Δομή - Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου. Θεωρία και Παραδείγματα με ασκήσεις Πανελλαδικών
•
6 likes•8,646 views
ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Δομή - Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου. Θεωρία και Παραδείγματα με ασκήσεις Πανελλαδικών
Similar to Δομή - Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου. Θεωρία και Παραδείγματα με ασκήσεις Πανελλαδικών (20)
More from Kvarnalis75
More from Kvarnalis75 (20)
Recently uploaded
Recently uploaded (14)
Δομή - Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου. Θεωρία και Παραδείγματα με ασκήσεις Πανελλαδικών
- 1. ΔΟΜΗ – ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ ΑΙΣΙΟ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑ ΟΡΙΜΟ ΑΙΣΙΟΛΟΓΗΗ ΤΓΚΡΙΗ ΑΝΣΙΘΕΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΣΑ ΔΙΑΙΡΕΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑ Β2
- 2. Η ΓΟΜΗ ΣΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΤ 2
- 3. 3 • Πεξηέρεη ηε βαζηθή ηδέα ηεο παξαγξάθνπ, ην ζέκα πνπ ζα αλαπηπρζεί δηεμνδηθφηεξα κέζσ ησλ ζρνιίσλ πνπ αθνινπζνχλ ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ • Απνηεινχλ ηηο επηκέξνπο ηδέεο, ηα ζηνηρεία ή ηνπο ζπιινγηζκνχο, πνπ ρξεζηκεχνπλ γηα ηε ζηήξημε, ηελ αλάιπζε ή ην ζρνιηαζκφ ηνπ ζέκαηνο ηεο παξαγξάθνπ. ΛΕΠΣΟΜΕΡΕΙΕ/ΧΟΛΙΑ • ηελ θαηαθιείδα εληνπίδεηαη ην ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ παξάζεζε ησλ ιεπηνκεξεηψλ ή θάπνηα γεληθφηεξε ζθέςε πνπ ζπκπιεξψλεη ηε λνεκαηηθή πνξεία ηεο παξαγξάθνπ. Ζ θαηαθιείδα, εληνχηνηο, αξθεηέο θνξέο παξαιείπεηαη. ΚΑΣΑΚΛΕΙΔΑ Μηα νινθιεξσκέλε παξάγξαθνο απαξηίδεηαη απφ ηξία κέξε: ηε ζεκαηηθή πεξίνδν, ηα ζρφιηα (ή ιεπηνκέξεηεο) θαη ηελ θαηαθιείδα. πλήζσο, ε παξάγξαθνο μεθηλά κε ηε ζεκαηηθή ηεο πεξίνδν, ζηελ νπνία θαη ηίζεηαη ην ζέκα πνπ ζα αλαπηπρζεί ζηε ζπλέρεηα, σζηφζν, αλ θαη φρη πνιχ ζπρλά, ε ζεκαηηθή πεξίνδνο κπνξεί λα εληνπηζηεί ζην κέζν ή (ζπάληα) ζην ηέινο ηεο παξαγξάθνπ.
- 4. 4 Θεκαηηθή πεξίνδνο: Κάζε ιφγνο πεξί ειεπζεξίαο ηεο εξκελείαο ρξεηάδεηαη λα ηνλ μεθηλάκε κε κηα ζπλεγνξία ηνπ θπξηνιεθηηθνχ λνήκαηνο. ρόιηα / ιεπηνκέξεηεο: Κάπνηε ν Reagan, δνθηκάδνληαο ηα κηθξφθσλα πξηλ απφ κηα ζπλέληεπμε Σχπνπ, είπε κέζεο άθξεο ηα εμήο: «ε ιίγα ιεπηά ζα δηαηάμσ λα βνκβαξδηζηεί ε Ρσζία». Αλ ηα θείκελα ιέλε θάηη, εθείλν ην θείκελν έιεγε επαθξηβψο φηη ν νκηιεηήο, ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα κεηά ηελ εθθνξά, ζα δηέηαδε λα εθηνμεπηνχλ πχξαπινη κε αηνκηθέο θεθαιέο ελαληίνλ ηεο επηθξάηεηαο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο. Όηαλ πηέζηεθε απφ ηνπο δεκνζηνγξάθνπο, ν Reagan παξαδέρηεθε φηη είρε αζηεηεπηεί: φηη λαη κελ είρε πεη εθείλε ηε θξάζε, αιιά δελ είρε πξφζεζε λα πεη εθείλν πνπ ζήκαηλε ε θξάζε. Καηαθιείδα: Καηά ζπλέπεηα θάζε απνδέθηεο πνπ ζα πίζηεπε φηη ε intentio auctoris* ζπλέπηπηε κε ηελ intentio operis**, ζα έζθαιιε. [Umberto Eco, Σα φξηα ηεο εξκελείαο] *πξφζεζε ηνπ εηζεγεηή **πξφζεζε ηνπ γξαπηνχ θεηκέλνπ Read more: http://latistor.blogspot.com/2014/06/blog-post_27.html#ixzz570j15eY5
- 5. 1. ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΜΔ ΠΑΡΑΓΔΙΓΜΑΣΑ 5
- 6. 1. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν αλαπηχζζεηαη ε βαζηθή ηδέα κηαο παξαγξάθνπ ή ελφο νιφθιεξνπ θεηκέλνπ πνηθίιιεη θαη εμαξηάηαη απφ ηνπο ζηφρνπο θαη ηε δεκηνπξγηθφηεηα ηνπ ζπληάθηε. Σα παξαδείγκαηα απηά, ηα νπνία κπνξνχκε λα ηα αληιήζνπκε απφ ηελ • θαζεκεξηλή καο δσή, •ηελ εκπεηξία, •ηελ ηζηνξία •ή αθόκε λα ηα επηλνήζνπκε, γηα λα εμππεξεηνχλ ηνλ ζθνπφ καο, πξέπεη λα είλαη πιήξε θαη ζαθή. 2. Γνκή ηεο παξαγξάθνπ κε παξαδείγκαηα Θεκαηηθή πεξίνδνο: Παξνπζηάδεηαη ε ζέζε / άπνςε ηνπ ζπγγξαθέα, πνπ πξέπεη λα δηαζαθεληζηεί, δηεπθξηληζηεί θαη ππνζηεξηρηεί. Λεπηνκέξεηεο/ ρόιηα: Αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά θαη αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα, ζπλήζσο νηθεία ζηνλ αλαγλψζηε. Καηαθιείδα: Ζ θαηαθιείδα είλαη ε πξφηαζε πνπ ζπλνςίδεη ηα ζρφιηα, παξνπζηάδεη ην ηειηθφ ζπκπέξαζκα. Ζ ρξήζε ηεο είλαη πξναηξεηηθή. 3. εκάδηα αλαγλώξηζεο: γηα παξάδεηγκα, παξαδείγκαηνο ράξε, ελδεηθηηθά, ιόγνπ ράξε, αο πνύκε, ραξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα. 6
- 7. Θεκαηηθή Πεξίνδνο Αγλννχλ νη γνλείο φηη ηα παηδηά ηνπο θαηά ηελ πεξίνδν απηή, επηζπκψληαο λα απνθηήζνπλ ηελ απηνλνκία ηνπο θαη λα επηβεβαηψζνπλ ηελ αλεμαξηεζία ηνπο, ελεξγνχλ ζπρλά αληίζεηα πξνο ηηο παηξηθέο επηζπκίεο θαη νξέμεηο. (…) Λεπηνκέξεηεο Αλ, π.ρ., αξέζνπλ ζηνπο γνλείο ηα θνληά καιιηά θαη ζπρλά κηινχλ κε εηξσλεία γηα ηνπο «καθξπκάιιεδεο», εμσζνχλ κε ηνλ ηξφπν ηνπο απηφλ πεξηζζφηεξν ηνλ έθεβν γην ηνπο λα γίλεη «καθξπκάιιεο» παξά λα πξνηηκήζεη ηα θνληά καιιηά. Αλ αξέζεη ζηνπο γνλείο ε θιαζηθή κνπζηθή ή ηα παιηά ηξαγνχδηα, ελψ ε κνληέξλα κνπζηθή αληηκεησπίδεηαη κε πεξηθξφλεζε, νη πξνηηκήζεηο ησλ παηδηψλ ζα ζηξαθνχλ κάιινλ πξνο ηε κνληέξλα έμαιιε κνπζηθή. (…) Καηαθιείδα Πάκπνιια είλαη ηα παξαδείγκαηα ηα νπνία ζα κπνξνχζε θαλείο λα αλαθέξεη ζρεηηθά κε απηήλ ηελ ηάζε ησλ εθήβσλ λα δξνπλ αληίζεηα πξνο ηηο επηζπκίεο ησλ γνλέσλ ηνπο κε πξφδειε ζπρλά ηελ πξφζεζε λα ηνπο εξεζίζνπλ. Μ. Καζζσηάθεο, Ο έθεβνο θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπ, Αζήλα 1980. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 7
- 8. Οη Έιιελεο έδεημαλ πλεχκα αληίζηαζεο απέλαληη ζηνπο θαηαθηεηέο. .. (πλέρηζε) 8
- 9. 2. ΤΓΚΡΙΗ ΚΑΙ ΑΝΣΙΘΔΗ 9
- 10. Έλαο ηξόπνο αλάπηπμεο ηεο παξαγξάθνπ είλαη θαη ε ζύγθξηζε–αληίζεζε. Απηόο ν ηξόπνο επηιέγεηαη, όηαλ ζέινπκε λα ζπγθξίλνπκε δπν πξόζσπα, αληηθείκελα, θαηλόκελα θ.ιπ. ΘΔΜΑΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΗ Αλαθέξνπκε ηνπο αλζξώπνπο, ηα αληηθείκελα, ηηο θαηαζηάζεηο, ηα θαηλόκελα ή ηηο ηδέεο πνπ ζθνπεχνπκε λα ζπγθξίλνπκε ή λα αληηζέζνπκε. ΛΔΠΣΟΜΔΡΔΙΔ Δπηιέγνπκε θαη εθζέηνπκε ηηο πην ραξαθηεξηζηηθέο νκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο ηνπο. Απηφ κπνξεί λα γίλεη κε δχν ηξφπνπο: 1. είηε παξνπζηάδνληαο όια ηα γλσξίζκαηα ηνπ ελόο κέινπο θαηθαηφπηλφιαηαγλσξίζκαηαηνπ άιινπ κέινπο 2. είηε θαηαγξάθνληαο ζεκείν πξνο ζεκείν ηηο νκνηφηεηεο ή δηαθνξέο ησλ κειψλ. ΚΑΣΑΚΛΔΙΓΑ Γηαηππψλνπκε ην ζπκπέξαζκά καο απφ ηε ζχγθξηζε ή αληίζεζε πνπ έρνπκε θάλεη. εκάδηα αλαγλώξηζεο: αληίζεηα, απελαληίαο, εληνύηνηο, αιιά, σζηόζν, όκσο, παξόιν πνπ, δηαθέξσ, δηαθνξά, αληηζέησ, αληίζεζε, ζπγθξίλσ, ζύγθξηζε, από ηελ άιιε πιεπξά, αλ θαη, ελώ, κνινλόηη, θαη αλ, θαη πνπ, ελαληησκαηηθέο πξνηάζεηο θαη κεηνρέο, εκπξόζεηνη πξνζδηνξηζκνί πνπ δειώλνπλ ελαληίσζε θαη αληώλπκεο ιέμεηο. 10
- 11. Μηα θαιύβα Δζθηκώσλ δελ έρεη θακηά απνιχησο νκνηφηεηα κε κηα θαιύβα Ιλδηάλσλ. Οη ηειεπηαίνη θηηάρλνπλ ηελ θαιύβα ηνπο γύξσ από έλα πιαίζην από θνληάξηα. Σα κπήγνπλ ζην ρώκα πιάγηα, έηζη πνπ λα ελώλνληαη ζ' έλα ζεκείν ζηελ θνξπθή, ζρεκαηίδνληαο έλα είδνο ππξακίδαο. Σελ απόζηαζε αλάκεζα ζηα θνληάξηα ηελ θαιύπηνπλ κε θινύδεο ή ςάζεο ή θαη κε αθαηέξγαζηεο πξνβηέο. Μπαίλνπλ ζηελ θαιύβα ηνπο ζεθώλνληαο έλα πηεξύγην ηνπ εμσηεξηθνύ θαιύκκαηνο. Οη Δζθηκώνη αληίζεηα θηηάρλνπλ εκηππόγεηα ηελ θαιύβα ηνπο. Σε ρηίδνπλ κε πέηξεο, πνπ ηηο ζθεπάδνπλ θαηόπηλ κε βξύα. Γεκίδνπλ έπεηηα ηηο ξσγκέο κε πεξηζζόηεξα βξύα θαη ηέινο ζπζζσξεύνπλ ρηόλη ζηα πιάγηα θαη πάλσ. Γηα λα κπνπλ ζηελ θαιύβα ηνπο, ζηεξίδνληαη ζηα ρέξηα θαη ζηα γόλαηα θαη ζέξλνληαη κέζα ζ' έλα καθξύ δηάδξνκν, πνπ έρνπλ ζθάςεη θάησ από ην ρηόλη. Οχηε ε ηλδηάληθε θαιχβα νχηε ε θαιχβα ησλ Δζθηκψσλ θαίλεηαη λα είλαη κηα θαηνηθία φπνπ ζα κπνξνχζε λα δήζεη έλαο πνιηηηζκέλνο άλζξσπνο. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 11
