ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

1. ΡΗΣΟΡΙΚΑ ΚΔΙΜΔΝΑ Β ΛΤΚΔΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα
1
ΔΙ΢ΑΓΩΓΗ –ΡΗΣΟΡΙΚΑ ΚΔΙΜΔΝΑ Β΄ΛΤΚΔΙΟΤ
Φςζική εςγλωηηία : ΢ε κεξηθνύο αλζξώπνπο ην ράξηζκα ηνπ ιόγνπ είλαη έκθπην.
Η πηηοπεία ζηον Όμηπο
Γηαρξνληθό νκεξηθό ηδαληθό : λόγων ηε πηηήπ έπγων ηε ππηκηήπ (ν ζπλδπαζκόο
ιόγσλ θαη έξγσλ ).
Οκεξηθνί ξήηνξεο : Ο γέξνληαο Νέζηνξαο ζηελ Ιιηάδα, νη εγέηεο ησλ Αραηώλ θαη ησλ
Σξώσλ, ν θνηλσληθά αζήκαληνο Θεξζίηεο
Ο Όμηπορ ζεσξεί ηελ επγισηηία ζετθό ράξηζκα.
Γηα ηε ξεηνξηθή ηνπο ηθαλόηεηα θεκίδνληαλ ν πνιηηηθόο (λνκνζέηεο) θαη
πνηεηήο ΢όισλ, ν πνηεηήο Πίλδαξνο, θαζώο επίζεο πξόζσπα ζην ηζηνξηθόέξγν ηνπ
Ηξνδόηνπ.
Γημοκπαηία: Ιζηγοπία (=ηζόηεηα ζην δηθαίσκα ηνπ ιόγνπ): δπλαηόηεηα
αμηνπνίεζεο θπζηθνύ ξεηνξηθνύ ηαιέληνπ. (νλόκαηα κε β΄ζπλζ. από ην ξ. ἀγορεύω :
Αξηζηαγόξαο, Δπαγόξαο, Πξσηαγόξαο, Ππζαγόξαο)
Θεκηζηνθιήο θαη Πεξηθιήο : πξνεηνίκαδαλ κε επηκέιεηα ηηο αγνξεύζεηο ηνπο
Η ΓΔΝΝΗ΢Η ΣΗ΢ ΢Τ΢ΣΗΜΑΣΙΚΗ΢ ΡΗΣΟΡΔΙΑ΢
΢ςζηημαηική πηηοπεία
Απαηηεί αθξηβή θαη ζπζηεκαηηθή γλώζε ησλ θαλόλσλ (ἐπιζηήμην) θαη ηελ άζθεζε
(μελέηην) θαη δελ αξθείηαη ζηε θύζε
Δκθαλίζηεθε ζηε ΢ικελία
Πολιηικοί παπάγονηερ : Η επηθξάηεζε ησλ δεκνθξαηηθώλ θαζεζηώησλ κεηά ηελ
θαηάιπζε ησλ ηπξαλλίδσλ, κεηά ην 466 π.Υ.
Δκππόζωποι:
νη ΢πξαθόζηνη Κόξαμ θαη Σ(ε)ηζίαο δάζθαινη ηεο ζπζηεκαηηθήο ξεηνξηθήο
δηαίξεζαλ ησλ ξεηνξηθώλ ιόγσλ ζε κέξε
ρξεζηκνπνίεζαλ ζηνπο ξεηνξηθνύο ηνπο ιόγνπο ηα εικόηα θαηλνκεληθά, ινγηθά
επηρεηξήκαηα
Σεηζίαο ζπγγξαθέαο ηνπ πξώηνπ εγρεηξίδηνπ ξεηνξηθήο κε ηίηιν «Τέχνη».

