LITERATURE

1. 1
Η ΠΔΙΘΧ ΢ΣΟ ΛΟΓΟ
Ο πνκπόο δηακνξθψλεη, απνηππψλεη θαη εθπέκπεη έλα κήλπκα κε επηθνηλσληαθέο
πξάμεηο.
Η νπηηθή γσλία ηνπ πνκπνύ:
 άκεζε πξνζέγγηζε ηνπ δέθηε (ξεηά θαη απεξίθξαζηα)
 έκκεζε πξνζέγγηζε (ζρφιηα, ππαηληγκνχο)
 ηδηνηειήο πξνζέγγηζε (πζηεξφβνπιεο επηδηψμεηο, πξνπαγάλδα)
Ο δέθηεο ιακβάλεη ην κήλπκα ζηε ζπλέρεηα ην πηνζεηεί ή ην απνξξίπηεη
ιακβάλνληαο ππφςε θάπνηα θξηηήξηα, φπσο:
 εληνπίδεη ην ζθνπφ ηνπ πνκπνχ
 δηεξεπλά ηελ νπηηθή γσλία ηνπ πνκπνχ
 ειέγρεη ηε ζπιινγηζηηθή πνξεία ηνπ επηρεηξήκαηνο
 εληνπίδεη ηνπο ηξφπνπο πεηζνχο θαη ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηεί ν πνκπφο
Η επηθνηλσληαθή πξάμε εμαξηάηαη από:
 Σνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν εθθξάδεη γισζζηθά ηηο ζθέςεηο θαη ηα ζπλαηζζήκαηά
ηνπ
 Σν κνξθσηηθφ επίπεδν
 Σελ αλαηξνθή θαη ηα βηψκαηά ηνπ
 Σν χθνο ηνπ θαη ηελ ηδηνζπγθξαζία ηνπ
 Σηο θνηλσληθέο ζπλζήθεο, ην πεξηβάιινλ
΢θνπόο
 Μεηαδίδεη πιεξνθνξίεο
 Αλαιχεη, επεμεγεί, ηεθκεξηψλεη
 Δπηδηψθεη λα πείζεη κε ινγηθά επηρεηξήκαηα ηνλ δέθηε λα πηνζεηήζεη ηηο
απφςεηο ηνπ
κήλπκα
πνκπόο Γέθηεο

2. 2
Μνξθέο πεηζνύο
1. Δπίθιεζε ζηε ινγηθή (επηζηεκνληθόο ιόγνο)
2. Δπίθιεζε ζην ζπλαίζζεκα (πνιηηηθόο θαη δηθαληθόο ιόγνο)
3. Δπίθιεζε ζηελ απζεληία (επηζηεκνληθόο ιόγνο)
4. Δπίθιεζε ζην ήζνο ηνπ πνκπνύ (α΄ πξόζσπν)
5. Δπίζεζε ζην ήζνο ηνπ αληηπάινπ (πνιηηηθόο θαη δηθαληθόο ιόγνο)
Δπίθιεζε ζηε ινγηθή
Δπηρείξεκα νλνκάδεηαη έλα νξγαλσκέλν ζχλνιν ινγηθψλ πξνηάζεσλ θξίζεσλ απφ
ηηο νπνίεο πξνθχπηεη έλα ινγηθφ ζπκπέξαζκα. Δίλαη δπλαηφ κηα απφ απηέο ηηο
πξνηάζεηο λα εθθέξεηαη κε εξψηεζε (ξεηνξηθφ εξψηεκα).
΢πιινγηζκνί
Σσλλογισμόο ή ζπιινγηζηηθό ζρήκα ή ζπιινγηζηηθή πνξεία είλαη ε κέζνδνο κε ηελ
νπνία ν λνπο θαηαζηξώλεη έλα επηρείξεκα θαη απνηειείηαη από δύν προκείμενες
προτάσεις πνπ ζπλζέηνπλ ην επηρείξεκα θαη νδεγνύλ ζε έλα ζπκπέξαζκα.
Πξνθείκελεο: πξφ +θεῖκαη, βξίζθνκαη πξηλ απφ ην ζπκπέξαζκα
Οη πξνθείκελεο είλαη:
 κείδνλεο (κεγαιχηεξε έθηαζε θαη επξχηεξε έλλνηα, ην θαηεγφξεκα ηνπ
ζπκπεξάζκαηνο)
Δπηρεηξήκαηα
 ΢πιινγηζκνί
 Πξνηάζεηο θξίζεσο
 Δξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο ή
ξεηνξηθά εξσηήκαηα
Σεθκήξηα
 Παξαδείγκαηα – γεγνλφηα
 Γλψκεο- αιήζεηεο – δηαπηζηψζεηο
(πξνζνρή φρη απζεληίεο)
 ΢ηαηηζηηθά ζηνηρεία
 Αξηζκεηηθά δεδνκέλα
 Μαξηπξίεο - παξαζέκαηα

3. 3
 Διάζζνλεο ( κηθξφηεξε έθηαζε θαη πεξηνξηζκέλε έλλνηα, ην ππνθείκελν ηνπ
ζπκπεξάζκαηνο)
Γνκή ζπιινγηζκνύ
Μέζνο φξνο +θαηεγφξεκα : α΄ πξνθείκελε
Τπνθείκελν + κέζνο φξνο : β΄ πξνθείκελε
Τπνθείκελν +θαηεγφξεκα : ζπκπέξαζκα
Λνγηθή δηαζηαχξσζε δχν δεδνκέλσλ φπνπ δηαγξάθσ ηα θνηλά ζηνηρεία θαη ηα
δηαθνξεηηθά δίλνπλ ην ζπκπέξαζκα.
Δίδε ζπιινγηζκώλ
Α΄ νκάδα: σο πξνο ηε ζπιινγηζηηθή, δηαλνεηηθή πνξεία ηνπ λνπ δηαθξίλνληαη ζε:
 Παξαγσγηθφο ζπιινγηζκφο: απφ ην γεληθφ ζην εηδηθφ
 Δπαγσγηθφο ζπιινγηζκφο: απφ ην εηδηθφ ζην γεληθφ
 Αλαινγηθφο ζπιινγηζκφο: απφ ην εηδηθφ ζην εηδηθφ
 Σν επηρείξεκα – ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη απφ παξαγσγηθό ζπιινγηζκό
έρεη πάληνηε νινθιεξσκέλε απνδεηθηηθή ηζρύ, θαζψο νηηδήπνηε ηζρχεη γηα
ην ζχλνιν, ηζρχεη δεδνκέλα θαη γηα θάζε ηκήκα ηνπ ζπλφινπ.
 Σν επηρείξεκα – ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη απφ επαγσγηθό ζπιινγηζκό
έρεη κεησκέλε απνδεηθηηθή ηζρύ, θαζψο νηηδήπνηε ηζρχεη γηα έλα κέξνο ηνπ
ζπλφινπ δελ ηζρχεη απαξαίηεηα θαη γηα ην ζχλνιν θαζεαπηφ.
 Σν επηρείξεκα – ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη απφ αλαινγηθό ζπιινγηζκό
έρεη πάληνηε ηδηαίηεξα κεησκέλε – ζρεδόλ εθκεδεληζκέλε απνδεηθηηθή
ηζρύ, θαζψο νηηδήπνηε ηζρχεη γηα έλα κέξνο ηνπ ζπλφινπ είλαη ηδηαίηεξα
δχζθνιν λα ηζρχεη θαη γηα θάηη εηδηθφηεξν απηνχ.
Β΄ νκάδα: δηαίξεζε κε θξηηήξην ην είδνο ησλ πξνηάζεσλ πνπ απνηεινχλ ηηο
πξνθείκελεο.
 Καηεγνξηθνχο: θαηεγνξηθέο πξνηάζεηο
 Τπνζεηηθνχο: φηαλ ε κία πξνθείκελε ή θαη νη δχν είλαη ππνζεηηθέο πξνηάζεηο
 Γηαδεπθηηθνχο: φηαλ έζησ θαη κηα πξνθείκελε είλαη δηαδεπθηηθή πξφηαζε

4. 4
Δπίθιεζε ζην ζπλαίζζεκα (δέθηε)
κέζα
πεξηγξαθή αθήγεζε ρηνύκνξ εηξσλεία
Πνιηηηθόο / δηθαληθόο ιόγνο
Ο ξήηνξαο αλαθεξφκελνο ζην ζπλαίζζεκα ηνπ δέθηε ιακβάλεη ππφςε ηνπ:
 Σε δηάζεζε ηνπ αθξναηεξίνπ
 ΢ε πνηνπο απεπζχλεηαη ην ζπλαίζζεκα (ειηθία, κφξθσζε, πξφζσπα)
 Σα αίηηα πνπ ην πξνθαινχλ (πνηνλ ηξφπν λα ρξεζηκνπνηήζεη)
Δπίθιεζε ζην ήζνο ηνπ πνκπνύ
Ο πνκπφο ζπλήζσο ζε α΄πξφζσπν πξνζπαζεί λα θεξδίζεη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ δέθηε
θαη επηρεηξεί:
 Να δηαηππψζεη αμηφπηζην ιφγν
 Να κε βαζίδεηαη ζηελ εηθφλα πνπ ηπρφλ έρεη ζρεκαηίζεη πξνεγνπκέλσο ν
δέθηεο γη’απηφλ, αιιά, σο απφδεημε ηνπ ήζνπο ηνπ λα επηθαιείηαη ηε ζηάζε ζε
πεξηπηψζεηο ηεο ηδησηηθήο θαη δεκφζηαο δσήο.
Δπίζεζε ζην ήζνο ηνπ αληηπάινπ
Πνιηηηθφο θαη δηθαληθφο ιφγνο –γίλεηαη κε άζθεζε θξηηηθήο:
 ΢ην ραξαθηήξα ηνπ αληηπάινπ
 ΢ηελ ηδησηηθή ηνπ δσή
Αληί λα αλαζθεπάζεη ηα επηρεηξήκαηα ηνπ άιινπ, θαηαθεχγεη ζε κηα πξνζσπηθή
επίζεζε πνπ θηάλεη σο ηε ιαζπνινγία.
Δπίθιεζε ζηελ απζεληία
 Δπηθαιείηαη ηε ζέζε κηαο απζεληίαο θπξίσο απφ ην ρψξν ηεο επηζηήκεο.
 Πξνυπνζέζεηο γηα ηελ νξζή ρξήζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηξφπνπ πεηζνχο:
 Να κε γίλεηαη θαηάρξεζε ηεο γλψκεο ηεο απζεληίαο
 Να κε ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα θαιπθζεί ε έιιεηςε πξνζσπηθψλ
επηρεηξεκάησλ

5. 5
 Να γίλεηαη αλαθνξά ζε απζεληίεο ζρεηηθέο κε ην ζέκα ελαζρφιεζεο ηνπ
πνκπνχ.
ΛΟΓΟΣΔΥΝΙΑ- ΘΔΧΡΙΑ
Αλαπαξάζηαζε Δίλαη ε «θαηαζθεπή» κηαο πξαγκαηηθφηεηαο. Όηαλ γίλεηαη έλαο
θφλνο, απηφ απνηειεί έλα αδηακθηζβήηεην γεγνλφο, γηαηί έρεη ζχκα θαη ζχηε. Όηαλ
φκσο απαηηείηαη λα γίλεη αλαπαξάζηαζε ηνπ εγθιήκαηνο (ζηηο αίζνπζεο ηνπ
δηθαζηεξίνπ ή ην αζηπλνκηθφ ηκήκα), ηφηε δελ ζπληειείηαη έλαο δεχηεξνο θφλνο,
αιιά επαλαιακβάλεηαη ην ζπκβάλ, φπσο πεξίπνπ έγηλε∙ είλαη ζαλ λα ην βιέπνπκε.
Απηφ ην «ζαλ» είλαη ε αλαπαξάζηαζε ζηελ ηέρλε. ΢ηε ινγνηερλία δερφκαζηε απηφ ην
«ζαλ», δερφκαζηε, δειαδή, ηε ζχκβαζε φηη δηαβάδνπκε κία θαηαζθεπή κέζα απφ ηα
κάηηα ηνπ/ηεο ζπγγξαθέα∙ απηφο/ή επέιεμε ζπγθεθξηκέλα ζηνηρεία απφ ηελ
πξαγκαηηθφηεηα κέζα απφ κηα ζπγθεθξηκέλε θηινζνθηθή ζεψξεζε θαη ζηάζε δσήο,
γηα λα απνδψζεη απηφ πνπ πηζηεχεη φηη ζπλέβε.
Ζ επηινγή, ινηπφλ, πνπ θάλεη ν/ε ζπγγξαθέαο γίλεηαη κέζα απφ ην είδνο πνπ
ζα πξνηηκήζεη (π.ρ. αζηπλνκηθφ κπζηζηφξεκα), ηνλ ηίηιν πνπ ζα δψζεη, ηε δνκή ηνπ
έξγνπ, ηα ζηνηρεία ηεο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ επηιέγεη λα πεξάζεη ζην έξγν ηνπ
(ζπγθείκελν), ηα άιια ινγνηερληθά έξγα κε ηα νπνία ζπλνκηιεί ξεηά ή άξξεηα
(δηαθεηκεληθφηεηα), ηνπο ραξαθηήξεο πνπ ζα ζθηαγξαθήζεη θαη ζα παξνπζηάζεη, ην
χθνο ηνπ θεηκέλνπ, θαη θπξίσο ηα εξσηήκαηα πνπ ζέιεη λα πξνθαιέζεη ζηνπο
αλαγλψζηεο θαη ζηηο αλαγλψζηξηεο, πνπ δίλνπλ ηηο δηθέο ηνπο απαληήζεηο θάζε θνξά
(αλαγλσζηηθή αληαπφθξηζε).
Όια ηα πξνεγνχκελα ζπγθξνηνχλ ηελ έλλνηα ηεο αλαπαξάζηαζεο ζηε
ινγνηερλία. Αλάινγα κε ηε ζηάζε δσήο πνπ θξαηάεη έλαο/κία ζπγγξαθέαο απέλαληη
ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, ε αλαπαξάζηαζε κπνξεί λα ιάβεη πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο
κνξθέο, ζχκθσλα κε ηε θαληαζία, ηελ επξεκαηηθφηεηα θαη ηελ πξσηνηππία ησλ
ζπγγξαθέσλ, φπσο, γηα παξάδεηγκα, ηε κνξθή ηεο αιιεγνξίαο ή ηνπ ζπκβνιηζκνχ
(κε θξηηήξην ηνλ βαζκφ απφθξπςεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο), ηνπ ξεαιηζκνχ ή ηνπ
λαηνπξαιηζκνχ ή ηνπ ππεξξεαιηζκνχ (κε θξηηήξην ηνλ βαζκφ κεηακφξθσζεο ηεο
πξαγκαηηθφηεηαο) ή ηεο εηξσλείαο (κε θξηηήξην ηνλ βαζκφ απφθξπςεο θαη
κεηακφξθσζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο).
Αθεγεκαηηθέο Σερληθέο
Δίλαη νη ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηεί έλαο ζπγγξαθέαο, πξνθεηκέλνπ λα δψζεη ζε κηα
ηζηνξία ηε κνξθή ηεο αθήγεζεο.
Ωο ηζηνξία ελλνείηαη κηα γξακκηθή αθνινπζία θάπνησλ γεγνλφησλ
α) Ο αθεγεηήο: αλάινγα κε ηε ζρέζε ηνπ κε ηελ ηζηνξία πνπ αθεγείηαη, ν αθεγεηήο
κπνξεί είηε λα είλαη πξσηαγσληζηήο (απηνδηεγεηηθόο) ή απιψο λα ζπκκεηέρεη ζηελ
ηζηνξία (νκνδηεγεηηθόο), είηε λα αθεγείηαη ηελ ηζηνξία θάπνηνπ άιινπ
(εηεξνδηεγεηηθόο).
β) Ζ αθήγεζε δελ αθνινπζεί ηε ζεηξά ησλ γεγνλφησλ φπσο απηά ζπλέβεζαλ ζηελ
ηζηνξία. Όηαλ δηαθφπηεηαη ε ζεηξά ησλ γεγνλφησλ ηεο ηζηνξίαο θαη ππάξρεη
αλαδξνκή ζην παξειζφλ, απηφ νλνκάδεηαη αλαδξνκηθή αθήγεζε («αλάιεςε»)
φηαλ παξεκβάιινληαη γεγνλφηα πνπ ζα ζπκβνχλ ζην κέιινλ, απηφ νλνκάδεηαη
πξνδξνκηθή αθήγεζε («πξφιεςε»)