- 13. Πξνθεηκέλνπ λα πείζνπκε γηα ηελ νξζφηεηα ηεο άπνςήο καο, ρξεζηκνπνηνχκε ηελ αηηηνιφγεζε. Σν απνδεηθηηθφ απηφ πιηθφ κπνξνχκε λα ην νξγαλψζνπκε ζε κηα ή πεξηζζφηεξεο παξαγξάθνπο ή ζε έλα επξχηεξν θείκελν/έθζεζε. Η κέζνδνο, ινηπφλ, αλάπηπμεο ηεο παξαγξάθνπ ή ηνπ θεηκέλνπ είλαη ε αηηηνιόγεζε. Ζ αηηηνιφγεζε πξνζδίδεη πεηζηηθόηεηα, θύξνο, αληηθεηκεληθόηεηα ζηελ παξάγξαθν ή ζηελ έθζεζε, φηαλ, κάιηζηα, 1. ζηεξίδεηαη ζε ηζρπξά θαη αμηόπηζηα επηρεηξήκαηα 2. θαη ηεξαξρεί νξζά θαη θιηκαθσηά ην πιηθφ ηεο. Ζ ππνζηήξημε ηεο ζέζεο ζε κηα παξάγξαθν ή ζε επξχηεξν θείκελν κπνξεί λα γίλεη κε πνηθίινπο ηξφπνπο αηηηνιφγεζεο θαη πεηζνχο (ζπιινγηζκνχο, ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, παξαδείγκαηα, καξηπξίεο εηδηθψλ, πνξίζκαηα εξεπλψλ θ.ά.). Απηνί νη ηξφπνη εθθξάδνληαη κε I. αηηηνινγηθέο πξνηάζεηο πνπ εηζάγνληαη κε αηηηνινγηθνύο ζπλδέζκνπο (γηαηί, επεηδή, αθνύ, δηφηη, θαζφζνλ, εθφζνλ, θαζψο, πνπ θ.ιπ.). II. Δίλαη δπλαηφλ, φκσο, ε αηηηνιφγεζε λα γίλεη θαη κε άιια εθθξαζηηθά κέζα, π.ρ. κε ππνζεηηθνύο ζπλδέζκνπο, φηαλ ζηελ ππφζεζε (δεπηεξεχνπζα πξφηαζε) εθθξάδνπκε κε πην παξαζηαηηθφ ηξφπν απηφ πνπ ζέινπκε λα πνχκε ζηελ απφδνζε (θχξηα πξφηαζε). III. Άιινηε πάιη κπνξεί σο αηηηνινγηθφο ζχλδεζκνο λα ρξεζηκνπνηεζεί ν ζπκπιεθηηθόο ζύλδεζκνο «θαη», αιιά θαη ν ηειηθόο ζύλδεζκνο «γηα λα». • Γελ ζε αθνχσ, αλ (επεηδή) κηιάο ζηγά. • Ο αδειθφο κνπ, γηα λα (επεηδή) κελ δηαβάδεη φζν πξέπεη, απνξξίθηεθε απφ ηηο εμεηάζεηο. • Φχγε ηψξα θαη (γηαηί) δελ έρσ θαηξφ. 13
- 14. 1. Γνκή ηεο παξαγξάθνπ κε αηηηνιόγεζε Θεκαηηθή πεξίνδνο: Γηαηππψλεηαη ε ζέζε ηνπ ζπγγξαθέα. Ζ δηαηχπσζε καο παξαθηλεί λα ξσηήζνπκε «γηαηί;». Λεπηνκέξεηεο/ ρόιηα: Παξαηίζεληαη ινγηθά θαη αμηφπηζηα επηρεηξήκαηα πνπ επηβεβαηψλνπλ ηε ζέζε ηεο ζεκαηηθήο πξφηαζεο. Καηαθιείδα: Δίλαη ε θαηάιεμε ηεο ζπιινγηζηηθήο πνξείαο πνπ επηβεβαηψλεη ηελ νξζφηεηα ηεο ζεκαηηθήο πεξηφδνπ. Δίλαη δπλαηφλ θαη λα παξαιείπεηαη. 2. εκάδηα αλαγλώξηζεο: Δλδεηθηηθέο ιέμεηο: επεηδή, γηαηί, δηφηη. Ρήκαηα: απνδίδεηαη, επζχλεηαη, εξκελεχεηαη, αηηηνινγείηαη, πεγάδεη, θαηαινγίδεηαη, αλάγεηαη θ.ιπ. Οπζηαζηηθά: αηηία, αίηην, ιφγνο, επζχλε, παξάγνληαο, ξίδα, θίλεηξν, εζηία, ειαηήξην. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Θα ήηαλ επηθίλδπλν ζθάικα λα ζηεξηρζνύκε ζήκεξα ζηελ άπνςε όηη ν ππξεληθόο πόιεκνο κπνξεί λα απνθεπρζεί ή λα πξνιεθζεί... Πρώτο, γιατί ε ηερλνινγία κπνξεί λα θαηαζηξέςεη απηή ηελ ηζνξξνπία. Έπειτα, ε ηζνξξνπία γίλεηαη όιν θαη πην αζηαζήο. Τέλος, γιατί έλαο ηξειόο ή έλαο ςπρνπαζήο, πνπ ε ςπρνπάζεηά ηνπ δελ έρεη δηαγλσζηεί, είλαη δπλαηό λα θζάζεη λα παηήζεη ην θνπκπί. Και ακόμη, έλα απιό αηύρεκα κπνξεί λα εξκελεπηεί από ηελ αληίπαιε πιεπξά ζαλ επίζεζε θαη λα εμαπνιύζεη ην νινθαύησκα. 14
- 15. 4. ΑΙΣΙΑ ΚΙ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ 15
- 16. ηε ζεκαηηθή πεξίνδν παξνπζηάδεηαη ε αηηία πνπ νδεγεί ηα πξάγκαηα ζε κία θαηάζηαζε ή ζε έλα απνηέιεζκα θαη ζηηο ιεπηνκέξεηεο παξνπζηάδεηαη ην απνηέιεζκα ηεο αηηίαο. Μπνξεί φκσο λα ζπκβεί ην αληίζεην θαη λα δηαηππσζεί ζηε ζεκαηηθή πεξίνδν έλα απνηέιεζκα ή κία ζπλέπεηα θαη ζηηο ιεπηνκέξεηεο λα δηαηππσζνχλ νη αηηίεο πνπ νδεγνχλ ζ’ απηά. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ιέκε φηη ε παξάγξαθνο αλαπηχζζεηαη κε απνηέιεζκα–αίηην. ΘΔΜΑΣΙΚΗ ΠΔΡΙΟΓΟ Αλαθνξά αηηίνπ Αλαθνξά απνηειέζκαηνο ή απνηειεζκάησλ ΛΔΠΣΟΜΔΡΔΗΔ Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ Παξνπζίαζε αηηίνπ ΚΑΣΑΚΛΔΗΓΑ πκπέξαζκα πκπέξαζκα Δλδεηθηηθέο ιέμεηο: νθείιεηαη, επζχλεηαη, αηηία, απνηέιεζκα, ζπλεπψο, επνκέλσο, άξα, πξνθαιεί. 16
- 17. Έλα θαίξην πξφβιεκα ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο είλαη ε απνκάθξπλζε - ςπρηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή- ηνχ καζεηή απφ ην ζρνιείν. Απηφ ζπκβαίλεη ζην ειιεληθφ ζρνιείν είηε ιφγσ ηνχ θαηαπηεζηηθνχ πξνγξάκκαηνο είηε ιφγσ ηεο ζπλαίζζεζεο ησλ καζεηψλ φηη ηειηθά δελ καζαίλνπλ ζην ζρνιείν φ,ηη ζα ηνπο είλαη ρξήζηκν είηε δηφηη αηζζάλνληαη φηη ιεηηνπξγνχλ θαζαξψο παζεηηθά, αλαπαξάγνληαο απνκλεκνλεπηηθά φγθνπο πιεξνθνξηψλ ρσξίο θακηά δηθή ηνπο ζπκκεηνρή, ρσξίο βηβιηνζήθεο, ρσξίο θάηη πνπ λα ηνπο ηνλψλεη ην εζηθφ ή λα ηνπο πξνζθέξεη δεκηνπξγηθή απαζρφιεζε, λα ηνπο αξέζεη, λα ηνπο πξνζειθχεη θαη λα ηνπο δίλεη ραξά. Σν γεγνλφο φηη ηξέρνπλ αηέιεησηεο ψξεο ζηα θξνληηζηήξηα γηα μέλεο γιψζζεο ή γηα ηηο Παλειιαδηθέο, φηη βιέπνπλ ηνπο γνλείο ηνπο λα μνδεχνπλ πνιιά ρξήκαηα (πνπ δελ έρνπλ), ελψ καζαίλνπλ φηη ε Παηδεία είλαη δσξεάλ(!), απμάλεη ηελ αλεζπρία ηνπο θαη ηελ έιιεηςε εκπηζηνζχλεο ζην ζρνιείν. Γεληθά, έρνπλ ηελ αίζζεζε φηη ην ζρνιείν, ηδίσο ην δεκφζην, είλαη μεραζκέλν απφ ηελ Πνιηηεία, ελίνηε θαη απφ ηε θξνληίδα ησλ δαζθάισλ ηνπο, θαη φηη ειάρηζηα παίξλνπλ απφ απηφ. Έρνπλ ηελ νδπλεξή αίζζεζε ηεο ρακέλεο πξνζπάζεηαο θαη ηνχ ρακέλνπ ρξφλνπ. Καη ην ηδηαίηεξα δπζάξεζην: έρνπλ αξρίζεη λα θαηαινγίδνπλ κεγάιεο επζχλεο ζηνπο δαζθάινπο ηνπο θαη λα ράλνπλ ηελ εκπηζηνζχλε ηνπο, ελίνηε θαη ηνλ ζεβαζκφ ζ’ απηνχο. Γηψξγνο Μπακπηληψηεο Καζεγεηήο ηεο γισζζνινγίαο ζην παλεπηζηήκην Αζελψλ Read more: http://latistor.blogspot.com/2014/06/blog-post_27.html#ixzz52xgfSZ67 17
- 18. 5. ΟΡΙΜΟ 18
- 19. Οξηζκόο Οξηζκφο νλνκάδεηαη ν θαζνξηζκφο, ε έθζεζε θαη ε επηζήκαλζε κε αθξίβεηα θαη ζαθήλεηα ησλ θχξησλ θαη ηδηαίηεξσλ γλσξηζκάησλ/ραξαθηεξηζηηθψλ/ηδηνηήησλ κηαο έλλνηαο, ψζηε λα δηαθξίλεηαη απφ θάζε άιιε. Σξία είλαη ηα ζηνηρεία ηνπ νξηζκνχ: ε νξηζηέα έλλνηα, ην γέλνο θαη ε εηδνπνηφο δηαθνξά. Οξηζηέα έλλνηα νλνκάδεηαη ε έλλνηα πνπ δίλεηαη πξνο νξηζκφ θαη πξέπεη λα νξηζηεί. Γέλνο ιέγεηαη ε ππεξθείκελε, ε επξχηεξε έλλνηα ζηελ νπνία εληάζζεηαη ε νξηζηέα έλλνηα. Δηδνπνηόο δηαθνξά νλνκάδνληαη ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο έλλνηαο, ηα νπνία ηε δηαθνξνπνηνχλ/δηαθξίλνπλ απφ ηηο ππφινηπεο έλλνηεο, νη νπνίεο αλήθνπλ ζην ίδην γέλνο. Ο νξηζκφο πνπ δίλεηαη ζχληνκα, κφλν κε ηελ νξηζηέα έλλνηα, ην γέλνο θαη ηελ εηδνπνηφ δηαθνξά, ιέγεηαη πξσηνβάζκηνο. Γηα παξάδεηγκα: Παξαιιειφγξακκν (νξηζηέα έλλνηα) είλαη ην ηεηξάπιεπξν (γέλνο) πνπ έρεη ηηο απέλαληη πιεπξέο ηνπ παξάιιειεο (εηδνπνηφο δηαθνξά). Γηαθνξεηηθνί ηξφπνη δηαηχπσζεο ηνπ νξηζκνχ: • Όηαλ ιέκε παξαιιειφγξακκν, ελλννχκε ην ηεηξάπιεπξν πνπ έρεη ηηο απέλα ληη πιεπξέο ηνπ παξάιιειεο. • Με ηνλ φξν (ηε ιέμε) παξαιιειφγξακκν ελλννχκε... • Ο φξνο (ε ιέμε) παξαιιειφγξακκν ζεκαίλεη... • Σν παξαιιειφγξακκν, δειαδή ην ηεηξάπιεπξν ... (επεμεγεκαηηθά) 19
- 20. α) ηνλ ηξφπν πνπ παξνπζηάδνπλ ηελ νξηζηέα έλλνηα, ζε αλαιπηηθνχο ή ζπλζεηηθνχο/γελεηηθνχο νξηζκνχο. • Αλαιπηηθόο = Παξηζηάλεη ηελ νπζία κηαο έλλνηαο, εθζέηνληαο ηα γλσξίζκαηα πνπ πεξηέρνληαη ζηελ έλλνηα απηή (π.ρ. ηξνθή είλαη ην ηκήκα πνηήκαηνο ή ηξαγνπδηνχ πνπ απνηειείηαη απφ έλαλ αξηζκφ ζηίρσλ ή πεξηφδσλ θαη έρεη κηα ξπζκηθή θαη ινγηθή ελφηεηα). • Γελεηηθόο ή ζπλζεηηθόο = Πεξηγξάθεηαη ε δηαδηθαζία ηεο γέλεζεο κηαο έλλνηαο ή ελφο πξάγκαηνο απφ ηα αλαγθαία θαη νπζηψδε ζπζηαηηθά ηεο/ηνπ (π.ρ. Ζ θνηλσληθή νληφηεηα πνπ πξνήιζε απφ ηε ζπλέλσζε πεξηζζφηεξσλ ρσξηψλ είλαη ε πφιε). β) ηελ έθηαζή ηνπο, ζε ζπληφκνπο ή εθηεηακέλνπο νξηζκνχο. •ύληνκνο είλαη ν νξηζκφο πνπ δίλνπλ ηα ιεμηθά ή ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα (π.ρ. Σέρλε είλαη ε ειεχζεξε, δεκηνπξγηθή έθθξαζε ηνπ αλζξψπνπ κε έξγα πνπ δηέπνληαη απφ αηζζεηηθνχο θαλφλεο). •Δθηεηακέλνο είλαη ν νξηζκφο πνπ θαιχπηεη κία ή πεξηζζφηεξεο παξαγξάθνπο. Τπάξρεη αθφκε ε πεξίπησζε έλα νιφθιεξν θείκελν λα αζρνιείηαη κε ηνλ νξηζκφ κηαο έλλνηαο, φπσο γίλεηαη ζπλήζσο ζ’ έλα δνθίκην, έλα επηζηεκνληθφ θείκελν θ.ιπ. Γηα έλαλ εθηεηακέλν νξηζκφ ρξεηάδεηαη πάληνηε έλα ζρέδην νξγάλσζεο. Ζ πην ζπλεζηζκέλε κέζνδνο ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο είλαη ε παξαγσγηθή: αξρίδνπκε κε έλα ζχληνκν νξηζκφ ηεο έλλνηαο, πνπ ηνλ αλαιχνπκε έπεηηα ζην ππφινηπν θείκελν (ζε κία ή πεξηζζφηεξεο παξαγξάθνπο), αλαπηχζζνληαο μερσξηζηά ην θαζέλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο έλλνηαο. Δίδε νξηζκώλ. Οη νξηζκνί ηαμηλνκνχληαη κε βάζε: 20
