1. ΠΑΡΑΔΟ΢ΙΑΚΕ΢ ΦΟΡΕ΢ΙΕ΢ ΣΗ΢ ΗΠΕΙΡΟΤ
Σα ελδύκαηα κεηαθέξνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηελ θνηλσληθή θαη πξνζσπηθή
ηαπηόηεηα ησλ αλζξώπσλ. Υσξίδνληαη ζε δύν κεγάιεο
θαηεγνξίεο α) ηα γπλαηθεία θαη β) ηα αλδξηθά. Κάζε
ελδπκαζία κπνξεί λα δειώλεη:
θνηλσληθή ζέζε (π.ρ. αξξαβσληαζκέλε,
παληξεκέλε, λεόλπκθε, ρήξα)
πνηόηεηα θαη αηζζεηηθή θάζε πεξηνρήο
(θαζεκεξηλή, γηνξηηλή, λπθηθή),
θνηλσληθή ηάμε (αζηηθή, ρσξηθή).
Η θνξεζηά εμαξηάηαη από
ην θιίκα,
ην θύιν,
ηηο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλζήθεο,
ηελ ηζηνξηθή πνξεία θαη ηηο πνιηηηθέο
επηδξάζεηο πνπ δέρηεθε ε θάζε γεσγξαθηθή πεξηνρή.
Δηαθέξεη αλάινγα κε ηελ ειηθία θαη ηελ θνηλσληθή ζέζε εθείλνπ πνπ ηε
θνξάεη. Tα ζηνηρεία ηεο θνξεζηάο π.ρ. κηαο λέαο θνπέιαο δηαθέξνπλ από εθείλα
ηεο αξξαβσληαζκέλεο ή ηεο παληξεκέλεο, ηεο ρήξαο θαη ηεο γπλαίθαο πνπ ν
άληξαο ηεο ιείπεη ζηελ μεληηηά.
Οη αλδξηθέο από ηηο γπλαηθείεο θνξεζηέο δηαθέξνπλ
πνιύ κεηαμύ ηνπο: ε αλδξηθή έρεη ιίγα θεληήκαηα θαη είλαη ζε
ιηηή θαη απζηεξή γξακκή ελώ ε γπλαηθεία πνηθίιιεη αλάινγα
κε ηε γπλαίθα θαη ηελ θιίζε ηεο πξνο ηνλ θαιισπηζκό.
Έλα ζεκαληηθό κέξνο ηεο παξαδνζηαθήο θνξεζηάο είλαη
ηα θαιισπηζηηθά ηεο ζηνηρεία ηα νπνία, απνηεινύλ ζύκβνια.
Γηα παξάδεηγκα, έλαο ζηαπξόο ζπκβνιίδεη ηε ζξεζθεία, έλα
θαξάβη ηε δσή, έλα ινπινύδη ηε λεόηεηα. Επίζεο έλα ρξώκα ή
θάπνην ζρήκα ζπκβνιίδνπλ θάπνηεο αμίεο.
Οη ειιεληθέο θνξεζηέο ηνπ παξειζόληνο είλαη
επεξεαζκέλεο από ηελ Σνπξθνθξαηία όπσο επίζεο δειώλεηαη
θαη ν εζληθόο δπλακηζκόο θάζε θνξεζηάο.
Το ποσκάμιζο
Σν πνπθάκηζν είλαη θνηλό θνκκάηη ζε όιεο ηηο θνξεζηέο, αληξηθέο ή γπλαηθείεο,
θαη ην ηειεπηαίν πνπ δηαηεξήζεθε έζησ θαη θνξεκέλν θάησ από ηα δπηηθά
ξνύρα. Είλαη θηηαγκέλν από κπακπαθεξό ύθαζκα, αιιά θαη ιηλό ή κεηαμσηό,
αλάκεηθηα κε θαλλάβη ή καιιί. ΢πλήζσο είλαη άζπξν, πάληα θιεηζηό κε
άλνηγκα γηα ηνλ ιαηκό θαη ζπρλά κε καλίθη. Καηαζθεπάδεηαη
ζην ζπίηη, κόλν ζηηο πόιεηο είλαη αγνξαζηό. Η δηαθόζκεζή
ηνπ είλαη πθαληή, θεληεηή ή πξόζζεηε ζηα ζεκεία πνπ
θαίλνληαη. ΢ηηο άθξεο κπνξεί λα έρεη δαληέιεο, θξόζζηα
θαη θνξδέιεο.