6. 6
φηαλ ε αθήγεζε αξρίδεη απφ ην κέζνλ ηεο ηζηνξίαο ή θαη παξάιιεια κε ηα
πξνεγνχκελα, απηφ νλνκάδεηαη in medias res.
γ) Ζ δηάξθεηα ηεο ηζηνξίαο δελ ζπκπίπηεη κε ηε δηάξθεηα ηεο αθήγεζεο. Όηαλ ν
ρξφλνο ηεο αθήγεζεο είλαη κεγαιχηεξνο απφ ηνλ ρξφλν ηεο ηζηνξίαο, απηφ
νλνκάδεηαη επηβξάδπλζε (ζπλεζέζηεξνη ηξφπνη επηβξάδπλζεο είλαη ε πεξηγξαθή θαη
ηα ζρφιηα ηνπ αθεγεηή)∙ φηαλ ν ρξφλνο ηεο αθήγεζεο είλαη κηθξφηεξνο απφ ηνλ
ρξφλν ηεο ηζηνξίαο, απηφ νλνκάδεηαη επηηάρπλζε (ζπλεζέζηεξνη ηξφπνη επηηάρπλζεο
είλαη νη πεξηιήςεηο θαη νη ειιείςεηο)∙ φηαλ ν ρξφλνο ηεο ηζηνξίαο θαη ν ρξφλνο ηεο
αθήγεζεο ηαπηίδνληαη, απηφ νλνκάδεηαη ζθελή (δηάινγνο).
δ) Ζ ζπρλφηεηα ηεο εκθάληζεο ελφο γεγνλφηνο δελ ζπκπίπηεη ζηελ ηζηνξία θαη ηελ
αθήγεζε. Όηαλ έλα πεξηζηαηηθφ ηεο ηζηνξίαο ή θαη νιφθιεξε ε ηζηνξία (ζπλήζσο
κέζα απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεο) αλαθέξεηαη πεξηζζφηεξεο θνξέο ζηελ
αθήγεζε, απηφ νλνκάδεηαη επαλαιεπηηθή αθήγεζε∙ φηαλ έλα γεγνλφο πνπ ζπλέβε
πνιιέο θνξέο ζηελ ηζηνξία, αλαθέξεηαη κηα θνξά ζηελ αθήγεζε, απηφ νλνκάδεηαη
ζακηζηηθή αθήγεζε.
ε) Ο αθεγεηήο παξνπζηάδεη ηα γεγνλφηα κε ζπγθεθξηκέλε εζηίαζε θάζε θνξά: φηαλ
ν αθεγεηήο μέξεη πεξηζζφηεξα απφ ηα πξφζσπα-ήξσεο ηεο αθήγεζεο, ηφηε ε
εζηίαζε νλνκάδεηαη κεδεληθή («παληνγλώζηεο αθεγεηήο») ∙ φηαλ ν αθεγεηήο
μέξεη φζα θαη έλα πξφζσπν – ήξσαο ηεο αθήγεζεο, ηφηε ε εζηίαζε νλνκάδεηαη
εζσηεξηθή, φηαλ ν αθεγεηήο μέξεη ιηγφηεξα απφ ηα πξφζσπα – ήξσεο ηεο
αθήγεζεο, ηφηε ε εζηίαζε νλνκάδεηαη εμσηεξηθή.
Αθεγεκαηηθνί Σξόπνη
Δίλαη ηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία πνπ ζπλαπνηεινχλ κηαλ αθήγεζε. Πην ζπγθεθξηκέλα,
αθεγεκαηηθνί ηξφπνη ζεσξνχληαη:
α) ε αθήγεζε γεγνλφησλ θαη πξάμεσλ,
β) ε πεξηγξαθή,
γ) ν δηάινγνο,
δ) ν εζσηεξηθφο κνλφινγνο θαη
ε) ην αθεγεκαηηθφ ζρφιην, ε παξεκβνιή
δειαδή ζρνιίσλ/ζθέςεσλ ηνπ αθεγεηή.

7. 7
Γισζζηθέο Δπηινγέο/ Δθθξαζηηθά Μέζα
Οη γισζζηθέο επηινγέο ηνπ/ηεο ζπγγξαθέα αθνξνχλ:
α) ηελ επηινγή ηνπ ιεμηινγίνπ (σο γισζζηθή ηδηνηππία, ηδίσκα ή δηάιεθην ηνπ
αθεγεηή θαη σο ηδηφιεθην ησλ εξψσλ)
β) ηνπο γξακκαηηθνχο ρξφλνπο, ηηο εγθιίζεηο θαη ηα ξεκαηηθά πξφζσπα, ηα νπνία
δειψλνπλ δηαθνξεηηθά ρξνληθά επίπεδα, δηαθνξεηηθνχο βαζκνχο βεβαηφηεηαο ή
επηζπκίαο, ηξφπνπο απεχζπλζεο
γ) ηε ζηίμε πνπ πηνζεηεί ζε ζπγθεθξηκέλα ζεκεία ηνπ θεηκέλνπ
δ) ηα ζρήκαηα ιφγνπ, δειαδή ηηο ηδηνξξπζκίεο ηνπ ιφγνπ πνπ αθνξνχλ ηε ζέζε ησλ
ιέμεσλ θαη θξάζεσλ ζηε ζεηξά ηνπ ιφγνπ (ζρήκα θχθινπ, αζχλδεην/πνιπζχλδεην,
ππεξβαηφ θ.ά.) θαη ηε ζεκαζία κε ηελ νπνία ρξεζηκνπνηείηαη κηα ιέμε ή θξάζε ζε
κηα ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε (κεηαθνξά, παξνκνίσζε, αληίζεζε θ.ά.). Όιεο νη
γισζζηθέο επηινγέο ζπλδένληαη ιεηηνπξγηθά κε ην λφεκα θαη ην χθνο ηνπ έξγνπ.
Γνκή/Πινθή
Δίλαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζπληίζεηαη έλα πνηεηηθφ ή αθεγεκαηηθφ έξγν, ψζηε ην
ηειηθφ θείκελν λα απνηειεί έλα νξγαλσκέλν θαη αηζζεηηθά απνηειεζκαηηθφ ζχλνιν.
΢ηα πνηεηηθά θείκελα, ε δνκή ζπλίζηαηαη ζηελ θαηαζθεπή θαη ηε ζηηρνπξγηθή
ηνπο (ζηξνθηθφηεηα, νκνηνθαηαιεμία/ειεχζεξνο ζηίρνο, κέηξν/ξπζκφο). Με ηε κειέηε
ηεο δνκήο ηνπ πνηήκαηνο θσηίδνληαη ην λφεκα, ην ζπλαίζζεκα, ν ηφλνο θαη ε
πξφζεζή ηνπ.
΢ηα αθεγεκαηηθά θείκελα, ε δνκή ζπλίζηαηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν
νξγαλψλνληαη ηα γεγνλφηα ηεο ηζηνξίαο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζεηξά (πινθή). Τπάξρεη
κεγάιε πνηθηιία ζηνλ ηξφπν νξγάλσζεο θαη δηεπζέηεζεο ηεο πινθήο. Έλα
παξάδεηγκα είλαη ε αξηζηνηειηθή ζεηξά «αξρή-κέζε-ηέινο» (ή δηαθνξεηηθά: «αξρή
θαη δέζε, ζηαδηαθή εμέιημε θαη, ηέινο, ε ιχζε»). Ζ ζχγρξνλε αθεγεκαηνινγία κάο
εθνδηάδεη κε άιιεο ηππνινγίεο ζπλδπαζκψλ ηεο πινθήο, πνπ νλνκάδνληαη
ιεηηνπξγηθά ζρήκαηα. Έλα παξάδεηγκα είλαη ην ζρήκα «αξρηθή θαηάζηαζε,
δηαδηθαζία κεηαζρεκαηηζκνχ (πξφθιεζε-δξάζε-ηίκεκα), ηειηθή θαηάζηαζε».
Βαζηθφο κνριφο εμέιημεο ηεο πινθήο είλαη ε δξάζε ησλ ραξαθηήξσλ (νη
επηζπκίεο, ηα θίλεηξα ηεο δξάζεο ηνπο, νη ζπγθξνχζεηο κε ην πεξηβάιινλ, εκπφδηα
ζηελ εθπιήξσζε ησλ επηζπκηψλ ηνπο, θαζψο θαη ε ηειηθή έθβαζε ηεο δξάζεο). Ό,ηη
δίλεη ψζεζε ζηελ ηζηνξία νλνκάδεηαη «ζηνηρείν πινθήο». Ζ εμέηαζε ηεο δνκήο, ηνπ
ηξφπνπ δειαδή νξγάλσζεο κηαο αθήγεζεο, ππνζηεξίδεη ηελ εξκελεία.
Δξκελεία
Δίλαη ε δηαδηθαζία απφδνζεο λνήκαηνο ζην θείκελν κε ηε ζπλδξνκή ηεο
θεηκεληθήο θαηαζθεπήο ηνπ, ζηνηρείσλ ηνπ ζπγθεηκέλνπ, θαη ηεο ππνθεηκεληθήο
πξφζιεςεο ηνπ αλαγλψζηε/-ηξηαο. ΢ηνλ εξκελεπηηθφ δηάινγν, ζε ζεκαληηθφ
παξάγνληα γηα ηελ παξαγσγή ηεο εξκελείαο αλαδεηθλχεηαη θαη ε ζπλνκηιία κε ηηο
εξκελεπηηθέο εθδνρέο/ππνζέζεηο ησλ ζπλαλαγλσζηψλ. Σα ζεκαληηθά ινγνηερληθά
έξγα αλαγηγλψζθνληαη ζπλήζσο ζε πνιιά επίπεδα θαη επνκέλσο επηδέρνληαη
πνιιαπιέο εξκελείεο.
Πέξα απφ ην πξψην επίπεδν αλάγλσζεο θαη εξκελείαο, ην ελδηαθέξνλ είλαη
λα αλαδεηήζεη θάπνηνο ζηα ινγνηερληθά θείκελα φ,ηη ηνλ ζπλδέεη κε απηά, επνκέλσο,
λα ηνπο δψζεη έλα λέν δηθφ ηνπ λφεκα. Βέβαηα, θάζε αλαγλψζηεο/-ηξηα έρεη
ζπγθξνηήζεη κηα ππνθεηκεληθφηεηα, πνπ επεξεάδεηαη απφ πιήζνο θξηηεξίσλ (π.ρ.
αηζζεηηθέο πξνηηκήζεηο, πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ, θχιν, πνιηηηθή θαη ηδενινγηθή