- 21. 1. Γνκή ηεο παξαγξάθνπ κε νξηζκό Θεκαηηθή πξόηαζε /πεξίνδνο: Οξίδεηαη ε (νξηζηέα) έλλνηα, ε νπνία εληάζζεηαη ζην γέλνο ηεο θαη επηζεκαίλεηαη ε εηδνπνηφο δηα θνξά ηεο. Αλαπηχζζνπκε, δειαδή, ην πεξηερφκελν ηεο ζεκαηηθήο πξφηαζεο/πεξηφδνπ, απαληψληαο ζηελ πηζαλή εξψηεζε «ηη είλαη;». Λεπηνκέξεηεο /ζρόιηα: Παξνπζηάδνπκε επηπιένλ ζηνηρεία θαη γλσξίζκαηα, ηα νπνία δηαζαθελίδνπλ θαη ζπκπιεξψλνπλ ηνλ αξρηθφ νξηζκφ, ψζηε ε νξηζηέα έλλνηα λα γίλεη θαηαλνεηή ζε φιν ην εχξνο ηεο. Δίηε αλαιχνπκε δηεμνδηθά ηα βαζηθά γλσξίζκαηα ηεο έλλνηαο (αλαιπηηθφο) ή πεξηγξάθεηαη ε δηαδηθαζία γέλεζεο ηεο έλλνηαο απφ ηα νπζηψδε ζπζηαηηθά ηεο κέξε (γελεηηθφο/ζπλζεηηθφο). Καηαθιείδα: Δλδέρεηαη θαη λα παξαιείπεηαη ζε απηφλ ηνλ ηξφπν αλάπηπμήο ηεο. 2. Υξήζηκε πιεξνθνξία Ζ απφδνζε ησλ νξηζκψλ είλαη κηα πνιχπινθε δηαλνεηηθή εξγαζία. Όηαλ ε έλλνηα είλαη αθεξεκέλε είλαη πνιχ δχζθνιν λα αληρλεχζνπκε, λα θαζνξίζνπκε θαη λα εθζέζνπκε ζε ιίγεο γξακκέο ηα θχξηα γλσξίζκαηά ηεο, ηα νπνία, κάιηζηα, κπνξεί λα είλαη κε ηε ζεηξά ηνπο ακθηιεγφκελεο ή πνιπδηάζηαηεο έλλνηεο. 3. εκάδηα αλαγλώξηζεο: νξηζκόο (ζε όιεο ηηο πηώζεηο εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ), ην ξήκα νξίδσ (ζε φιεο ηηο εγθιίζεηο, ρξφλνπο, πξφζσ πα, αξηζκνχο, θσλέο), ην ξήκα είλαη, κέζα ζε γισζζηθό πεξηβάιινλ πνπ ηαηξηάδεη ζε νξηζκφ, ηα ξήκαηα ελλνώ θαη ζεκαίλσ, θπξίσο ζηηο θξάζεηο κε ηνλ όξν... ελλννύκε, ν όξνο (ε ιέμε)... ζεκαίλεη. Ο νξηζκόο κπνξεί λα δίλεηαη θαη επεμεγεκαηηθά: Τν επίζεην, δειαδή, ε θιηηή ιέμε... 21
- 22. Παξάδεηγκα: «Ραηζηζκόο είλαη ην δόγκα ην νπνίν πξεζβεύεη ηε δηάθξηζε ησλ αλζξώπσλ ζε θύζεη αλώηεξνπο θαη θαηώηεξνπο. Ιζρπξίδεηαη δειαδή πσο ππάξρνπλ άλζξσπνη πνπ είλαη από ηε θύζε ηνπο θαηώηεξνη, αθνύ αλήθνπλ ζε θπιέο, έζλε ή θνηλσληθέο νκάδεο πνπ κεηνλεθηνύλ έλαληη ησλ άιισλ αλζξώπσλ…» Δε κε ηξνκάδεη ην ηέξαο, νύηε θη ν άγγειóο κνπ νύηε ην ηέινο ηνπ θóζκνπ, κε ηξνκάδεηο εζύ Πξνζεύρεζαη θαη ζθνηώλεηο, ηξαπιίδεηο ύκλνπο νξγήο έρεηο παηξίδα ην θóβν, γπξεύεηο λα βξεηο γνλείο κηζείο ηνλ κέζα ζνπ μέλν θη óρη, δελ θαηαιαβαίλσ δελ μέξσ πνύ παηώ θαη πνύ πεγαίλσ 22
- 23. 6. ΓΙΑΙΡΔΗ 23
- 24. Γηαίξεζε ιέγεηαη ε αλάιπζε κηαο έλλνηαο ζηα είδε ηεο, κε βάζε έλα νπζηψδεο γλψξηζκά ηνπο. Σξία είλαη ηα ζηνηρεία ηεο δηαίξεζεο: ε δηαηξεηέα έλλνηα, ε δηαηξεηηθή βάζε θαη ηα κέιε/ κέξε ηεο δηαίξεζεο. Γηαηξεηέα έλλνηα νλνκάδεηαη ε έλλνηα, ην φινλ (γέλνο), ην νπνίν δηαηξείηαη ζηα ζπζηαηηθά ηνπ. Γηαηξεηηθή βάζε ιέγεηαη ην ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα, ην θξηηήξην, κε βάζε ην νπνίν γίλεηαη ε δηαίξεζε. Μέιε/κέξε ηεο δηαίξεζεο νλνκάδνληαη ηα ζπζηαηηθά κέξε ηεο έλλνηαο, ηνπ φινπ πνπ δηαηξείηαη. Γηα παξάδεηγκα: Οη γσλίεο (δηαηξεηέα έλλνηα) είλαη νξζέο, νμείεο θαη ακβιείεο (κέιε ηεο δηαίξεζεο). Ζ δηαηξεηηθή βάζε είλαη «νη κνίξεο ησλ γσληψλ». Ζ έθηαζε κηαο δηαίξεζεο πνηθίιιεη, αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε θαη ηνλ ζθνπφ ηνπ ζπγγξαθέα ηνπ θεηκέλνπ. Μπνξεί λα εθηείλεηαη ζε ιίγεο γξακκέο, νπφηε απιψο αλαθέξνληαη ηα «είδε» ηεο δηαηξεηέαο έλλνηαο. Ωζηφζν, ζπρλά, ε δηαίξεζε θαιχπηεη κία ή πεξηζζφηεξεο παξαγξάθνπο ή έλα εθηεηακέλν θείκελν, νπφηε ζηελ αξρή δίλεηαη κηα πξσηνβάζκηα δηαίξεζε θαη ζηε ζπλέρεηα αλαπηχζζνληαη πην αλαιπηηθά ηα «είδε» ηεο δηαηξεηέαο έλλνηαο. Αλαγθαίεο πξνϋπνζέζεηο γηα κηα ζσζηή δηαίξεζε • Γηαίξεζε κε εληαία βάζε: Υξεζηκνπνηείηαηκφλνκίαθαηνξηζκέλε δηαηξεηηθή βάζε/ θξηηήξην. • Σέιεηα δηαίξεζε: Πεξηιακβάλνληαηφιαηακέιε(είδε)ηεοδηαηξεηέαοέλλνηαο.Αιιηψοείλαηαηειήο. • πλερήο δηαίξεζε: Γελγίλεηαηθάπνηνάικαζηαείδεηεο,δειαδήαλαθέξνληαηήθαηεμεγνχληαηφιαηαείδε ηεο,κεηεζεηξά.Αιηψοείλαηαζπλερήο. 24
- 25. 1. Γνκή ηεο παξαγξάθνπ κε δηαίξεζε Θεκαηηθή πξόηαζε/πεξίνδνο: Γηαθξίλεηαη ε δηαηξεηέα έλλνηα (γέλνο) ζηα κέξε ηεο (είδε). Ζ δηαίξεζε πξαγκαηνπνηείηαη κε βάζε έλα θξηηήξην (δηαηξεηηθή βάζε). Λεπηνκέξεηεο/ ζρόιηα: Παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά, ζχκθσλα κε ηε ζεηξά αλαθνξάο, θάζε κέξνο/είδνο πνπ πξνέθπςε απφ ηε δηαίξεζε. Καηαθιείδα: Δλδέρεηαη θαη λα παξαιείπεηαη ζε απηφλ ηνλ ηξφπν αλάπηπμήο ηεο. 2. εκάδηα αλαγλώξηζεο: δηαηξνχκε, ρσξίδνπκε, δηαθξίλνπκε, είδε, κνξθέο, κέξε, θιάδνη, ηνκείο, πξψηνλ… δεχηεξνλ… ηέινο, ην έλα – ην άιιν, ζηε κία – ζηελ άιιε πεξίπησζε. 3. Υξήζηκε πιεξνθνξία Ζ δηαίξεζε, φπσο θαη ν νξηζκφο, απνζθνπεί ζηελ νινθιεξσκέλε θαηαλφεζε θαη ηε βαζχηεξε αλάιπζε κηαο έλλνηαο. Με ηε δηαίξεζε ηεο έλλνηαο ζηα επηκέξνπο ηεο ζηνηρεία (είδε), ν αλαγλψζηεο, ν εηδηθφο εξεπλεηήο, ν επηζηήκνλαο θ.ιπ. δηεπθνιχλεηαη ζηε κειέηε θαη ηελ έξεπλά ηνπ, αθνχ έρεη ηε δπλαηφηεηα ηεο ζχλζεζεο θαη ηεο αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ ηνπ. Με ηνλ νξηζκφ νξηνζεηνχκε ηε ζεκαζία ηεο έλλνηαο, ψζηε λα κελ ζπγρέεηαη κε ηηο άιιεο. πλεπψο, ε δηαίξεζε θαη ν νξηζκφο ζπλδένληαη θαη απνηεινχλ ζπκπιεξσκαηηθά ζηνηρεία ηεο έλλνηαο. 25
- 26. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Πξφηαζε (δηαηξεηέα έλλνηα) ιέγεηαη ην ζπληνκφηεξν ηκήκα ηνπ ιφγνπ πνπ εθθξάδεη κηα ζθέςε, κηα επηζπκία ή έλα ζπλαίζζεκα. Σα είδε ησλ πξνηάζεσλ σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηνπο (δηαηξεηηθή βάζε) είλαη: α) πξνηάζεηο θξίζεσο κε ηηο νπνίεο δηαηππψλεηαη κηα θξίζε, κηα ζθέςε, ή δίλεηαη κηα πιεξνθνξία β) πξνηάζεηο επηζπκίαο κε ηηο νπνίεο εθθξάδεηαη κηα επηζπκία, πξνζηαγή, επρή γ) πξνηάζεηο επηθσλεκαηηθέο κε ηηο νπνίεο εθθξάδεηαη έλα έληνλν ζπλαίζζεκα θαη δ) πξνηάζεηο εξσηεκαηηθέο κε ηηο νπνίεο δηαηππψλεηαη κηα εξψηεζε (είδε). http://latistor.blogspot.com/2014/06/blog-post_27.html#ixzz538P29dhz 26
- 27. 7. ΑΝΑΛΟΓΙΑ 27
- 28. Αλάπηπμε κηαο παξαγξάθνπ κε αλαινγία Πνιιέο θνξέο, πξνθεηκέλνπ λα θάλνπκε πεξηζζφηεξν θαηαλνεηή κηα ζέζε, κηα άπνςε, κηα έλλνηα, κηα θαηάζηαζε ή λα επεμεγήζνπκε θαιχηεξα ηε ζχζηαζε θαη ηα ζηνηρεία ή ηε ιεηηνπξγία ηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ πεξηγξάθνπκε, δίλνπκε παξαδείγκαηα πνπ είλαη γλσζηά θαη νηθεία ζηνλ αλαγλψζηε/δέθηε. Πξνβάιινπκε, δειαδή, κηα ιαλζάλνπζα (θξπκκέλε θαη έκκεζε) νκνηφηεηα αλάκεζα ζε δχν αληηθείκελα, ηα νπνία θαηλνκεληθά θαη κε κηα πξψηε καηηά δείρλνπλ δηαθνξεηηθά θαη αλφκνηα. Ζ κέζνδνο απηή είλαη γλσζηή κε ηνλ φξν «αλαινγία». ηελ αλαινγία ππάξρνπλ δύν κέξε: ην έλα είλαη ην πεξηγξαθφκελν αληηθείκελν ή ε ηδέα/άπνςε πνπ ζέινπκε λα παξνπζηάζνπκε θαη ην άιιν είλαη ην αληηθείκελν ή ε ηδέα/άπνςε πνπ παξνπζηάδεη αλαινγίεο/ νκνηφηεηεο πξνο απηφ. Ζ αλαινγία κπνξεί άιινηε λα είλαη θαλεξή θαη άιινηε λα είλαη εχξεκα θαη έκπλεπζε ηνπ ζπγγξαθέα, πξνθεηκέλνπ λα παξνπζηάζεη κε κεγαιχηεξε ζαθήλεηα θαη θαζαξφηεηα ηε ζθέςε ηνπ. ! Υξήζηκε πιεξνθνξία: Ζ αλάπηπμε ηεο παξαγξάθνπ κε αλαινγία δελ είλαη ηίπνηε άιιν απφ ηνλ αλαινγηθφ ζπιινγηζκφ. Ζ δηαθνξά βξίζθεηαη ζηε δηαηχπσζε ηεο εξψηεζεο. •ηελ πξψηε πεξίπησζε ξσηάκε γηα ηνλ ηξφπν αλάπηπμεο ηεο παξαγξάθνπ, •ελψ ζηε δεχηεξε πεξίπησζε γηα ηε ζπιινγηζηηθή πνξεία ηεο παξαγξάθνπ. 28
- 29. 1. Γνκή ηεο παξαγξάθνπ κε αλαινγία Θεκαηηθή πεξίνδνο: Οξίδνληαη ηα κέξε/ζθέιε ηεο αλαινγίαο (κε κεηαθνξά ή παξνκνίσζε). Λεπηνκέξεηεο/ ρόιηα: Πξνηάζζεηαη ην κέξνο ηεο αλαινγίαο πνπ είλαη απιφ, νηθείν, γλσζηφ θαη θαηαλνεηφ ζπλήζσο απφ ηελ εκπεηξία καο. Αθνινπζεί ην κέξνο ηεο αλαινγίαο πνπ είλαη άγλσζην, δχζθνιν λα θαηαλνεζεί θαη ην νπνίν ζέινπκε λα δηαζαθελίζνπκε. Καηαθιείδα: Δληνπίδνληαη ηα θνηλά ζηνηρεία πνπ ζπλδένπλ ηα δχν κέξε ηεο αλαινγίαο. Γελ είλαη απαξαίηεηε ε χπαξμε ηεο θαηαθιείδαο. 2. εκάδηα αλαγλώξηζεο: όπσο… έηζη, ηόζν… όζν, αλάινγνο, αλαινγία, αλαινγηθά, θαη’ αλαινγία, όκνηα ή παξόκνηα, παξνκνηάδσ, παξαιιειίδσ, παξαβάιισ. 3. Η παξάγξαθνο κε αλαινγία: πξνζδίδεη δσληάληα, παξαζηαηηθφηεηα θαη ράξε ζηνλ ιφγν, ψζηε λα κελ είλαη άηνλνο, ςπρξφο θαη θνπξαζηηθφο. θαζηζηά θαηαλνεηφ θαη νηθείν φ,ηη είλαη άγλσζην θαη δπζλφεην. Ο ιφγνο έρεη αηζζεηηθή αμία, απνθηά πνιπζεκία θαη ηε γνεηεία ηεο πνίεζεο, ελψ απνθαιχπηνληαη ζπλεηξκηθέο ζρέζεηο. 29
