1. ΓIA MIA ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ
ΟΜΑΓΗΚΖ΢ ΢ΤΝΔΡΓΑ΢ΗΑ΢
Γηώξγνο Απνζηνιίδεο

2. Κνπιηνύξα =
1. πλεπκαηηθή θαη ςπρηθή θαιιηέξγεηα, σο απνηέιεζκα καθξάο δηαδηθαζίαο
κάζεζεο θαη εθπαίδεπζεο· παηδεία
2.ζχλνιν γλψζεσλ, ηερληθψλ εμειίμεσλ, παξαδφζεσλ, εζίκσλ, κνξθψλ
ζπκπεξηθνξάο θηι. πνπ ραξαθηεξίδνπλ ή ζπγθξνηνχλ έλα δεδνκέλν θνηλσληθφ
ζχλνιν· πνιηηηζκφο
Οκαδηθόο < Οκάδα =
ζχλνιν πξνζψπσλ, ζπρλά ιίγσλ ζε αξηζκφ, ηα νπνία βξίζθνληαη ζηνλ ίδην ρψξν
θαη έρνπλ θνηλά γλσξίζκαηα ή θνηλνχο ζθνπνχο
΢πλεξγαζία =
1α. ε εξγαζία δχν ή πεξηζζφηεξσλ αηφκσλ ζηνλ ίδην ηνκέα ή θαη ζηνλ ίδην ρψξν
β. ζπκκεηνρή ζε έλα ζπιινγηθφ έξγν, π.ρ. επηζηεκνληθφ, θαιιηηερληθφ
2. αληαιιαγή βνήζεηαο θαη ππνζηήξημεο κεηαμχ αηφκσλ ή νκάδσλ πνπ έρνπλ
θνηλνχο ή ζπλαθείο ζθνπνχο

3. ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΟΜΑΓΗΚΖ΢ ΢ΤΝΔΡΓΑ΢ΗΑ΢
 Γηαζέηνπκε φκσο απηή ηελ θνπιηνχξα νκαδηθήο ζπλεξγαζίαο;
 Αο ζπκεζνχκε πνηεο ήηαλ νη θαιχηεξεο ζπλεξγαζίεο καο, πφζεο
ήηαλ, κε πνηνπο, κε πφζνπο, ζε πνηνλ ρψξν, κε πνηνλ ζθνπφ; κε ηη
φξνπο/θξηηήξηα; ηη απέγηλαλ;
 Καη αο ζθεθηνχκε κεηά, ην επίπεδν ηεο ζπλεξγαζίαο ζην ζρνιηθφ
πεξηβάιινλ κέζα απφ ηνπο πνιιαπινχο ξφινπο καο σο δαζθάισλ,
ππαιιήισλ, ζπλαδέιθσλ.
 Δίκαζηε ηθαλνπνηεκέλνη;

4. ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΔΡΓΑ΢ΗΑ (;)
 Σν project σο κέζνδνο θαη σο πβξίδην καζήκαηνο πνπ θέηνο εηζήρζε βίαηα
ζηελ Α΄ Λπθείνπ πξνθάιεζε πνιιαπιέο δπζθνιίεο αθφκε θαη ζ’ απηνχο
πνπ ήηαλ εμνηθεησκέλνη κέζσ ησλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ή ηεο
πξνζσπηθήο ηνπο ελαζρφιεζεο.
 Ξαθληθά ε πνιηηεία πνπ δελ δηαζέηεη ηελ αλαγθαία θνπιηνχξα νκαδηθνχ-
ζπλεξγαηηθνχ πλεχκαηνο, νπφηε θαη δελ ιεηηνπξγεί σο πξφηππν, επέβαιε
κε πνιιέο αμηψζεηο έλα απαηηεηηθφ θαη ππνρξεσηηθφ πιαίζην ζπλεξγαζίαο.
 Μαο αθνξά; Μαο ελδηαθέξεη; Σν ζέινπκε;
 Ζ παξνχζα εηζήγεζε θηινδνμεί λα αλαδείμεη φηη δελ αξθεί λα είκαζηε
δάζθαινη πνπ ρξεζηκνπνηνχκε ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή κεζνδνινγία ζην
πιαίζην ησλ project· νθείινπκε λα θαιιηεξγήζνπκε ηε ζρεηηθή θνπιηνχξα
ζπλεξγαζίαο ζε πνιιαπιά επίπεδα.

5. ΟΜΆΓΑ

6. ΟΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΖ΢ ΟΜΑΓΑ΢
 ΢χλνιν αιιεινζπζρεηηδφκελσλ
πξνζψπσλ, αλαγθψλ, ιεηηνπξγηψλ, ζπλαηζζεκαηηθψλ
ζρέζεσλ, ξφισλ, επηξξνψλ απφ δηαθνξεηηθά πιαίζηα
κε θνηλφ ζηφρν ηελ παξαγσγή θνηλνχ έξγνπ
ζε ζπγθεθξηκέλν πιαίζην ιεηηνπξγίαο
 ΢πληζηά αλεμάξηεηε νληφηεηα κε ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά θαη
πξνβιέςηκα (;) ζηάδηα αλάπηπμεο θαη σξίκαλζεο.
 Οκάδα είλαη: έλα ηκήκα δηδαζθαιίαο, έλα ηκήκα ελδηαθέξνληνο (ίδην
ζέκα εξεπλεηηθήο εξγαζίαο) ζε νινκέιεηα, κηα ππννκάδα κε θνηλφ
εξεπλεηηθφ εξψηεκα).

7. ΥΑΡΑΚΣΖΡΗ΢ΣΗΚΆ ΣΖ΢ ΟΜΆΓΑ΢ 1/3
 Γνκή: κέγεζνο/ζχλζεζε, αληηθείκελν έξεπλα, ζηφρνη, θαλφλεο,
ξφινη, ρξνλνδηάγξακκα, ρψξνο.
 Λεηηνπξγία: επηθνηλσλία κεηαμχ φισλ ησλ κειψλ (θαη κε ηνλ
εθπαηδεπηηθφ), επίιπζε δπζθνιηψλ, πξνζέγγηζε ζην έξγν,
πξνζαξκνγή ζε λέα δεδνκέλα, αλάπηπμε/σξίκαλζε ηεο νκάδαο
 Καλφλεο: απνζαθήληζε πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο, ζηνρνζεζία,
ζπκβφιαην, φξηα, αληηκεηψπηζε δηαθνξψλ
 Μέγεζνο: α) Οη κεγάιεο νκάδεο (6+ άηνκα) είλαη δπζιεηηνπξγηθέο
(πνιχπινθεο, ρξνλνβφξεο δπζθίλεηεο, πεξηνξηζκέλε
ζπκκεηνρηθφηεηα, πηζαλή απνμέλσζε), ζπρλά απαξαίηεηε ε
ξπζκηζηηθή παξνπζία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Αλαγθαία ε δηάζπαζε ζε
ππννκάδεο. β) Οη κηθξέο (2-3 άηνκα) εμαληινχληαη γξήγνξα.
 γ) Οη κεζαίεο (4-5 άηνκα) αιιειεπηδξνχλ θαιχηεξα. Ζ νκάδα ησλ 4
θηλδπλεχεη απφ δχν ηζφξξνπα «ζηξαηφπεδα».

8. ΥΑΡΑΚΣΖΡΗ΢ΣΗΚΆ ΣΖ΢ ΟΜΆΓΑ΢ 2/3
 ΢πλνρή:
 Αίζζεζε ηνπ αλήθεηλ, ηνπ «εκείο».
 Δπηηπγράλεηαη κε: έθθξαζε ηνπ νκαδηθνχ πλεχκαηνο κε
ιεθηηθφ θαη κε ηξφπν, δηαξθή θπζηθή παξνπζία, θνηλνχο
ζηφρνπο θαη φξακα, ηζφηηκε ζπκκεηνρή ζηηο απνθάζεηο θαη
αλάιεςε επζπλψλ.
 Σν άηνκν δελ ράλεη ηελ νληφηεηά ηνπ· αληηζέησο ζπκβάιιεη κε ηε
δηθή ηνπ ηδηαίηεξε εξγαζία θαη δπλακηθή ζην νκαδηθφ πξντφλ.
 ΢ε εμαηξεηηθέο κφλν πεξηπηψζεηο γίλεηαη αλαζπγθξφηεζε ηεο
νκάδαο, θαη κφλν κε ηε ζχκθσλε άπνςε ησλ κειψλ ηεο
εκπιεθφκελεο νκάδαο, ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αηφκνπ θαη ηεο νκάδαο
ππνδνρήο.