8. 8
άπνςε θ.ά.), γηα λα δηακνξθψζεη ηελ εξκελεία ηνπ. Αιιά, φπνηα θαη αλ είλαη ε
θαηαγσγή θαη νη δηαδξνκέο ηεο αλάγλσζεο πνπ θάλεη ν θαζέλαο/ε θαζεκία, ε
πξσηνηππία θαη ε θαληαζία ζηελ εξκελεία ελφο θεηκέλνπ εδξάδνληαη ζηνλ
ζπλδπαζκφ θεηκεληθψλ θαη ππνθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ.
Λνγνηερληθό Γέλνο/Δίδνο
Δίλαη ε θαηεγνξία ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ πνπ έρεη ζπγθεθξηκέλα
ραξαθηεξηζηηθά, ηππνινγία ή ζπκβάζεηο, δειαδή ηππνπνηεκέλα ζρήκαηα πνπ
επαλαιακβάλνληαη ζηα έξγα ηνπ ίδηνπ γέλνπο ή είδνπο.
Οη ζπγγξαθείο ρξεζηκνπνηνχλ απηέο ηηο ζπκβάζεηο, άιινηε πηνζεηψληαο ηεο
πηζηά, γηα λα παξαθνινπζνχλ ρσξίο παξαλνήζεηο νη αλαγλψζηεο/-ηξηεο ηελ ηζηνξία,
θαη άιινηε επεκβαίλνληαο δεκηνπξγηθά, γηα λα απνθχγνπλ ζηεξενηππηθέο
επαλαιήςεηο.
Σν γέλνο αλαθέξεηαη ζηηο βαζηθέο κνξθέο ηεο ινγνηερλίαο (πνίεζε,
πεδνγξαθία, ζέαηξν), ελώ ην είδνο ζηηο ππνδηαηξέζεηο ηνπ θάζε γέλνπο (π.ρ. ην
ηζηνξηθφ κπζηζηφξεκα είλαη είδνο ζην γέλνο «πεδνγξαθία»). Ζ δηάθξηζε ηνπ γέλνπο ή
είδνπο νξίδεηαη απφ θξηηήξηα: δνκήο (π.ρ. ην ζνλέην, ην επηζηνιηθφ κπζηζηφξεκα)
έθηαζεο (π.ρ. ην δηήγεκα, ε λνπβέια) ζθνπνχ ή απνηειέζκαηνο (π.ρ. θσκσδία,
ηξαγσδία) ζέκαηνο (π.ρ. κπζηζηφξεκα επηζηεκνληθήο θαληαζίαο). ΢ε πνιιέο
ηαμηλνκήζεηο αλαθέξνληαη θαη νξηζκέλεο ελδηάκεζεο κνξθέο κεηαμχ ινγνηερλίαο θαη
γξακκαηείαο: δνθίκην, βηνγξαθία, απηνβηνγξαθία, απνκλεκνλεχκαηα θ.ιπ.
Μνηίβν
Δίλαη έλαο επδηάθξηηνο θαη ζηεξεφηππα επαλαιακβαλφκελνο ζεκαηηθφο ηχπνο
ή θξαζηηθφο ηξφπνο πνπ επαλέξρεηαη ζηαζεξά θαη αλαιινίσηα ζε έλα ινγνηερληθφ
έξγν ή ζην έξγν ελφο/κηαο ζπγγξαθέα ή ζε έλα ζχλνιν ινγνηερληθψλ έξγσλ. ΢πρλά,
ην ζεκαηηθφ κνηίβν ραξαθηεξίδεη ηε ιατθή ινγνηερληθή δεκηνπξγία κηαο επξχηεξεο
γεσγξαθηθήο πεξηνρήο, π.ρ. ησλ Βαιθαλίσλ (π.ρ., ε ζπζία ελφο αλζξψπνπ ζηα
ζεκέιηα ελφο θηίζκαηνο). Σα θξαζηηθά ή εθθξαζηηθά ινγνηερληθά κνηίβα ιέγνληαη
επίζεο ηππηθνί ζηίρνη, θνηλνί ηφπνη ή θνηλνί ηχπνη. Σν ινγνηερληθφ κνηίβν αληιεί
θαηεπζείαλ απφ ηε δεμακελή ησλ ινγνηερληθψλ αλαπαξαζηάζεσλ θαη δελ πξέπεη λα
ζπλδέεηαη κε ην «ζέκα» ή ηε «ζεκαηηθή» (π.ρ. ε «μεληηηά» είλαη ζεκαηηθή, ν
«γπξηζκφο ηνπ μεληηεκέλνπ» είλαη ινγνηερληθφ κνηίβν).

9. 9
ΠΔΡΙΛΗΦΗ
ΟΡΗ΢ΜΟ΢
Πεξίιεςε είλαη ε ζύληνκε απόδνζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ελφο θεηκέλνπ, ε νπνία
κπνξεί λα ππνθαηαζηήζεη ην αξρηθό θείκελν. Δίλαη πξνζσπηθή δεκηνπξγία, κε
πιεξνθνξηαθφ χθνο, ρσξίο ίρλνο ζρνιηαζκνύ ή θξηηηθήο.
Δίδε πεξίιεςεο
Α) Δθηελήο πεξίιεςε: ΢πληίζεηαη απφ ηα βαζηθά ζεκεία αλά παξάγξαθν θαη
θαιχπηεη ζε έθηαζε ην έλα ηξίην ηνπ αξρηθνύ θεηκέλνπ.
Β) ΢πλνπηηθή πεξίιεςε: ΢πληίζεηαη απφ ηα βαζηθά ζεκεία αλά λνεκαηηθή ελφηεηα
θαη θαιχπηεη ζε έθηαζε ην έλα έθην ηνπ αξρηθνύ θεηκέλνπ.
Α. Oξγάλσζε ηνπ δηαγξάκκαηνο ελόο θεηκέλνπ
αθαηξεηηθή δηαδηθαζία- επηζήκαλζε ησλ νπζησδψλ θαη παξάιεηςε ησλ
επνπζησδψλ
α. ΢εκεηώζεηο αλά παξάγξαθν
1. Δληνπίδνπκε ηα θύξηα ζπζηαηηθά ηεο παξαγξάθνπ, δειαδή ηε ζεκαηηθή
πεξίνδν (ή ην ζέκα ηεο, αλ δελ ππάξρεη ζεκαηηθή πεξίνδνο) θαη ηηο πην
ζεκαληηθέο ιεπηνκέξεηεο.
2. Δπηζεκαίλνπκε ηηο δηαξζξσηηθέο ιέμεηο, κε ηηο νπνίεο δειψλνληαη: ην αίηην-
απνηέιεζκα, ε αληίζεζε- ελαληίσζε, ν φξνο-πξνυπφζεζε, ε επεμήγεζε, ε
έκθαζε, ην ζπκπέξαζκα θηι.
3. Απνδίδνπκε ην πεξηερόκελν ησλ ζεκεηψζεσλ κε πιαγηόηηηιν.
Γηάγξακκα θεηκέλνπ
Σν δηάγξακκα είλαη έλα ζρέδην πνπ παξνπζηάδεη ηε ζπιινγηζηηθή πνξεία πνπ
αθνινπζείηαη θαηά ηελ αλάπηπμε ελφο ζέκαηνο θαη ηε δνκή ηνπ θεηκέλνπ πνπ ην
πξαγκαηεχεηαη. Καηά ζπλέπεηα, ζε απηφ θαίλνληαη ηα δνκηθά κέξε ηνπ θεηκέλνπ
(πξφινγνο, θχξην κέξνο, επίινγνο) θαη αλά κέξνο, ελφηεηα θαη παξάγξαθν
ζεκεηψλνληαη νη πιαγηφηηηινη.
Β. Γεκηνπξγία Πεξίιεςεο
ΒΗΜΑ 1ν: ΠΡΟΔΣΟΙΜΑ΢ΙΑ
 Γηαβάδνπκε ην θείκελν πνπ καο δίλεηαη, ψζηε λα γίλεη θαηαλνεηό ην
πεξηερόκελν ηνπ. ΢ε πεξίπησζε άγλσζησλ ιέμεσλ πξνζπαζνχκε λα ηηο
εξκελεχζνπκε είηε κέζα απφ ηα ζπκθξαδφκελα, είηε κέζα απφ νκφξξηδα ή
παξάγσγα ηνπο.
 Αλαδεηνχκε ηε βαζηθή ηδέα ηνπ θεηκέλνπ, δειαδή ην λνεκαηηθό θέληξν
ηνπ (ίζσο ζε απηφ ην ζεκείν λα ρξεηαζηεί κηα δεχηεξε αλάγλσζε). ΢ε απηή
ηελ αλαδήηεζε κάο βνεζνχλ ηδηαίηεξα νη παξαθάησ δηαδηθαζίεο:
 Δληνπίδνπκε ηηο βαζηθέο έλλνηεο ηνπ θεηκέλνπ, ελψ παξάιιεια
ππνγξακκίδνπκε ιέμεηο ή θξάζεηο πνπ ηηο δηαζαθελίδνπλ ή ηηο
ζπκπιεξψλνπλ.
 Γηαθξίλνπκε ηε δνκή ηνπ θεηκέλνπ, βήκα απνιχησο απαξαίηεην πξνθεηκέλνπ
ε πεξίιεςε καο λα αθνινπζήζεη ηελ αξρηθή κνξθή ηνπ. ΢ε απηφ ην ζεκείν
ρξήζηκε είλαη ε ηερληθή ησλ πιαγηφηηηισλ ή ηεο ππεξδνκήο (εληνπηζκφο
ζηνηρείσλ φπσο: ρψξνο, ρξφλνο, πξφζσπα, γεγνλφο, πξφβιεκα θηι.)
 Δπηιέγνπκε ηηο απνιχησο απαξαίηεηεο ιεπηνκέξεηεο, νη νπνίεο είηε
δηαζαθελίδνπλ είηε ηεθκεξηψλνπλ ην λνεκαηηθφ θέληξν ηνπ θεηκέλνπ.
 Οξγαλψλνπκε ην ζρεδηάγξακκα ηεο πεξίιεςεο αθνινπζψληαο ηνπο θαλφλεο
δνκήο κηαο παξαγξάθνπ (ζεκαηηθή πεξίνδνο, ιεπηνκέξεηεο, θαηαθιείδα).

10. 10
ΒΗΜΑ 2ν: ΢ΤΝΘΔ΢Η
Αθνινπζψληαο ην ζρεδηάγξακκα πνπ έρνπκε ήδε νξγαλψζεη, πξνρσξνχκε ζηε
ζχλζεζε ηεο πεξίιεςεο, μεθηλψληαο απαξαηηήησο απφ ην είδνο (δνθίκην, άξζξν
θ.ι.π.) θαη ην ζθνπό ηνπ θεηκέλνπ θαη ηε ζηάζε ηνπ ζπγγξαθέα.
Μπνξνχκε πξναηξεηηθά λα πξνζζέζνπκε θαη άιια ζηνηρεία, φπσο ην φλνκα ηνπ
ζπγγξαθέα, ηνλ ηίηιν ηνπ θεηκέλνπ ή θ.η.ι.).
 Σν ύθνο ηεο πεξίιεςεο νθείιεη λα είλαη πιεξνθνξηαθφ, αθνχ έρεη σο ζηφρν
λα πιεξνθνξήζεη κε ζπληνκία, ζαθήλεηα θαη αθξίβεηα ηνλ αλαγλψζηε γηα ην
αξρηθφ θείκελν. Δπνκέλσο νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα κίκεζεο ηνπ χθνπο ηνπ
ζπγγξαθέα είλαη απνιχησο άζθνπε. Ζ πεξίιεςε είλαη δηθή καο εξγαζία πνπ
κεηαθέξεη ηηο ηδέεο θαη ην πλεχκα ελφο άιινπ εθηελέζηεξνπ θεηκέλνπ.
 Δπηιέγνπκε ηελ ελεξγεηηθή ζύληαμε, φηαλ ρξεηάδεηαη λα ηνληζηεί ην πξφζσπν
πνπ ελεξγεί (ππνθείκελν), θαη ηελ παζεηηθή, φηαλ δίλεηαη έκθαζε ζηελ πξάμε
ή ζην ίδην ην θείκελν (απξφζσπν χθνο).
 ΔΝΔΡΓΗΣΙΚΗ ΢ΤΝΣΑΞΗ: Ο ζπγγξαθέαο ηνπ θεηκέλνπ ηνλίδεη,
ππνζηεξίδεη, δηαπηζηώλεη, επηζεκαίλεη, δηαηππώλεη, εθθξάδεη, ζίγεη,
ππεξαζπίδεηαη, επηρεηξεκαηνινγεί, πξνζεγγίδεη, επηρεηξεί λα πξνζδηνξίζεη..
 ΠΑΘΗΣΙΚΗ ΢ΤΝΣΑΞΗ: Σν θείκελν πξαγκαηεχεηαη, αζρνιείηαη,
αλαθέξεηαη, ηζρπξίδεηαη.. Δλαιιαθηηθά Σην θείκελν εθθξάδεηαη,
παξνπζηάδεηαη, πξνβάιιεηαη, εξκελεύεηαη, εξεπλάηαη, ζρνιηάδεηαη, δηεξεπλάηαη,
ππνζηεξίδεηαη.
 Δθαξκφδνπκε ηηο θαηάιιειεο ηερληθέο πύθλσζεο:
o αληηθαζηζηνύκε ηηο δεπηεξεύνπζεο πξνηάζεηο κε
κεηνρέο, π.ρ. Επεηδή ην θξάηνο ζέζπηζε απζηεξνύο
λόκνπο… ð ζεζπίδνληαο ην θξάηνο απζηεξνύο λόκνπο.. :
o απνθεύγνπκε ηηο εξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο (επζείεο ή πιάγηεο) θαη
πξνηηκνχκε πξνηάζεηο θξίζεο, π.ρ. Μήπσο είλαη απαξάδεθην,
αλαξσηηέηαη θάπνηνο, ην λα κέλνπκε παζεηηθνί δέθηεο κε όζα
ζπκβαίλνπλ ð Είλαη απαξάδεθην λα κέλνπκε απαζείο κε όζα
ζπκβαίλνπλ.
o αληηθαζηζηνύκε έλα αξλεηηθνύ πεξηερνκέλνπ ξήκα κε έλα
ζεηηθό, π.ρ. δελ ελζηεξλίδεηαη ηηο απόςεηο ηνπ ð απνξξίπηεη ηηο απόςεηο
ηνπ, δελ ιεζκόλεζε ð ζπκήζεθε.
o έλα ζύλνιν πξάμεσλ ην αληηθαζηζηνύκε κε έλα ζύλνιν πνπ
πεξηγξάθεη ηε ζπγθεθξηκέλε ελέξγεηα, π.ρ. πιύζεθε, ρηελίζηεθε,
ληύζεθε θη έθπγε… ð εηνηκάζηεθε θη έθπγε.
o κηα πεξίθξαζε θαιφ ζα είλαη λα ηελ αληηθαζηζηνύκε κε έλα
κνλνιεθηηθό ηύπν, π.ρ. ν έλαο βνεζάεη ηνλ άιιν ð αιιεινβνεζηόκαζηε.
o αληηθαζηζηνύκε ηηο αλαθνξηθέο πξνηάζεηο κε έλα ηζνδύλακν
νπζηαζηηθό, επίζεην ή επίξξεκα, π.ρ. θαιό ζα είλαη λα κελ
θαηαιακβάλνπλ ηηο ζέζεηο επζύλεο άηνκα πνπ δελ αλαιακβάλνπλ
πξσηνβνπιίεο ð θαιό ζα είλαη λα κελ θαηαιακβάλνπλ ηηο ζέζεηο
επζύλεο άβνπια άηνκα.
o αληηθαζηζηνύκε ηα ππώλπκα κε ην ππεξώλπκό ηνπο, π.ρ. ηειεόξαζε,
ξαδηόθσλν, εθεκεξίδεο, πεξηνδηθά… ð ηα κέζα ελεκέξσζεο.
o κεηαηξέπνπκε ηελ παζεηηθή ζύληαμε ζε ελεξγεηηθή (ε ζχληαμε
παξακέλεη παζεηηθή κφλν αλ ζέινπκε λα ηνλίζνπκε ηελ πξάμε),