- 30. ΠΑΡΑΓΔΙΓΜΑ Ζ εμάπισζε κηαο επηδεκηθήο αξξώζηηαο γίλεηαη όπσο θαη ε εμάπισζε κηαο ππξθαγηάο. Ζ θσηηά μεθηλάεη απφ έλα πεξηνξηζκέλν ζεκείν ηνπ δάζνπο θαίγνληαο ηα γχξσ μεξφρνξηα∙ χζηεξα πςψλεηαη ζηα ρακειά μεξφθιαδα ησλ δέληξσλ, θαηφπηλ αλαξξηρηέηαη απεηιεηηθή ζηα ςειά θπιιψκαηα ησλ θνληηλψλ δέληξσλ θαη, ηέινο, βνεζνχκελε απφ ηνλ αέξα, αξρίδεη θαη παίξλεη δηαζηάζεηο, θαηαβξνρζίδνληαο κε ηηο πχξηλεο γιψζζεο ηεο ηα δέληξα πνπ βξίζθνληαη ζηελ πνξεία ηεο. Κάπσο έηζη μεθαληψλεη θαη ε επηδεκία: αξρηθά εκθαλίδεηαη ζ’ έλα δχν αξξψζηνπο∙ χζηεξα θνιιάεη ζηνπο πην επαίζζεηνπο ή ιηγφηεξν πγηείο ζπγγελείο ηνπο∙ θαηφπηλ εηζβάιιεη ζηα κηθξά παηδηά θαη ζηνπο γέξνπο ηεο γεηηνληάο∙ ηέινο, παίξλεη αλεμέιεγθηα δηαζηάζεηο ζθνξπίδνληαο ηξφκν, ξίγε, εκεηνχο θαη ππξεηνχο ζ’ φιε ηε ρψξα. (Κ. Ν. Πεηξφπνπινο, Έθθξαζε – Έθζεζε, Α΄ Λπθείνπ) http://latistor.blogspot.com/2014/06/blog-post_27.html#ixzz538ORIE7A 30
- 31. 8. ΜΔ ΤΝΓΤΑΜΟ ΜΔΘΟΓΩΝ 31
- 32. σνδσαζμός μεθόδων: Σηελ πξάμε βέβαηα ζπάληα ζπλαληνύκε κνλάρα έλαλ ηξόπν αλάπηπμεο. Σπλήζσο ρξεζηκνπνηνύκε ζπλδπαζκό από δύν ή θαη πεξηζζόηεξνπο ηξόπνπο. Όηαλ π.ρ. ρξεζηκνπνηνύκε ηε κέζνδν ηνπ νξηζκνύ, κπνξεί λα ρξεηαζηεί ζπγρξόλσο λα δηθαηνινγήζνπκε κηα θξίζε καο, λα δηεπθξηλίζνπκε κηα έλλνηα κε έλα παξάδεηγκα θηι. Δεο π.ρ. πνηνη ηξόπνη ρξεζηκνπνηνύληαη ζην παξαθάησ απόζπαζκα: ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η γλώζε ήηαλε, θαη είλαη πάληα, γηα ην θάζε ινγήο θαηεζηεκέλν έλα δίιεκκα, θάηη πνπ γελλάεη αληηδξάζεηο αληηθαηηθέο θαη δηθνξνύκελεο. Από ηε κηα κεξηά, ην μάπισκα ησλ γλώζεσλ θαη γεληθόηεξα ε πλεπκαηηθή αλάπηπμε ησλ αλζξώπσλ θαίλεηαη αλαγθαία γηα ηελ νηθνλνκηθή δηαδηθαζία, ηόζν ζηε θάζε ηεο παξαγσγήο όζν θαη ζηε θάζε ηεο θαηαλάισζεο. Ο θαιόο ηερλίηεο, ν θαιόο επαγγεικαηίαο, ν θαιόο δηεπζπληήο, ν θαιόο εθεπξέηεο ρξεηάδνληαη κόξθσζε, θη ν κνξθσκέλνο άλζξσπνο έρεη πξόζζεηεο αλάγθεο λα ηθαλνπνηήζεη. Από ηελ άιιε όκσο κεξηά, ν κνξθσκέλνο άλζξσπνο δε γίλεηαη κόλν θαιό ζηέιερνο ζηελ παξαγσγή θαη θαιόο πειάηεο ζηελ θαηαλάισζε· αιιά κέζα ηνπ μππλνύλ εξσηεκαηηθά θαη πξνβιεκαηηζκνί, αλαδεηήζεηο θαη ακθηβνιίεο γηα ηελ νηθνλνκηθή δηαδηθαζία θαη γηα ηελ ίδηα ηε δνκή ηεο θνηλσλίαο, πνπ κπνξνύλ λα ππνζθάςνπλ ηα ζεκέιηα ηνπ θαηεζηεκέλνπ θαη λα απνβνύλ κνηξαία γηα ηελ ύπαξμή ηνπ. Γηώξγνο Α. Κνπκάληνο, "Οη θνλζέξβεο ηεο ζνθίαο" (από ηνλ Τύπν) - Σηελ παξάγξαθν απηή έρνπκε ζπλδπαζκό κεζόδσλ: Αιηιολόγηζη (ε ζεκαηηθή πεξίνδνο απνηειεί κηα δηαπίζησζε, πνπ πξνθαιεί ην εξώηεκα γηαηί;), ζύγκριζη – ανηίθεζη (από ηε κηα κεξηά... από ηελ άιιε κεξηά...) θαη παραδείγμαηα (ν θαιόο ηερλίηεο, ν θαιόο επαγγεικαηίαο θ.ιπ.). http://latistor.blogspot.com/2014/10/blog-post_30.html#ixzz53nsqDPBU 32
- 33. https://filologika.gr/lykio/g-lykiou/genikis-pedias/neoelliniki-glossa/tropi-anaptyxis- paragrafou/ http://4gym- irakl.ira.sch.gr/new/images/stories/pdf/neoellhnikh_glossa/neo_glosa_b_serdakh/tro poi_anaptyxis_paragrafou_theoria_paradeigmata.pdf http://latistor.blogspot.gr/2014/06/blog-post_27.html http://vprassas.blogspot.gr/2011/01/blog-post_226.html http://e-keimena.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=80:-20- &catid=94:exercises&Itemid=41 http://www.alfavita.gr/arthron/ekpaideysi/panellinies/i-paragrafos-kai-i-domi-tis-stis- panellinies-exetaseis ΒΑΗΚΖ ΠΖΓΖ ΓΗΑ ΣΖ ΘΔΩΡΗΑ: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΔΛΛΖΝΟΓΛΩΖ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΚΑΗ ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΗΑ ΓΗΑΠΟΛΗΣΗΜΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΣΖ ΓΗΑΠΟΡΑ» 33
- 34. ΘΔΜΑΣΑ ΠΑΝΔΛΛΑΓΙΚΩΝ ΔΠΑΛ –ΣΔΔ 2007-2017 34
- 35. ΔΠΑΛ 2017 Παξαηεξψ αθφκα – απηφ ζπλεζέζηαηα – φηη νξηζκέλεο θνηλφηνπεο, αλψδπλεο ζπκβνπιέο κνπ – λα, ζα λα πνχκε «Κάλεη ςχρξα, πάξε ην παλσθφξη ζνπ» ή «Μελ πίλεηο λεξφ ηδξσκέλνο» – ζ’ εξεζίδνπλ απξνζδφθεηα, ζνπ πξνθαινχλ εθδειψζεηο θαλεξήο αλππνκνλεζίαο θαη δπζαξέζθεηαο. Μα μέξσ θαη θάηη άιιν πνπ κνπ ην έρεηο νκνινγήζεη. Έρεηο αλάγθε ζηε δσή ζνπ απφ κηα αμία αλψηεξε απφ ηηο άιιεο, κηα αμία-γλψκνλα, κηα αμία- ππμίδα, ζηελ νπνία λα αλαθέξεηαη θάζε ζνπ εθδήισζε, απφθαζε, θξίζε, πξάμε. Ζ αμία απηή, ε πην σξαία ζνπ ιέμε, ζνπ πξνηείλσ λα είλαη ε γλεζηόηεηα. Β2. α) ηε δεχηεξε παξάγξαθν («Παξαηεξψ αθφκα … λα είλαη ε γλεζηφηεηα.») ππάξρεη αλάπηπμε κε παξαδείγκαηα. Να εληνπίζεηε ηα παξαδείγκαηα θαη λα ηα κεηαθέξεηε ζην ηεηξάδηφ ζαο. (Μνλ. 4) 35
- 36. ΔΠΑΛ 2017 Παξαηεξψ αθφκα – απηφ ζπλεζέζηαηα – φηη νξηζκέλεο θνηλφηνπεο, αλψδπλεο ζπκβνπιέο κνπ – λα, ζα λα πνχκε «Κάλεη ςχρξα, πάξε ην παλσθφξη ζνπ» ή «Μελ πίλεηο λεξφ ηδξσκέλνο» – ζ’ εξεζίδνπλ απξνζδφθεηα, ζνπ πξνθαινχλ εθδειψζεηο θαλεξήο αλππνκνλεζίαο θαη δπζαξέζθεηαο. Μα μέξσ θαη θάηη άιιν πνπ κνπ ην έρεηο νκνινγήζεη. Έρεηο αλάγθε ζηε δσή ζνπ απφ κηα αμία αλψηεξε απφ ηηο άιιεο, κηα αμία-γλψκνλα, κηα αμία- ππμίδα, ζηελ νπνία λα αλαθέξεηαη θάζε ζνπ εθδήισζε, απφθαζε, θξίζε, πξάμε. Ζ αμία απηή, ε πην σξαία ζνπ ιέμε, ζνπ πξνηείλσ λα είλαη ε γλεζηφηεηα. ΑΠΑΝΣΗΗ Σα παξαδείγκαηα πνπ αλαθέξνληαη είλαη: πνχκε «Κάλεη ςχρξα, πάξε ην παλσθφξη ζνπ» ή «Μελ πίλεηο λεξφ ηδξσκέλνο» 36 ΔΝΓΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ
- 37. ΔΠΑΛ 2016 Μπνξνχκε λα «ζσξαθίζνπκε» ηα παηδηά κε ζπγθεθξηκέλεο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ πξφιεςε θαη ηελ απνθαηάζηαζε ησλ παηδηψλ πνπ έρνπλ πέζεη ζχκαηα ζηνλ θπβεξλνρψξν. πγθεθξηκέλα, πξέπεη λα δνζεί έκθαζε ζηελ ελδπλάκσζε ησλ παηδηψλ θαη ησλ γνλέσλ κέζα απφ ηελ πιεξνθφξεζε γηα ηηο λέεο ηερλνινγίεο, θαζψο θαη ζηελ απζηεξή ηηκσξία φζσλ εθκεηαιιεχνληαη θαη θαθνπνηνχλ παηδηά ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. Β2. α) Να εληνπίζεηε ηα δνκηθά κέξε ηεο πέκπηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ: «Μπνξνχκε λα «ζσξαθίζνπκε» ηα παηδηά … θαη θαθνπνηνχλ παηδηά ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ». (Μνλ. 5) 37
- 38. ΔΠΑΛ 2016 Μπνξνχκε λα «ζσξαθίζνπκε» ηα παηδηά κε ζπγθεθξηκέλεο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ πξφιεςε θαη ηελ απνθαηάζηαζε ησλ παηδηψλ πνπ έρνπλ πέζεη ζχκαηα ζηνλ θπβεξλνρψξν. πγθεθξηκέλα, πξέπεη λα δνζεί έκθαζε ζηελ ελδπλάκσζε ησλ παηδηψλ θαη ησλ γνλέσλ κέζα απφ ηελ πιεξνθφξεζε γηα ηηο λέεο ηερλνινγίεο, θαζψο θαη ζηελ απζηεξή ηηκσξία φζσλ εθκεηαιιεχνληαη θαη θαθνπνηνχλ παηδηά ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. ΑΠΑΝΣΗΗ ΘΔΜΑΣΙΚΗ ΠΔΡΙΟΓΟ : «Μπνξνχκε … Κπβεξλνρψξν». ΛΔΠΣΟΜΔΡΔΙΔ/ΥΟΛΙΑ: «πγθεθξηκέλα… πεξηβάιινλ» ΚΑΣΑΚΛΔΙΓΑ: Γελ ππάξρεη. 38
- 39. ΔΠΑΛ 2016 ΠΑΛΑΙΟ ΤΣΗΜΑ - ΗΜΔΡΗΙΑ Τπάξρεη άξαγε θάπνηνο ηξφπνο λα επηθνηλσλνχλ νη άλζξσπνη κεηαμχ ηνπο, λα αληαιιάζζνπλ ηδέεο πνπ δελ είλαη θαθέθηππν4 ηειενπηηθψλ δηαιφγσλ; Σν γεγνλφο φηη ζην δξφκν νη πεξαζηηθνί δηαηππψλνπλ ηδέεο δεκνζίσο, ρσξίο λα ληξέπνληαη πηα ην κηθξφθσλν, ρσξίο λα θνβνχληαη ηελ θάκεξα, κε απίζηεπηε άλεζε, απηνπεπνίζεζε, εμνηθείσζε, ππφζρεηαη θαη θαιχηεξεο επηθνηλσληαθέο εκέξεο; Μάιινλ ην αληίζεην ζπκβαίλεη. Σα «πνιιά» πνπ έρνπκε λα πνχκε θαηαρσληάδνληαη αθφκα πην βαζηά, ηα ιίγα θαη ηα εχθνια θαη ηα επαλαιακβαλφκελα επηπιένπλ. Β2. Να γξάςεηε ηα δνκηθά κέξε ηεο πέκπηεο παξαγξάθνπ: "Τπάξρεη άξαγε ... ηα επαλαιακβαλφκελα επηπιένπλ". Μνλάδεο 5 39