9. ΥΑΡΑΚΣΖΡΗ΢ΣΗΚΆ ΣΖ΢ ΟΜΆΓΑ΢ 3/3
 ΢ηφρνη: Κνκβηθφ ζεκείν γηα ηε ζχζηαζε, ηε δηαζθάιηζε ηνπ
καζεηηθνχ ελδηαθέξνληνο, ηε ιεηηνπξγία θαη πξφνδν ηεο νκάδαο.
 Αλνηρηνί ή ζπγθεθξηκέλνη εμ αξρήο.
 ΢ρεηηθνί κε ηα ελδηαθέξνληα, αλάγθεο θαη εκπεηξίεο ησλ
καζεηψλ, ηελ θαζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα, ηηο απμαλφκελεο
απαηηήζεηο (πνιπγξακκαηηζκνί)
 Γηάξθεηα: Ζ δσή κηαο νκάδαο νινθιεξψλεηαη κε ηελ παξνπζίαζε
ηνπ έξγνπ θαη ηνλ ηειηθφ αλαζηνραζκφ. Αλ γηα θάπνην ιφγν ε
νκάδα μαλαζπλαληεζεί κεηά απφ θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα
ζπληζηά θαηλνχξηα νκάδα θαη απαηηνχληαη φιεο νη δηεξγαζίεο εμ
αξρήο (γλσξηκία, ζηφρνη, ζπκβφιαην θιπ).

10. ΚΡΗΣΉΡΗΑ ΢ΌΝΘΔ΢Ζ΢ ΣΖ΢ ΟΜΆΓΑ΢
 Ζ ζχλζεζε ηεο νκάδαο είλαη αλάινγε κε ηε ζηφρεπζε, ην δπλακηθφ ηεο
ηάμεο, ηνλ δηαζέζηκν ρξφλν, ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο θιπ. Δλδεηθηηθά
κπνξεί λα γίλεηαη:
 Σπραία (ζε κηθξά, πξφσξα έξγα) ή «ηπραία»
 Δλδηαθέξνληα, δεμηφηεηεο, πξνηηκήζεηο καζεηψλ
 Δπίδνζε: 1-2 καζεηέο ρακειήο, 2 κέζεο θαη 1-2 πςειήο (κε βάζε ηελ πεξζηλή
βαζκνινγία/ ζην πξνεγνχκελν test θιπ)
 ΢πκπεξηθνξά
 Φχιν (ιρ. ζηε Λνγνηερλία Α΄ Λπθείνπ γηα ηα Φχια)
 Γεσγξαθηθά θξηηήξηα (γηα ζρνιεία κε καζεηέο απφ δηαθνξεηηθά ρσξηά)
 Ζ αλνκνηνγέλεηα βνεζά θαη ηνπο ρακειήο επίδνζεο καζεηέο, αιιά θαη
ηνπο καζεηέο πςειήο επίδνζεο (αλαιακβάλνληαο ππνζηεξηθηηθφ
ξφιν, αλαζπγθξνηνχλ ηε γλψζε ηνπο ζε αλψηεξν επίπεδν
νξγάλσζεο)
 Μαο ελδηαθέξεη ε ζπλνρή, ην καζεζηαθφ απνηέιεζκα, ε αλάπηπμε
θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ, ε πξνζσπηθή αλάπηπμε, ε επραξίζηεζε.

11. ΓΤΝΑΜΗΚΉ ΣΖ΢ ΟΜΆΓΑ΢
 Πνξεία κηαο νκάδαο πξνο ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο
 Δμαξηάηαη απφ
 ηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο ησλ κειψλ,
 ηνλ βαζκφ ζπλνρήο ηεο νκάδαο,
 ηνπο θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο ηεο
 ηε ζρέζε ηεο νκάδαο κε ην επξχηεξν πεξηβάιινλ.

12. ΓΗΔΡΓΑ΢ΊΑ ΣΖ΢ ΟΜΆΓΑ΢ 1/2
 Αθνξά ζηηο ελέξγεηεο (πξάμεηο, αληηδξάζεηο, ζπκπεξηθνξέο) πνπ
επηθέξνπλ ηελ αιιαγή ζηελ νκάδα ζε ζπγθεθξηκέλν ρσξνρξφλν.
 Βαζηθέο δηεξγαζίεο: γλσξηκία, ζχλδεζε κεηαμχ κειψλ θαη κε
εθπαηδεπηηθφ, δηεξεχλεζε πξνζδνθηψλ, θαζνξηζκφο ζηφρσλ,
αλάπηπμε ηεο ηαπηφηεηαο ηεο νκάδαο, πηνζέηεζε απνδεθηψλ
ζπκπεξηθνξψλ, αληηκεηψπηζε δπζθνιηψλ
 Γηα λα ιεηηνπξγήζεη θαιά θη απνηειεζκαηηθά ε νκάδα πξέπεη λα
έρεη πξνεγεζεί ε δηακφξθσζε θαιψλ ζρέζεσλ θαη ζεηηθψλ
ζηάζεσλ.
 Εσηηθήο ζεκαζίαο νη ηαθηηθνί αλαζηνραζκνί (αλά νκάδα θαη
νινκέιεηα).
 Απνθεχγνπκε ηε δηαξθή παξέκβαζή καο ζηηο νκάδεο, ψζηε λα
αλαπηπρζνχλ απφ κφλεο ηνπο.

13. ΓΗΔΡΓΑ΢ΊΑ ΣΖ΢ ΟΜΆΓΑ΢ - ΒΑ΢ΗΚΈ΢ ΑΡΥΈ΢ 2/2
 Ξεθάζαξνο ζηφρνο  Απηνξξχζκηζε
 Καιφ ζπγθηλεζηαθφ θιίκα  ΢πλερήο νξηνζέηεζε
 Φξνληίδα ησλ ζρέζεσλ θαη ησλ  Αμηνπνίεζε φισλ ησλ κειψλ
ζπλδέζεσλ (έζσ-έμσ)  Δλζσκάησζε ησλ αιιαγψλ
 ΢πλεξγαζία  Σφζν-φζν
 ΢πκβφιαην  Πξνζσπηθή θαη ζπιινγηθή επζχλε
 Δλεξγνπνίεζε πξνζσπηθήο ζέζεο  Σν θνηλφ έξγν ζπγθξνηεί ηνλ νκάδα
 Δπηθνηλσλία – πξνζσπηθέο  Αμηνπνίεζε ηεο δηαθνξάο
εκπεηξίεο
 Αξρέο δηαιφγνπ
 Έκθαζε ζην ζεηηθφ
 Αλαζηνραζκφο
 Γηεχξπλζε: 1-2-4-νινκέιεηα
 Δπηβξάβεπζε-ππνγξάκκηζε
 ΢χλδεζε ησλ ιηγφηεξν
ζπλδεδεκέλσλ κειψλ  ΢χλδεζε-ζπλνρή θαη θεληξηθφ
λφεκα-εζηίαζε
 Δλεξγνπνίεζε νιφπιεπξεο
ζπκκεηνρήο

14. ΠΡΟΫΠΟΘΈ΢ΔΗ΢ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΑΛΉ ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ ΣΩΝ
ΟΜΆΓΩΝ
 Γεμηφηεηεο ηνπ δαζθάινπ (νξγαλσηηθφο, ζε αιιειεπίδξαζε κε ηνπο
καζεηέο, επέιηθηνο ζηελ ελζσκάησζε ησλ καζεηηθψλ
ελδηαθεξφλησλ θαη ηθαλνηήησλ ή αλαγθψλ ηνπο, αλαηξνθνδνηηθφο,
κεηαζρεκαηηζκέλνο θιπ)
 Πιαίζην ζπλεξγαζίαο: θνηλνί ζηφρνη θαη απνθάζεηο, θαηακεξηζκφο
έξγνπ, ρξνλνδηάγξακκα, ζπκβφιαην
 Τπνδνκέο: θαηαιιειφηεηα ηεο αίζνπζαο, επάξθεηα πνιπκέζσλ

15. ΓΗΑΜ΋ΡΦΩ΢Ζ ΠΛΑΗ΢ΊΟΤ ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢
(΢ΤΜΒ΋ΛΑΗΟ)
 Γηα λα αλαπηπρζεί ην αίζζεκα αηνκηθήο επζχλεο έλαληη ηνπ ζπιινγηθνχ
έξγνπ είλαη ρξήζηκν λα απνθαζηζηεί έλα θαλνληζηηθφ πιαίζην
ιεηηνπξγίαο.
 Δίλαη ζεκαληηθφ ην Πιαίζην Λεηηνπξγίαο λα ζπλδηακνξθψλεηαη απφ ηνπο
καζεηέο θαη ηνλ εθπαηδεπηηθφ.
 ΢ην πξνθνξηθφ ή γξαπηφ «ζπκβφιαην» δηαηππψλνληαη νη βαζηθέο αξρέο
ζπλεξγαζίαο (αηνκηθέο δεζκεχζεηο φισλ έλαληη ηεο νκάδαο). Λρ.
 Θα είκαη ζπλεπήο ζηνπο ρξφλνπο θαη ηηο ππνρξεψζεηο κνπ.
 Θα πξνεηνηκάδνκαη πξηλ απφ θάζε ζπλάληεζε ηεο νκάδαο.
 Θα ζπκκεηάζρσ ελεξγά θαη ζεηηθά ζηηο δξάζεηο θαη ηηο ζπδεηήζεηο.
 Θα βνεζψ ηα κέιε ηεο νκάδαο ζηηο δπζθνιίεο ηνπο, αιιά θαη ζα δεηψ βνήζεηα
κε ζηφρν ηελ πξφνδν ηνπ ζπιινγηθνχ έξγνπ.
 Θα ελζαξξχλσ θαη επαηλψ θάζε ζεηηθή πξνζπάζεηα ησλ ζπκκαζεηψλ κνπ.
 Θα ζέβνκαη ηηο απφςεηο ησλ άιισλ θαη ζα ζπκβάιισ ζηελ εμεχξεζε ηεο
θαιχηεξεο δπλαηήο ιχζεο.
 Σν «΢πκβφιαην» αο έπεηαη ηεο δηακφξθσζεο θαιψλ ζρέζεσλ.