11. 11
π.ρ. Από ην Υπνπξγείν Παηδείαο αλαθνηλώζεθαλ νη βάζεηο γηα ηελ
εηζαγσγή ησλ ππνςεθίσλ ζηα ΑΕΙ θαη ΤΕΙ ð Τν ΥΠΕΠΘ αλαθνίλσζε
ηηο βάζεηο....
ΛΔΞΙΛΟΓΙΟ ΠΔΡΙΛΗΦΗ΢
 Καηά ηε ζχληαμε ηεο πεξίιεςεο ρξεζηκνπνηνχκε ηα παξαθάησ ξήκαηα
(ζπλήζσο) γηα λα κεηαθέξνπκε κε νηθνλνκία ιέμεσλ ζηνλ αλαγλψζηε-
δηνξζσηή ηηο έλλνηεο πνπ θπξηαξρνχλ ζην αξρηθφ θείκελν.
Αλαθνξηθή όςε
 Όηαλ αλαθεξόκαζηε ζηελ αλαθνξηθή (πνηνηηθή)
όςε ηνπ θεηκέλνπ ρξεζηκνπνηνχκε θξάζεηο φπσο:
 Ο ζπγγξαθέαο, αξζξνγξάθνο θιπ.:
δηαηππψλεη ηε γλψκε, πξνηείλεη,
δειψλεη, εηζεγείηαη, αλαθνηλψλεη
αλαθέξεη, κλεκνλεχεη, παξαζέηεη
απηνιεμεί (έλα άιιν θείκελν)
ζρνιηάδεη, εξκελεχεη, ζπδεηά (έλα
άιιν θείκελν)
παξαηεξεί, δηαπηζηψλεη
νξίδεη κε αθξίβεηα, πξνζδηνξίδεη,
θαζνξίδεη
απνζαθελίδεη, δηεπθξηλίδεη,
επεμεγεί
εμεγεί, αηηηνινγεί
νλνκάδεη, απνθαιεί, ραξαθηεξίδεη
ζπγθξίλεη, αληηζέηεη,
αληηπαξαζέηεη, αληηπαξαβάιιεη
επηρεηξεκαηνινγεί (ππέξ ή θαηά),
ππεξαζπίδεηαη, ππνζηεξίδεη,
ππεξακχλεηαη,
ζπλεγνξεί
ζπκθσλεί κε, ηαπηίδεηαη κε,
δηθαηνινγεί
αλαζθεπάδεη, απνξξίπηεη,
αληηθξνχεη, αληηηείλεη,
αληηπξνηείλεη
ηεθκεξηψλεη, ζηεξίδεη (ηελ άπνςε
ηνπ)
απνδεηθλχεη, δείρλεη
θξίλεη αμηνινγεί, απνηηκά
δηαβεβαηψλεη, βεβαηψλεη,
ηζρπξίδεηαη, απνθαίλεηαη,
ππνζηεξίδεη, επηκέλεη (φηη),
πξνβιέπεη
ιέεη, ζεκεηψλεη, ηνλίδεη,
επηζεκαίλεη, ππνγξακκίδεη
πξαγκαηεχεηαη, εμεηάδεη, ζπδεηά,
αζρνιείηαη (κε), αλαθέξεηαη (ζε)
αλαιχεη, αλαπηχζζεη
νξίδεη
δηαηξεί, ηαμηλνκεί
πεξηγξάθεη
απαξηζκεί, ζπκπιεξψλεη,
πξνζζέηεη
αθεγείηαη, δηεγείηαη
αλαξσηηέηαη, απνξεί
ξσηά
ππνδεηθλχεη, πξνηείλεη,
αληηπξνηείλεη, ζπκβνπιεχεη,
ζπζηήλεη
απνινγείηαη
εχρεηαη
εμεγείξεηαη, αγαλαθηεί, εθθξάδεη
ηελ έθπιεμε ηνπ

12. 12
Πνζνηηθή όςε
Όηαλ ζέινπκε λα δείμνπκε ηελ πνζνηηθή όςε, δειαδή ην ρξόλν πνπ αθηεξώλεη ν
ζπληάθηεο ηνπ αξρηθνύ θεηκέλνπ ζε θάζε ζθέςε-ηδέα ηνπ, ρξεζηκνπνηνχκε θξάζεηο
φπσο:
Ο ζπγγξαθέαο, αξζξνγξάθνο θιπ.:
πξνζπεξλά βηαζηηθά, κε ζπληνκία απνζησπά, παξαιείπεη, δελ αλαθέξεη / αλαθέξεηαη
ζίγεη πιαγίσο, έκκεζα, επηθαλεηαθά, εμεηάδεη δηεμνδηθά, αλαιπηηθά, πξνζεθηηθά,
ζπδεηά δηεμνδηθά, αλνίγεη – θιείλεη – ηεξκαηίδεη ηε ζπδήηεζε, εμαληιεί ην ζέκα,
ζπκπεξαίλεη, πξνζζέηεη, ππνγξακκίδεη, επηζεκαίλεη.
Μεηαγισζζηθή όςε
Σε πεξίπησζε πνπ ππάξρεη αλαθνξά ζε άιια θείκελα, ηόηε γηα λα δειώζνπκε ηε
κεηαγισζζηθή όςε, ρξεζηκνπνηνχκε θξάζεηο φπσο:
Ο ζπγγξαθέαο, αξζξνγξάθνο θιπ.:
– επεμεγεί, ζπγθεθξηκελνπνηεί (γηα άιιν θείκελν)
– παξαθξάδεη (γηα άιιν θείκελν)
Γηνξζσηηθή όςε
΢ε πεξίπησζε πνπ ν ζπληάθηεο ηνπ θεηκέλνπ ζε θάπνην ζεκείν ππαλαρσξεί απφ
ηηο αξρηθέο ηνπ ζέζεηο (δηνξζσηηθή όςε) ρξεζηκνπνηνχκε θξάζεηο φπσο:
Ο ζπγγξαθέαο, αξζξνγξάθνο θιπ.:
– ηξνπνπνηεί, αιιάδεη (ηε δηαηχπσζε)
– δηνξζψλεη (ηνλ εαπηφ ηνπ / ηνπο ζπλνκηιεηέο ηνπ)
– αλαζθεπάδεη ηα επηρεηξήκαηα
– αλαηξεί φζα είπε
Γηαινγηθή όςε
΢ε πεξίπησζε πνπ ην θείκελν έρεη δηαινγηθή κνξθή (δηαινγηθή όςε) γηα λα
απνδψζνπκε ηελ πνξεία ηεο ζπλνκηιίαο ρξεζηκνπνηνχκε θξάζεηο φπσο:
Ο ζπγγξαθέαο, αξζξνγξάθνο θιπ.:
– απεπζχλεη ην ιφγν
– παξεκβαίλεη
– δίλεη ηνλ ιφγν
– δηαθφπηεη
– δεηά ηνλ ιφγν
– απαληά

13. 13
– παίξλεη, πθαξπάδεη ηνλ ιφγν
– δεπηεξνινγεί
– δηεθδηθεί ηνλ ιφγν
– απεπζχλεηαη
Οξγαλσηηθή όςε
Τέινο, γηα λα απνδψζνπκε ηελ νξγαλσηηθή όςε ηνπ αξρηθνύ
θεηκέλνπ ρξεζηκνπνηνχκε θξάζεηο φπσο:
Ο ζπγγξαθέαο, αξζξνγξάθνο θιπ.:
– αξρίδεη, πξνινγίδεη
– κεηαβαίλεη (ζε άιιν ζέκα)
– ζπλερίδεη
– παξεθβαίλεη
– ηειεηψλεη, θαηαιήγεη, ζπκπεξαίλεη, αλαθεθαιαηψλεη
΢ΤΝΟΥΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΤ
Γεληθέο Πιεξνθνξίεο
Ζ ζπλνρή αλαθέξεηαη ζηε ζύλδεζε ησλ γισζζηθώλ ζηνηρείσλ γηα λα δεκηνπξγεζεί
έλα νινθιεξσκέλν θείκελν. Ζ ζπλνρή επηηπγράλεηαη κε δηάθνξνπο κεραληζκνχο πνπ
ζπληεινχλ ζηελ νκαιή κεηάβαζε απφ ηε κία ηδέα ζηελ άιιε, ρσξίο λα
δεκηνπξγνχληαη λνεκαηηθά θελά, θαη ζηελ αλεκπφδηζηε ζπλέρεηα ηνπ θεηκέλνπ. Έηζη,
κε ηε βνήζεηα ηεο ζπλνρήο ν αλαγλώζηεο αληηιακβάλεηαη ηαρχηεξα
ηε κεηάβαζε απφ ηε κία ηδέα ζηελ άιιε, θαηαλνώληαο επθνιφηεξα
ηε ζθέςε ηνπ ζπγγξαθέα, φπσο παξνπζηάδεηαη ζην θείκελν.
Σξόπνη ΢πλνρήο
Η ζύλδεζε κεηαμύ παξαγξάθσλ, πεξηόδσλ θαη πξνηάζεσλ επηηπγράλεηαη κε
πνιινύο ηξόπνπο :
1. Αλησλπκίεο
2. Δπαλάιεςε ζεκαληηθώλ ιέμεσλ
3. Μέζσ λνεκαηηθήο ζπγγέλεηαο (ρξήζε ππεξσλύκσλ – ππσλύκσλ )
4. Με δηαξζξσηηθέο ιέμεηο – θξάζεηο πνπ δειώλνπλ :
Αληίζεζε – ελαληίσζε (φκσο, αιιά, σζηφζν, αληίζεηα, εληνχηνηο, παξφιν πνπ,
αληίζηξνθα, απφ ηελ άιιε πιεπξά, ζε αληίζεηε πεξίπησζε, ζηνλ αληίπνδα, παξ’ φια
απηά, ζπκβαίλεη φκσο ην ίδην, απελαληίαο, αθφκε θαη αλ, κνινλφηη)
Αηηηνιόγεζε (γηαηί, εμαηηίαο, επεηδή, γη’ απηφ έλαο αθφκε ιφγνο, απηφ είλαη
απνηέιεζκα)
Απνηέιεζκα (γη’ απηφ ην ιφγν, σο επαθφινπζν, θαηά ζπλέπεηα, απφηνθν φισλ
απηψλ)
Αλαινγία (φπσο, σο, φκνηα, ζαλ)

14. 14
Δπεμήγεζε (δειαδή, εηδηθφηεξα, κε άιια ιφγηα, ζπγθεθξηκέλα, γηα λα γίλσ πην
ζαθήο, ζαθέζηεξα, απηφ ζεκαίλεη, ιφγνπ ράξε, γηα παξάδεηγκα, παξαδείγκαηνο ράξε,
θαιφ είλαη λα δηεπθξηλίζνπκε, ελλνψ φηη)
Έκθαζε (ηδηαίηεξα, πξνπάλησλ, εηδηθά, αλαληίξξεηα, πεξηζζφηεξν, πξάγκαηη,
θαηεμνρήλ, μερσξηζηά, βέβαηα, κάιηζηα, αλακθηζβήηεηα, αζθαιψο, νπσζδήπνηε,
είλαη αμηνζεκείσην φηη, ζα ήζεια λα επηζηήζσ ηελ πξνζνρή ζαο, ην ζεκαληηθφηεξν
απφ φια, ην θπξηφηεξν, αμίδεη λα ζεκεησζεί, εθείλν πνπ πξνέρεη, ζα έπξεπε λα
ηνληζηεί φηη, ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ είλαη)
Γελίθεπζε (γεληθά, γεληθφηεξα, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, επξχηεξα)
΢πκπέξαζκα (επνκέλσο, ζπλεπψο, άξα, ινηπφλ, θαηά ζπλέπεηα, ζπκπεξαζκαηηθά,
ζπλάγεηαη ην ζπκπέξαζκα, αλαθεθαιαηψλνληαο, γηα απηφ ινηπφλ, ηειηθά,
ζπλνςίδνληαο, γηα λα ζπλνςίζνπκε, σο ζπκπέξαζκα)
Πξνζζήθε (επηπιένλ, αθφκε, επίζεο, έπεηηα, εθηφο απφ απηφ, ζπκπιεξσκαηηθά,
έπεηηα, εμάιινπ, θαη, παξάιιεια, αμίδεη αθφκε λα ζεκεηψζνπκε, δελ πξέπεη λα
ιεζκνλνχκε, αο ζεκεησζεί αθφκε φηη, αλ ζηα παξαπάλσ πξνζζέζνπκε)
Σαμηλόκεζε – δηαίξεζε (αθ’ ελφο… αθ’ εηέξνπ, απφ ηε κηα… απφ ηελ άιιε)
Πξνϋπόζεζε- όξν (αλ, εθηφο αλ, εθφζνλ, ζε πεξίπησζε πνπ, κε ηελ
πξνυπφζεζε, κε ην δεδνκέλν, κε ηνλ φξν, θηάλεη λα)
Σνπηθή ζρέζε (εδψ, εθεί, θνληά, κέζα, έμσ)
Υξνληθή ζρέζε (αξρηθά, φηαλ, έπεηηα, ηφηε, χζηεξα, πξηλ, ελψ, θαηαξράο,
πξνεγνπκέλσο, ηψξα, ζπγρξφλσο, ηαπηφρξνλα, ζηε ζπλέρεηα, κεηά, αξγφηεξα, ηειηθά,
ηέινο)
Γηάδεπμε (ή − ή, είηε − είηε, νχηε − νχηε, κήηε − κήηε)
ΓΙΑΡΘΡΧΣΙΚΔ΢ ΛΔΞΔΙ΢ ΠΡΧΣΟΣΤΠΟΤ ΚΔΙΜΔΝΟΤ
Πξνθεηκέλνπ λα εληνπίζνπκε κε αζθάιεηα ηηο ππάξρνπζεο λνεκαηηθέο ζρέζεηο ηνπ
θεηκέλνπ κπνξνχκε λα εληνπίζνπκε ζπγθεθξηκέλνπο θεηκεληθνύο δείθηεο
(δηαζξσηηθέο ιέμεηο) πνπ δειψλνπλ θαζνξηζκέλεο έλλνηεο. Λεηηνπξγνύκε
δειαδή αλάπνδα, απφ ηηο ιέμεηο αλαθαιχπηνπκε ην λφεκα, ην νπνίν θαη
παξνπζηάδνπκε ζηε ζπλέρεηα ζηελ πεξίιεςή καο.
1. Αηηηνιόγεζε
εμαηηίαο, επεηδή, γηαηί, δηφηη, αθνχ, κηα θαη, κηα πνπ, πνπ, έλαο αθφκε ιφγνο, θαζψο,
απηφ (νθείιεηαη, εμεγείηαη εξκελεχεηαη, αηηηνινγείηαη), εθφζνλ, (ε αηηία ν ιφγνο, ε
εμήγεζε) είλαη, γη’ απηφ ην ιφγν, έηζη, κε αηηηνινγηθέο κεηνρέο ή εκπξφζεηνπο
πξνζδηνξηζκνχο ηεο αηηίαο θ.η.ι.
2. Απνηέιεζκα
γη’ απηφ ην ιφγν, σο επαθφινπζν, θαηά ζπλέπεηα, απνηέιεζκα / απφξξνηα / απφηνθν
φισλ απηψλ, θαη γη’ απηφ, ψζηε, έηζη πνπ, ινηπφλ, θ.η.ι.
3. Αληίζεζε – ελαληίσζε
Αιιά, κα, φκσο, θαη φκσο, παξά, κφλν, παξφιν, σζηφζν, εληνχηνηο, κάιηζηα, έπεηηα,
κνιαηαχηα, εμάιινπ, αληίζεηα, ζε αληίζεζε, απελαληίαο, δηαθνξεηηθά, εηδάιισο,
εηδεκή, αιιηψο, αιιηψηηθα, απφ ηελ άιιε πιεπξά, πάιη, ελψ, αλ θαη, θαη αλ, κνινλφηη,
αληίζηξνθα, ελάληηα, ζηνλ αληίπνδα, αθφκε θη αλ, παξ’ φια απηά, δε ζπκβαίλεη φκσο
ην ίδην, φρη κφλν… αιιά θαη, φρη κφλν… αιιά θαη λα, θαη πνπ, θαη αο. φρη κφλν δελ…
κα νχηε, φρη κφλν… παξά, φρη κφλν λα κελ… αιιά νχηε θαη λα, φρη κφλν λα κε…
αιιά λα θ.η.ι.