- 40. ΔΠΑΛ 2016 ΠΑΛΑΙΟ ΤΣΗΜΑ - ΗΜΔΡΗΙΑ Τπάξρεη άξαγε θάπνηνο ηξφπνο λα επηθνηλσλνχλ νη άλζξσπνη κεηαμχ ηνπο, λα αληαιιάζζνπλ ηδέεο πνπ δελ είλαη θαθέθηππν4 ηειενπηηθψλ δηαιφγσλ; Σν γεγνλφο φηη ζην δξφκν νη πεξαζηηθνί δηαηππψλνπλ ηδέεο δεκνζίσο, ρσξίο λα ληξέπνληαη πηα ην κηθξφθσλν, ρσξίο λα θνβνχληαη ηελ θάκεξα, κε απίζηεπηε άλεζε, απηνπεπνίζεζε, εμνηθείσζε, ππφζρεηαη θαη θαιχηεξεο επηθνηλσληαθέο εκέξεο; Μάιινλ ην αληίζεην ζπκβαίλεη. Σα «πνιιά» πνπ έρνπκε λα πνχκε θαηαρσληάδνληαη αθφκα πην βαζηά, ηα ιίγα θαη ηα εχθνια θαη ηα επαλαιακβαλφκελα επηπιένπλ. ΑΠΑΝΣΗΗ ΘΔΜΑΣΙΚΗ ΠΔΡΙΟΓΟ : «Τπάξρεη… δηαιφγσλ». ΛΔΠΣΟΜΔΡΔΙΔ/ΥΟΛΙΑ: «Σν γεγνλφο… ζπκβαίλεη» ΚΑΣΑΚΛΔΙΓΑ: «Σα «πνιιά»… επηπιένπλ». 40
- 41. ΔΠΑΛ 2016 ΠΑΛΑΙΟ ΤΣΗΜΑ – ΔΠΔΡΙΝΑ ηνλ «αλεπηπγκέλν» θφζκν έρνπκε δεκηνπξγήζεη έλα ζχζηεκα πνπ δελ κπνξνχκε λα ειέγμνπκε. Οη πεξηζζφηεξνη απφ εκάο πνπ ζέινπκε λα θαηαλαιψλνπκε ζπλερψο, πξέπεη λα ζπζηάζνπκε ην ρξφλν καο θαη ηε δσή καο γηα αληάιιαγκα. Ενχκε ζπλερψο ππφ ηελ πίεζε ηνπ ρξφλνπ. Έρνπκε δεκηνπξγήζεη κηα θνηλσλία ζηελ νπνία είκαζηε ηφζν απαζρνιεκέλνη απφ ηα πξνζσπηθά καο πξνβιήκαηα ψζηε δελ έρνπκε ηελ πνιπηέιεηα λα αζρνιεζνχκε κε ην ηη ζπκβαίλεη ζηνλ πιαλήηε καο. Με θαηαλνψληαο ηε δηαθνξά αλάκεζα ζηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηε δσή θαη ηελ επηπρία, αηζζαλφκαζηε δπζηπρηζκέλνη παξά ηα πιηθά αγαζά πνπ απνθηνχκε.[...] Β2. Να γξάςεηε ηα δνκηθά κέξε ηεο ηξίηεο παξαγξάθνπ: «ηνλ «αλεπηπγκέλν» θφζκν ........... απνθηνχκε». Μνλάδεο 5 41
- 42. ΔΠΑΛ 2016 ΠΑΛΑΙΟ ΤΣΗΜΑ – ΔΠΔΡΙΝΑ ηνλ «αλεπηπγκέλν» θφζκν έρνπκε δεκηνπξγήζεη έλα ζχζηεκα πνπ δελ κπνξνχκε λα ειέγμνπκε. Οη πεξηζζφηεξνη απφ εκάο πνπ ζέινπκε λα θαηαλαιψλνπκε ζπλερψο, πξέπεη λα ζπζηάζνπκε ην ρξφλν καο θαη ηε δσή καο γηα αληάιιαγκα. Ενχκε ζπλερψο ππφ ηελ πίεζε ηνπ ρξφλνπ. Έρνπκε δεκηνπξγήζεη κηα θνηλσλία ζηελ νπνία είκαζηε ηφζν απαζρνιεκέλνη απφ ηα πξνζσπηθά καο πξνβιήκαηα ψζηε δελ έρνπκε ηελ πνιπηέιεηα λα αζρνιεζνχκε κε ην ηη ζπκβαίλεη ζηνλ πιαλήηε καο. Με θαηαλνψληαο ηε δηαθνξά αλάκεζα ζηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηε δσή θαη ηελ επηπρία, αηζζαλφκαζηε δπζηπρηζκέλνη παξά ηα πιηθά αγαζά πνπ απνθηνχκε.[...] ΑΠΑΝΣΗΗ ΘΔΜΑΣΙΚΗ ΠΔΡΙΟΓΟ : «ηνλ αλεπηπγκέλν» θφζκν ….ειέγμνπκε». ΛΔΠΣΟΜΔΡΔΙΔ/ΥΟΛΙΑ: «Οη πεξηζζφηεξνη απφ εκάο… απνθηνχκε». ΚΑΣΑΚΛΔΙΓΑ: Γελ ππάξρεη. 42
- 43. ΔΠΑΛ ΗΜΔΡΗΙΑ 2015 Όπσο έιεγε θαη κηα παιηά δηαθήκηζε, νη μέλνη ηνπξίζηεο θαινχληαη λα δήζνπλ ηνλ «κχζν ηεο Διιάδαο». Ζ Διιάδα, σζηφζν, δεη ηνλ κχζν ηεο. Μφλνλ πνπ ν κχζνο έρεη μεζσξηάζεη: ην ηνπξηζηηθφ «εηζφδεκα» δελ αθνινπζεί ηελ ίδηα απμεηηθή πνξεία, ε θζελή καδηθφηεηα νδεγεί δηαξθψο θαηλνχξγηεο πεξηνρέο ζηελ απαμίσζε. Σνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο επηθξαηεί ε αζπδνζία θαη ν ππεξπιεζπζκφο. Σνλ ρεηκψλα, αληίζεηα, ηα ίδηα ηνπία κνηάδνπλ βνκβαξδηζκέλα, έξεκα απφ δσή θαη πξαγκαηηθέο πξννπηηθέο. […] Β2. Να βξείηε ηνλ ηξόπν αλάπηπμεο ηεο πέκπηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ: « Όπσο έιεγε θαη κηα παιηά δηαθήκηζε… έξεκα απν δσή θαη πξαγκαηηθέο πξννπηηθέο». Να αηηηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο. Μνλάδεο 10 43
- 44. ΔΠΑΛ ΗΜΔΡΗΙΑ 2015 Όπσο έιεγε θαη κηα παιηά δηαθήκηζε, νη μέλνη ηνπξίζηεο θαινχληαη λα δήζνπλ ηνλ «κχζν ηεο Διιάδαο». Ζ Διιάδα, σζηόζν, δεη ηνλ κχζν ηεο. Μφλνλ πνπ ν κχζνο έρεη μεζσξηάζεη: ην ηνπξηζηηθφ «εηζφδεκα» δελ αθνινπζεί ηελ ίδηα απμεηηθή πνξεία, ε θζελή καδηθφηεηα νδεγεί δηαξθψο θαηλνχξγηεο πεξηνρέο ζηελ απαμίσζε. Σνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο επηθξαηεί ε αζπδνζία θαη ν ππεξπιεζπζκφο. Σνλ ρεηκψλα, αληίζεηα, ηα ίδηα ηνπία κνηάδνπλ βνκβαξδηζκέλα, έξεκα απφ δσή θαη πξαγκαηηθέο πξννπηηθέο. […] ΑΠΑΝΣΗΗ πλδπαζκόο κεζόδσλ: •Με ζύγθξηζε – αληίζεζε: («νη μέλνη ηνπξίζηεο… Ζ Διιάδα, σζηφζν, δεη…», «ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο … ηνλ ρεηκψλα…»). •Αίηην – απνηέιεζκα: « ε θζελή καδηθφηεηα νδεγεί… ζηελ απαμίσζε… αζπδνζία… έξεκα απφ δσή»). 44
- 45. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ2015 Δληνχηνηο, ν άλζξσπνο ζήκεξα δελ είλαη κε θαλέλα ηξφπν επηπρέζηεξνο απ’ φ,ηη ζην παξειζφλ ζηηο ιεγφκελεο «αλαπηπγκέλεο» ηνπιάρηζηνλ ρψξεο, έζησ θαη αλ θαηαθιχδεηαη απφ θαηαλαισηηθά αγαζά, δηαηξέθεηαη θαιχηεξα, επηθνηλσλεί επθνιφηεξα θ.ιπ. Δίλαη κάιινλ δπζηπρέζηεξνο, δηφηη αληηκεησπίδεη κεγαιχηεξε εγθιεκαηηθφηεηα (πξνζηαηεχεηαη κε νινέλα πην ηέιεηα ζπζηήκαηα αζθαιείαο), δεη απνκνλσκέλνο (ιέεη απιψο «θαιεκέξα» ζηνλ έλνηθν ηνπ δηπιαλνχ δηακεξίζκαηνο), αλαδεηά ππνθαηάζηαηα ηεο επηπρίαο (θαηαθεχγεη ζηα λαξθσηηθά). Β2. Να εληνπίζεηε δύν ηξόπνπο αλάπηπμεο ηεο πέκπηεο παξαγξάθνπ: «Δληνχηνηο, ν άλζξσπνο ... ηεο επηπρίαο (θαηαθεχγεη ζηα λαξθσηηθά)» (Μνλ. 6) θαη λα αηηηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο (Μνλ. 4). Μνλάδεο 10 45
- 46. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ2015 Δληνχηνηο, ν άλζξσπνο ζήκεξα δελ είλαη κε θαλέλα ηξφπν επηπρέζηεξνο απ’ φ,ηη ζην παξειζόλ ζηηο ιεγφκελεο «αλαπηπγκέλεο» ηνπιάρηζηνλ ρψξεο, έζησ θαη αλ θαηαθιχδεηαη απφ θαηαλαισηηθά αγαζά, δηαηξέθεηαη θαιχηεξα, επηθνηλσλεί επθνιφηεξα θ.ιπ. Δίλαη κάιινλ δπζηπρέζηεξνο, δηόηη αληηκεησπίδεη κεγαιχηεξε εγθιεκαηηθφηεηα (πξνζηαηεχεηαη κε νινέλα πην ηέιεηα ζπζηήκαηα αζθαιείαο), δεη απνκνλσκέλνο (ιέεη απιψο «θαιεκέξα» ζηνλ έλνηθν ηνπ δηπιαλνχ δηακεξίζκαηνο), αλαδεηά ππνθαηάζηαηα ηεο επηπρίαο (θαηαθεχγεη ζηα λαξθσηηθά). ΑΠΑΝΣΗΗ •ύγθξηζε – Αληίζεζε Ο άλζξσπνο ζπγθξίλεηαη ζην παξφλ – παξειζφλ •Αηηηνιόγεζε «δηφηη αληηκεησπίδεη … λαξθσηηθά» θαη αλαθέξνληαη ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα. 46
- 47. ΔΠΑΛ ΗΜΔΡΗΙΑ 2014 Έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα ηνπ θαηξνχ καο είλαη ε κεγάιε αχμεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο, ηδίσο ησλ λέσλ. ε ζεκαληηθφ βαζκφ νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε πγηνχο νηθνγελεηαθνχ πεξηβάιινληνο, ζηελ απνπζία δηαπαηδαγψγεζεο θαη παξαδείγκαηνο πνπ λα εκπλέεη πίζηε ζηηο εζηθέο αμίεο θαη λα ηνπο δίλεη πγηείο ζηφρνπο θαη ηδαληθά, ζηελ αλεξγία, ζηε ρξήζε λαξθσηηθψλ θαη ζηελ έθζεζε ζε κηα ππνθνπιηνχξα βίαο, κέζα απφ ηνλ θηλεκαηνγξάθν θαη ηελ ηειεφξαζε. […] Β2. α. Να βξείηε ηνλ ηξόπν αλάπηπμεο ηεο πξψηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ: «Έλα ζεκαληηθφ … ηειεφξαζε» θαη λα αηηηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο. (Μνλ. 4) β. Να γξάςεηε ηα δνκηθά κέξε ηεο ίδηαο παξαγξάθνπ. (Μνλ. 6) Μνλάδεο 10 47
- 48. ΔΠΑΛ ΗΜΔΡΗΙΑ2014 Έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα ηνπ θαηξνχ καο είλαη ε κεγάιε αχμεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο, ηδίσο ησλ λέσλ. ε ζεκαληηθφ βαζκφ νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε πγηνχο νηθνγελεηαθνχ πεξηβάιινληνο, ζηελ απνπζία δηαπαηδαγψγεζεο θαη παξαδείγκαηνο πνπ λα εκπλέεη πίζηε ζηηο εζηθέο αμίεο θαη λα ηνπο δίλεη πγηείο ζηφρνπο θαη ηδαληθά, ζηελ αλεξγία, ζηε ρξήζε λαξθσηηθψλ θαη ζηελ έθζεζε ζε κηα ππνθνπιηνχξα βίαο, κέζα απφ ηνλ θηλεκαηνγξάθν θαη ηελ ηειεφξαζε. […] ΑΠΑΝΣΗΗ α. Αηηηνιόγεζε: αλαθέξνληαη ηα αίηηα ηεο λεαληθήο εγθιεκαηηθφηεηαο : «ε ζεκαληηθφ βαζκφ… ηειεφξαζε». 48
- 49. ΔΠΑΛ ΗΜΔΡΗΙΑ2014 Έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα ηνπ θαηξνχ καο είλαη ε κεγάιε αχμεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο, ηδίσο ησλ λέσλ. ε ζεκαληηθφ βαζκφ νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε πγηνχο νηθνγελεηαθνχ πεξηβάιινληνο, ζηελ απνπζία δηαπαηδαγψγεζεο θαη παξαδείγκαηνο πνπ λα εκπλέεη πίζηε ζηηο εζηθέο αμίεο θαη λα ηνπο δίλεη πγηείο ζηφρνπο θαη ηδαληθά, ζηελ αλεξγία, ζηε ρξήζε λαξθσηηθψλ θαη ζηελ έθζεζε ζε κηα ππνθνπιηνχξα βίαο, κέζα απφ ηνλ θηλεκαηνγξάθν θαη ηελ ηειεφξαζε. […] β. Θεκαηηθή πξόηαζε: «Έλα ζεκαληηθφ… ησλ λέσλ». Λεπηνκέξεηεο/ζρόιηα: «ε ζεκαληηθφ βαζκφ … ηειεφξαζε». Καηαθιείδα: Γελ ππάξρεη. 49