16. ΢ΣΆΓΗΑ/ΦΆ΢ΔΗ΢ ΑΝΆΠΣΤΞΖ΢ ΣΖ΢ ΟΜΆΓΑ΢ 1/2
 ΢ρεκαηηζκφο/δηακφξθσζε: γλσξηκία, ζχλδεζε κεηαμχ κειψλ θαη κε
εθπαηδεπηηθφ, δηεξεχλεζε πξνζδνθηψλ, θαζνξηζκφο
ζηφρσλ, αλάπηπμε ηεο ηαπηφηεηαο νκάδαο, πηνζέηεζε θαλνληζηηθψλ
αξρψλ
 ΢χγθξνπζε: Μνηξαία ιφγσ δηαθνξεηηθψλ πξνζσπηθνηήησλ.
Πφισζε, ακθηζβήηεζε εθπαηδεπηηθνχ, άγρνο θαη θφβνο απφξξηςεο.
΢ην ζηάδην απηφ εκθαλίδνληαη νη εγεηηθέο θπζηνγλσκίεο. Αίηηα:
 αζαθείο ζηφρνη, κε δηαθξηηνί ξφινη,
 αληίζηαζε ζε ξφινπο θαη απαηηήζεηο,
 αλεπαξθείο πφξνη,
 πξφβιεκα ηεξαξρίαο,
 ιαλζαζκέλνο ζρεδηαζκφο ηνπ έξγνπ, κε ζπκθσλεκέλεο αιιαγέο
 αξλεηηθά ζρφιηα θαη παξεκβνιέο εθηφο ηνπ νκαδηθνχ αλαζηνραζκνχ
 ζηεξεφηππα, πξνθαηαιήςεηο
 πιεκκειήο απφδνζε ζπλεξγαηψλ

17. ΢ΣΆΓΗΑ/ΦΆ΢ΔΗ΢ ΑΝΆΠΣΤΞΖ΢ ΣΖ΢ ΟΜΆΓΑ΢ 1/2
 Ρχζκηζε: επαλαηνπνζέηεζε ηνπ ζπκβνιαίνπ ζε λέα βάζε, λένη
ζηφρνη/ θαλφλεο/ ξφινη θαη πξνζσπηθέο δεζκεχζεηο, αλνηρηή
αληαιιαγή απφςεσλ, ζπλαηζζεκάησλ θιπ.
 Γξάζε: θιίκα ζεηηθφ/εκπηζηνζχλεο, ζπλεξγαζία θαη
αιιεινυπνζηήξημε γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. ΢ηφρνο καο ε
ρεηξαθέηεζε ηεο νκάδαο.
 Οινθιήξσζε: επίηεπμε ζηφρσλ, νινθιήξσζε ξφισλ, βαζκηαία
απεμάξηεζε απφ ηελ νκάδα, ζεηηθή αλάκλεζε ηεο εκπεηξίαο

18. ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΈ΢ ΔΝΊ΢ΥΤ΢Ζ΢ ΣΖ΢ ΢ΤΜΜΔΣΟΥΉ΢ ΣΩΝ
ΜΔΛ΍Ν ΢ΣΖΝ ΟΜΆΓΑ 1/2
 Γηάηαμε ζέζεσλ γηα θαιχηεξε αιιειεπίδξαζε θαη επηθνηλσλία.
 Γηακφξθσζε θιίκαηνο αζθάιεηαο θαη εκπηζηνζχλεο. Σν θιίκα ηεο
νκαδηθφηεηαο νηθνδνκείηαη ζηαδηαθά.
 Δλεξγεηηθή ζπκκεηνρή ζηε δηακφξθσζε ησλ πξνζδνθηψλ θαη
θαλφλσλ ιεηηνπξγίαο ηεο νκάδαο.
 ΢πρλνί αλαζηνραζκνί (ή/θαη εξσηεκαηνιφγην απνηχπσζεο ηνπ
βαζκνχ νκαδηθφηεηαο). Δλδεηθηηθά εξσηήκαηα:
 Βνήζεζεο θαη κε πνην ηξφπν θάπνηνλ ή φιε ηελ νκάδα ζνπ;
 Πνηνη άιινη βνεζνχλ ηδηαίηεξα ηελ νκάδα ζαο θαη κε πνην ηξφπν;
 Τπάξρεη θάπνηνο ζηελ νκάδα ζνπ πνπ κέρξη ηψξα μερσξίδεη γηα ηε ζεηηθή
ζπκβνιή ηνπ;
 Ση ζθνπεχεηο απφ εδψ θαη πέξα λα θάλεηο γηα λα βνεζήζεηο ηελ νκάδα ζαο;
 Ση πεξηκέλεηο απφ ηνπο άιινπο λα θάλνπλ απφ εδψ θαη πέξα γηα λα
βνεζήζνπλ ηελ νκάδα ζαο;
Σν εξσηεκαηνιφγην, φπσο θαη θάζε άιιν έληππν, θαηαρσξείηαη ζηνλ αηνκηθφ ηνπο
θάθειν.

19. ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΈ΢ ΔΝΊ΢ΥΤ΢Ζ΢ ΣΖ΢ ΢ΤΜΜΔΣΟΥΉ΢ ΣΩΝ
ΜΔΛ΍Ν ΢ΣΖΝ ΟΜΆΓΑ 2/2
 Αληηκεηψπηζε ησλ αληηζηάζεσλ απέλαληη ζηε καζεζηαθή δηεξγαζία.
 ΢πλερήο παξνπζία θαη δηαζεζηκφηεηα ππνζηεξηθηηθή.
 Αλάγλσζε ησλ κε-ιεθηηθψλ κελπκάησλ γηα ηε ζπλαηζζεκαηηθή θαη
δηαλνεηηθή θαηάζηαζε ησλ καζεηψλ
 Αμηνπνίεζε ησλ ιεθηηθψλ θαη κε κελπκάησλ.
 Αλαγλψξηζε/αλαηξνθνδφηεζε/επηβξάβεπζε ηνπ θαζέλα.
 Πξνζαλαηνιηζκφο ζπδήηεζεο πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε.
 Ο ξπζκφο εξγαζίαο ησλ νκάδσλ θαηεπζχλεη/αλαπξνζαξκφδεη ην
εθπαηδεπηηθφ καο έξγν.
 Παξνρή θαηάιιεισλ εξεζηζκάησλ θαη δξαζηεξηνηήησλ.
 Αλαγθαία κηα αξρηθή πξνεηνηκαζία/πξντδεαζκφο ηνπ ηκήκαηνο γηα
φιεο ηηο δεηνχκελεο δηαδηθαζίεο, δηεξγαζίεο θαη πξνβιήκαηα
(δηαιφγνπ/επηθνηλσλίαο, ζπλεξγαζίαο, κεζνδνινγίαο).

20. Ρ΋ΛΟΗ ΢ΣΖΝ ΟΜΆΓΑ 1/3
 Πξφθεηηαη γηα ζρεκαηηζκνχο ραξαθηεξηζηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ
καζεηψλ.
 Πεγάδνπλ απφ:
 ηε ζέζε ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή νκάδα,
 ηηο πξνζδνθίεο ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλεο ρξνληθέο ζηηγκέο,
 ηηο πξνζδνθίεο ησλ ππνινίπσλ κειψλ,
 ηνπο ξφινπο πνπ αλαιακβάλνπλ ηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο.
 Ζ δπζιεηηνπξγία ησλ ξφισλ πξνθχπηεη, φηαλ:
 νη ξφινη παγηψλνληαη ζε θάπνηα άηνκα θαη δελ ελαιιάζζνληαη ζε
πεξηζζφηεξα κέιε.
 δελ είλαη δηαθξηηά ηα θαζήθνληα θαη νη επζχλεο θαζελφο.
 δελ γίλεηαη αληηιεπηή ε αλαγθαηφηεηά ηνπο.
 δελ γίλνληαη ηαθηηθνί θαη εηιηθξηλείο αλαζηνραζκνί.

21. Ρ΋ΛΟΗ ΢ΣΖΝ ΟΜΆΓΑ - ΔΊΓΖ/ΚΑΣΖΓΟΡΊΔ΢ 2/3
Οη ζπλήζεηο ηχπνη/ραξαθηήξεο ησλ καζεηψλ πνπ παξαηεξνχληαη ζηελ ηάμε
θαη αλεμάξηεηα απφ ην είδνο ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηε δφκεζε ησλ ξφισλ ζηηο
νκάδεο, ζχκθσλα κε ηνπο ςπρνιφγνπο ή θνηλσληνιφγνπο είλαη:
 εγέηεο, ή θαηά ηελ Ariadne Beck (1981):
 αληηπνιηηεπφκελνο,  εγέηεο έξγνπ,
 ηαξαρνπνηφο,  εγέηεο νκάδαο,
 ιεπηνιφγνο,  ζπλαηζζεκαηηθφο ππεχζπλνο,
 θαιφο καζεηήο,  ακθηζβεηίαο,
 θεθάηνο,  απνδηνπνκπαίνο,
 αδηάθνξνο θ.ά.  ηδηαίηεξνο.