15. 15
4. Υξνληθή ζρέζε
αξρηθά, πξνεγνπκέλσο, ζηε ζπλέρεηα, πξψηα, χζηεξα, πξηλ, ελησκεηαμχ, έπεηηα,
ηέινο, φηαλ, θαζψο, φπνηε, κφιηο, αξγφηεξα θ.η.ι.
5. Έλαο όξνο, πξνϋπόζεζε
αλ, εθηφο αλ, ζε πεξίπησζε πνπ, κε ηελ πξνυπφζεζε, ζε πεξίπησζε πνπ θ.η.ι.
6. Δπεμήγεζε
δειαδή, απηφ ζεκαίλεη, εηδηθφηεξα, κε άιια ιφγηα, ήηνη, ζπγθεθξηκέλα, κε φζα είπα
πξνεγνπκέλσο ελλννχζα, γηα λα γίλσ πην ζαθήο, (γηα λα κε θαηαιάβεηε) ζα ζαο ην
παξνπζηάζσ κε άιιν ηξφπν, θ.η.ι.
7. Έκθαζε
ην ζεκαληηθφηεξν απ’ φια, ην θπξηφηεξν, είλαη αμηνζεκείσην φηη, αμίδεη λα ζεκεησζεί
πσο, εθείλν πνπ πξνέρεη, ζα έπξεπε λα ηνληζηεί φηη, αμηνπξφζεθην είλαη πσο, ηδηαίηεξα
ζεκαληηθφ είλαη, πξέπεη αθφκε λα ζεκεησζεί, ζα ήζεια λα ηνλίζσ ην εμήο… λα
επηζηήζσ ηελ πξνζνρή ζαο θ.η.ι.
8. Παξάδεηγκα – δηεπθξίληζε
ιφγνπ ράξε, π. ρ., γηα παξάδεηγκα θ.η.ι.
9. Δπεμήγεζε
δειαδή, εηδηθά, εηδηθφηεξα, ζπγθεθξηκέλα θ.η.ι.
10. Απαξίζκεζε επηρεηξεκάησλ, εηζαγσγή κηαο θαηλνύξηαο ηδέαο
πξψην… δεχηεξν, θαηαξρήλ, ηειηθά, ην επφκελν επηρείξεκα / ζέκα πνπ ζα καο
απαζρνιήζεη θ.η.ι.
11. Γηάξζξσζε ηνπ θεηκέλνπ
ην άξζξν / ε κειέηε / ε εηζήγεζε / ε νκηιία κνπ ρσξίδεηαη ζε… κέξε: ζην πξψην
θ.η.ι.
12. ΢πκπέξαζκα, ζπγθεθαιαίσζε
γηα λα ζπλνςίζνπκε, ζπγθεθαιαηψλνληαο/ επηινγηθά / ζπκπεξαζκαηηθά ζα ιέγακε
φηη, ινηπφλ, ηειηθά, ζπλάγεηαη ην ζπκπέξαζκα, αλαθεθαιαηψλνληαο θ.η.ι.
13. Γελίθεπζε
γεληθά, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, επξχηεξα, θ.η.ι.
ΓΔΝΙΚΔ΢ ΟΓΗΓΙΔ΢
 Ζ έθηαζε ηεο πεξίιεςεο είλαη ην 1/3 ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ ή όζε νξίδεηαη
ζηηο νδεγίεο.
 Ζ αλάπηπμε ησλ θχξησλ ζεκείσλ ηνπ θεηκέλνπ κέζα ζηελ πεξίιεςε πξέπεη λα
είλαη ηζνδπγηζκέλε.
 Απνθεύγνπκε λα αιιάμνπκε ην πξφζσπν ή ην ρξφλν ηνπ ξήκαηνο ζην νπνίν
είλαη δηαηππσκέλν ην αξρηθφ θείκελν. (Κπξίσο. γ’ εληθφ ή α’ πιεζπληηθφ )
 Απνθεύγνπκε, φζν είλαη δπλαηφ, ηε ρξήζε ιέμεσλ ή θξάζεσλ ηνπ θεηκέλνπ
θαζψο θαη ηε ζπγγξαθή απνζπαζκάησλ απφ ην αξρηθφ θείκελν.

16. 16
 Απνδίδνπκε ηα λνήκαηα φπσο εθθξάδνληαη ζην θείκελν, αλεμάξηεηα απφ ην
αλ ζπκθσλνχκε ή δηαθσλνχκε κε ηηο ζέζεηο ηνπ ζπγγξαθέα. Σηο δηθέο καο
απφςεηο ηηο αλαθέξνπκε κφλν αλ καο δεηεζνχλ.
Σξόπνη αλάπηπμεο παξαγξάθνπ
Με παξαδείγκαηα θαη καξηπξίεο
Με ηε κέζνδν απηή αλαπηχζζεηαη ε ζεκαηηθή πεξίνδνο αλ ην πεξηερφκελφ ηεο
ρξεηάδεηαη δηεπθξίλεζε. Σα παξαδείγκαηα ιακβάλνληαη απφ ηελ θαζεκεξηλή δσή,
ηελ πξνζσπηθή εκπεηξία θαη ηελ ηζηνξία.
Ζ καξηπξία (επίθιεζε ζηελ απζεληία) ρξεζηκνπνηείηαη, φηαλ, πξνθεηκέλνπ λα
εληζρπζεί ή λα ηεθκεξησζεί ε άπνςε ηεο ζεκαηηθήο πεξηφδνπ, γίλεηαη ρξήζε ηεο
άπνςεο ή ηεο ζεσξίαο θάπνηνπ αλαγλσξηζκέλνπ θαη θαηαμησκέλνπ αλζξψπνπ,
θάπνηνπ εηδηθνχ.
Γελ πξέπεη όκσο λα γίλεηαη θαηάρξεζε καξηπξηώλ θαη παξαδεηγκάησλ,
γηαηί θνπξάδνπλ ηνλ αλαγλψζηε θαη δεκηνπξγνχλ ηελ αίζζεζε επηθαλεηαθήο
πξνζέγγηζεο ηνπ ζέκαηνο ή έιιεηςεο πξνζσπηθψλ επηρεηξεκάησλ.
Δλδεηθηηθέο ιέμεηο: Γηα παξάδεηγκα, παξάδεηγκα, παξαδείγκαηνο ράξε, ιφρνπ ράξε,
θ.ιπ.
Με αλαινγία
Θεκαηηθή πξόηαζε
Δηζάγεηαη ε αλαινγία κε ηα δχν ζθέιε:
 Απηφ πνπ αλαθέξεηαη ζηελ θχξηα έλλνηα
 Καη ην άιιν πνπ αλαθέξεηαη ζε έλα αληηθείκελν πνπ παξνπζηάδεη αλαινγίεο/
νκνηφηεηεο πξνο απηή.
Λεπηνκέξεηεο – ζρόιηα
Αλ ην κέξνο πνπ απνηειεί ηε κεηαθνξά είλαη δεχηεξν ζηε ζεκαηηθή πξφηαζε, θαιφ
είλαη ζηηο ιεπηνκέξεηεο λα αξρίδνπκε ηελ αλάπηπμε πξψηα απφ απηφ θαη κεηά λα
θαηαιήγνπκε ζηελ θχξηα έλλνηα ηεο αλαινγίαο.
Πξόηαζε θαηαθιείδα
Δληνπίδνπκε ηα θνηλά ζηνηρεία ησλ κεξψλ ηεο αλαινγίαο.
Δλδεηθηηθέο ιέμεηο: αλάινγα, αλαιφγσο, παξφκνηα, ηφζν… φζν, φπσο, ζαλ.
Με αηηηνιόγεζε
Θεκαηηθή πξόηαζε
Γηαηππψλεηαη ε ζέζε ηνπ ζπγγξαθέα. Ζ δηαηχπσζε καο παξνηξχλεη λα ξσηήζνπκε
«γηαηί» θαη θαζίζηαηαη απαξαίηεηε ε αλάγθε αηηηνιφγεζεο.
Λεπηνκέξεηεο – ζρόιηα
Παξαηίζεληαη ινγηθά θαη αμηφπηζηα επηρεηξήκαηα πνπ επηβεβαηψλνπλ ηε ζέζε ηεο
ζεκαηηθήο πξφηαζεο.

17. 17
Πξόηαζε θαηαθιείδα
Δπηβεβαηψλεηαη ε νξζφηεηα ηεο ζεκαηηθήο πεξηφδνπ
Δλδεηθηηθέο ιέμεηο: επεηδή, γηαηί, δηφηη.
Με αίηην θαη απνηέιεζκα
Θεκαηηθή πξόηαζε
Αλαθέξνληαη
α) ηα αίηηα ή
β) ηα απνηειέζκαηα
Λεπηνκέξεηεο – ζρόιηα
Αλαπηχζζνληαη κε επαξθή ζρνιηαζκφ
α) ηα απνηειέζκαηα, φηαλ αλαθέξνληαη ηα αίηηα ζηε ζεκαηηθή πξφηαζε
β) ηα αίηηα φηαλ ζηε ζεκαηηθή πξφηαζε αλαθέξνληαη ηα απνηειέζκαηα.
Πξόηαζε θαηαθιείδα
Δπηβεβαηψλεηαη ε ζρέζε αηηίνπ θαη απνηειέζκαηνο
Δλδεηθηηθέο ιέμεηο: νθείιεηαη, επζχλεηαη, αηηία, απνηέιεζκα, ζπλεπψο, επνκέλσο,
άξα, πξνθαιεί.
Με ζύγθξηζε θαη αληίζεζε
Θεσξεηηθή απνηύπσζε ζύγθξηζεο –αληίζεζεο ζε παξάγξαθν
Θεκαηηθή πξόηαζε
Αλαθέξνληαη ηα ζπγθξηλφκελα ή αληηηηζέκελα κέιε
Λεπηνκέξεηεο-ζρόιηα
Ζ αλάπηπμε γίλεηαη κε δχν ηξφπνπο:
α) παξνπζηάδνληα η φια ηα γλσξίζκαηα ηνπ ελφο κέινπο.
β) θαηαγξάθνληαη ζεκείν πξνο ζεκείν νη νκνηφηεηεο θαη νη δηαθνξέο ησλ
ζπγθξηλφκελσλ ή αληηηηζέκελσλ κειψλ.
Παξαηήξεζε: ζπγθξίλνπκε φκνηα πξάγκαηα
Καηαθιείδα
΢πλφςηζε –ζπκπέξαζκα ή δηαπίζησζε θνηλνχ ζηνηρείνπ.
Με δηαίξεζε
΢πζηαηηθά ζηνηρεία ηεο δηαίξεζεο
1. Γηαηξεηέα έλλνηα ( γέλνο) : ε έλλνηα πνπ πξέπεη λα δηαηξεζεί.
2. Γηαηξεηηθή βάζε : ηα γλσξίζκαηα ζχκθσλα κε ηα νπνία γίλεηαη ε δηαίξεζε.
Σέηνηα είλαη :
 Σν πεξηερφκελν
 Ζ πνηφηεηα
 Ζ ζρέζε κε ηηο άιιεο