- 50. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ 2014 Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ζρνιηθή δσή ζην δεκηνπξγηθφ ζρνιείν ζα κπνξνχζε λα νξγαλσζεί κε ηξφπνπο πνπ λα επλννχλ ηηο πξσηνβνπιίεο, ηηο επηινγέο, ηηο εξγαζίεο ησλ καζεηψλ ζε ζέκαηα πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ. Να αλαηίζεηαη, γηα παξάδεηγκα, ζηνπο καζεηέο ε νξγάλσζε θαη παξνπζίαζε νξηζκέλσλ καζεκάησλ, δηάθνξεο εθζέζεηο, έθδνζε πεξηνδηθνχ ή εθεκεξίδαο, ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο, κνπζηθέο παξνπζίεο, νκηιίεο – ζπδεηήζεηο γηα ζέκαηα επηθαηξφηεηαο, θνηλσληθά ή πνιηηηθά, επηζηεκνληθά, θαιιηηερληθά θηι. ε κηα ηέηνηα νξγάλσζε, θαζνξηζηηθφ ξφιν ζα παίμνπλ νη νκάδεο ησλ καζεηψλ, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη δηδάζθνληεο θαη δηδαζθφκελνη ζα απαιιαγνχλ απφ ηελ πίεζε ησλ πνηθίισλ εμεηάζεσλ θαη απφ ην αδηάθνπν θπλήγη ηεο χιεο θαη ηνπ ρξφλνπ. Β2. α. Να επηζεκάλεηε ηα δνκηθά κέξε ηεο δεχηεξεο παξαγξάθνπ («Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ζρνιηθή δσή … ηεο ύιεο θαη ηνπ ρξόλνπ»). (Μνλ. 6) 50
- 51. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ 2014 Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ζρνιηθή δσή ζην δεκηνπξγηθφ ζρνιείν ζα κπνξνχζε λα νξγαλσζεί κε ηξφπνπο πνπ λα επλννχλ ηηο πξσηνβνπιίεο, ηηο επηινγέο, ηηο εξγαζίεο ησλ καζεηψλ ζε ζέκαηα πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ. Να αλαηίζεηαη, γηα παξάδεηγκα, ζηνπο καζεηέο ε νξγάλσζε θαη παξνπζίαζε νξηζκέλσλ καζεκάησλ, δηάθνξεο εθζέζεηο, έθδνζε πεξηνδηθνχ ή εθεκεξίδαο, ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο, κνπζηθέο παξνπζίεο, νκηιίεο – ζπδεηήζεηο γηα ζέκαηα επηθαηξφηεηαο, θνηλσληθά ή πνιηηηθά, επηζηεκνληθά, θαιιηηερληθά θηι. ε κηα ηέηνηα νξγάλσζε, θαζνξηζηηθφ ξφιν ζα παίμνπλ νη νκάδεο ησλ καζεηψλ, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη δηδάζθνληεο θαη δηδαζθφκελνη ζα απαιιαγνχλ απφ ηελ πίεζε ησλ πνηθίισλ εμεηάζεσλ θαη απφ ην αδηάθνπν θπλήγη ηεο χιεο θαη ηνπ ρξφλνπ. (Μνλ. 6) ΑΠΑΝΣΗΗ Θεκαηηθή πεξίνδνο : «Πην ζπγθεθξηκέλα … ελδηαθέξνπλ». Λεπηνκέξεηεο/ζρόιηα: «Να αλαηίζεηαη… ρξφλνπ». Καηαθιείδα: Γελ ππάξρεη. 51
- 52. ΔΠΑΛ ΗΜΔΡΗΙΑ2013 Ζ δηαθήκηζε κπνξεί βέβαηα, ρσξίο ακθηβνιία, λα απνβεί θνηλσληθά σθέιηκε. Να ζπκβάιεη πνιχ ζηελ πξφνδν θαη ζην δπλάκσκα ηεο ειεχζεξεο νηθνλνκίαο, φηαλ εθηειεί ηελ απνζηνιή ηεο θαηά ζεηηθφ ηξφπν, φηαλ αληηθξίδεηαη θαη ελεξγεί ζαλ δηαθψηηζε ηνπ θνηλνχ, ζαλ πξνζαλαηνιηζκφο ζε φ,ηη είλαη ζπκθέξνλ ζηνλ αγνξαζηή, φηαλ απηή θξαηηέηαη κέζα ζηα φξηα, κέζα ζην πξέπνλ, φηαλ αθήζεη ηηο ρνληξνθνκκέλεο κεζφδνπο ηνπ ςεχδνπο θαη ηεο απάηεο ή ηεο θαηλνκεληθήο αιήζεηαο. Β4. Να εληνπίζεηε ηα δνκηθά ζηνηρείαηεο ηειεπηαίαο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ: «Ζ δηαθήκηζε κπνξεί … θαηλνκεληθήο αιήζεηαο». Μνλάδεο 5 52
- 53. ΔΠΑΛ ΗΜΔΡΗΙΑ2013 Ζ δηαθήκηζε κπνξεί βέβαηα, ρσξίο ακθηβνιία, λα απνβεί θνηλσληθά σθέιηκε. Να ζπκβάιεη πνιχ ζηελ πξφνδν θαη ζην δπλάκσκα ηεο ειεχζεξεο νηθνλνκίαο, φηαλ εθηειεί ηελ απνζηνιή ηεο θαηά ζεηηθφ ηξφπν, φηαλ αληηθξίδεηαη θαη ελεξγεί ζαλ δηαθψηηζε ηνπ θνηλνχ, ζαλ πξνζαλαηνιηζκφο ζε φ,ηη είλαη ζπκθέξνλ ζηνλ αγνξαζηή, φηαλ απηή θξαηηέηαη κέζα ζηα φξηα, κέζα ζην πξέπνλ, φηαλ αθήζεη ηηο ρνληξνθνκκέλεο κεζφδνπο ηνπ ςεχδνπο θαη ηεο απάηεο ή ηεο θαηλνκεληθήο αιήζεηαο. ΑΠΑΝΣΗΗ Θεκαηηθή πεξίνδνο: «Ζ δηαθήκηζε … σθέιηκε». Λεπηνκέξεηεο/ζρόιηα: «Να ζπκβάιεη … αιήζεηαο». Καηαθιείδα: Γελ ππάξρεη. 53
- 54. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ2013 Δίλαη πνιιά ηα επηηεχγκαηα θαη νη θαηλνηνκίεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί απφ ηα πξψηα θηφιαο βήκαηα ηεο πιεξνθνξηθήο.[…] Ζ εθκεδέληζε ησλ απνζηάζεσλ, ε δηεζλνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο πνιηηηθήο δσήο θαζψο θαη ην άλνηγκα ησλ θνηλσληψλ κε ηηο απίζηεπηεο γηα ηνπο αλζξψπνπο παιαηφηεξσλ επνρψλ δπλαηφηεηεο επηθνηλσλίαο θαη αληαιιαγήο αγαζψλ – φρη κφλνλ πιηθψλ, αιιά θαη πνιηηηζηηθψλ – είλαη κία πξσηφγλσξε ζε έθηαζε πξαγκαηηθφηεηα. Β2. Να εληνπίζεηε ηα δνκηθά κέξε ηεο δεχηεξεο παξαγξάθνπ: «Δίλαη πνιιά ηα επηηεχγκαηα … πξσηφγλσξε ζε έθηαζε πξαγκαηηθφηεηα». Μνλάδεο 6 54
- 55. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ2013 Δίλαη πνιιά ηα επηηεχγκαηα θαη νη θαηλνηνκίεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί απφ ηα πξψηα θηφιαο βήκαηα ηεο πιεξνθνξηθήο.[…] Ζ εθκεδέληζε ησλ απνζηάζεσλ, ε δηεζλνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο πνιηηηθήο δσήο θαζψο θαη ην άλνηγκα ησλ θνηλσληψλ κε ηηο απίζηεπηεο γηα ηνπο αλζξψπνπο παιαηφηεξσλ επνρψλ δπλαηφηεηεο επηθνηλσλίαο θαη αληαιιαγήο αγαζψλ – φρη κφλνλ πιηθψλ, αιιά θαη πνιηηηζηηθψλ – είλαη κία πξσηφγλσξε ζε έθηαζε πξαγκαηηθφηεηα. ΑΠΑΝΣΗΗ Θεκαηηθή πξόηαζε: «Δίλαη πνιιά… πιεξνθνξηθήο». Λεπηνκέξεηεο/ζρόιηα: «Ζ εθκεδέληζε… πξαγκαηηθφηεηα». Καηαθιείδα: Γελ ππάξρεη. 55
- 56. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ2012 Ζ θηιία, θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε, είλαη αλαγθαηφηαην αγαζφ. Πξψηα ζηνπο λένπο: ν θίινο είλαη ν παξαζηάηεο πνπ ζα ελζαξξχλεη θαη ζα βνεζήζεη ηνλ λέν άλζξσπν λα κελ θάλεη ζθάικαηα (αλνεζίεο, αζηνρίεο, απξέπεηεο), ν νδεγφο ζην ζσζηφ δξφκν, ν επίθνπξνο1 ζηηο θαθνηνπηέο ηεο δσήο. Έπεηηα, ζηνπο πνιχ ειηθησκέλνπο: απηνί ρξεηάδνληαη ηελ παξεγνξηά, ηελ πεξίζαιςε, ηε θξνληίδα ηνπ θίινπ, επεηδή δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπίζνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο απφ ζσκαηηθήλ αλεπάξθεηα ή πλεπκαηηθήλ αδπλακία. Σέινο, ζε εθείλνπο πνπ βξίζθνληαη ζηελ αθκή ηεο ειηθίαο ηνπο, ν θίινο είλαη βνεζφο ζηηο θαιέο πξάμεηο, ζχκβνπινο θαη ζπλεξγάηεο ζηα ελάξεηα έξγα. Β3. Ο βαζηθφο ηξόπνο αλάπηπμεο ηεο ηξίηεο παξαγξάθνπ είλαη ε δηαίξεζε. Να εληνπίζεηε ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηεο δηαίξεζεο. Μνλάδεο 6 56
- 57. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ2012 Ζ θηιία, θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε, είλαη αλαγθαηφηαην αγαζφ. Πξψηα ζηνπο λένπο: ν θίινο είλαη ν παξαζηάηεο πνπ ζα ελζαξξχλεη θαη ζα βνεζήζεη ηνλ λέν άλζξσπν λα κελ θάλεη ζθάικαηα (αλνεζίεο, αζηνρίεο, απξέπεηεο), ν νδεγφο ζην ζσζηφ δξφκν, ν επίθνπξνο1 ζηηο θαθνηνπηέο ηεο δσήο. Έπεηηα, ζηνπο πνιχ ειηθησκέλνπο: απηνί ρξεηάδνληαη ηελ παξεγνξηά, ηελ πεξίζαιςε, ηε θξνληίδα ηνπ θίινπ, επεηδή δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπίζνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο απφ ζσκαηηθήλ αλεπάξθεηα ή πλεπκαηηθήλ αδπλακία. Σέινο, ζε εθείλνπο πνπ βξίζθνληαη ζηελ αθκή ηεο ειηθίαο ηνπο, ν θίινο είλαη βνεζφο ζηηο θαιέο πξάμεηο, ζχκβνπινο θαη ζπλεξγάηεο ζηα ελάξεηα έξγα. Β3. Ο βαζηθφο ηξφπνο αλάπηπμεο ηεο ηξίηεο παξαγξάθνπ είλαη ε δηαίξεζε. Να εληνπίζεηε ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηεο δηαίξεζεο. Μνλάδεο 6 ΑΠΑΝΣΗΗ Γηαηξεηέα έλλνηα: Ζ θηιία. Γηαηξεηηθή βάζε: Ζ ειηθία. Μέιε ηεο δηαίξεζεο: Ζ θηιία ζηνπο λένπο, ζηνπο πνιχ ειηθησκέλνπο, ζηελ αθκή ηεο ειηθίαο. 57
- 58. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ 2011 Ζ ςπραγσγία έρεη ηε ζέζε ηεο, ζέζε γεληθά παξαδεθηή, λφκηκε κέζα ζηε δσή καο. Αθνχ ηνπ ζλεηνχ ε κνίξα είλαη λα βξέρεη θάζε ηνπ έξγν κε ηνλ ηδξψηα ηνπ πξνζψπνπ ηνπ, θαη επεηδή απηφο αθξηβψο ν θιήξνο ηνπ έιαρε, δηθαίσκά ηνπ ζεψξεζε ν άλζξσπνο λα θιέβεη ρξφλν απφ ηε ζθιεξή ζεηεία ηνπ βηνπνξηζκνχ1 θαη λα ηνλ αθηεξψλεη ζηε δηαζθέδαζε, γηα λα ειαθξψλεη θάπσο ην θνξηίν ηεο δσήο θαη λα μερλάεη, γηα ιίγν έζησ, ηα δεηλά ηεο. Σν δηθαίσκα ηνχην ην έρεη αλαγλσξίζεη, κε ηνπο άγξαθνπο θαη γξαθηνχο λφκνπο ηεο, ε θνηλσλία. Β2. Να εληνπίζεηε ηα δνκηθά κέξε ηεο πξψηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ: «Ζ ςπραγσγία έρεη ηε ζέζε ηεο ... ε θνηλσλία». Μνλάδεο 6 58