22. Ρ΋ΛΟΗ ΢ΣΖΝ ΟΜΆΓΑ 2/2
΢ην πιαίζην ησλ νκάδσλ θαη αλάινγα κε ηε πεξίζηαζε νη καζεηέο
κπνξνχλ λα αλαιάβνπλ δηαθξηηνχο ξφινπο, φπσο:
 Γηνηθεηηθή νξγάλσζε: α) ΢πληνληζηήο, γξακκαηέαο/ πξαθηηθνγξάθνο,
παξνπζηαζηήο, performer, εξεπλεηέο, δηακεζνιαβεηήο/ζχλδεζκνο,
ρεηξηζηήο Ζ/Τ, ρξνλνκέηξεο, β) πξφεδξνο/ζπληνληζηήο, απηφο πνπ ζέηεη
πξνηεξαηφηεηεο, θαηλνηφκνο, αλαιπηηθφο (επηζηεκνληθή, θνηλσληθή θιπ.
δηάζηαζε, ζεηηθά/αξλεηηθά), πξεζβεπηήο, εκςπρσηήο, δηαρεηξηζηήο
(κεηαθξάδεη ηηο ηδέεο ζε πξάμεηο), ειεγθηήο έξγνπ
 Γηεπηζηεκνληθφηεηα: α) Φηιφινγνη, ηζηνξηθνί, θηιφζνθνη, ζεηηθνί
επηζηήκνλεο, θαιιηηέρλεο, θνηλσληνιφγνη, ςπρνιφγνη, θξηηηθνί θ.ά., β)
Φίινη ησλ εηθαζηηθψλ, θηιφκνπζνη, ζηλεθίι, ζεαηξφθηινη, θίινη ησλ
comic, βηβιηφθηινη θ.ά.
 Οπηηθέο: α) παηέξαο, κεηέξα, παηδί, αδεξθφο, παππνχο/γηαγηά,
ζπγγελείο, θίινη, γεηηνληά, ΜΜΔ, β) εμνπζηαζηήο, εμνπζηαδφκελνο,
δηθαζηήο, ΜΜΔ, ΜΚΟ, ζπγγελείο, γ) μεξφιαο, ληξνπαιφο,
δεκνζηνζρεζίηεο, αδηάθνξνο, ζπλεηδεηφο πνιίηεο, θιπ.

23. ΢ΣΆΓΗΑ ΔΦΑΡΜΟΓΉ΢ ΣΖ΢ ΢ΤΝΔΡΓΑΣΗΚΉ΢ ΜΆΘΖ΢Ζ΢/
ΟΜΑΓΟΚΔΝΣΡΗΚΉ΢ ΓΗΓΑ΢ΚΑΛΊΑ΢
Καιφ είλαη λα αθνινπζείηαη κηα επέιηθηε πνξεία εξγαζίαο, επηηξέπνληαο
θάζε δεκηνπξγηθή ζθέςε θαη δξαζηεξηφηεηα. Γεληθά, ηζρχνπλ ηα εμήο:
α) Πξνπαξαζθεπαζηηθό ΢ηάδην
 Γεκηνπξγία ζεηηθνχ θιίκαηνο ζηελ ηάμε
 Καιιηέξγεηα ζπλεξγαηηθψλ δεμηνηήησλ
 Οξγάλσζε ηνπ ρψξνπ θαη δηαξξχζκηζε ησλ επίπισλ
 Καζνξηζκφο ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ. Γηαηχπσζε ζέκαηνο θαη ελδεηθηηθψλ
εξεπλεηηθψλ εξσηεκάησλ. Πξψηε αλίρλεπζε.
 ΢πγθεθξηκελνπνίεζε ησλ ζηφρσλ
 Καζνξηζκφο ηξφπνπ εξγαζίαο
 Καζνξηζκφο ρξνλνδηαγξάκκαηνο
 ΢χλζεζε ησλ νκάδσλ
 Πξνθνξηθέο ή γξαπηέο νδεγίεο γηα: ηνπο ζπλεξγαηηθνχο ζηφρνπο, ηε
δηαζθάιηζε ηεο αιιειεμάξηεζεο, ηνπο ξφινπο ησλ κειψλ, ηνλ ηξφπν
αμηνιφγεζεο.

24. ΢ΣΆΓΗΑ ΔΦΑΡΜΟΓΉ΢ ΣΖ΢ ΢ΤΝΔΡΓΑΣΗΚΉ΢ ΜΆΘΖ΢Ζ΢/
ΟΜΑΓΟΚΔΝΣΡΗΚΉ΢ ΓΗΓΑ΢ΚΑΛΊΑ΢
β) Δθαξκνγή ηεο ΢πλεξγαηηθήο Μάζεζεο
 Δξγαζία κε βάζε ηνπο ζηφρνπο/εξεπλεηηθά εξσηήκαηα ηεο νκάδαο.
 Αλαδήηεζε ησλ πεγψλ κε βάζε ηηο νπνίεο ζα εξγαζηνχλ νη νκάδεο. Γηάζεζε
πιηθνχ.
 Δηνηκαζία αηνκηθνχ νκαδηθνχ θχιινπ εξγαζίαο.
 Δηνηκαζία θχιινπ αμηνιφγεζεο ησλ γλσζηηθψλ θαη ζπλεξγαηηθψλ ζηφρσλ
 Δκπινπηηζκφο αηνκηθνχ θαθέινπ
 Οκαδηθφο θάθεινο.
 Αηνκηθέο παξνπζηάζεηο ζε θάζε ζπλάληεζε, αλαηξνθνδφηεζε, εθηηκήζεηο
πνξείαο. Γηακφξθσζε ηειηθνχ πιηθνχ. Πνξίζκαηα.
 Πεξηνδηθή νινκέιεηα ησλ νκάδσλ γηα αλαθνηλψζεηο, ζπλνπηηθέο παξνπζηάζεηο
ηεο πνξείαο ηνπ έξγνπ, πηζαλέο αλαπξνζαξκνγέο, ζπδήηεζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ
πξνβιεκάησλ
 Παξέκβαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κφλνλ φηαλ είλαη απαξαίηεηε.
 Γηαθξηηηθή θαζνδήγεζε θαη παξαθνινχζεζε ηνπ έξγνπ θάζε νκάδαο
 Δλίζρπζε θαη εκςχρσζε.

25. ΢ΣΆΓΗΑ ΔΦΑΡΜΟΓΉ΢ ΣΖ΢ ΢ΤΝΔΡΓΑΣΗΚΉ΢ ΜΆΘΖ΢Ζ΢/
ΟΜΑΓΟΚΔΝΣΡΗΚΉ΢ ΓΗΓΑ΢ΚΑΛΊΑ΢
γ) Αμηνιόγεζε ηεο ΢πλεξγαηηθήο Μάζεζεο
 Παξνπζίαζε ηνπ έξγνπ ησλ νκάδσλ – ΢πδήηεζε θαη αιιεινζπκπιήξσζε
 Αλαθεθαιαίσζε
 Αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ησλ νκάδσλ (βάζεη ηεο αμηνιφγεζεο ησλ ζηφρσλ θαη
ηεο επίηεπμήο ηνπο ζε αηνκηθφ θαη ζπιινγηθφ επίπεδν)
 Αμηνιφγεζε ηεο πνηφηεηαο ηεο ζπλεξγαζίαο (ησλ δηεξγαζηψλ)
 ΢πδεηνχληαη ηξφπνη πεξαηηέξσ βειηίσζεο ηεο ζπλεξγαζίαο.

26. (ΟΜΑΓΟ)΢ΤΝΔΡΓΑΣΗΚΉ
ΜΆΘΖ΢Ζ

27. (ΟΜΑΓΟ)΢ΤΝΔΡΓΑΣΗΚΉ ΜΆΘΖ΢Ζ
(COLLABORATIVE / COOPERATIVE LEARNING)
Ζ δπλακηθή ηεο νκάδαο, ε ζρνιηθή ηάμε, φπσο θάζε αλζξψπηλε
ζπκπεξηθνξά, κπνξεί λα νξγαλσζεί κε 3 κνξθέο: ηε ζπλεξγαηηθή,
ηελ αληαγσληζηηθή θαη ηελ αηνκηθή.
 ΢πλεξγαηηθή δνκή νξγάλωζεο: φηαλ νη ζηφρνη ησλ αηφκσλ
ζπλδένληαη κε ηξφπν πνπ λα ππάξρεη ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπο.
Ζ νκάδα κπνξεί λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο κφλν αλ θαη φηαλ θάζε
κέινο επηηχρεη ηνπο δηθνχο ηνπ ζηφρνπο.
 Αληαγωληζηηθή δνκή: φηαλ νη αηνκηθνί ζηφρνη ζπλδένληαη κε ηέηνην
ηξφπν, ψζηε λα ππάξρεη αξλεηηθή ζπλάθεηα κεηαμχ ηνπο. Σν άηνκν
επηδεηεί έλα απνηέιεζκα, πνπ ζα είλαη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ επεξγεηηθφ,
αιιά ζε βάξνο ησλ αληαγσληζηψλ ηνπ.
 Αηνκηθή δνκή: φηαλ ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ αηφκνπ δελ
επεξεάδεη νχηε ζεηηθά νχηε αξλεηηθά ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ
άιισλ. Σν άηνκν επηδεηεί έλα απνηέιεζκα πνπ ζα είλαη επεξγεηηθφ
γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη αγλνεί σο άζρεηεο ηηο πξνζπάζεηεο ησλ άιισλ.