Φνξηέηαη θαηάζαξθα, ή πάλσ ζηελ θαλέια από ηνπο
άληξεο. Σν πνπθάκηζν είλαη ην πην πξνζσπηθό από ηα
ηκήκαηα κηαο θνξεζηάο, γη' απηό δελ αιιάδεη κνξθή αλάινγα
1

2. κε ηελ θνηλσληθή ζέζε ηνπ αηόκνπ. ΢πρλά θέξεη κηθξά ζεκάδηα ηνπ ηδηνθηήηε,
ινπινπδάθηα, κνλόγξακκα θ.η.ι.
Οι επενδύηες
«Επελδύηεο» είλαη κηα νλνκαζία πνπ δίλνπκε γηα ηα: θαβάδη, αληεξί,
θαπιακάο, ζαγηάο, θαθηάλη, ζηγθνύλη θαη πνιιέο άιιεο.
Σν θόςηκν είλαη παξόκνην κε ηνπ πνπθάκηζνπ κε ηελ δηαθνξά όηη έρεη
θαηαθόξπθν άλνηγκα κπξνζηά. Απνηειείηαη από ηε κάλα κπξνο-πίζσ, ηα
ιαγθηόιηα ζηα πιάγηα, θαη ηα καλίθηα. Αληίζεηα κε ην πνπθάκηζν, ξάβεηαη από
εηδηθό κάζηνξα, ηνλ ηεξδή, πνπ βάθεη ην ύθαζκα, ην θόβεη, ην ξάβεη θαη ην
θεληάεη κε ην εηδηθό ηεξδήδηθν θέληεκα. ΢ην θέληεκα απηό, έλα ρξπζό ή
ρξσκαηηζηό θνξδόλη (γατηάλη) ξάβεηαη πάλσ ζηελ ηζόρα ζε ζπεηξνεηδή ζρέδηα.
Σν ύθαζκα είλαη βακβαθεξό, πθαληό ή κάιιηλν, αιιά θαη από δηάθνξα
αγνξαζηά πθάζκαηα, κε θιόθνπο εζσηεξηθά ή θνξδαξηζκέλν. Σν κήθνο
εκθαλίδεηαη αξρηθά κεγάιν, θηάλεη κέρξη ηνλ αζηξάγαιν, κε ηάζε λα θνληαίλεη
κε ηνλ ρξόλν. Σν ρξώκα, αξρηθά ιεπθό, γίλεηαη ινπιαθί, κπιε ή καύξν.
΢ηνιίδεηαη ζηα πην εκθαλή ζεκεία, θπξίσο ζηηο άθξεο, κε θέληεκα ή κε
πξόζζεηα θνκκάηηα ύθαζκα. Όηαλ είλαη ακάληθν ή θνληνκάληθν, ηόηε δίλεηαη
πεξηζζόηεξε έκθαζε ζην ζηόιηζκα ησλ καληθηώλ ηνπ πνπθακίζνπ πνπ
πξνεμέρνπλ. Απνηειεί ην θεληξηθό θνκκάηη ηεο θνξεζηάο, γη' απηό ζεκεηώλεη
ηελ ζπγθηλεζηαθή θαηάζηαζε ηεο γπλαίθαο: αλαζθνπκπσκέλν ζηνλ ρνξό θαη
θαηεβαζκέλν ζηελ ιύπε ή ζηελ εθθιεζία.