18. 18
3. Δίδε-κέιε ηεο δηαίξεζεο : ην απνηέιεζκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηε δηαίξεζε
ηεο δηαηξεηέαο έλλνηαο κε ηελ δηαηξεηηθή βάζε.
Θεσξεηηθή απνηύπσζε δηαίξεζεο ζε παξάγξαθν
Θεκαηηθή πξόηαζε
Πεξηέρεη ηε δηαηξεηέα έλλνηα, ηε δηαηξεηηθή βάζε θαη ηα είδε,
ή δίλεηαη ν νξηζκφο ηεο δηαηξεηέαο έλλνηαο
Λεπηνκέξεηεο –ζρόιηα
Αλαιχνληαη φια ηα είδε πνπ αλαθέξνληαη ζηε ζεκαηηθή πξφηαζε.
Με νξηζκό
Ζ παξάγξαθνο αλαπηχζζεηαη κε ηε κέζνδν ηνπ νξηζκνχ, φηαλ ην πεξηερφκελν ηεο
ζεκαηηθήο πξφηαζε γελλά ηελ εξψηεζε «ηί είλαη;» ή «ηη ελλνεί κ’ απηφ;».
Θεσξεηηθή απνηύπσζε νξηζκνύ ζε παξάγξαθν
Θεκαηηθή πξόηαζε
 Οξηζηέα έλλνηα : έλλνηα πνπ πξέπεη λα νξηζηεί
 Γέλνο : ε επξχηεξε έλλνηα ζηελ νπνία εληάζζεηαη ε νξηζηέα
 Δηδνπνηφο δηαθνξά : ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα
Λεπηνκέξεηεο – ζρόιηα
Αλαιχνπλ ή επεμεγνχλ ην θαζέλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ απαξηίδνπλ ηελ
εηδνπνηφ δηαθνξά.
Με ζπλδπαζκό κεζόδσλ
Ζ κέζνδνο απηή ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνλ ζπγγξαθέα, φηαλ ζέιεη λα θαηαζηήζεη
πεξηζζφηεξν ζαθή θαη πεηζηηθή ηε ζέζε ηνπ. Γηα ην ιφγν απηφ ζπλδπάδεη δχν ή
πεξηζζφηεξνπο ηξφπνπο αλάπηπμεο.
Ο θάζε ηξφπνο ηεο αλάπηπμεο δελ είλαη απαξαίηεηα ηεο ίδηαο έθηαζεο.
΢ΤΝΟΥΗ
Μνξθηθή ζχλδεζε θξάζεσλ, πξνηάζεσλ πεξηφδσλ, παξαγξάθσλ θαη πινπνηείηαη κε:
 Γηαξζξσηηθέο ιέμεηο ή θξάζεηο
 Δπαλαιήςεηο - ιέμεηο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπ
 Αλησλπκίεο
 Παξάιεηςε ιέμεο πνπ ήδε αλαθέξζεθε
 Υξήζε γεληθφηεξνπ φξνπ
 Ννεκαηηθή ζπλάθεηα δχν παξαγξάθσλ
 Υξήζε ππεξψλπκσλ
Γηαξζξσηηθέο ιέμεηο ή θξάζεηο
 Αηηηνιφγεζε- ΢χγθξηζε - δηάδεπμε
 Απνηέιεζκα- απαξίζκεζε
 Αληίζεζε –ελαληίσζε- γελίθεπζε

19. 19
 Υξνληθή ζρέζε – ζπκπέξαζκα
 Δπεμήγεζε – πξνζζήθε
 Έκθαζε- ηαμηλφκεζε – δηαίξεζε
 Δπηβεβαίσζε – ηνπηθή ζρέζε
 Παξάδεηγκα- αλαινγία – νκνηφηεηα
 Όξν – ππφζεζε – πξνυπφζεζε
΢ΤΝΔΚΣΙΚΌΣΗΣΑ
Ννεκαηηθή ζχλδεζε επηηπγράλεηαη κε :
 αηηηνιφγεζε
 αίηην -απνηέιεζκα
 ζχγθξηζε- αληίζεζε
 πξνζζήθε επηρεηξήκαηνο
 πξνυπφζεζε
 επεμήγεζε
ΑΛΛΗΛΟΤΥΙΑ
 ζαθή δηάθξηζε κεξψλ
 (πξφινγνο – θχξην κέξνο – επίινγνο)
 ζσζηή δηάηαμε ησλ ηδεψλ: ζηα απνδεηθηηθά θείκελα ε δηάηαμε είλαη
παξαγσγηθή ή επαγσγηθή
ΔΝΔΡΓΗΣΙΚΗ – ΠΑΘΗΣΙΚΗ ΢ΤΝΣΑΞΗ: ΜΔΣΑΣΡΟΠΗ
Θεσξία - Αλαιπηηθή παξνπζίαζε
1. α) Πόηε ρξεζηκνπνηνύκε Δλεξγεηηθή θαη πόηε Παζεηηθή ζύληαμε;
α) Υξεζηκνπνηνχκε Δλεξγεηηθή ζχληαμε, φηαλ ζέινπκε λα ηνλίζνπκε ην Τπνθείκελν
πνπ ελεξγεί θαη δξα.
Υξεζηκνπνηνχκε Παζεηηθή ζχληαμε, φηαλ ζέινπκε λα ηνλίζνπκε ηελ ελέξγεηα ηνπ
ξήκαηνο.
β) Πψο ιεηηνπξγεί ε Δλεξγεηηθή θαη ε Παζεηηθή ζχληαμε ζηε δηακφξθσζε ηνπ χθνπο
ηνπ θεηκέλνπ;
Ζ Δλεξγεηηθή ζχληαμε πξνζδίδεη:
 ππνθεηκεληθφηεηα (θάλεη ην χθνο πην πξνζσπηθφ)
 ακεζφηεηα
 δσληάληα/ παξαζηαηηθφηεηα
Ζ Παζεηηθή ζχληαμε πξνζδίδεη:
 αληηθεηκεληθφηεηα/ νπδεηεξφηεηα (θάλεη ην χθνο πην απξφζσπν)
 ηππηθφηεηα/ επηζεκφηεηα
 λνεκαηηθή ππθλφηεηα θαη ζπληνκία

20. 20
 πνηθηιία λνεκάησλ
2. Πνηα ξήκαηα κπνξνύλ λα κεηαηξαπνύλ από ελεξγεηηθά ζε παζεηηθά θαη
αληίζηξνθα;
Ζ κεηαηξνπή απφ ηελ Δλεξγεηηθή ζηελ Παζεηηθή ζχληαμε θαη αληίζηξνθα ζπλδέεηαη
κε ηηο δηαζέζεηο ησλ ξεκάησλ. Οη δηαζέζεηο αλαθέξνληαη ζηηο ζεκαζίεο ησλ
ξεκάησλ θαη ζηε ζρέζε ηνπο κε ην Τπνθείκελν.
Μόλν ηα ξήκαηα ηεο Ελεξγεηηθήο θαη ηεο Παζεηηθήο δηάζεζεο κπνξνύλ λα
κεηαηξαπνύλ από Ελεξγεηηθή ζε Παζεηηθή ζύληαμε θαη αληίζηξνθα.
Δλεξγεηηθή δηάζεζε: Όηαλ ην ξήκα ελεξγεί θαη ε ελέξγεηα είηε κεηαβαίλεη ζε
αληηθείκελν/α (κεηαβαηηθφ) είηε δε κεηαβαίλεη (ακεηάβαην).
Από ηα ξήκαηα ηεο Ελεξγεηηθήο δηάζεζεο ΜΟΝΟ ηα κεηαβαηηθά κπνξνύλ λα
κεηαηξαπνύλ ζε Παζεηηθή ζύληαμε.
Παζεηηθή δηάζεζε: Όηαλ ην Τπνθείκελν δέρεηαη ελέξγεηα απφ θάπνηνλ/ θάηη άιιν.
o Π.ρ. Ζ γε ζεξκαίλεηαη απφ ηνλ ήιην.
o Σν ζθαξί ζάπηζε απφ ηελ αρξεζηία.
Όηαλ δηαηππψλνπκε έλα λφεκα κε ξήκα Παζεηηθήο δηάζεζεο, έρνπκε Παζεηηθή
ζύληαμε. ΢ηελ Παζεηηθή ζχληαμε ην πξνζεηηθφ ζχλνιν (ζπλήζσο από +
αηηηαηηθή) πνπ θαλεξψλεη ην δξάζηε ή ηελ αηηία, απφ ηα νπνία παζαίλεη θάηη ην
Τπνθείκελν, ιέγεηαη Πνηεηηθό αίηην.
3. Πώο ζθέθηνκαη γηα λα θάλσ ηε κεηαηξνπή από ηελ Δλεξγεηηθή ζηελ
Παζεηηθή ζύληαμε θαη αληίζηξνθα;
Γηα λα κεηαθέξσ έλα ξήκα από ηελ Δλεξγεηηθή ζηελ Παζεηηθή ζύληαμε:
 Μεηαηξέπσ ην αληηθείκελν ηεο Δλεξγεηηθήο ζε ππνθείκελν ηεο Παζεηηθήο
δηάζεζεο.
 Αλ ππάξρνπλ δχν αληηθείκελα (ην άκεζν θαη ην έκκεζν), κεηαηξέπσ ην άκεζν
ζε ππνθείκελν.
 Μεηαηξέπσ ην ππνθείκελν ηεο Δλεξγεηηθήο ζε πνηεηηθφ αίηην ηεο Παζεηηθήο.
 Σνπνζεηψ ην ξήκα ζηνλ ίδην ρξφλν, ζηελ Παζεηηθή θσλή, ψζηε λα ζπκθσλεί
ζην πξφζσπν κε ην λέν ππνθείκελν.
o Π.ρ. Μαο δίδαμε γξακκαηηθή θαη ζπληαθηηθφ.
o Γηδαρηήθακε γξακκαηηθή θαη ζπληαθηηθφ.
o Ο δάζθαινο κάο έδσζε βηβιία.
o Βηβιία κάο δόζεθαλ απφ ην δάζθαιν.
Αλ έρσ ξήκα πνπ ζπληάζζεηαη κε δύν αηηηαηηθέο, απφ ηηο νπνίεο ε κία είλαη
αληηθείκελν θαη ε άιιε θαηεγνξνύκελν ηνπ αληηθεηκέλνπ, ζηελ Παζεηηθή ζχληαμε
ην ξήκα απηφ είλαη θαη ζπλδεηηθό, νπφηε ην άκεζν αληηθείκελν γίλεηαη Τπνθείκελν,
ελψ ε άιιε αηηηαηηθή θαηεγνξνύκελν.
o Π.ρ. Με απνθάιεζε ζπκθεξνληνιφγν.
o Απνθιήζεθα ζπκθεξνληνιφγνο.
4. Πώο γίλνληαη νη κεηαηξνπέο ησλ απνζεηηθώλ ξεκάησλ;
Απνζεηηθά είλαη ηα ξήκαηα πνπ απψζεζαλ ή πην ζσζηά δελ εκθάληζαλ εμαξρήο
Δλεξγεηηθή θσλή ζηε κνξθνινγία ηνπο. Τπάξρνπλ ηφζν κεηαβαηηθά φζν θαη
ακεηάβαηα απνζεηηθά.

21. 21
Ζ κεηαηξνπή ζηελ Παζεηηθή ΢χληαμε γίλεηαη κε ηελ πξνζζήθε ησλ βνεζεηηθψλ
ξεκάησλ είκαη/ γίλνκαη θαη ηε ρξήζε ηνπ ξεκαηηθνύ επηζέηνπ πνπ παξάγεηαη απφ
ην απνζεηηθφ.
o Π.ρ. Αληηιακβάλνκαη ηελ θξηζηκφηεηα ηεο θαηάζηαζεο.
o Ζ θξηζηκφηεηα ηεο θαηάζηαζεο γίλεηαη αληηιεπηή (απφ/ζε εκέλα).
o Δθκεηαιιεύνληαη ηνπο θπζηθνχο πφξνπο.
o Οη θπζηθνί πφξνη είλαη εθκεηαιιεύζηκνη.
o Σνλ ζέβνληαη φινη.
o Δίλαη ζεβαζηόο απφ φινπο/ ζε φινπο.
*Σν πνηεηηθφ αίηην κε ηα ξεκαηηθά επίζεηα ζε –ηνο εθθέξεηαη θαη κε ηελ πξφζεζε ζε
+ αηηηαηηθή.
5. Τπάξρεη «θξπκκέλν» Τπνθείκελν ζηελ Παζεηηθή ζύληαμε;
Καη φκσο κπνξεί λα ππάξμεη! Ζ ειιεληθή γιψζζα έρεη ηφζνπο εθθξαζηηθνχο ηξφπνπο
θαη ηέηνηα ζπληαθηηθή πνηθηινκνξθία, πνπ κπνξεί λα ππάξρεη ζε κία πξφηαζε
Παζεηηθήο ζχληαμεο «θξπκκέλν» Τπνθείκελν.
o Π.ρ. Ζ κάρε ηνπ αλζξψπνπ δε ζα ραζεί.
o Ο άλζξσπνο δε ζα ράζεη ηε κάρε.
Οπζηαζηηθά, ε γεληθή ππνθεηκεληθή ζηελ Παζεηηθή ζχληαμε αληηθαζηζηά ην
πνηεηηθό αίηην.
6 Ιδηάδνπζεο πεξηπηώζεηο
Τπάξρνπλ ελεξγεηηθέο ζπληάμεηο πνπ δελ κεηαηξέπνληαη ζε παζεηηθέο. Ζ απάληεζε
εκπίπηεη ζε απηή ηεο πξνεγνχκελεο εξψηεζεο. Δίλαη ηφζνη νη εθθξαζηηθνί ηξφπνη θαη
ε ζπληαθηηθή πνηθηινκνξθία πνπ ζπκβαίλεη κεηαβαηηθά ξήκαηα ελεξγεηηθήο
δηάζεζεο λα κε ζρεκαηίδνπλ παζεηηθή ζύληαμε κε ηνπο ίδηνπο ξεκαηηθνύο
ηύπνπο.
Δλδεηθηηθά, αλαθέξνπκε ηα αθφινπζα παξαδείγκαηα:
o Π.ρ. Πξέπεη λα επαλαθέξνπκε ηηο αλζξσπηζηηθέο αμίεο ζην επίθεληξν ηεο
εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο.
o Πξέπεη λα επαλέιζνπλ νη αλζξσπηζηηθέο αμίεο ζην επίθεληξν ηεο
εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο.
o Ζ ρψξα ρξεηάδεηαη νπζηαζηηθέο κεηαξξπζκίζεηο.
o Οπζηαζηηθέο κεηαξξπζκίζεηο είλαη αλαγθαίεο γηα ηε ρψξα.
*Λφγσ ηεο ξεκαηηθήο πεξίθξαζεο ην πνηεηηθφ αίηην δελ κπνξεί λα δηαηππσζεί. ΢ηε
ζέζε ηνπ κπαίλεη έλαο εκπξφζεηνο πξνζδηνξηζκφο ηεο αλαθνξάο κε παξεκθεξή
λνεκαηηθή ζρέζε.
Σν ξήκα ζηεξώ θαη ην ξήκα ζηεξνύκαη
Ηδηαίηεξε κλεία πξέπεη λα γίλεη ζε απηά ηα δχν ξήκαηα. Σν ξ. ζηεξψ είλαη
δίπησην: ζηεξψ θάηη απφ θάπνηνλ. ΢ηελ παζεηηθή ζχληαμε, παξφηη ν θαλφλαο
ππαγνξεχεη ηε κεηαηξνπή ηνπ άκεζνπ αληηθεηκέλνπ ζε ππνθείκελν, ζην ζπγθεθξηκέλν
ξήκα, ιφγσ ηνπ ηδηαίηεξνπ ζεκαζηνινγηθνχ ηνπ πεξηερνκέλνπ κπαίλεη ην έκκεζν
αληηθείκελν – ην έκςπρν ή πξνζσπνπνηεκέλν αληηθείκελν – σο ππνθείκελν.
o π.ρ. Σα θαηαπηεζηηθά θαζεζηψηα ζηεξνύλ απφ ηνπο πνιίηεο ηε δπλαηφηεηα
ειεχζεξεο έθθξαζεο.