28. ΢ΤΝΔΡΓΑΣΗΚΉ ΜΆΘΖ΢Ζ
 Δίλαη έλα ζχζηεκα κεζφδσλ κάζεζεο, ζην νπνίν νη καζεηέο
εξγάδνληαη κε αιιειεπίδξαζε θαη αιιειεμάξηεζε κέζα ζε κηθξέο
αλνκνηνγελείο νκάδεο γηα ηελ επίηεπμε θνηλψλ ζηφρσλ.
 Οη εθπαηδεπηηθνί φζν θαη νη καζεηέο ζπκκεηέρνπλ ελεξγά θαη
δηακνξθψλνπλ απφ θνηλνχ ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (ε γλψζε δελ
είλαη θάηη πνπ παξαδίδεηαη ζηνπο καζεηέο, αιιά θάηη πνπ πξνθχπηεη
απφ ηνλ ελεξγφ δηάινγν, ηε δηάδξαζε, ηελ αλαθαιππηηθή
κάζεζε, ηε δεκηνπξγηθή εξγαζία).
 Ζ ζπλεξγαζία έρεη σο απνηέιεζκα έλα επίπεδν γλψζεο ηεο
θνηλφηεηαο κεγαιχηεξν απφ ην άζξνηζκα ησλ γλψζεσλ ηνπ θάζε
κέινπο μερσξηζηά.
 Αο έρνπκε ππφςε καο φηη πξφθεηηαη αθελφο γηα αηνκηθή κάζεζε
κέζσ ζπλεξγαηηθψλ δηεξγαζηψλ, αθεηέξνπ γηα κηα καζεζηαθή
θαηάθηεζε νιφθιεξεο ηεο νκάδαο ράξε ζηε δπλακηθή ηεο
αιιειεπίδξαζε κε ην πεξηβάιινλ.

29. ΢ΤΝΔΡΓΑΣΗΚΉ ΜΆΘΖ΢Ζ - ΢Τ΢ΣΑΣΗΚΆ ΢ΣΟΗΥΔΊΑ
 Μαζεζηαθφ έξγν – Πξφβιεκα γηα ιχζε
 Μηθξέο νκάδεο
 Αλνκνηνγέλεηα ζηε ζχλζεζε ησλ νκάδσλ
 Αιιειεπίδξαζε
 Αιιειεμάξηεζε
 ΢πλεξγαηηθέο δεμηφηεηεο
 Ίζεο επθαηξίεο γηα επηηπρία
 Πξνζσπηθή επζχλε
 ΢πιινγηθή επζχλε

30. ΑΛΛΖΛΔΞΆΡΣΖ΢Ζ
 Τπάξρεη, φηαλ ε νκάδα, γηα λα νινθιεξψζεη ην έξγν ηεο, ρξεηάδεηαη
ηε ζπκβνιή ηνπ θάζε κέινπο, ή αιιηψο, ε επηηπρία ηνπ θάζε κέινπο
εμαξηάηαη απφ ηε ζπκβνιή ησλ ππφινηπσλ κειψλ ηεο νκάδαο.
 Ζ αιιειεμάξηεζε επηηπγράλεηαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, φπσο:
 θαηαλφεζε θαη απνδνρή ησλ θνηλψλ ζηφρσλ
 θαηακεξηζκφο έξγνπ (εξεπλεηηθά εξσηήκαηα, πεγέο θιπ) ζε φινπο
 θαηαλνκή ξφισλ
 αλάιεςε αηνκηθήο θαη ζπιινγηθήο επζχλεο θαη απφδνζε ιφγνπ
 ελαιιαγή ξφισλ θαη εθ πεξηηξνπήο παξνπζίαζε απφ φινπο
 ηζφηηκα φια ηα κέιε θαη θνηλέο ακνηβέο
 ζεηηθφ θιίκα ηεο νκάδαο θαη δηαξθήο αιιεινεκςχρσζε/ππνζηήξημε
κεηαμχ ησλ κειψλ
 ζπλζήθεο άκεζεο νπηηθήο επαθήο θαη επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ
 ζπλεξγαηηθέο ζρέζεηο κε ππφινηπεο νκάδεο

31. 4 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΆ ΢ΥΉΜΑΣΑ (ΣΡ΋ΠΟΗ) ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΚΑΗ
ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
΢ΎΜΦΩΝΑ ΜΔ ΣΖΝ ΣΤΠΟΛΟΓΊΑ ΣΩΝ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΏΝ ΔΡΓΑ΢ΗΏΝ ΣΖ΢ Α΄ ΛΤΚΔΊΟΤ
Γηαθνξνπνηνχληαη σο πξνο ηνλ ηξφπν πνπ ξπζκίδνπλ 9 βαζηθνχο ηνκείο
ιεηηνπξγίαο ηνπο:
1. Πξνγξακκαηηθή Οινκέιεηα
 Καηά ηελ έλαξμε ηνπ ηεηξακήλνπ
 ΢πδήηεζε ησλ θνηλψλ δεηεκάησλ (δηακφξθσζε ζέκαηνο, ππνζεκάησλ,
εξεπλεηηθψλ εξσηεκάησλ)
 Αλάζεζε ηνπ ίδηνπ ζέκαηνο ή ησλ ππνζεκάησλ ζηηο νκάδεο
 Υσξηζκφο ησλ καζεηψλ ζε νκάδεο
 Σεηξάκελνο πξνγξακκαηηζκφο (ρξνλνδηάγξακκα)
 Σξφπνη επηινγήο, δηακφξθσζεο θαη αμηνπνίεζεο ησλ πεγψλ θαη ησλ
εξγαιείσλ γηα ηε ζπιινγή δεδνκέλσλ θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπο.

32. 4 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΆ ΢ΥΉΜΑΣΑ (ΣΡ΋ΠΟΗ) ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΚΑΗ
ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
2. Σν ζέκα θαη ην έξγν ηωλ νκάδωλ
 Οη νκάδεο εξεπλνχλ ην ζέκα ηνπο, εληαία ή βάζεη ησλ εξεπλεηηθψλ
εξσηεκάησλ πνπ έρνπλ δηαηππσζεί. ΢ηελ πνξεία κπνξεί λα πξνθχςεη ε
αλάγθε γηα ηξνπνπνηήζεηο θαη επαλαθαζνξηζκφ ησλ ππνζεκάησλ θαη
εξεπλεηηθψλ εξσηεκάησλ.
 Ζ ζπλεξγαζία ησλ νκάδσλ ζπρλά επηβάιιεηαη, δηφηη κπνξεί λα θαιχπηνπλ
ζπγγεληθνχο ηνκείο.
 Έξγν θάζε νκάδαο: (α) λα εμεηδηθεχζεη ηνλ πθηζηάκελν πξνγξακκαηηζκφ ηεο
Πξνθαηαξηηθήο Οινκέιεηαο γηα ηνλ ρξφλν, ηηο δξαζηεξηφηεηεο, ηηο κεζφδνπο
θαη ηα κέζα, (β) λα πξαγκαηνπνηήζεη ηελ έξεπλα ζχκθσλα κε ηνλ
πξνγξακκαηηζκφ θαη (γ) λα δεκηνπξγήζεη ηνλ θνηλφ θάθειν, φπνπ ζα
παξνπζηάδεη πεξηγξαθηθά, εξκελεπηηθά θαη θξηηηθά ην ζέκα ηεο.
 Καιφ είλαη νη νκάδεο λα απαξηίδνληαη απφ 4-5 κέιε.