Τα θορέμαηα
Ο θύξηνο ζθνπόο ηνπ θνξέκαηνο είλαη λα θαιύπηεη
ην ζώκα από ηελ κέζε θαη θάησ. Μπνξεί λα έρεη
παλσθόξκη κνλνθόκκαην, αλνηρηό ζηελ κέζε, ή κε
ηηξάληεο, καληθσηό ή ακάληθν. Όηαλ δελ έρεη, ηόηε
ιέγεηαη θνύζηα. Τπάξρνπλ θαη εδώ πάξα πνιιέο
παξαιιαγέο ζην ζρέδην θαη ζηελ νλνκαζία: θνπζηάλη,
θόξεκα, ηζνύθλα, βειέζη, ζάξηδα θιπ. Φνξηέηαη πάλσ
από ην πνπθάκηζν.
Η θνύζηα είλαη από κνλνθόκκαην ύθαζκα ή από
πνιιά θνκκάηηα νξηδόληηα ή θαηαθόξπθα. Ο πνδόγπξνο
είλαη θεληεηόο, ή από πξόζζεην θνκκάηη δηαθνξεηηθνύ
ρξώκαηνο. ΢ε νξηζκέλα κέξε θνξηνύληαη πνιιέο θνύζηεο
ε κηα πάλσ ζηελ άιιε. Σν πεξηζζόηεξν θέληεκα είλαη
ζηνλ θόξθν. Σν θέληεκα ηεο θνύζηαο κπνξεί λα είλαη δηαθξηηηθό γλώξηζκα ηεο
παληξεκέλεο από ηελ αλύπαληξε, ή αθόκα λα δίλεη πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο
γηα ηελ θνηλσληθή ζέζε ηεο γπλαίθαο. ΢ηνλ ρνξό ην θνπζηάλη ππνγξακκίδεη ηηο
θηλήζεηο ησλ γνθώλ θαη ηηο ζηξνθέο. Παξάιιεια όκσο θξύβεη ηηο θηλήζεηο ησλ
πνδηώλ ώζηε νη γπλαίθεο λα κελ ρξεηάδεηαη λα θάλνπλ πνιύπινθα βήκαηα.
2

3. Οι ποδιές
Αξρηθά, ε πνδηά είλαη έλα εμάξηεκα κε ηελ ζαθή πξαθηηθή ρξεζηκόηεηα
λα πξνθπιάζζεη ην κπξνζηηλό θάησ ηκήκα ηεο θνξεζηάο, πνπ είλαη
πεξηζζόηεξν εθηεζεηκέλν ζην ιέξσκα θαη ηελ θζνξά. Απηέο νη πνδηέο
θηηάρλνληαη από έλα απιό θνκκάηη ύθαζκα, κπακπαθεξό ή
κάιιηλν, ζπλήζσο κε ηζέπεο θαη ζπάληα κε θαλέλα ζηνιίδη.
Τπάξρεη όκσο θαη κηα άιιε πνδηά γηα ηηο γπλαίθεο, ε
γηνξηηλή, πνπ δελ έρεη θαλέλα πξαθηηθό ζθνπό αιιά είλαη
απνθιεηζηηθά δηαθνζκεηηθή. Η πνδηά ζαλ ηκήκα ηεο
γηνξηηλήο θνξεζηάο ζπλεζίδεηαη ζε όιεο ζρεδόλ ηηο
επεηξσηηθέο πεξηνρέο. Επεηδή αθξηβώο απνηειεί έλα πξόζζεην
θνκκάηη, θαη κάιηζηα ζε πνιύ εκθαλέο ζεκείν ηνπ ζώκαηνο,
πξνζθέξεηαη ηδηαίηεξα γηα ηελ έθθξαζε ηεο αηζζεηηθήο
δεκηνπξγηθόηεηαο ησλ γπλαηθώλ. Πάλσ ζηελ επηθάλεηα απηή
απνθξπζηαιιώλεηαη ε ζπκβνιηθή εηθόλα κε ηελ νπνία
δηαθνξνπνηείηαη ην έλα ρσξηό από ην άιιν: ε πνδηά είλαη έλα
είδνο ζεκαίαο.