- 59. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ 2011 Ζ ςπραγσγία έρεη ηε ζέζε ηεο, ζέζε γεληθά παξαδεθηή, λφκηκε κέζα ζηε δσή καο. Αθνχ ηνπ ζλεηνχ ε κνίξα είλαη λα βξέρεη θάζε ηνπ έξγν κε ηνλ ηδξψηα ηνπ πξνζψπνπ ηνπ, θαη επεηδή απηφο αθξηβψο ν θιήξνο ηνπ έιαρε, δηθαίσκά ηνπ ζεψξεζε ν άλζξσπνο λα θιέβεη ρξφλν απφ ηε ζθιεξή ζεηεία ηνπ βηνπνξηζκνχ1 θαη λα ηνλ αθηεξψλεη ζηε δηαζθέδαζε, γηα λα ειαθξψλεη θάπσο ην θνξηίν ηεο δσήο θαη λα μερλάεη, γηα ιίγν έζησ, ηα δεηλά ηεο. Σν δηθαίσκα ηνχην ην έρεη αλαγλσξίζεη, κε ηνπο άγξαθνπο θαη γξαθηνχο λφκνπο ηεο, ε θνηλσλία. ΑΠΑΝΣΗΗ Θεκαηηθή πεξίνδνο: «Ζ ςπραγσγία… δσή καο». Λεπηνκέξεηεο/ζρόιηα: «Αθνχ ηνπ ζλεηνχ… ηα δεηλά ηεο». Καηαθιείδα: «Σν δηθαίσκα… θνηλσλία». 59
- 60. ΔΠΑΛ ΗΜΔΡΗΙΑ2010 Ό,ηη, αλ γηλφηαλ κε ην ρέξη θαη κε ηα αηειή εξγαιεία πεξαζκέλσλ επνρψλ, ζα απαηηνχζε εκέξεο νιφθιεξεο, αθφκα θαη εβδνκάδεο (π.ρ. κηα δαληέια ή κηα ραιθνγξαθία), θαη ζα θφζηηδε παλάθξηβα, ζήκεξα ράξε ζηε κεραλή θαηαζθεπάδεηαη θαη πνιιαπιαζηάδεηαη ζε ειάρηζην ρξφλν, επνκέλσο ζηνηρίδεη αζχγθξηηα πην θηελά απφ πξηλ. ηελ θαηαλαισηηθή θνηλσλία ηεο αθζνλίαο, ε ηαρχηεηα παξαγσγήο ησλ αγαζψλ είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο, αλ φρη ν ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο πνπ θαζνξίδεη ηελ πνζφηεηα θαη ηελ αμία ηνπο. Σν ζχλζεκα: «θαηαλαιψζηε φζν κπνξείηε πεξηζζφηεξα» πξνυπνζέηεη έλα άιιν: «παξάγεηε φζν κπνξείηε πεξηζζφηεξα θαη θηελφηεξα». Β2. Ζ ηέηαξηε παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ «Ό,ηη, αλ γηλφηαλ ... θαη θηελφηεξα» αλαπηχζζεηαη κε: α) ζύγθξηζε θαη αληίζεζε θαη β) κε παξαδείγκαηα. Να εληνπίζεηε ηνπο ηξφπνπο απηνχο ζηε ζπγθεθξηκέλε παξάγξαθν. Μνλάδεο 6 60
- 61. ΔΠΑΛ ΗΜΔΡΗΙΑ2010 Ό,ηη, αλ γηλφηαλ κε ην ρέξη θαη κε ηα αηειή εξγαιεία πεξαζκέλσλ επνρψλ, ζα απαηηνχζε εκέξεο νιφθιεξεο, αθφκα θαη εβδνκάδεο (π.ρ. κηα δαληέια ή κηα ραιθνγξαθία), θαη ζα θφζηηδε παλάθξηβα, ζήκεξα ράξε ζηε κεραλή θαηαζθεπάδεηαη θαη πνιιαπιαζηάδεηαη ζε ειάρηζην ρξφλν, επνκέλσο ζηνηρίδεη αζχγθξηηα πην θηελά απφ πξηλ. ηελ θαηαλαισηηθή θνηλσλία ηεο αθζνλίαο, ε ηαρχηεηα παξαγσγήο ησλ αγαζψλ είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο, αλ φρη ν ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο πνπ θαζνξίδεη ηελ πνζφηεηα θαη ηελ αμία ηνπο. Σν ζχλζεκα: «θαηαλαιψζηε φζν κπνξείηε πεξηζζφηεξα» πξνυπνζέηεη έλα άιιν: «παξάγεηε φζν κπνξείηε πεξηζζφηεξα θαη θηελφηεξα». ΑΠΑΝΣΗΗ α) ζύγθξηζε – αληίζεζε: Παξειζφλ – παξφλ (κε ην ρέξη /ζηε κεραλή, θφζηηδε παλάθξηβα/ ζηνηρίδεη αζχγθξηηα πην θζελά, ζήκεξα/πξηλ). β) παξαδείγκαηα: (π.ρ. κηα δαληέια ή κηα ραιθνγξαθία). 61
- 62. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ2010 Αμίδεη λα ζεκεησζεί ηδηαίηεξα φηη ζηνλ αιεζηλφ επαγγεικαηία ππάξρεη (ζπλεηδεηή θαη φρη ζπάληα αζχλεηδε) ε πεπνίζεζε φηη πέξα απφ ηνλ απιφ βηνπνξηζκφ, πέξα θαη απφ ηελ θνηλσληθή ζέζε πνπ εμαζθαιίδεη ην επάγγεικα, θάπνηνο γεληθφηεξνο θνηλσληθφο ζθνπφο εμππεξεηείηαη κε απηφ. Με ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα ην άηνκν γίλεηαη νξγαληθφ κέινο ηεο θνηλσλίαο θαη εξγάδεηαη γηα ηελ επζηάζεηα θαη ηελ πξφνδφ ηεο. Ο γηαηξφο, ν δηθεγφξνο, ν κεραληθφο, ν πινίαξρνο δίλνληαη ζην επάγγεικά ηνπο αθφκε θαη φηαλ δελ ην ρξεηάδνληαη γηα βηνπνξηζκφ ή θνηλσληθή πξνβνιή, γηαηί αηζζάλνληαη (ζπλεηδεηά ή αζχλεηδα) φηη δελ είλαη κφλν ν ρξφλνο ηεο δσήο ηνπο πνπ ζα αδεηάζεη, νχηε κφλν ε θνηλσληθή ηνπο ππφζηαζε πνπ ζα γίλεη αλάπεξε αλ ην εγθαηαιείςνπλ, αιιά φηη θάηη κέζα ζην θνηλσληθφ ζψκα ζα πάεη άζρεκα, εάλ δελ θάλνπλ φπσο εθείλνη μέξνπλ θαη κπνξνχλ ηε δνπιεηά ηνπο [...]. Β2. Μεηαμχ ησλ ηξφπσλ αλάπηπμεο ηεο ηξίηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ «Αμίδεη λα ζεκεησζεί ... ηε δνπιεηά ηνπο» είλαη ην παξάδεηγκα θαη ε αηηηνιόγεζε. Να εληνπίζεηε ηνπο ηξφπνπο απηνχο ζηε ζπγθεθξηκέλε παξάγξαθν. Μνλάδεο 6 62
- 63. ΔΠΑΛ ΔΠΔΡΙΝΑ2010 Αμίδεη λα ζεκεησζεί ηδηαίηεξα φηη ζηνλ αιεζηλφ επαγγεικαηία ππάξρεη (ζπλεηδεηή θαη φρη ζπάληα αζχλεηδε) ε πεπνίζεζε φηη πέξα απφ ηνλ απιφ βηνπνξηζκφ, πέξα θαη απφ ηελ θνηλσληθή ζέζε πνπ εμαζθαιίδεη ην επάγγεικα, θάπνηνο γεληθφηεξνο θνηλσληθφο ζθνπφο εμππεξεηείηαη κε απηφ. Με ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα ην άηνκν γίλεηαη νξγαληθφ κέινο ηεο θνηλσλίαο θαη εξγάδεηαη γηα ηελ επζηάζεηα θαη ηελ πξφνδφ ηεο. Ο γηαηξφο, ν δηθεγφξνο, ν κεραληθφο, ν πινίαξρνο δίλνληαη ζην επάγγεικά ηνπο αθφκε θαη φηαλ δελ ην ρξεηάδνληαη γηα βηνπνξηζκφ ή θνηλσληθή πξνβνιή, γηαηί αηζζάλνληαη (ζπλεηδεηά ή αζχλεηδα) φηη δελ είλαη κφλν ν ρξφλνο ηεο δσήο ηνπο πνπ ζα αδεηάζεη, νχηε κφλν ε θνηλσληθή ηνπο ππφζηαζε πνπ ζα γίλεη αλάπεξε αλ ην εγθαηαιείςνπλ, αιιά φηη θάηη κέζα ζην θνηλσληθφ ζψκα ζα πάεη άζρεκα, εάλ δελ θάλνπλ φπσο εθείλνη μέξνπλ θαη κπνξνχλ ηε δνπιεηά ηνπο [...]. ΑΠΑΝΣΗΗ Παξάδεηγκα: «Ο γηαηξφο, ν δηθεγφξνο, ν κεραληθφο, ν πινίαξρνο». Αηηηνιόγεζε: «γηαηί αηζζάλνληαη … δνπιεηά ηνπο». 63
- 64. Σ.Δ.Δ ΔΠΔΡΙΝΑ 2008 Ζ γεσξγηθή επαλάζηαζε επέθεξε κηα βαζηθή αιιαγή: ν δείθηεο γελλεηηθφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ έθηαζε θαη μεπέξαζε ην δείθηε ζλεζηκφηεηαο, θαη ν πιεζπζκφο ηνπ πιαλήηε άξρηζε λα απμάλεηαη ζηαζεξά. Ζ γεσξγία έγηλε ε θπξίαξρε αλζξψπηλε απαζρφιεζε − αθφκα θαη ζήκεξα απαζρνιεί ζρεδφλ πελήληα ηνηο εθαηφ ηνπ παγθφζκηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. ΔΝΟΣΗΣΑ Β 1. β. «Ζ γεσξγηθή επαλάζηαζε επέθεξε ... εξγαηηθνχ δπλακηθνχ»: Να βξείηε ηνλ ηξόπν αλάπηπμεο ηεο παξαγξάθνπ θαη λα αηηηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο. Μονάδες 5 64
- 65. Σ.Δ.Δ ΔΠΔΡΙΝΑ 2008 Ζ γεσξγηθή επαλάζηαζε επέθεξε κηα βαζηθή αιιαγή: ν δείθηεο γελλεηηθφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ έθηαζε θαη μεπέξαζε ην δείθηε ζλεζηκφηεηαο, θαη ν πιεζπζκφο ηνπ πιαλήηε άξρηζε λα απμάλεηαη ζηαζεξά. Ζ γεσξγία έγηλε ε θπξίαξρε αλζξψπηλε απαζρφιεζε − αθφκα θαη ζήκεξα απαζρνιεί ζρεδφλ πελήληα ηνηο εθαηφ ηνπ παγθφζκηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. ΑΠΑΝΣΗΗ Αίηην – απνηέιεζκα. ηε ζεκαηηθή πξφηαζε παξνπζηάδεηαη ε αηηία (γεσξγηθή επαλάζηαζε), ελψ ζηηο ιεπηνκέξεηεο – ζρφιηα εκθαλίδνληαη ηα απνηειέζκαηά ηεο (ν δείθηεο … δπλακηθνχ). 65
- 66. Σ.Δ.Δ. ΗΜΔΡΗΙΑ2007 Οη ζεκεξηλνί λένη θαηαηξχρνληαη απφ πνιιαπιέο αληηθάζεηο: Φπζηθά, ε επνρή καο ηνπο πξνζθέξεη πην άλεηε, πην ειεχζεξε, πην «θνζκνπνιίηηθε δσή», κε πνιχ πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο θαη επθαηξίεο κφξθσζεο, επηθνηλσλίαο, ςπραγσγίαο, παξά ε κεζνπνιεκηθή θαη άκεζα κεηαπνιεκηθή Διιάδα, ε αθαληζκέλε απφ πνιέκνπο, θαηνρέο, εκθχιηνπο, ε «επαξρηψηηθε» Διιάδα, κε ηηο πξνιήςεηο θαη πξνθαηαιήςεηο ηεο, κε ηηο απαγνξεχζεηο θαη ηηο θαηαπηέζεηο, πνπ κάζηηδαλ ηε λενιαία ηνπ θαηξνχ εθείλνπ. Θα κπνξνχζαλ, νη ησξηλνί λένη, λα πνπλ –φπσο ν ζαημπεξηθφο Πίζηνι– «ν θφζκνο γηα κέλα είλαη έλα ζηξείδη,/πνπ ζα η’ αλνίμσ εγψ κε ην ζπαζί κνπ». 2. β. Πνηνο είλαη ν ηξόπνο αλάπηπμεο ηεο παξαθάησ παξαγξάθνπ: «Οη ζεκεξηλνί λένη θαηαηξχρνληαη … εγψ κε ην ζπαζί κνπ». Να αηηηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο. Μονάδες 5 66
- 67. Σ.Δ.Δ. ΗΜΔΡΗΙΑ2007 Οη ζεκεξηλνί λένη θαηαηξχρνληαη απφ πνιιαπιέο αληηθάζεηο: Φπζηθά, ε επνρή καο ηνπο πξνζθέξεη πην άλεηε, πην ειεχζεξε, πην «θνζκνπνιίηηθε δσή», κε πνιχ πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο θαη επθαηξίεο κφξθσζεο, επηθνηλσλίαο, ςπραγσγίαο, παξά ε κεζνπνιεκηθή θαη άκεζα κεηαπνιεκηθή Διιάδα, ε αθαληζκέλε απφ πνιέκνπο, θαηνρέο, εκθχιηνπο, ε «επαξρηψηηθε» Διιάδα, κε ηηο πξνιήςεηο θαη πξνθαηαιήςεηο ηεο, κε ηηο απαγνξεχζεηο θαη ηηο θαηαπηέζεηο, πνπ κάζηηδαλ ηε λενιαία ηνπ θαηξνχ εθείλνπ. Θα κπνξνχζαλ, νη ησξηλνί λένη, λα πνπλ –φπσο ν ζαημπεξηθφο Πίζηνι– «ν θφζκνο γηα κέλα είλαη έλα ζηξείδη,/πνπ ζα η’ αλνίμσ εγψ κε ην ζπαζί κνπ». ΑΠΑΝΣΗΗ Ζ παξάγξαθνο αλαπηχζζεηαη κε ζπλδπαζκό κεζόδσλ. πγθεθξηκέλα κε ζύγθξηζε – αληίζεζε γηαηί ζπγθξίλεη ηελ επνρή καο κε ηελ κεζνπνιεκηθή θαη άκεζα κεηαπνιεκηθή Διιάδα. Δπίζεο αλαπηχζζεηαη κε παξαδείγκαηα θαζψο ν ζπγγξαθέαο ρξεζηκνπνηεί ην παξάδεηγκα ηνπ Πίζηνι. 67