33. 4 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΆ ΢ΥΉΜΑΣΑ (ΣΡ΋ΠΟΗ) ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΚΑΗ
ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
3. Οη ξόινη ηωλ κειώλ θαη ηωλ ππννκάδωλ
 Ζ ζχλζεζε ησλ νκάδσλ γίλεηαη ηπραία, βάζεη πξνηηκήζεσλ/ελδηαθεξφλησλ ησλ καζεηψλ
ή θαη ζπγθαιπκκέλα γηα παηδαγσγηθνχο ιφγνπο.
 Σα κέιε ησλ νκάδσλ αλαιακβάλνπλ εθ πεξηηξνπήο θαη θαηά πεξίπησζε ηνπο
αλαγθαίνπο ξφινπο (ζπληνληζηή, γξακκαηέα, ρεηξηζηή Ζ/Τ θιπ).
 Ζ αλάζεζε ξφισλ βνεζά ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηνπ ζπιινγηθνχ έξγνπ.
 Κάζε νκάδα επηιέγεη έλα «φλνκα», πηνζεηεί έλα ζχκβνιν δηθήο ηνπο έκπλεπζεο: ηα
ζηνηρεία απηά βνεζνχλ ζηελ ελίζρπζε ηεο ηαπηφηεηαο ησλ νκάδσλ.
 Καιιηεξγνχλ ηνλ ζπλεξγαηηθφ ιφγν.
 Οη ππννκάδεο αλαδεηνχλ θαη πξνζθνκίδνπλ πιηθφ.
 Δξγάδνληαη θαηά θαλφλα ζην ελδνζρνιηθφ πεξηβάιινλ θαη ρξφλν
 Μέξνο ηνπ πξσηνγελνχο πιηθνχ κπνξεί λα ζπιιεγεί θαη εθηφο ηάμεο.
 Καζέλαο δηαηεξεί α) πξνζσπηθφ εκεξνιφγην θαη β) ελεκεξψλεη ηνλ αηνκηθφ ηνπ θάθειν
(κε παξαζηαηηθά ησλ εξγαζηψλ ηνπ, ηελ αηνκηθή ηνπ έθζεζε, ηελ απην-/εηεξν-
αμηνιφγεζή ηνπ θαη ηεο νκάδαο, θαη φ,ηη άιιν ζρεηηθφ κε ηε δηθή ηνπ ζπκβνιή ζην θνηλφ
έξγν ηεο νκάδαο).
 ΢ην ηέινο ηνπ ηεηξακήλνπ ππνβάιιεη ην πξνζσπηθφ ηνπ εκεξνιφγην θαη ηνλ αηνκηθφ ηνπ
θάθειν ζηνπο ππεχζπλνπο εθπαηδεπηηθνχο.

34. 4 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΆ ΢ΥΉΜΑΣΑ (ΣΡ΋ΠΟΗ) ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΚΑΗ
ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
4. Ζ ζπλεξγαζία ηωλ κειώλ θάζε νκάδαο εληόο ηεο ηάμεο
 Αηνκηθά ή ζε ππννκάδεο νη καζεηέο παξνπζηάδνπλ ηα ζηνηρεία πνπ
ζπγθέληξσζαλ.
 Ζ αιιεινελεκέξσζε αθνξά ζην πεξηερφκελν ησλ ππνζεκάησλ, ζηηο δηαδηθαζίεο
ησλ εξεπλψλ πεδίνπ, ζηα εξεπλεηηθά εξγαιεία θαη ζηα πξνβιήκαηα πνπ
αληηκεηψπηζαλ, θαζψο θαη ζηνπο ηξφπνπο ηεο επίιπζήο ηνπο.
 Ζ ζχλζεζε ησλ ππνζεκάησλ ζε κηα εληαία θαη ζπλεθηηθή ελφηεηα γίλεηαη
ζηαδηαθά θαη κεζνδηθά.
 Βαζκηαία νη νκάδεο απφ θνηλνχ θαηαιήγνπλ ζηα θνηλά παηδαγσγηθά πιηθά
(θαξηειάθηα, clip art, εηθνλίδηα), θείκελα, εξσηεκαηνιφγηα, νδεγνχο ζπλέληεπμεο,
θχιια εξγαζίαο γηα ηελ έξεπλα πεδίνπ, νινθιεξσκέλν «ηέρλεκα»-ηνηρνγξαθία,
ηερληθέο (παηρλίδη ξφισλ, ελλνηνινγηθφο ράξηεο, δηαινγηθή αληηπαξάζεζε),
θνηλσληθή δξάζε θ.ά.
 Ο εθπαηδεπηηθφο ζπλδξάκεη θαηά ηελ αλαδήηεζε «θνηλψλ ηφπσλ», αιιεινπρίαο
θαη ζρέζεσλ αηηηφηεηαο, πξνθεηκέλνπ λα πξνθχςεη κηα ζπλνιηθή Έθζεζε ηεο
Δξγαζίαο κε εζσηεξηθή ζπλνρή.
 Οη δηεξγαζίεο ζχλζεζεο ησλ ππνζεκάησλ γίλνληαη ζηνλ ελδνζρνιηθφ ρξφλν.

35. 4 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΆ ΢ΥΉΜΑΣΑ (ΣΡ΋ΠΟΗ) ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΚΑΗ
ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
5. Οη ζρέζεηο ηωλ νκάδωλ κεηαμύ ηνπο θαη νη νινκέιεηεο
 Σνπιάρηζηνλ 3-4 θνξέο φιεο νη νκάδεο ζπλαληψληαη ζε νινκέιεηα.
 ΢ηηο νινκέιεηεο γίλνληαη: α) παξνπζηάζεηο έξγνπ ησλ νκάδσλ, ζπδεηήζεηο θαη
αιιεινελεκεξψζεηο, γηα λα βξνπλ/απνθαηαζηήζνπλ ηελ εζσηεξηθή ζπλνρή ησλ
ππνζεκάησλ, β) ζπδεηήζεηο κεζνδνινγίαο (ιρ. εξγαιεία ζπιινγήο θαη
επεμεξ-γαζίαο δεδνκέλσλ), γ) ζπδήηεζε (επαλα)πξνγξακκαηηζκνχ, δ)
δηεξγαζίεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ, ε) ζπδήηεζε γηα ηε ιεηηνπξγηθφηεηα ηεο
νκάδαο, ζη) ζρνιηαζκνί, επηρεηξήκαηα θαη πξνηάζεηο.
 Κάζε νκάδα θξνληίδεη λα ελζσκαηψλεη δεκηνπξγηθά ηα λέα ζηνηρεία.
 Δίλαη αλαγθαίν φινη λα αθνχλε πξνζερηηθά ηηο παξνπζηάζεηο ησλ άιισλ
νκάδσλ, λα θξαηνχλ ζεκεηψζεηο θαη λα δεηνχλ δηεπθξηλίζεηο.
 Με ηελ παξνπζίαζε φισλ ησλ εξγαζηψλ ησλ νκάδσλ: (α) απνθηνχλ κηα
ζπλνιηθή αληίιεςε ηεο έξεπλαο θαη (β) ζπγθξνηείηαη ν «ηειηθφο» ιφγνο ηεο
Οινκέιεηαο γηα ην εξεπλψκελν δήηεκα, κε έλα λέν, αλαζεσξεκέλν θαη
πεξηζζφηεξν «ψξηκν» (ελλνηνινγηθά θαη εθθξαζηηθά) θείκελν.
 Οη εθπαηδεπηηθνί λα ελζαξξχλνπλ ηε δεκηνπξγία ζπλεξγαηηθνχ θιίκαηνο.
 Εεηνχκελν είλαη ε δεκηνπξγία ζπιινγηθνχ πλεχκαηνο ζε φια ηα επίπεδα.

36. 4 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΆ ΢ΥΉΜΑΣΑ (ΣΡ΋ΠΟΗ) ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΚΑΗ
ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
6. Ζ πξνθαηαξηηθή παξνπζίαζε ηωλ εξγαζηώλ ζηελ Οινκέιεηα
 Πξνο ην ηέινο ηνπ ηεηξακήλνπ, αθνχ έρνπλ νινθιεξσζεί θαη ε επεμεξγαζία ησλ
δεδνκέλσλ.
 Οη νκάδεο παξνπζηάδνπλ ηηο εξγαζίεο ηνπο, γηα λα ιάβνπλ ηελ απαξαίηεηε
αλαηξνθνδφηεζε.
 Ζ ζπδήηεζε, νη εξσηήζεηο, θξίζεηο θαη πξνηάζεηο πξνεηνηκάδνπλ ηηο νκάδεο γηα
ηελ επίζεκε παξνπζίαζή ηνπο ζην ηέινο ηνπ ηεηξακήλνπ θαηά ηελ εηδηθή
εκεξίδα.
 Οη εξγαζίεο ησλ νκάδσλ παξνπζηάδνληαη κε ινγηθή αθνινπζία, γηα λα θαίλεηαη ε
φπνηα ζχλδεζή ηνπο θαη ζπλνρή ηεο πξνβιεκαηηθήο.
 Ο εθπαηδεπηηθφο ζηε θάζε απηή έρεη κηα επηπιένλ επθαηξία λα παξαθνινπζήζεη
θαη αμηνινγήζεη ηνλ ζπλεξγαηηθφ ραξαθηήξα ηεο Δξεπλεηηθήο Δξγαζίαο.