2. ΡΗΣΟΡΙΚΑ ΚΔΙΜΔΝΑ Β ΛΤΚΔΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα
2
ΡΗΣΟΡΔΙΑ ΚΑΙ ΢ΟΦΙ΢ΣΙΚΗ
Δπίθεληξν θαιιηέξγεηαο ηεο ξεηνξηθήο ζηα κέζα ηνπ 5νπ αη. π.Υ : Αθήνα
Δςνοϊκοί παπάγονηερ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ξεηνξηθήο ζηελ Αζήλα, ζηα κέζα ηνπ
5νπ αη. π.Υ.:
 Η δεκνθξαηία, νη ιατθέο ζπλειεύζεηο θαη νη πνιηηηθνί ζεζκνί (ι.ρ. Ηιηαία,
εθθιεζία ηνπ δήκνπ, Βνπιή)
 Ο ραξαθηήξαο ησλ Αζελαίσλ (πνιύινγνη θαη θηιόινγνη).
 Σν κέγεζνο ηεο αζελατθήο πόιεσο (πόινο έιμεο ζοθιζηών).
 ΢νθηζηέο : Γάζθαινη αλώηεξεο παηδείαο (Πξσηαγόξαο, Πξόδηθνο).
Γοπγίαρ ο Λεονηίνορ : άξλεζε αληηθεηκεληθήο γλώζεο, αιήζεηαο, εζηθήο
 Άζθεζε κεγάιε επίδξαζε ζηε ξεηνξηθή :
 θαιιηέξγεζε ηελ πνιηηηθή θαη ηδηαίηεξα ηελ επηδεηθηηθή ξεηνξεία
 κειέηεζε ηε ζεκαζία ηεο ηξέρνπζαο πνιηηηθήο, θνηλσληθήο θαη ςπρνινγηθήο
ζπγθπξίαο, ηελ θαηάιιειε δει. γηα θάζε ιόγν πεξίζηαζε (θαηξόο).
 εηζεγήζεθε ηα «γνξγίεηα» ζρήκαηα (ι.ρ. πάξηζα, νκνηνηέιεπηα, παξερήζεηο,
αληηζέζεηο) κε ζθνπό ηνλ εληππσζηαζκό ηνπ αθξναηή.
Απσέρ ηηρ διδαζκαλίαρ ηος Γοπγία και ηων ΢οθιζηών
 Γελ ππάξρεη αληηθεηκεληθή γλώζε νύηε αληηθεηκεληθή αιήζεηα θαη εζηθή
 Γηα θάζε δήηεκα ππάξρνπλ δύν ιόγνη (απόςεηο), ξηδηθά αληίζεηνη κεηαμύ ηνπο
εμίζνπ αιεζηλνί (Ππωηαγόπαρ : διζζοί λόγοι: αληίζεηεο αιιά εμίζνπ αιεζηλέο
απόςεηο γηα θάζε δήηεκα).
 Η ξεηνξεία νξίδεηαη σο πεηζνύο δεκηνπξγόο: δελ ελδηαθέξεηαη γηα ηα αιεζηλά
θαη ηα δίθαηα, αιιά εθζέηεη ηα εικόηα = ηα πηζαλά, ηα αιεζνθαλή .
Απνηηικέρ πηςσέρ ζοθιζηικήρ
 ΢ηξεςνδηθία ζηα δηθαζηήξηα θαη δεκαγσγία ζηηο ζπλειεύζεηο
 Απνπζία εζηθώλ αλαζηνιώλ.
Η κπιηική ηος Πλάηωνα (έπγα «Γοπγίαρ» και «Φαίδπορ»)
 Η ξεηνξηθή δελ είλαη επηζηήκε ή ηέρλε ιόγσ έιιεηςεο αληηθεηκέλνπ θαη κεζόδνπ
 Δίλαη όξγαλν απάηεο, αλεζηθόηεηα, ζπκθεξνληνινγία, άγλνηα.
 Ο ξήηνξαο δελ έρεη γλώζε («επηζηήκε») αιιά κόλν γλώκε («δὀμα»).

3. ΡΗΣΟΡΙΚΑ ΚΔΙΜΔΝΑ Β ΛΤΚΔΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα
3
Ο ανηίλογορ από ηον πήηοπα Ιζοκπάηη
 Παηδεπηηθή αμία ξεηνξηθήο: κε ηε δηδαζθαιία ηεο πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ
πείξα ηεο πξαγκαηηθόηεηαο, κπνξεί λα επηηεπρζνύλ ζηελ πξάμε
παηδεπηηθά απνηειέζκαηα.