Καηαζθεπαζηηθά, ε πνδηά έρεη είηε νξζνγώλην είηε
ηξαπεδνεηδέο ζρήκα. Υξεζηκνπνηνύληαη όισλ ησλ εηδώλ ηα πθάζκαηα; από ην
ρνληξό πθαληό κέρξη ην πην πνιπηειέο αγνξαζηό. ΢ην επάλσ κέξνο κπνξεί λα
ππάξρεη έλα ηδηαίηεξν θνκκάηη ύθαζκα εθεί πνπ αθνπκπάεη ε πόξπε ηεο δώλεο,
γηα λα κελ θζείξεηαη. Η πνηθηιία ζηα ρξώκαηα είλαη επίζεο πνιύ κεγάιε,
ελαξκνληζκέλε όκσο κε ηα ρξώκαηα ηεο ππόινηπεο θνξεζηάο. Σν ξάςηκν θαη
ην θέληεκα γίλεηαη ζρεδόλ πάληα από ηηο γπλαίθεο, ζπάληα από ηνπο ξαθηάδεο.
Τα κεθαλοδέμαηα
Σα ζηνιίζκαηα ησλ καιιηώλ θαη ηνπ θεθαιηνύ είλαη ηόζν πνηθίια πνπ
δύζθνια επηηξέπνπλ γελίθεπζε. ΢πλήζσο θαιύπηνπλ όιν ην θεθάιη αθήλνληαο
ειεύζεξν κόλν ην πξόζσπν, ζηελ λπθηθή θνξεζηά είλαη ζθεπαζκέλν θη απηό
κέρξηο όηνπ ε πεζεξά ή ν γακπξόο απνθαιύςνπλ ηειεηνπξγηθά ηελ λύθε.
Οη θνξεζηέο κέλνπλ, αιιά ηα καληεινδέκαηα ήηαλ
νιόθιεξε ηέρλε πνπ ζηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο έρεη ζήκεξα
ραζεί γηαηί δελ κεηαδόζεθε ζηηο λεόηεξεο γπλαίθεο. Ο
ζηνιηζκόο ηνπ θεθαιηνύ ηεο λύθεο ήηαλ ε πην πεξίηερλε
εξγαζία, γη’ απηό ηελ αλαιάκβαλαλ νη εκπεηξόηεξεο γπλαίθεο
ηνπ ρσξηνύ. Ο γεληθόο θαλόλαο είλαη λα ηνλίδεηαη ζαθώο ε
δηαθνξά αλάκεζα ζην θεθαιόδεκα ηεο ειεύζεξεο θαη ηεο
παληξεκέλεο, ππάξρνπλ όκσο δηαθξηηηθέο παξαιιαγέο
αλάινγα κε ηελ θάζε ηεο δσήο ηεο γπλαίθαο. Σηο θάζεηο
απηέο, πνπ πξνζδίδνπλ ηελ αληίζηνηρε θνηλσληθή ζέζε θαη
αλαγλώξηζε, κπνξνύκε λα νξίζνπκε πξνζεγγηζηηθά σο εμήο:
θνξηηζάθη, ζην λπθνπάδαξν, αξξαβσληαζκέλε, λύθε,
παληξεκέλε, ειηθησκέλε, κε δύν παηδηά, ζε πέλζνο, ρήξα.
Κάζε θάζε ππνδειώλεηαη από ηελ θνξεζηά, αιιά ηδηαίηεξα
από ηνλ θεθαιόδεζκν. Επί πιένλ βέβαηα ππάξρνπλ νη παξαιιαγέο αλάινγα κε
ηελ πεξίζηαζε: ζην ζπίηη, ζηελ γεηηνληά, ζην ρσξάθη, ζηελ γηνξηή, ζηελ
εθθιεζία, ην ρεηκώλα, ην θαινθαίξη θιπ.