37. 4 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΆ ΢ΥΉΜΑΣΑ (ΣΡ΋ΠΟΗ) ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΚΑΗ
ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
7. Ο Φάθεινο ηεο νκαδηθήο Δξεπλεηηθήο Δξγαζίαο πεξηέρεη:
 ηε γξαπηή «Έθζεζε ηεο Δξεπλεηηθήο Δξγαζίαο», πνπ πξνζεγγίδεη
πεξηγξαθηθά, εξκελεπηηθά θαη θξηηηθά φιεο ηηο δηαζηάζεηο ηνπ ζέκαηφο ηνπο,
εληάζζνληαο θαη εθείλα ηα ζηνηρεία απφ ηηο εξγαζίεο ησλ ππφινηπσλ νκάδσλ
πνπ θξίλνπλ φηη ζρεηίδνληαη θαη κε ην δηθφ ηνπο ζέκα, θαη ηέινο έλα
«ζπκπεξαζκαηηθφ θείκελν» ηεο Οινκέιεηαο.
 ηα εξεπλεηηθά εξγαιεία θαη ηα πάζεο θύζεωο παξαζηαηηθά (ζπκπιεξσκέλα
εξσηεκαηνιφγηα, θπιιάδηα, πίλαθεο ηα παξφκνηα πνπ αμηνπνηήζεθαλ ζηηο
επηκέξνπο έξεπλεο πεδίνπ ή/θαη γξαθείνπ θιπ),
 ην ηέρλεκα (π.ρ. εθαξκνγή, ηζηφηνπνο, ζπζθεπή) πνπ πηζαλφλ εθπφλεζαλ θαη
 ζπκπιεξωκαηηθά ζηνηρεία (βίληεν, θσηνγξαθίεο, αθίζεο, θπιιάδηα,
θσηνγξαθίεο θαηαζθεπψλ ή θαιιηηερληθψλ έξγσλ πνπ δεκηνχξγεζαλ θ.ά.)

38. 4 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΆ ΢ΥΉΜΑΣΑ (ΣΡ΋ΠΟΗ) ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΚΑΗ
ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
9. Ζ αμηνιόγεζε ηεο νκάδαο θαη ηωλ κειώλ
 Ζ αμηνιφγεζε ηνπ νκαδηθνχ έξγνπ γίλεηαη κε βάζε ηνλ Φάθειν ηεο Δξεπλεηηθήο
Δξγαζίαο θαη ηα ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα.
 Με ζεκείν εθθίλεζεο ην βαζκφ ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο ζα γίλεηαη θαη ε
βαζκνιφγεζε ησλ κειψλ ηεο νκάδαο, κε βάζε α) ην πξνζσπηθφ εκεξνιφγην, β)
ηνλ αηνκηθφ θάθειν ησλ κειψλ θαη γ) ηελ πξνζσπηθή άπνςε ησλ ππεχζπλσλ
εθπαηδεπηηθψλ.

39. 4 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΆ ΢ΥΉΜΑΣΑ (ΣΡ΋ΠΟΗ) ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΚΑΗ
ΛΔΗΣΟΤΡΓΊΑ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
8. Ζ παξνπζίαζε ηωλ Δξεπλεηηθώλ Δξγαζηώλ ζε εηδηθή εκεξίδα
 ΢ην ηέινο ηνπ ηεηξακήλνπ νξγαλψλεηαη εηδηθή «εκεξίδα» ζην πιαίζην ηνπ
πξνβιεπφκελνπ ηξίσξνπ.
 Οη καζεηέο θάζε «Σκήκαηνο Δλδηαθέξνληνο» παξνπζηάδνπλ, ηαπηφρξνλα ζε
δηαθνξεηηθνχο ρψξνπο, ζηε ζρνιηθή θνηλφηεηα θαη -φπνπ είλαη δπλαηφλ θαη
θξίλεηαη ζθφπηκν- ζηνπο γνλείο θαη ζε κέιε ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο ηηο εξγαζίεο
ηνπο θαη κεηά αθνινπζεί ζρεηηθή ζπδήηεζε.
 Ζ ζπλνιηθή παξνπζίαζε ηεο Δξεπλεηηθήο Δξγαζίαο, ν ιφγνο ησλ καζεηψλ θαη ε
ζπκκεηνρή ηνπο ζηε ζπδήηεζε κε ζθέςεηο, επηρεηξήκαηα, εξσηήκαηα,
απαληήζεηο θαη απφςεηο ζα απνηειέζνπλ έλα επηπιένλ ζηνηρείν γηα ηελ
αμηνιφγεζε ησλ νκάδσλ θαη ησλ κειψλ ηνπο.
 ΢ην πιαίζην απηφ είλαη δπλαηφλ λα νξγαλσζεί θαη έθζεζε κε πφζηεξ,
ηε-ρλήκαηα, δξψκελα θαη πάζεο θχζεσο «πεξίπηεξα», πνπ ζα θαζηζηνχλ
επξχηεξα γλσζηά ηα ζέκαηα ησλ Δξεπλεηηθψλ Δξγαζηψλ.
 Απηνχζηεο νη Δθζέζεηο ησλ Δξεπλεηηθψλ Δξγαζηψλ, ηα ηερλήκαηα θαζψο θαη
ζθελέο απφ ηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία, ηελ νκαδηθή ζπλεξγαζία, απφ ηελ
εκεξίδα θαη ηε ζρεηηθή έθζεζε κέζα απφ ην δηαδίθηπν.

40. ΣΑ 4 ΢ΥΉΜΑΣΑ ΟΡΓΆΝΩ΢Ζ΢ ΣΩΝ ΟΜΆΓΩΝ
1ν Οκάδεο κε θνηλό ζέκα θαη ραιαξή ζπλεξγαζία Σν ζέκα
πξνζεγγίδεηαη ζε φιεο ηνπ ηηο δηαζηάζεηο απηνηειψο απφ φιεο ηηο
νκάδεο, νη νπνίεο θάλνπλ εζσηεξηθφ θαηακεξηζκφ ησλ ππνζεκάησλ
ηνπ θαη έρνπλ ηαθηέο ζπλαληήζεηο Οινκέιεηαο κε ηε ζπκκεηνρή
φισλ ησλ νκάδσλ.
2ν Δπηκεξηζκόο ζέκαηνο ζηηο επηκέξνπο νκάδεο Σν ζέκα
θα-ηακεξίδεηαη ζε ππνζέκαηα θαη θάζε ππφζεκα εμεηάδεηαη
απηνηειψο απφ 1-2 νκάδεο, νη νπνίεο έρνπλ ηαθηέο ζπλαληήζεηο
Οινκέιεηαο κε ηε ζπκκεηνρή φισλ ησλ νκάδσλ.
3ν Δπηκεξηζκόο ζέκαηνο ζε δύν ππνζέκαηα θαη αλάζεζή ηνπο ζε
δεύγε νκάδωλ Σν ζέκα θαηακεξίδεηαη ζε δχν ππνζέκαηα, νη νκάδεο
αλαιακβάλνπλ έλα ππφζεκα θαη ζπλεξγάδνληαη αλά δχν νκάδεο κε
δηαθνξεηηθά ζέκαηα, γηα λα εληνπίζνπλ ηνπο «θνηλνχο» ηφπνπο» ησλ
δχν ππνζεκάησλ.
4ν Σν ζέκα πξνζεγγίδεηαη κέζσ ελφο θξηηηθά εξκελεπηηθνχ θχθινπ ζε
ηέζζεξηο θάζεηο, απφ ηξεηο νκάδεο θαη ηελ νινκέιεηά ηνπο

41. ΣΗ ΚΔΡΓΊΕΟΤΝ ΟΗ ΜΑΘΖΣΈ΢ ΜΔ ΣΖΝ ΟΜΑΓΗΚΉ
ΔΡΓΑ΢ΊΑ; 1/3
 θνηλσληθνπνηνχληαη θαη αλαπηχζζνπλ δεζκνχο
 καζαίλνπλ λα ηεξνχλ θαλφλεο
 καζαίλνπλ λα αθνχλε ηνπο άιινπο, λα κπαίλνπλ ζηε ζέζε ηνπο
 γίλνληαη πεξηζζφηεξν αλεθηηθνί ζηηο δηαθνξέο, ηδηαηηεξφηεηεο, ζεβαζκφ
ηνπ άιινπ
 αλαπηχζζνπλ ζηάζεηο θαη δεμηφηεηεο επηθνηλσλίαο,
 θαιιηεξγνχλ δεμηφηεηεο δηαιεθηηθήο αληηπαξάζεζεο, δηαρείξηζεο ησλ
ζπγθξνχζεσλ θαη ζηάζε δεκνθξαηηθήο ζπκπεξηθνξάο
 αιιεινυπνζηεξίδνληαη, ελζαξξχλνπλ, εκςπρψλνπλ κέιε ηεο νκάδαο
 εμαζθνχληαη ζην λα κνηξάδνληαη εξγαζίεο
 ελεξγνπνηνχληαη, γίλνληαη εηδηθνί, αλαιακβάλνπλ πνηθίινπο ξφινπο
 αζθνχληαη ζηελ αλαθαιππηηθή κάζεζε, ηε ζπιινγηθή εξγαζία, θνηλή
ζηφρεπζε, παξαγσγή, επζχλε, επίιπζε πξνβιεκάησλ, ιήςε
απνθάζεσλ