22. 22
o Οη πνιίηεο ζηεξνύληαη ηε δπλαηφηεηα ειεχζεξεο έθθξαζεο απφ ηα
θαηαπηεζηηθά θαζεζηψηα.
Tν λφεκα θαζνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηε ζχληαμε!
7. Μεηαηξνπέο ησλ αξραηνπξεπψλ ξεκάησλ
Δλεζηώηαο Παξαηαηηθόο Αόξηζηνο Παζεηηθόο Αόξηζηνο
Παζεηηθόο
Παξαθείκελνο
ιέσ
ιέγνκαη
έιεγα
ιεγφκνπλ
είπα
εηπψζεθα έρσ εηπσζεί
εθδίδσ
εθδίδνκαη
εμέδηδα
εμεδηδφκνπλ
εμέδσζα εθδφζεθα έρσ εθδνζεί
ζπλζέησ
ζπληίζεκαη
ζπλέζεηα
(ζπλεηηζέκελ)
ζπλέζεζα ζπληέζεθα έρσ ζπληεζεί
αλαδεηθλχσ
αλαδεηθλχνκαη
αλαδείθλπα αλέδεημα αλαδείρηεθα έρσ αλαδεηρζεί/ηεη
πξνζιακβάλσ
πξνζιακβάλνκαη
πξνζειάκβαλα
πξνζιακβαλφκνπλ
πξνζέιαβα πξνζιήθζεθα έρσ πξνζιεθζεί
θαηαξξίπησ
θαηαξξίπηνκαη
θαηέξξηπηα
θαηεξξηπηφκνπλ
θαηέξξηςα θαηαξξίθζεθα έρσ θαηαξξηθζεί
απαιιάζζσ
απαιιάζζνκαη
απάιιαζζα
απαιιαζζφκνπλ
απάιιαμα απαιιάρζεθα έρσ απαιιαρζεί/ γεί

23. 23
΢ΗΜΔΙΑ ΢ΣΙΞΗ΢
Θαπκαζηηθφ δειψλεη: ζαπκαζκφ- πξνζηαγή – ηθαλνπνίεζε- επηδνθηκαζία- ραξά-
ειπίδα – θφβν- μαθληθφ ζπλαίζζεκα
Θαπκαζηηθφ ζε παξέλζεζε: έθπιεμε, εηξσλεία, ακθηζβήηεζε, απνξία, ακθηβνιία.
Δξσηεκαηηθφ δειψλεη:
α) ζην ηέινο επζείαο εξψηεζεο (απνξία, ακθηβνιία)
β) ζε ξεηνξηθή εξψηεζε: ηζρπξή θαηάθαζε
πξνζσπηθή άπνςε
γ) γεληθά: πξνζδίδεη ραξαθηήξα δηαινγηθήο επηθνηλσλίαο, ιφγνο δσληαλφο,
παξαζηαηηθφο
Δξσηεκαηηθφ ζε παξέλζεζε:
εηξσλεία, ακθηζβήηεζε, ακθηβνιία
Άλσ ηειεία: α) απαξίζκεζε ή παξάζεζε ζηνηρείσλ β) ρσξίδεη δχν κέξε κηαο
πεξηφδνπ (ην δεχηεξν εμεγεί ην πξψην ή έξρεηαη ζε αληίζεζε κε απηφ).
Άλσ θαη θάησ ηειεία/ ρξεζηκνπνηείηαη:
α) κπξνζηά απφ ηα ιφγηα θάπνηνπ ζε εηζαγσγηθά.
β) πξηλ απφ αξίζκεζε, επεμήγεζε, ζπκπέξαζκα.
γ) φηαλ αθνινπζεί παξνηκία, ξεηφ, γλσκηθφ.
Απνζησπεηηθά: δειψλνπλ: απνζηψπεζε, έθπιεμε, αγαλάθηεζε, απνδνθηκαζία,
εηξσλεία, ακθηζβήηεζε, ζπγθίλεζε, πξνβιεκαηηζκφ.
Απνζησπεηηθά ζε αγθχιεο: ην θείκελν απνηειεί απφζπαζκα θαη φηη θάηη
παξαιείπεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν ζεκείν.
Παχια:
α) επεμήγεζε, ζπκπιήξσζε, αληίζεζε
β) ελψλεη δχν ιέμεηο
γ) ιεηηνπξγεί ζρνιηαζηηθά
Γηπιή παχια: πεξηθιείεη κηα ιέμε ή θξάζε πνπ ζεσξείηαη ζεκαληηθή ή απνηειεί
ζπκπιεξσκαηηθφ ή επεμεγεκαηηθφ ζρφιην.
Δηζαγσγηθά:
1. Απηνχζηα ηα ιφγηα θάπνηνπ
2. ιέμεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη κεηαθνξηθά
3. ιέμε ζηελ νπνία ζέινπκε λα δνζεί έκθαζε
4. ιέμεηο κε ηηο νπνίεο εθθξάδεηαη εηξσλεία ή ακθηζβήηεζε.
5. παξνηκίεο, ξεηά

24. 24
6. μέλεο ιέμεηο
7. ιέμεηο –θξάζεηο κε ηδηαίηεξν λφεκα ζην ιφγν.
8. επηζηεκνληθνί φξνη
9. ιέμεηο ηεο αξγθφ
10. αξραίεο εθθξάζεηο ή ξεηά
11. ηίηινη βηβιίσλ, εθεκεξίδσλ, πεξηνδηθψλ
12.επζχο ιφγνο ( πεξηπηψζεηο δηαιφγσλ ρσξίο παχια)
Παξέλζεζε
1. ιέμε ή θξάζε πνπ ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά
2. έρεη επεμεγεκαηηθφ ξφιν
3. θαλεξψλεη έληνλε ακθηζβήηεζε θαη εηξσλεία
4. πεξηέρνληαη εκβφιηκα ζρφιηα ηνπ ζπγγξαθέα.
Υξήζε εξσηήζεσλ
Με ηηο εξσηήζεηο ν ζπγγξαθέαο:
1. πξνζδίδεη ακεζφηεηα, νηθεηφηεηα, παξαζηαηηθφηεηα ζην χθνο
2. δηαινγηθφ ραξαθηήξα ζην θείκελν (επίθιεζε ζην ζπλαίζζεκα)
3. επηδηψθεη λα πξνζειθχζεη ηελ πξνζνρή
4. Δγείξεη εζηθά δηιήκκαηα
5. Δθθξάδεη αλεζπρία, επαηζζεηνπνηεί, αθππλίδεη, σζεί ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ
πξνβιήκαηνο, επηηπγράλεη ηε ζπλνρή κεηαμχ ησλ παξαγξάθσλ/πεξηφδσλ,
δηεπθνιχλεη ηε κεηάβαζε ζηα παξαθάησ.
Δπηινγή ξεκαηηθνύ πξνζώπνπ
α΄ εληθφ πξφζσπν/ εθθξάδεη:
Πξνζσπηθή θαηάζεζε ζθέςεσλ, απφςεσλ
Αίζζεκα επζχλεο
Γίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην ιφγν
Δμνκνινγεηηθφ ηφλν
Γειψλεη βησκαηηθή ζρέζε κε ηα πξάγκαηα
α΄ πιεζπληηθφ πξφζσπν:
Ακεζφηεηα, δσληάληα, δεζηαζηά ζην ιφγν
Καζνιηθφηεηα θαηλνκέλνπ
΢πιινγηθφηεηα
Πξνζεγγίδεη ζπλαηζζεκαηηθά ηνλ δέθηε
Πξνζδίδεη θχξνο θαη βαξχηεηα
Πξνθαιεί ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλψζηε
β΄εληθφ πξφζσπν:
Πξνζδίδεη ακεζφηεηα, νηθεηφηεηα, δσληάληα

25. 25
Γεκηνπξγεί θιίκα δηαιφγνπ
΢πλαηζζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ δέθηε
β΄ πιεζπληηθφ πξφζσπν:
Ακεζφηεηα ζην ιφγν
Γηάζεζε ζπλαηζζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο κεγάινπ αξηζκεηηθά ζπλφινπ αηφκσλ
γ΄ εληθφ θαη πιεζπληηθφ πξφζσπν:
Δθθξάδεη αληηθεηκεληθή θαη απξφζσπε ζηάζε
Αλαθέξεηαη ζε γεγνλφηα θαη ηδέεο
Δθζέηεη επηρεηξήκαηα
Κάλεη επξχηεξα απνδεθηέο δηαπηζηψζεηο
Υξήζε ξεκαηηθώλ εγθιίζεσλ
Οξηζηηθή: εθθξάδεη ην βέβαην, ην νξηζηηθφ, ην αλακθηζβήηεην
Δίλαη ε έγθιηζε ηνπ πξαγκαηηθνχ, ηνπ δπλαηνχ ή ηνπ πηζαλνχ
Να +νξηζηηθή παξαηαηηθνχ =παξάθιεζε
Τπνηαθηηθή: δειψλεη ην ελδερφκελν, ή ην επηζπκεηφ
Πξνζδίδεη ππνθεηκεληθφ ραξαθηήξα ζην ιφγν
Γειψλεη πξνηξνπή, επρή, απνηξνπή, επηζπκία, πξνζηαγή, πηζαλφηεηα.
Πξνζηαθηηθή: εθθξάδεη πξνζηαγή, πξνηξνπή, ή απνηξνπή, πξνζδίδεη ηφλν
απζηεξφηεηαο θαη επηηαθηηθφηεηαο.
Ύθνο ηνπ θεηκέλνπ
Γηα λα ραξαθηεξίζνπκε ην χθνο ελφο θεηκέλνπ επηζεκαίλνπκε:
Σε ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο
Σν ξεκαηηθφ πξφζσπν
Σν ιεμηιφγην
Σε ζχληαμε
Σε ζηίμε
Σηο εγθιίζεηο
Σα εθθξαζηηθά κέζα
Σελ επηθνηλσληαθή πεξίζηαζε
Δπίζεκν –ζνβαξφ-επηζηεκνληθφ ιφγν
Αλαθνξηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο
Γ εληθφ θαη πιεζπληηθφ πξφζσπν
Πινχζηνο επηζηεκνληθφο ιφγνο
Πνιπζχλδεην ζρήκα
Οξηζηηθή ή ππνηαθηηθή έγθιηζε
Απνπζία ζρεκάησλ ιφγνπ

26. 26
Απιφ, ιηηφ, νηθείν, θαζεκεξηλφ, πξνθνξηθφ
Αλαθνξηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο
α΄θαη β΄πξφζσπν
Απιφ, θαζεκεξηλφ ιεμηιφγην
Παξαηαθηηθή ζχληαμε
Αζχλδεην ζρήκα
΢χληνκεο πξνηάζεηο
Απνπζία ζρεκάησλ
Λνγνηερληθφ γιαθπξφ, ιπξηθφ, δσληαλφ
Πνηεηηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο
Όια ηα ξεκαηηθά πξφζσπα
Πιεζψξα ζρεκάησλ ιφγσλ θαη ζεκείσλ ζηίμεο
Δπζχο ιφγνο
Λνγνηερληθά αζπλήζηζηεο ιέμεηο
΢πγθηλεζηαθφ ιεμηιφγην
΢πλαηζζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ δέθηε
Δηξσληθφ, θαπζηηθφ, ζαηηξηθφ, δεθηηθφ
δηδαθηηθφ, επηηεδεπκέλν
β΄ πξφζσπν
Τπνηαθηηθή ή πξνζηαθηηθή έγθιηζε
Πεξίπινθε ζχληαμε
Δμεδεηεκέλν ιεμηιφγην
Η γιώζζα ηνπ θεηκέλνπ
Αλαθνξηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο
Οη ιέμεηο θπξηνιεθηηθά
Απεπζχλεηαη ζηε ινγηθή ηνπ δέθηε
Αληηθεηκεληθή πιεξνθφξεζε ηνπ δέθηε
Πνηεηηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο
Οη ιέμεηο κεηαθνξηθά
Απεπζχλεηαη ζην ζπλαίζζεκα ηνπ δέθηε
΢ηφρνο ε ζπγθίλεζε ηνπ δέθηε

27. 27
ΓΟΚΙΜΙΟ
ΥΑΡΑΚΣΖΡΗ΢ΣΗΚΑ
1. Δίδνο πεδνχ ιφγνπ αλάκεζα ζηε ινγνηερλία, επηζηήκε, θηινζνθία
2. Μέζε έθηαζε
3. Γνθηκηνγξάθνο άλζξσπνο ησλ γξακκάησλ, ηερλψλ, επηζηήκεο
4. Γέθηεο: επξχ θνηλφ-κέζνο κνξθσκέλνο άλζξσπνο
5. Έξγν ηνπ δνθηκηνγξάθνπ: εθθξάδεη πξνζσπηθέο ζθέςεηο/αλαιχεη θαη
εξκελεχεη έλα ζέκα/δελ εμάγεη ζπκπεξάζκαηα
6. Θέκα: εζηθφ/θνηλσληθφ/πνιηηηθφ/επηζηεκνληθφ
7. ΢θνπφο ηνπ δνθηκηνγξάθνπ: λα πιεξνθνξήζεη/λα δηδάμεη/λα ηέξςεη/λα πείζεη
8. Απνθεχγεη ηνλ δηδαθηηζκφ θαη ηνλ δνγκαηηζκφ
Ζ ΠΔΗΘΩ ΢ΣΟ ΓΟΚΗΜΗΟ
Ο ΓΟΚΗΜΗΟΓΡΑΦΟ΢: Πξνζεγγίδεη ην ζέκα ρσξίο λα ζέιεη λα επεξεάζεη ηνλ
αλαγλψζηε / ππνζηεξίδεη ηηο ηδέεο ηνπ κε επηρεηξήκαηα, ηεθκήξηα θαη
παξαδείγκαηα/εξκελεχεη έλα θαηλφκελν/ δηαηππψλεη πξνζσπηθέο απφςεηο,
πξνβιεκαηηζκνχο/δηδάζθεη /δελ θαηαιήγεη ζε νξηζηηθά ζπκπεξάζκαηα.
Ζ ΓΛΩ΢΢Α ΣΟΤ ΓΟΚΗΜΗΟΤ
 Σερληθέο κεηάβαζεο θαη ζπλνρήο
 Μφξηα θαη εθθξάζεηο πνπ θαλεξψλνπλ ηε ζέζε ηνπ ζπγγξαθέα (πηζαλψο,
βεβαίσο …)θαη ηελ νπηηθή γσλία (πνιηηηθή-θνηλσληθή-λνκηθή)
 ΢χλζεηε δνκή πξνηάζεσλ (ππνηαθηηθφο ιφγνο)
 Αθεξεκέλν ιεμηιφγην
 Απνθζέγκαηα
 Μεηαθνξηθέο εθθξάζεηο
 Πξνθνξηθφηεηα ζηελ έθθξαζε
 Οηθεηφηεηα ζην χθνο
ΟΡΓΑΝΩ΢Ζ ΣΟΤ ΓΟΚΗΜΗΟΤ
Α. Γνθίκηα κε απζηεξή ινγηθή νξγάλσζε
 Πξνζεγγίδνπλ ηνλ επηζηεκνληθφ ιφγν
 Έρνπλ απνδεηθηηθφ ραξαθηήξα
 Πξφινγνο: δηαηππψλεη ηε ζέζε ηνπ ζπγγξαθέα
 Κχξην κέξνο: δηαζαθελίδεη ηελ θχξηα ηδέα
 Δπίινγνο: παξνπζηάδεη ηελ αξρηθή ζέζε