3

4. Σν ρηέληζκα ζηα ρσξηά είλαη ζρεδόλ πάληα ην ίδην, ηα καιιηά πιέθνληαη
ζε δύν θνηζίδεο. Πξηλ από ηνλ γάκν νη θνηζίδεο θξέκνληαη ζηελ πιάηε, ελώ νη
παληξεκέλεο κπνξνύλ λα ηηο γπξίδνπλ πάλσ ζην θεθάιη ζε δηάθνξα ζρέδηα. Οη
θνηζίδεο ηεο λύθεο πινπκίδνληαη κε θινπξηά, θνζκήκαηα, γατηάληα, ινπινύδηα
θαη άιια ζηνιίδηα. ΢ηελ θνξπθή ηνπ θεθαιηνύ ζηεξεώλεηαη ην ραξαθηεξηζηηθό
γλώξηζκα ηεο παληξεκέλεο, έλα δηπισκέλν καληήιη ή ηπιηγκέλν παλί πνπ έρεη
ζθνπό λα εκθαλίζεη ππεξπςσκέλν ην ζπλνιηθό ρηέληζκα. ΢ην κέησπν θξέκεηαη
κηα θνξδέια κε ή ρσξίο λνκίζκαηα. Από πάλσ δέλνληαη ηα δηάθνξα καληήιηα.
Αιινύ θνξηέηαη κηθξό θαιπάθη ή θέζη.
Μαληήιηα γεληθά ιέγνληαη απηά πνπ έρνπλ ηεηξάγσλν ζρήκα, ελώ νη
κπόιηεο είλαη ζηελόκαθξεο. Σν ηζεκπέξη είλαη έλα κεγάιν καληήιη από ιεπηό
ύθαζκα, ελώ ην θαθηόιη είλαη απηό πνπ δέλεηαη θάησ από ην θπξίσο καληήιη.
Σα πνιύ απιά θηηάρλνληαη ζην ζπίηη, ηα πεξηζζόηεξα όκσο ηα θέξλνπλ νη
πξακαηεπηάδεο ή νη μεληηεκέλνη. ΢ηνλ ρνξό κεζνιαβεί ώζηε λα κελ πηάλνληαη
από ην ρέξη άληξαο κε γπλαίθα, κ' απηό θξαηηέηαη από ηνλ δεύηεξν απηόο πνπ
ζέξλεη ώζηε λα θάλεη εύθνια ζηξνθέο.
Η Φοσζηανέλα
΢ηελ επεηξσηηθή Ειιάδα ε πην ζπλεζηζκέλε αληξηθή θνξεζηά απνηειείηαη από ηελ πνπθακίζα, έλα απιό ξνύρν κε καλίθηα πνπ θνξηέηαη πάλσ από ην
εζσηεξηθό πνπθάκηζν, θνπκπώλεη κπξνζηά, θαη κπνξεί λα θηάλεη κέρξη ηα
γόλαηα. Καζώο ε κέζε ζθίγγεηαη κε ην δσλάξη, ε πνπθακίζα αλνίγεη πξνο ηα
θάησ θαη ζρεκαηίδεη δίπιεο ζηνλ πνδόγπξν. Οη δίπιεο απηέο είλαη έλδεημε
πνιπηέιεηαο θαη ζηελ πξνζπάζεηα λα γίλνπλ όζν ην δπλαηόλ πεξηζζόηεξεο
δεκηνπξγήζεθε ζηαδηαθά έλα ηδηαίηεξν ξνύρν, ε θνπζηαλέια. Μηα πινύζηα
θνπζηαλέια κπνξεί λα έρεη κέρξη 400 ιαγθηόιηα, ρξεηάδεηαη δειαδή ζρεδόλ έλα
ηόπη ύθαζκα γηα λα γίλεη. Όηαλ είλαη από ρνληξό ύθαζκα ηνπ αξγαιεηνύ
ρξεηάδεηαη παλσθόξκη γηα λα θξαηάεη ην βάξνο ηεο, νπόηε ιέγεηαη
θνξκνθνπζηαλέια. Η θνπζηαλέια είλαη ηδηαίηεξα εληππσζηαθή ζηνλ ρνξό γηαηί
δίλεη έκθαζε ζηηο ζηξνθέο θαη ζηα πεδήκαηα.
Η Γσναικεία Φορεζιά Δωδώνης Ιωαννίνων Ηπείροσ
Η θνξεζηά ηεο Δσδώλεο είλαη κηα από ηηο αμηόινγεο θνξεζηέο ηεο Ηπείξνπ.