42. ΣΗ ΚΔΡΓΊΕΟΤΝ ΟΗ ΜΑΘΖΣΈ΢ ΜΔ ΣΖΝ ΟΜΑΓΗΚΉ
ΔΡΓΑ΢ΊΑ; 2/3
 βξίζθνπλ έδαθνο δεκηνπξγηθφηεηαο, θξηηηθήο αλάιπζεο, λνεηηθήο
ζχκπξαμεο, πνιιαπιήο ζεψξεζεο θαη εκβάζπλζεο ησλ ζεκάησλ
 εθθξάδνληαη, επεμεγνχλ, ππνζηεξίδνπλ, ηεθκεξηψλνπλ, εξκελεχνπλ,
αλαδηαηππψλνπλ
 ζπλδένπλ ηα αηνκηθά απνηειέζκαηα κε ηα νκαδηθά
 καζαίλνπλ λα παξνπζηάδνπλ θάπνην απηφ πξντφλ
 αζθνχληαη ζηε γξεγνξφηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε εθηέιεζε ηεο
απνζηνιήο ηνπο
 αλαπηχζζνπλ ζπιινγηθή ζπλείδεζε
 θαιχπηνπλ γλσζηηθά θελά θαη θηλνχληαη ζηα αλψηεξα φξηα αηνκηθήο
αλάπηπμεο
 φινη («θαινί» θαη «θαθνί» καζεηέο) καζαίλνπλ γξεγνξφηεξα φ,ηη ηνπο
ελδηαθέξεη θαη έρνπλ αλάγθε

43. ΣΗ ΚΔΡΓΊΕΟΤΝ ΟΗ ΜΑΘΖΣΈ΢ ΜΔ ΣΖΝ ΟΜΑΓΗΚΉ
ΔΡΓΑ΢ΊΑ; 3/3
 αμηνπνηνχλ ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο αλαπαξάζηαζεο θαη παξνπζίαζεο
ηεο λέαο γλψζεο, ελλνηνινγηθήο, δεισηηθήο θαη δηαδηθαζηηθήο .
 απνθηνχλ εζσηεξηθά θίλεηξα δξαζηεξηνπνίεζεο (κάζεζεο)
 απηελεξγνχλ θαη ρεηξαθεηνχληαη
 αμηνινγνχλ θαη αμηνινγνχληαη βάζεη θξηηεξίσλ
 απνθηνχλ πνηθίιεο καζεζηαθέο δεμηφηεηεο, ρξήζηκεο θαη γηα ηελ
κεηέπεηηα κνλαρηθή ηνπο πνξεία ζηε γλψζε
 πξνεηνηκάδνληαη γηα ηελ παλεπηζηεκηαθή θαη /ή εξγαζηαθή εθπαίδεπζε
 ηνλψλεηαη ε απηνεθηίκεζε θαη ν απηνζεβαζκφο ηνπο
 θαιχπηνπλ, ζε έλα βαζκφ, ηε θπζηθή αλάγθε ησλ αλαθαιχςεσλ, ηνπ
παηρληδηνχ, ηνπ θαιπκκέλνπ αληαγσληζκνχ, ηεο επηβξάβεπζεο.
 Γηαηεξνχκε ην 15% απηψλ πνπ καζαίλνπκε απφ δηαιέμεηο, 70%
απ’ απηά πνπ ζπδεηνχκε, 90% απ’ απηά πνπ ιέκε θαζψο θάλνπκε θάηη.

44. ΣΗ ΚΔΡΓΊΕΟΤΜΔ ΔΜΔΊ΢ ΟΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΊ ΜΔ ΣΖΝ
ΟΜΑΓΗΚΉ ΔΡΓΑ΢ΊΑ; 1/2
 Όζα νη καζεηέο θαη επηπιένλ:
 Γλσξίδνπκε θαιχηεξα ηνπο ζπλαδέιθνπο θαη ηνπο καζεηέο καο.
 Μεηαηνπηδφκαζηε απφ ηε ζέζε ηνπ παληνγλψζηε ζε θαηλνχξηνπο
ξφινπο, αλαθαιχπηνπκε ή απνθηάκε θαηλνχξηεο δεμηφηεηεο.
Αλαλεσλφκαζηε παηδαγσγηθά/δηδαθηηθά.
 Γνθηκαδφκαζηε ζηελ εθαξκνγή φζσλ πξεζβεχνπκε ζεσξεηηθά.
 Γνθηκαδφκαζηε ζηε ζηήξημε ηεο βησκαηηθήο θαη πην ελεξγεηηθήο
κάζεζεο, εκςπρψλνληαο θαη θαζνδεγψληαο παξάιιεια 4-5 νκάδεο
καζεηψλ.
 Καιιηεξγνχκε νξγαλσηηθέο δεμηφηεηεο (πξνγξακκαηηζκφο χιεο,
επηινγή κεζφδσλ θαη ηερληθψλ, κέζσλ, καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο,
ζπληνληζκφο νκάδσλ)
 Παχνπκε λα είκαζηε παζεηηθνί εθθξαζηέο ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ
θαη ηεο γξακκηθήο. δηδαθηέαο χιεο. Γηλφκαζηε ζπλδηακνξθσηέο ηνπ
δηδαθηηθνχ πιηθνχ κε ηνπο καζεηέο καο.

45. ΣΗ ΚΔΡΓΊΕΟΤΜΔ ΔΜΔΊ΢ ΟΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΊ ΜΔ ΣΖΝ
ΟΜΑΓΗΚΉ ΔΡΓΑ΢ΊΑ; 1/2
 Δπαλαπξνζεγγίδνπκε ην δηδαθηηθφ καο αληηθείκελν νιηζηηθά ή έζησ
ζθαηξηθφηεξα (θπζηθέο, θνηλσληθέο, αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεο, ηέρλεο,
ηερλνινγία)
 Αλαπηχζζνπκε δπλακηθέο ζρέζεηο κε πξνζαλαηνιηζκφ ηελ παξαγσγή
θάπνηνπ πξντφληνο.
 Ηθαλνπνηνχκαζηε θαη ραηξφκαζηε, βιέπνληαο ηελ ηάμε καο λα γίλεηαη
εξγαζηήξην, λα δπλακψλνπλ νη ζρέζεηο ηεο καζεηηθήο θνηλφηεηαο, λα
νινθιεξψλεηαη επηηπρψο έλα project θιπ.
 Απφ ηε ζπλεξγαζία κε ηνπο άιινπο ζπλαδέιθνπο, ηε δηεπηζηεκνληθφηεηα
θαη ηνλ δηακνηξαζκφ ησλ εκπεηξηψλ θαη γλψζεψλ καο ε ζρνιηθή κνλάδα
θαη θαη’ επέθηαζε φινη καο ιεηηνπξγνχκε ζε κηα δηαξθή θαη νπζηαζηηθή
ελδνζρνιηθή επηκφξθσζε.
 Καιιηεξγνχκε κηα λέα θνηλσληθή, πνιηηηθή, εζηθή, αηζζεηηθή ζπλαληίιεςε
ησλ πξαγκάησλ, αθνχ ε πξσηνγελήο αλαπηπμηαθή δχλακε
μαλαγηλφκαζηε εκείο, ην ζρνιείν.

46. ΠΖΓΈ΢
 Μαηζαγγνχξαο Ζιίαο, Η καινοηομία ηων Δπεςνηηικών Δπγαζιών ζηο Λύκειο:
Βιβλίο Δκπαιδεςηικού, 2011
 Μείδνλ Πξφγξακκα Δπηκφξθσζεο ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ, Αξιοποίηζη
ηηρ Ομάδαρ ζηη ζσολική ηάξη
 Μαηζαγγνχξαο Ζιίαο, Ομαδοζςνεπγαηική Γιδαζκαλία, Γξεγφξεο, Αζήλα, 1995
 1ν ΔΠΑΛ Δπαλνκήο: Δκπαίδεςζη ζε ομάδερ
 Πνιέκε-Σνδνχινπ Μίλα, Μεθοδολογία Δκπαίδεςζη Δνηλίκων, η. Γ. Η αξιοποίηζη
ηηρ Ομάδαρ ζηην Δκπαίδεςζη Δνηλίκων, ΔΑΠ, Πάηξα 2005
 Υαξαιάκπνπο Νεφθπηνο, Η διαθοπική επίδπαζη ηηρ ζςνεπγαηικήρ και αηομικήρ
μάθηζηρ ζηη ζσολική επίδοζη, Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή, Λεπθσζία, 1996
 Γηαθνπκάηνπ Σεξέδα, Σςνεπγαηική Μάθηζη
 Baudrit Alain, Η ομαδοζςνεπγαηική μάθηζη, Οι απσέρ και η λειηοςπγική
εθαπμογή ζηη ζσολική ηάξη, Αζήλα, Κέδξνο, 2007
 Απνζηνιίδεο Γηψξγνο, Σεμινάπιο για ηην Ομαδοζςνεπγαηική μέθοδο
 Άιιεο πεγέο

47. ΢Α΢ ΔΤΥΑΡΗ΢ΣΩ
ΓΗΑ ΣΖΝ ΤΠΟΜΟΝΖ ΚΑΗ ΣΟ ΔΝΓΗΑΦΔΡΟΝ
…
θαη αο κελ μερλάκε όηη
εμείσ δίνουμε το νόημα και την αξία ςτα πράγματα.