 Η Ρεηνξηθή είλαη κέζν αγσγήο κε πξαθηηθνύο πνιηηηθνύο ζηόρνπο
(θιλοζοθία)
ΣΑ ΔΙΓΗ TOY ΑΣΣΙΚΟΤ ΡΗΣΟΡΙΚΟΤ ΛΟΓΟΤ
΢ςμβοςλεςηικοί λόγοι:
 πνιηηηθνί ιόγνη γηα ιατθέο ζπλειεύζεηο (Εκκληζία ηου Δήμου)
 ζπκβνπιέο (πξνηξνπέο ή απνηξνπέο)
Δκκληζία ηος Γήμος
Δικαίωμα λόγου/ψήυου: γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες, άνω
ζπδεηνύληαλ ηα ζνβαξά ζέκαηα ηεο αζελατθήο πόιεο-θξάηνπο:
 θήξπμε πνιέκνπ,
 ππνγξαθή εηξήλεο,
 ζύλαςε θαη δηάιπζε ζπκκαρηώλ,
 ςήθηζε λόκσλ,
 δεκόζηα νηθνλνκηθά, θ.ά.
 Γηθαίσκα ιόγνπ θαη ςήθνπ ζηελ Δθθιεζία ηνπ Γήκνπ: νη γλήζηνη Αζελαίνη (κόιηο
ζπκπιήξσλαλ ην 20 έηνο), πνπ είραλ ηα πνιηηηθά ηνπο δηθαηώκαηα.
 Σα κέιε ηεο Δθθιεζίαο ηνπ Γήκνπ απνθάζηδαλ ζπλήζσο κε αλάηαζε ησλ ρεξηώλ
(ρεηξνηνλία)
 Πνιηηηθόο ραξαθηήξαο: Πξνηξεπηηθνί ή απνηξεπηηθνί γηα ηελ επίηεπμε ηνπ δεκνζίνπ
ζπκθέξνληνο
 Θέκα: ζπκβνπιέο γηα ην κέιινλ
 Υώξνο ζπλεδξηάζεσλ: η Πνύκα, ε Αγνξά ή ην ζέαηξν ηνπ Γηνλύζνπ.
 Μεγάιε επιπποή ηων πηηόπων ζηελ πνιηηηθή δσή
΢εκαληηθόηεξνο ξήηνξαο ζπκβνπιεπηηθώλ ιόγσλ: ο Γημοζθένηρ

4. ΡΗΣΟΡΙΚΑ ΚΔΙΜΔΝΑ Β ΛΤΚΔΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα
4
Γικανικοί λόγοι
 Υξόλνο ηνπ ιόγνπ: αθνξά ζε πξάμεηο ηνπ παξειζόληνο (ζε θαηεγνξίεο ή
απνινγίεο)
 Θεζκόο εθαξκνγήο: ηα δικαζηήπια (Άξεηνο Πάγνο, Ηιηαία, Βνπιή, Δθθιεζία
ηνπ Γήκνπ)
Ηλιαία
Οι λογογπάθοι
 ην πην ζεκαληηθό δηθαζηήξην ηεο αζελατθήο πόιεο-θξάηνπο
 δηθαζηήξην ελόξθσλ - 6000 «Ηιηαζηαί» (1000
αλαπιεξσκαηηθνί)
 ζπκκεηείραλ κε θιήξσζε νη άλσ ησλ 30 γλήζηνη πνιίηεο (αλ
δελ εθθξεκνύζε θαηεγνξία ελαληίνλ ηνπο)
 ηκήκαηα ζπλεδξηάζεσλ ησλ 201, 301, 401 θιπ., αλάινγα κε
ηε ζνβαξόηεηα ηεο ππόζεζεο
 κπζηηθή ςεθνθνξία
 απνδεκίσζε ησλ ελόξθσλ κε 2-3 νβνινύο αλά εκέξα.