Αληηθαηνπηξίδεη ηα απζηεξά ήζε θαη ηηο παξαδόζεηο ηεο θιεηζηήο θνηλσλίαο
ησλ
Ηπεηξσηώλ.
Απνηειείηαη από ην ζηγθνύλη, ην πνπθάκηζν, ηε θνύζηα, ηε πνδηά θαη ην
καληήιη.
Πην αλαιπηηθά, ην πνπθάκηζν, ην νπνίν είλαη θαη ην βαζηθό έλδπκα θάζε
γπλαηθείαο θνξεζηάο, είλαη θιεηζηό κε θαηαθόξπθν άλνηγκα σο ην ιαηκό.
Σν πνπθάκηζν θαζώο θαη ε θνύζηα είλαη ζπλήζσο ζηνλ ίδην ρξσκαηηζκό θαη
από
ην
ίδην
ύθαζκα
θαηαζθεπαζκέλν.
Σν ζηγθνύλη ή θινθάηα είλαη ακάληθν παλσθόξη θαηαζθεπαζκέλν από καύξν
ρνληξό ύθαζκα θαη ζηνιηζκέλν κε θνξδέιεο θαη θεληήκαηα από γατηάλη.
΢ηε κέζε δέλνπλ ηε καύξε πνδηά, ε νπνία είλαη έληνλα δηαθνζκεκέλε ζην θάησ
κέξνο
ηεο.
΢ην θεθάιη δέλνπλ ην καύξν καληήιη πνπ ζηνιίδεηαη από δαληέια ζε δηάθνξνπο
ρξσκαηηζκνύο.
4

5. Ωο ζπκπιήξσκα ηεο θνξεζηάο θνξνύλ ζηε κέζε ην αζεκνδνύλαξν, αζεκέληα
πόξπε κε δώλε θαη ζην ζηήζνο ηα θινπξηά.
΢ηα πόδηα θνξνύλ θάιηζεο θαη καύξα παπνύηζηα.
Ανδρική Φορεζιά Μποσραζάνα Ηπείροσ
Μηα ραξαθηεξηζηηθή αλδξηθή θνξεζηά είλαη απηή ηεο Ηπείξνπ.
Σε ραξαθηεξίδεη ε ιηηόηεηα ζηε κνξθή θαη ν αξκνληθόο
ζπλδπαζκόο ησλ ρξσκάησλ.
Απνηειείηαη από ην παληειόλη πνπ είλαη ζπλήζσο ζε κπεδ ή
άζπξν ρξώκα θηηαγκέλν από ρνλδξό ύθαζκα, ηε ιεγόκελε ηζόρα
θαη ιέγεηαη κπνπξαδάλα ή βξαθνπαληέινλν.
Σν πνπθάκηζν πνπ θηηάρλεηαη ζπλήζσο από βακβαθεξό ύθαζκα
ζε άζπξν ρξώκα ή ζε δηάθνξεο θαξό απνρξώζεηο. Αλάινγα κε
ηελ πεξηνρή έρεη ζηελά ή θαξδηά καλίθηα.
Σν ακάληθν γηιέθν θηηάρλεηαη από κάιιηλν ύθαζκα ζε ζθνύξα
απόρξσζε.
Απαξαίηεηα εμαξηήκαηα ηεο θνξεζηάο είλαη επίζεο ην δσλάξη, κνλόρξσκν ή ξηγέ
πνιύρξσκν από δίκηην ύθαζκα πνπ κπαίλεη ζηε κέζε, ην γνύληλν θαιπάθη γηα ην
θεθάιη, θαη ε αζεκέληα αιπζίδα ή ν ζηαπξαεηόο πνπ ζηνιίδεη ην ζηήζνο.
΢ηα πόδηα θνξνύλ καύξα παπνύηζηα ή ηζαξνύρηα αλάινγα κε ηελ πεξηνρή.
ΠΗΓΗ: http://www.ipirotikos.gr/endymasia.htm
5