαρό.
Αντικρίζει την πραγματικότητα με ρεαλισμό και μπροστά στην επιμονή της κοπέλας να
ελπίζει το αδύνατο, τη συμβουλεύει να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα και να παντρευτεί
τον άντρα που της δίνει ο πατέρας της. Η Φροσύνη δε θέλει να βλέπει την κοπέλα να χάνει τα
νιάτα και την ομορφιά της κλεισμένη σ’ ένα κελί και περιμένοντας κάτι που δεν είναι δυνατό να

2. συμβεί, γι’ αυτό και τη συμβουλεύει να προτιμήσει το γάμο από τη δυστυχία της φυλακής και
από τον εσωτερικό εγκλωβισμό της στην προσμονή ενός ανεκπλήρωτου έρωτα.
Η αγάπη και το ενδιαφέρον της Φροσύνης είναι εμφανή στα λόγια της, καθώς παρά το
γεγονός ότι δε στηρίζει τον έρωτα της Αρετούσας για τον Ερωτόκριτο, επιθυμεί για την
κοπέλα την καλύτερη δυνατή τύχη, γι’ αυτό και προσπαθεί να της δείξει το μάταιο των
προσδοκιών της.
Σε αντίθεση με την εμμονή της Αρετούσας σ’ έναν καταδικασμένο έρωτα και στη διάθεσή της να
θυσιάσει τη νεότητά της περιμένοντας τον Ερωτόκριτο, η Φροσύνη προτάσσει τη λογική και τη
σύνεση. Είναι προτιμότερο να συμβιβαστεί η κοπέλα μ’ έναν άντρα που δεν αποτελεί τη δική
της επιλογή, παρά να περάσει τη ζωή της κλεισμένη σε μια σκοτεινή φυλακή.
 Οι λαϊκές αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία
(υπολανθάνουν στα λόγια του Πολύδωρου και της Φροσύνης)
Στα λόγια της παραμάνας και στις συμβουλές της προς την κοπέλα να παντρευτεί τον άντρα που
της υποδεικνύει ο πατέρας της, ανιχνεύουμε αρκετές πεποιθήσεις της εποχής (17ος αι.), κυρίως για
τη θέση που είχε μια γυναίκα στην κοινωνία και για τις υποχρεώσεις της.
 Η νεαρή κοπέλα είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει τη θέληση του πατέρα της, γιατί
αυτός είναι υπεύθυνος να αποφασίσει για το μέλλον της και κυρίως για το ποιον θα
πρέπει να παντρευτεί. Οι γυναίκες, άλλωστε, εκείνη την εποχή δεν επέλεγαν μόνες τους το
μελλοντικό τους σύζυγο, ακολουθούσαν απλώς την επιλογή που έκανε για εκείνες ο
πατέρας τους.
 Ο πατέρας αποτελούσε την κεφαλή της οικογένειας (πατριαρχική δομή οικογένειας)
και λάμβανε μόνος του τις βασικές αποφάσεις για την τύχη των υπόλοιπων μελών της
οικογένειας και ιδίως για το μέλλον των κοριτσιών. Η φυλάκιση της Αρετούσας,
μάλιστα, απεδείκνυε ότι στις αποφάσεις ενός πατέρα δεν υπήρχε χώρος για
συναισθηματισμούς. Ο πατέρας αποφάσιζε με βάση τα δικά του κριτήρια και
οποιαδήποτε απείθεια από μέρους της κόρης του, σήμαινε βαρύτατες κυρώσεις.
 Παρόμοια εξουσία, αλλά σε μεγαλύτερη έκταση, είχε ένας βασιλιάς για τους υπηκόους
του, καθώς λάμβανε αποφάσεις που μπορούσαν να επηρεάσουν όλους τους πολίτες του
βασιλείου του. Είχε, επίσης, τη δύναμη να εκδιώξει όποιον από αυτούς δε συμμορφωνόταν
στη βασιλική του θέληση.
 Η αδυναμία των πολιτών να αντιδράσουν μπροστά στην επιθυμία του βασιλιά τους,
μας παραπέμπει σ’ έναν πεπαλαιωμένο τρόπο διαβίωσης, όπου οι άνθρωποι παρέδιδαν
απόλυτη εξουσία σ’ έναν άνθρωπο και οι ίδιοι αρνούνταν στον εαυτό τους το δικαίωμα να
αποφασίζουν και να αγωνίζονται για τη διαμόρφωση της δικής τους ζωής.
 Η παραμάνα μιλά επηρεασμένη από τον οιωνό των πουλιών που εμφανίστηκαν στη φυλακή
της Αρετούσας, δείχνοντας την ιδιαίτερη πίστη που είχαν τότε οι άνθρωποι σε σημάδια
και οιωνούς. Η μοιρολατρία αυτή των ανθρώπων, συμβάδιζε με το γενικότερο τρόπο ζωής
τους, καθώς όπως και στο πολίτευμά τους, έτσι και σε ό,τι αφορούσε το μέλλον τους,
αποδεχόντουσαν τις αποφάσεις άλλων και θεωρούσαν πως όλα ήταν γραμμένα,
αποποιούμενοι τη μεγάλη δύναμη που προσφέρει στους ανθρώπους η επίγνωση ότι μόνοι
τους έχουν την ευθύνη αλλά και τη δυνατότητα να διαμορφώσουν το μέλλον τους.

3.  Η σταθερή απόφαση του βασιλιά να απαγορέψει το γάμο του Ερωτόκριτου με την
Αρετούσα, φανερώνει την κυρίαρχη άποψη της εποχής ότι μια κοπέλα δεν μπορούσε να
παντρευτεί κάποιον που ήταν κοινωνικά κατώτερός της.
 Η ευκολία με την οποία η Φροσύνη προτρέπει την Αρετούσα να παντρευτεί τον άντρα που
της έδινε ο πατέρας της, αποκαλύπτει την πεποίθηση εκείνων των χρόνων ότι οι γάμοι
έπρεπε να βασίζονται σε λογικές αποφάσεις (οικονομική κατάσταση, παρόμοια
κοινωνική θέση) και όχι στον έρωτα. Η Φροσύνη, όπως και κάθε γυναίκα εκείνης της
εποχής, έβλεπε το γάμο ως μια προειλημμένη συμφωνία των γονιών και όχι ως την
κατάληξη ενός έρωτα.
 Ο ανθρωποκεντρισμός της Αναγέννησης στην παρουσίαση της ερωτικής
σχέσης του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας
 Πίστη στη δυνατότητα του ανθρώπου να καθορίζει ο ίδιος τη ζωή του.
 Πίστη στο αυτεξούσιο, απαλλαγή από της μοιρολατρία.
 Απαλλαγή από κοινωνικά στερεότυπα (π.χ. γάμος από την ίδια κοινωνική τάξη).
 Αμφισβήτηση των αυθεντιών (πατρική – βασιλικά εξουσία).
 Εκθείαση της ομορφιάς , αλλά και της αξιοσύνης.
 Πίστη στη δύναμη της λογικής.
 Πίστη στη δύναμη του έρωτα.
 Αισιόδοξη θεώρηση της ζωής.