 Τπνρξέσζε δηαδίθσλ λα αγνξεύνπλ απηνπξνζώπσο >> πξνζθπγή
ζηνπο «ινγνγξάθνπο»
 Λογογπάθοι: έκπεηξνη δηθαληθνί ξήηνξεο - έγξαθαλ ηνπο ιόγνπο πνπ
νη δηάδηθνη απνζηήζηδαλ -
 γλώζηεο ησλ λόκσλ αιιά θαη ηεο ςπρνινγίαο ησλ ιατθώλ δηθαζηώλ
 Ιθαλόηεξνο ινγνγξάθνο: ν Λςζίαρ.

5. ΡΗΣΟΡΙΚΑ ΚΔΙΜΔΝΑ Β ΛΤΚΔΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα
5
Δπιδεικηικοί ή πανηγςπικοί λόγοι
΢ηόσοι ηνπ ξήηνξα
 Δθθσλνύληαη ζε γηνξηέο θαη παλεγπξηθέο ζπγθεληξώζεηο
 Πεξηιακβάλνληαη θαη νη επηηάθηνη ιόγνη
 ΢κοπόρ ξήηνξα: Να εγθσκηάζεη ή λα επηθξίλεη πξάμεηο θαη πξόζσπα
ηνπ παξόληνο κε ζπρλέο αλαδξνκέο ζην παξειζόλ θαη πξνβιέςεηο ηνπ
κέιινληνο
 Ιζοκπάηηρ: επηθαλέζηεξνο ξήηνξαο ησλ επηδεηθηηθώλ ιόγσλ.
 Να επηδείμεη ηε ξεηνξηθή ηνπ δεηλόηεηα
 Να πξνθαιέζεη ηελ επηδνθηκαζία ησλ
αθξναηώλ
 Να εμππεξεηήζεη ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθέο
ζθνπηκόηεηεο

6. ΡΗΣΟΡΙΚΑ ΚΔΙΜΔΝΑ Β ΛΤΚΔΙΟΤ
Δπηκέιεηα: Δ. Παηέξα
6
ΣΑ ΜΔΡΗ ΣΟΤ ΡΗΣΟΡΙΚΟΤ ΛΟΓΟΤ
Πποοίμιο  Έθζεζε ηνπ ππό αλάπηπμε ζέκαηνο
 ΢θνπόο: ε ππόκληζη ενδιαθέπονηορ θαη πποζοσήρ ηνπ αθξναηή
 Ππόθεζιρ: ζύληνκε έθζεζε ηνπ ζέκαηνο
Γιήγηζιρ  Αθήγηζη ηων γεγονόηων κε ζαθήλεηα θαη πεηζηηθόηεηα.
Απαληά θπξίσο αιιά όρη πάληνηε ζηνπο δηθαληθνύο ιόγνπο θαη ζπάληα ζηνπο
ζπκβνπιεπηηθνύο
Πίζηιρ  Άηεσνερ αποδείξειρ : δελ νθείινληαη ζηε δεηλόηεηα ηνπ ξήηνξα (λόκνη,
καξηπξίεο, έγγξαθα, όξθνη θιπ)
 Ένηεσνερ αποδείξειρ
 Δνθςμήμαηα: ζύληνκνη αιεζνθαλείο ζπιινγηζκνί – θνηλνί ηόπνη
 Παπαδείγμαηα
 Γνώμερ (απνθζεγκαηηθέο θξάζεηο)
 Ηθοποιία: Απνβιέπεη ζηε έμαξζε (ζεηηθή/αξλεηηθή) ηνπ ήζνπο (ηνπ
ραξαθηήξα) :
 ηνπ ίδηνπ ηνπ ξήηνξα
 ηνπ αληηπάινπ
 ηνπ αθξναηή.
 Πάθη : ΢ηόρνο ηνπ ξήηνξα ε ζπλαηζζεκαηηθή δηέγεξζε ηνπ αθξναηεξίνπ
(παζνπνηία)
Δπίλογορ ΢θνπνί:
 Η ανάμνηζη-ανακεθαλαίωζη όζσλ πξνεγήζεθαλ
 Η παζνπνηία: ζςναιζθημαηική ζςμμεηοσή ησλ αθξναηώλ (κέζσ ηεο
πξνηξνπήο ή ηεο απνηξνπήο)