- 69. ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΔ ΗΜΔΡΗΙΩΝ 2017 Ζ δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ελφο ηαμηδηνχ ζα κπνξνχζε λα μεπεξλά ηα γλσξίζκαηα κηαο εθήκεξεο εθηφλσζεο. Γηα παξάδεηγκα, έλα ηαμίδη ζηε θχζε ζα κπνξνχζε λα πεξηιακβάλεη δξαζηεξηφηεηεο φπσο ην θαγηάθ, ην ξάθηηλγθ, ηελ πεδνπνξία ζε κνλνπάηηα, ηελ ηππαζία, ηελ νξεηλή πνδειαζία, ην αιεμίπησην πιαγηάο, ηελ εμεξεχλεζε ζπειαίσλ, ην νξεηβαηηθφ ζθη, ηηο ρηνλνδξνκίεο πίζηαο, ηε ρηνλνζαλίδα, ηελ νξεηλή νηθνινγηθή θαηαζθήλσζε, ηνλ πνιηηηζκηθφ ηνπξηζκφ θ.ά. Ζ δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ελφο ηαμηδηνχ ζέηεη θπξίσο, απφ ηελ αξρή θαη κε αβίαζην ηξφπν, ην ζχλνιν ησλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζηνλ εξγάζηκν θαη ηνλ ππφ δηάζεζε ρξφλν, πνπ ζπλήζσο επηπφιαηα νλνκάδεηαη θαη «ειεχζεξνο». Καη απηφ, γηαηί είλαη αληηιεπηή ε πνιπζρηδήο ζήκεξα εθκεηάιιεπζε ηνπ «ειεχζεξνπ ρξφλνπ» ζηνπο θφιπνπο κηαο «καδηθήο θνπιηνχξαο» πνπ εκπνξεπκαηνπνηεί ηα πάληα. Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο, αληίζεηα, ζπλδέεηαη κε ηα ζηνηρεία κηαο λέαο επαηζζεζίαο, ηα νπνία ζπλάγνληαη απφ λέεο κνξθέο ζπιινγηθφηεηαο κέζα ζε «ζηέθηα» αλαςπρήο, πνπ ζα ηείλνπλ λα θαηαζηνχλ εζηίεο πνιηηηθήο θαη πνιηηηζκηθήο παηδείαο. Δίλαη πξνθαλέο φηη κηα ηέηνηα λννηξνπία πξνυπνζέηεη, επξχηεξα, ηελ απφξξηςε ησλ θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ. Β2. α) Να γξάςεηε δύν ηξόπνπο αλάπηπμεο ηεο ηξίηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ «Ζ δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε...πξνηχπσλ» (κνλάδεο 2) θαη λα ηεθκεξηψζεηε ηελ απάληεζή ζαο κε αλαθνξέο ζην θείκελν (κνλάδεο 4). Μνλάδεο 6 69
- 70. ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΔ ΗΜΔΡΗΙΩΝ 2017 Ζ δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ελφο ηαμηδηνχ ζα κπνξνχζε λα μεπεξλά ηα γλσξίζκαηα κηαο εθήκεξεο εθηφλσζεο. Γηα παξάδεηγκα, έλα ηαμίδη ζηε θχζε ζα κπνξνχζε λα πεξηιακβάλεη δξαζηεξηφηεηεο φπσο ην θαγηάθ, ην ξάθηηλγθ, ηελ πεδνπνξία ζε κνλνπάηηα, ηελ ηππαζία, ηελ νξεηλή πνδειαζία, ην αιεμίπησην πιαγηάο, ηελ εμεξεχλεζε ζπειαίσλ, ην νξεηβαηηθφ ζθη, ηηο ρηνλνδξνκίεο πίζηαο, ηε ρηνλνζαλίδα, ηελ νξεηλή νηθνινγηθή θαηαζθήλσζε, ηνλ πνιηηηζκηθφ ηνπξηζκφ θ.ά. Ζ δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ελφο ηαμηδηνχ ζέηεη θπξίσο, απφ ηελ αξρή θαη κε αβίαζην ηξφπν, ην ζχλνιν ησλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζηνλ εξγάζηκν θαη ηνλ ππφ δηάζεζε ρξφλν, πνπ ζπλήζσο επηπφιαηα νλνκάδεηαη θαη «ειεχζεξνο». Καη απηφ, γηαηί είλαη αληηιεπηή ε πνιπζρηδήο ζήκεξα εθκεηάιιεπζε ηνπ «ειεχζεξνπ ρξφλνπ» ζηνπο θφιπνπο κηαο «καδηθήο θνπιηνχξαο» πνπ εκπνξεπκαηνπνηεί ηα πάληα. Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο, αληίζεηα, ζπλδέεηαη κε ηα ζηνηρεία κηαο λέαο επαηζζεζίαο, ηα νπνία ζπλάγνληαη απφ λέεο κνξθέο ζπιινγηθφηεηαο κέζα ζε «ζηέθηα» αλαςπρήο, πνπ ζα ηείλνπλ λα θαηαζηνχλ εζηίεο πνιηηηθήο θαη πνιηηηζκηθήο παηδείαο. Δίλαη πξνθαλέο φηη κηα ηέηνηα λννηξνπία πξνυπνζέηεη, επξχηεξα, ηελ απφξξηςε ησλ θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ. Μνλάδεο 6 ΑΠΑΝΣΗΗ Παξαδείγκαηα: «φπσο ην θαγηάθ… ηνλ πνιηηηζκηθφ ηνπξηζκφ». Αηηηνιόγεζε: «Καη απηφ, γηαηί είλαη αληηιεπηή…» 70
- 71. ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΔ ΗΜΔΡΗΙΩΝ 2016 Άιινηε, απηή ε άπνςε είρε φλησο βάζε. ε θνηλσλίεο φπνπ ε γξαθή (θαη ε αλάγλσζε, θπζηθά) απνηεινχζε πξνλφκην παλίζρπξσλ κεηνςεθηψλ, ν αζηνηρείσηνο θαηείρε απηφκαηα κηα θαηψηεξε θνηλσληθή βαζκίδα. Σα «γξάκκαηα» ήηαλ κπζηηθή δχλακε, ζείν δψξν, θαηά ζπλέπεηα, αλήθαλ ζε ιίγνπο θαη ηζρπξνχο. Οη πξνλνκηνχρνη, άηνκα ησλ κεγάισλ επζπλψλ θαη ηεο ξαζηψλεο, δελ είραλ ζρέζε κε ηε ρεηξσλαμία, ηνλ πφιεκν, ηνλ φπνην ζσκαηηθφ κφρζν... πλέβαηλε, δειαδή, ην αληίζεην απφ απηφ πνπ ζπκβαίλεη ζήκεξα. Ο εθδεκνθξαηηζκφο θαη ε αζξφα θαηαλνκή ησλ αγαζψλ ηνπ πλεπκαηηθνχ πνιηηηζκνχ, θαηαξγψληαο ηα ηεξαηεία, θαηάξγεζε θαη ηα φξηα ηνπ πλεπκαηηθνχ πξνβαδίζκαηνο. Όια αλήθνπλ ζε φινπο. Σν βηβιίν δηάβεθε ζξηακβεπηηθά ην θαηψθιη ηνπ πιεβείνπ, ψζηε θάζε θνηλσλία λα είλαη θνηλσλία πνιηηψλ, θνηλσλία εξγαηψλ θαη αγνξαζηψλ, φπσο θαη θνηλσλία αλαγλσζηψλ. Γελ ππάξρεη ζρεδφλ άλζξσπνο πνπ λα κελ πέξαζε θάπνηεο ψξεο ηεο δσήο ηνπ κε ρακεισκέλα βιέθαξα, θπιινκεηξψληαο ηηο ζειίδεο θάπνηνπ βηβιίνπ. Β2. α) Να βξείηε έλαλ ηξόπν αλάπηπμεο ηεο δεχηεξεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ «Άιινηε, απηή ε άπνςε … ηηο ζειίδεο θάπνηνπ βηβιίνπ.» θαη λα ηεθκεξηψζεηε ηελ απάληεζή ζαο κε αλαθνξέο ζην θείκελν. Μνλάδεο 4 71
- 72. ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΔ ΗΜΔΡΗΙΩΝ 2016 Άιινηε, απηή ε άπνςε είρε φλησο βάζε. ε θνηλσλίεο φπνπ ε γξαθή (θαη ε αλάγλσζε, θπζηθά) απνηεινχζε πξνλφκην παλίζρπξσλ κεηνςεθηψλ, ν αζηνηρείσηνο θαηείρε απηφκαηα κηα θαηψηεξε θνηλσληθή βαζκίδα. Σα «γξάκκαηα» ήηαλ κπζηηθή δχλακε, ζείν δψξν, θαηά ζπλέπεηα, αλήθαλ ζε ιίγνπο θαη ηζρπξνχο. Οη πξνλνκηνχρνη, άηνκα ησλ κεγάισλ επζπλψλ θαη ηεο ξαζηψλεο, δελ είραλ ζρέζε κε ηε ρεηξσλαμία, ηνλ πφιεκν, ηνλ φπνην ζσκαηηθφ κφρζν... πλέβαηλε, δειαδή, ην αληίζεην απφ απηφ πνπ ζπκβαίλεη ζήκεξα. Ο εθδεκνθξαηηζκφο θαη ε αζξφα θαηαλνκή ησλ αγαζψλ ηνπ πλεπκαηηθνχ πνιηηηζκνχ, θαηαξγψληαο ηα ηεξαηεία, θαηάξγεζε θαη ηα φξηα ηνπ πλεπκαηηθνχ πξνβαδίζκαηνο. Όια αλήθνπλ ζε φινπο. Σν βηβιίν δηάβεθε ζξηακβεπηηθά ην θαηψθιη ηνπ πιεβείνπ, ψζηε θάζε θνηλσλία λα είλαη θνηλσλία πνιηηψλ, θνηλσλία εξγαηψλ θαη αγνξαζηψλ, φπσο θαη θνηλσλία αλαγλσζηψλ. Γελ ππάξρεη ζρεδφλ άλζξσπνο πνπ λα κελ πέξαζε θάπνηεο ψξεο ηεο δσήο ηνπ κε ρακεισκέλα βιέθαξα, θπιινκεηξψληαο ηηο ζειίδεο θάπνηνπ βηβιίνπ. ΑΠΑΝΣΗΗ ύγθξηζε – Αληίζεζε: ην παξειζφλ ην βηβιίν ππήξμε θηήκα πξνλνκηνχρσλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ ζε αληίζεζε κε «απηφ πνπ ζπκβαίλεη ζήκεξα». 72
- 73. ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΔ ΗΜΔΡΗΙΩΝ 2015 Ζ αιήζεηα είλαη φηη ε αλαπεξία εζεσξείην πάληνηε ζπλψλπκν ηεο αδπλακίαο θαη ηεο πιήξνπο αληθαλφηεηαο. ηελ πξάμε, αληηκεησπίδνπκε θάπνηνλ αλάπεξν ζαλ λα είλαη νιηθά αλάπεξνο, αζρέησο αλ ε αλεπάξθεηά ηνπ ζρεηίδεηαη κε ζπγθεθξηκέλεο ιεηηνπξγίεο πνπ δελ κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηήζεη. Καη απηή ε θηιεχζπιαρλε απαμίσζή ηνπ απφ ηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν είλαη φ,ηη ρεηξφηεξν γηα ηνλ ίδην ηνλ αλάπεξν. Γηαηί έηζη ν αλάπεξνο αηζζάλεηαη άρξεζηνο θαη φηη ζα πξέπεη λα απνζπξζεί απφ ηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο, απφ ηνλ θφζκν ηεο δηαζθέδαζεο, ηεο ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλσληθή δσή. Θεσξνχκε φηη ε αλζξσπηζηηθή ζηάζε καο απέλαληί ηνπ είλαη λα ηνλ ιππεζνχκε, παξά ην φηη ν ίδηνο δελ ζα ήζειε πνηέ θάηη ηέηνην. Σν απνηέιεζκα είλαη λα ιππεζεί θαη ν ίδηνο ηνλ εαπηφ ηνπ, λα ζπκαηνπνηεζεί, λα ζηηγκαηηζηεί θαη λα αηζζάλεηαη φηη πξέπεη λα απνζπξζεί. Γπζηπρψο, κέζα απφ ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο δελ έρεη αιιάμεη ζεκαληηθά απηή ε αληηκεηψπηζε. Αλ ζπκεζνχκε ην πψο πξνβάιινληαη ηα ζέκαηα ησλ αλαπήξσλ απφ ηηο εηδήζεηο θαη ηηο εθεκεξίδεο, ζα αληηιεθζνχκε ην πψο αλαπαξάγνληαη θαη ηα θαηλφκελα πεξηζσξηνπνίεζεο θαη ζηηγκαηηζκνχ. Β2. α) Να βξείηε δύν ηξόπνπο αλάπηπμεο ηεο ηέηαξηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ (κνλάδεο 2) «Ζ αιήζεηα είλαη … θαηλφκελα πεξηζσξηνπνίεζεο θαη ζηηγκαηηζκνχ» θαη λα δηθαηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο (κνλάδεο 3). 73