28. 28
Β. Γνθίκηα κε ειεχζεξε ή ζπλεηξκηθή νξγάλσζε
 Πξνζεγγίδνπλ ηε ινγνηερλία
 Έρνπλ ζηνραζηηθφ ραξαθηήξα
 ΢πλεηξκηθή ζχλδεζε ησλ ηδεψλ κε ην θεληξηθφ ζέκα
 Έκθαζε ζηε δηαηχπσζε
 Πξνβιεκαηηζκφο
ΣΑ ΔΙΓΗ ΣΟΤ ΓΟΚΙΜΙΟΤ
ΑΠΟΓΔΗΚΣΗΚΟ ΓΟΚΗΜΗΟ
 ΢θνπφο ηνπ ζπγγξαθέα: ε πιεξνθφξεζε/ε εξκελεία/ε απφδεημε ηνπ ζέκαηνο
 Οξγάλσζε: ινγηθή θαηαγξαθή ησλ ζθέςεσλ
 Σξφπνη πεηζνχο: επίθιεζε ζηε ινγηθή (παξαδείγκαηα-ηεθκήξηα) / επίθιεζε
ζηελ απζεληία
 Γιψζζα: αλαθνξηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο –δεισηηθή ρξήζε ιέμεσλ
 Ύθνο: αληηθεηκεληθφ/απξφζσπν/επίζεκν
΢ΣΟΥΑ΢ΣΗΚΟ ΓΟΚΗΜΗΟ
 ΢θνπφο: ζηνράδεηαη ειεχζεξα, πεξηδηαβαίλεη ζην ρψξν ησλ ηδεψλ, ζηφρνο ν
πξνβιεκαηηζκφο θαη ε αηζζεηηθή ζπγθίλεζε
 Οξγάλσζε: ζπλεηξκηθή θαηαγξαθή ησλ ζθέςεσλ
 Σφπνη πεηζνχο: επίθιεζε ζην ζπλαίζζεκα
 Γιψζζα: πνηεηηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο-ζπλππνδεισηηθή ρξήζε ησλ
ιέμεσλ
 Ύθνο: ππνθεηκεληθφ-πξνζσπηθφ-νηθείν
ΑΡΘΡΟ
ΥΑΡΑΚΣΖΡΗ΢ΣΗΚΑ
 Δξκελεχεη θαη ζρνιηάδεη ηελ επηθαηξφηεηα, ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα
 ΢ηφρνο ηνπ αξζξνγξάθνπ: λα παξάζρεη πιεξνθνξίεο, λα ελεκεξψζεη, λα
επαηζζεηνπνηήζεη ηνλ δέθηε
 Απξφζσπν θαη αληηθεηκεληθφ χθνο
 Αλαθνξηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο
 Πεηζψ: επίθιεζε ζηε ινγηθή θαη ζηελ απζεληία
 Σίηινο
 Πεξηνξηζκέλε έθηαζε
ΔΠΙΦΤΛΛΙΓΑ

29. 29
 Με εηδηεζενγξαθηθφ θείκελν ζε εθεκεξίδα ή πεξηνδηθφ
 Αλαθέξεηαη ζε εηδηθά ζέκαηα, θηινζνθηθά, επηζηεκνληθά, θνηλσληθά,
πνιηηηθά
 ΢πληάζζεηαη απφ πξφζσπν εηδηθφ ζην ζέκα
 Αθφξκεζε απφ επίθαηξν ζέκα δίλνληαο δηαρξνληθέο ηδέεο
 Αλαθνξηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο
 Γεκνζηεχεηαη ζε νξηζκέλε ζέζε ηεο εθεκεξίδαο ζπλήζσο ρσξίδεηαη απφ
ηελ ππφινηπε χιε κε γξακκή.
ΓΟΚΙΜΙΟ ΚΑΙ ΑΡΘΡΟ
ΟΜΟΗΟΣΖΣΔ΢:
 πξαγκαηεχνληαη ζέκαηα γεληθνχ ελδηαθέξνληνο
 έρνπλ θνηλσληθφ ραξαθηήξα
 απεπζχλνληαη ζην επξχ θνηλφ
 εθθξάδνπλ πξνβιεκαηηζκφ θαη δηεπξχλνπλ ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ηνπ
αλαγλψζηε
ΓΗΑΦΟΡΔ΢
 Σν άξζξν πιεξνθνξεί γηα γεγνλφηα θαη θαηαζηάζεηο ην δνθίκην φρη
 Σν άξζξν έρεη επίθαηξν ραξαθηήξα, ην δνθίκην δηαρξνληθφ
 Σν άξζξν ζην ρψξν ηεο εξκελεπηηθήο δεκνζηνγξαθίαο ή ηεο επηζηήκεο, ην
δνθίκην ζηελ επηζηήκε, ινγνηερλία, θηινζνθία
 Σν άξζξν αλαθνξηθή ιεηηνπξγία γιψζζαο ελψ ην ζηνραζηηθφ δνθίκην
πνηεηηθή
 Σν άξζξν έρεη νπδέηεξν χθνο, ην ζηνραζηηθφ δνθίκην πξνζσπηθφ θαη νηθείν
ηφλν
 Σν άξζξν έρεη κηθξφηεξε έθηαζε απφ ην δνθίκην
ΓΟΚΙΜΙΟ ΚΑΙ ΔΠΙΦΤΛΛΙΓΑ
ΟΜΟΗΟΣΖΣΔ΢
 Έρνπλ θνηλσληθφ ραξαθηήξα
 Αλαπηχζζνπλ πξνβιεκαηηζκφ
 Οκνηφηεηεο κε απνδεηθηηθφ δνθίκην ζε γιψζζα, χθνο, δνκή, κέζα πεηζνχο
ΓΗΑΦΟΡΔ΢
 Ζ επηθπιιίδα έρεη επίθαηξν ραξαθηήξα ελψ ην δνθίκην έρεη θνηλσληθφ

30. 30
 ΢ηφρνο ηεο επηθπιιίδαο ε ελεκέξσζε θαη ζέκα εμσηεξηθά ζπκβάληα ελψ ζην
δνθίκην εζσηεξηθή παξφξκεζε ..
ΔΠΙΚΟΙΝΧΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙ΢ΙΟ
ΑΡΘΡΟ: Σίηινο (ζχληνκνο/λα πξνθαιεί ελδηαθέξνλ/φρη ξήκαηα/ζρέζε κε ην ζέκα)
Απξφζσπν χθνο/ γ εληθφ πξφζσπν/ζνβαξφ
ΔΠΗ΢ΣΟΛΖ: δήισζε ζρεηηθά κε ηνλ παξαιήπηε/πξνζθψλεζε( ζε επίζεκε επηζηνιή-
Αμηφηηκε θχξηε Τπνπξγέ/ ζε θηιηθή επηζηνιή-Αγαπεηέ Αιέμαλδξε/ζε επηζηνιή ζε
εθεκεξίδα-πξνο ηελ εθεκεξίδα, Κχξηε αξρηζπληάθηε)/απνθψλεζε (ζε επίζεκε
απνζηνιή-Μεηά ηηκήο, κε ηηκή, κε εθηίκεζε/ζε θηιηθή επηζηνιή-θηιηθά, δηθφο ζνπ, 0
θίινο ζνπ)/εκεξνκελία, ηφπνο
΢ηελ αξρή ηεο επηζηνιήο: ηαπηφηεηα (πρ. σο εθπξφζσπνο ), ζθνπφο ή αθνξκή θαη ζην
ηέινο-ειπίδσ λα ιάβεηε ζνβαξά ππφςε …
ΟΜΗΛΗΑ ΛΟΓΟ΢: πξνζθψλεζε/εζσηεξηθά (κε αθνξκή ην … ζα ήζεια θαη’ αξράο
λα εθθξάζσ)/θιείζηκν (ζαο επραξηζηψ γηα ηελ πξνζνρή ζαο).
ΖΜΔΡΟΛΟΓΗΟ: πξνζθψλεζε/εκεξνκελία/θιείζηκν
ΓΟΚΗΜΗΟ: θαη ζην δνθίκην απαξαίηεηε ε παξνπζία ηίηινπ
ΜΔΣΑ΢ΥΗΜΑΣΙ΢ΜΟ΢ ΚΔΙΜΔΝΧΝ
ΤΠΑΡΥΟΝ ΔΗΓΟ΢ ΑΡΘΡΟ -ΔΗΓΟ΢ ΠΟΤ ΕΖΣΔΗΣΑΗ ΓΟΚΙΜΙΟ
Σν ζέκα ηνπ άξζξνπ αθνξκάηαη απφ έλα γεγνλόο ηεο επηθαηξόηεηαο. Ο ζπληάθηεο
ην παξνπζηάδεη κε αληηθεηκεληθά – πιεξνθνξηαθά ζηνηρεία θαη κε αμηνινγήζεηο πνπ
εξκελεχνπλ ηηο ζέζεηο ηνπ. Ζ γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηεί είλαη δεισηηθή, αλαθνξηθή
θαη ην ύθνο αληηθεηκεληθό θαη ζνβαξό. ΢θνπόο ηνπ ζπληάθηε είλαη ε
πιεξνθόξεζε, ε ελεκέξσζε ηνπ δέθηε πάλσ ζε ηξέρνπζεο εμειίμεηο θαη ε
θαζνδήγεζή ηνπ πξνο ηε δηακόξθσζε γλώκεο, άπνςεο γηα ηελ επηθαηξόηεηα.
Ο δνθηκηνγξάθνο εζηηάδεη ζε έλα επηζηεκνληθό – εγθπθινπαηδηθό ζέκα κε
γεληθόηεξν, κνληκόηεξν ελδηαθέξνλ θαη ην πξνζεγγίδεη ζεσξεηηθά. Σν χθνο ηνπ
είλαη άιινηε πξνζσπηθφ, νηθείν, θαη άιινηε επίζεκν, ζνβαξφ, αληηθεηκεληθό.
΢θνπόο ηνπ ε κεηάδνζε γλώζεσλ, ε αλάπηπμε πξνβιεκαηηζκνχ πάλσ ζε ζέκαηα
δηαρξνληθνύ ελδηαθέξνληνο. Υξεζηκνπνηεί γιψζζα πινχζηα, αηζζεηηθά
επεμεξγαζκέλε.ΒΖΜΔΣΑ΢ΥΖΜΑΣΗ΢ΜΟΤ

31. 31
Αθαηξνχκε απφ ην άξζξν φζα ζηνηρεία ζρεηίδνληαη κε ηελ επηθαηξφηεηα
(παξαδείγκαηα, αλαθνξέο ζε έξεπλεο ή ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, γεγνλφηα ηεο
επηθαηξφηεηαο, εκεξνκελίεο, ρξνλνινγίεο, ηφπνπο).
Πξνζπαζνχκε λα απνδψζνπκε ην θείκελν κε ηξφπν πνπ λα πξνζδίδεη
δηαρξνληθόηεηα ζην ζέκα καο.
Αλ ην χθνο ηνπ άξζξνπ έρεη ππαηληγκνχο, ππνθεηκεληθέο αμηνινγήζεηο ή πξνζσπηθφ
ηφλν, ηφηε ην δηακνξθψλνπκε ζε αληηθεηκεληθφ θαη ζνβαξφ, κηα θαη ην δνθίκην
πξέπεη λα είλαη απνδεηθηηθό κε επίζεκν θαη ζνβαξό ύθνο.
Υξεζηκνπνηνχκε γ' πξόζσπν.
ΔΗΝΑΗ ΓΟΚΙΜΙΟ θαη ΕΖΣΔΗΣΑΗ ΑΡΘΡΟ
ΒΖΜΑΣΑ ΜΔΣΑ΢ΥΖΜΑΣΗ΢ΜΟΤ
Πξνζζέηνπκε ζην άξζξν ζηνηρεία πνπ λα ζρεηίδνληαη κε ηελ επηθαηξφηεηα
(παξαδείγκαηα, αλαθνξέο ζε έξεπλεο ή ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, γεγνλφηα ηεο
επηθαηξφηεηαο, εκεξνκελίεο, ρξνλνινγίεο, ηφπνπο).
Γηακνξθψλνπκε ην χθνο ηνπ (απνδεηθηηθνχ) δνθηκίνπ απφ αληηθεηκεληθφ, επίζεκν θαη
ζνβαξφ κε δηαρξνληθφ ραξαθηήξα ζε εηδεζενγξαθηθό, ελεκεξσηηθό
Πξνζζέηνπκε ηίηιν ζην άξζξν.
Πξνζπαζνχκε λα απνδψζνπκε ην θείκελν κε ηξφπν πνπ λα πξνζδίδεη επηθαηξόηεηα
ζην ζέκα καο. Σν ύθνο ηνπ άξζξνπ κπνξεί λα πεξηέρεη ππαηληγκνύο, ππνθεηκεληθέο
αμηνινγήζεηο ή πξνζσπηθό ηόλν.
Υξεζηκνπνηνχκε γ' πξόζσπν.

32. 32