LITERATURE

1. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Γ
1
Αντώνης Σαμαράκης, Το ποτάμι
Τάξη: Γ’ Λυκείου
Χρονική διάρκεια: 3 ώρες
Διδακτικοί στόχοι: Ο μαθητές αναμένεται:
 Να γνωρίσουν το έργο του Αντώνη Σαμαράκη, ένα δείγμα
αντιπολεμικής πεζογραφίας που απεικονίζει με ρεαλισμό την
αγριότητα του πολέμου.
 Να προβληματιστούν για το παράλογο του πολέμου και να
συνειδητοποιήσουν τις ολέθριες συνέπειες που επιφέρει.
 Να εντοπίσουν τα χαρακτηριστικά του ρεαλισμού στα κείμενα της
μεταπολεμικής λογοτεχνίας.
 Να ασκηθούν σε συνθήκες ομαδοσυνεργατικής μάθησης.
 Να κατανοήσουν τη συνομιλία μεταξύ των έργων τέχνης, των
κειμένων και των τραγουδιών με αντιπολεμικό χαρακτήρα και να
εντοπίσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές σ’ αυτά.
 Να αναπτύξουν την κριτική σκέψη και να ασκηθούν στη
δημιουργία πολυτροπικών κειμένων με τη βοήθεια των ψηφιακών
εργαλείων.
Συνοπτική περιγραφή
Στην πρώτη φάση (διάρκειας 1 ώρας) η αφόρμηση γίνεται με
αναφορά στο ιστορικό - κοινωνικό - λογοτεχνικό περιβάλλον που
πλαισιώνει το έργο με προέκταση στην πολιτική, κοινωνική και
οικονομική κατάσταση της Ελλάδας αυτής της περιόδου (1950-1967).
Στη συνέχεια προβάλλουμε το Trailer από την ταινία του Κριστιάν
Καριόν, «Καλά Χριστούγεννα» (Joyeux Noel - 2005),
https://www.youtube.com/watch?v=KRrr-CDXijs&feature=youtu.be,
διάρκειας 2:33 λεπτών, μία ιστορία βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα
που αφορά στα πρώτα Χριστούγεννα από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου
Πολέμου, το χειμώνα του 1914. Στην ταινία αυτή οι Γερμανοί και οι

2. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Γ
2
Βρετανοί στρατιώτες την παραμονή των Χριστουγέννων άρχισαν να
τραγουδούν τα κάλαντα, ενώ ανήμερα της γιορτής εγκατέλειψαν τα
χαρακώματα, αντάλλαξαν ευχές και δώρα, έθαψαν τους νεκρούς τους,
έπαιξαν ποδόσφαιρο, αψηφώντας τις διαταγές των ανωτέρων τους. Οι
μαθητές παρακολουθούν αυτή την αυθόρμητη εκεχειρία που
δημιουργήθηκε άτυπα και ξαφνικά το βράδυ των Χριστουγέννων στα
αντίπαλα στρατόπεδα. Μέσα στο χάος του πολέμου οι στρατιώτες
δημιούργησαν μια χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα, αποτέλεσμα της
εσωτερικής τους ανάγκης για ειρήνη και συμφιλίωση.
Στόχος είναι να προβληματιστούν οι μαθητές για την
«αναγκαιότητα» του πολέμου και της ειρήνης και να συνειδητοποιήσουν
τις ολέθριες συνέπειες του πολέμου και την αλλοτρίωση που επιφέρει στις
ψυχές των ανθρώπων και να αντιληφθούν το αντιπολεμικό μήνυμα. Το
«ειρηνικό διάλειμμα» από τις ακρότητες του πολέμου δημιουργεί
εύλογους προβληματισμούς για την ανθρώπινη συμπεριφορά και τα
αποτελέσματά της.
Ο εκπαιδευτικός έχει καθοδηγητικό ρόλο και παρακινεί τους
μαθητές να εκφράσουν τα συναισθήματά τους για όσα παρακολουθούν,
για τις αιτίες που γεννούν έναν πόλεμο, καθώς και για το ρόλο της
ανθρώπινης φύσης. Η αφόρμηση διαρκεί 15 περίπου λεπτά.
Στη συνέχεια ακολουθεί ανάγνωση του λογοτεχνικού κειμένου από
τους μαθητές και περιληπτική αναδιήγηση. Οι μαθητές εντοπίζουν στο
κείμενο τα θεματικά κέντρα καλούνται να αποκωδικοποιήσουν το
μήνυμα του έργου και να το συγκρίνουν με τα όσα προηγουμένως
παρακολούθησαν.
Στη δεύτερη φάση, ο εκπαιδευτικός χωρίζει τους μαθητές σε 3
ισοδύναμες ομάδες. Χαρακτηριστικό της κάθε ομάδας είναι η
ανομοιογένεια των μελών ως προς την επίδοσή τους και η ύπαρξη ενός,
τουλάχιστον, μαθητή σε κάθε ομάδα με γνώσεις στη χρήση των ΤΠΕ.
Δίνεται σε κάθε ομάδα διαφορετικό φύλλο εργασίας και οι μαθητές
καλούνται να συνεργαστούν προκειμένου να υλοποιήσουν το έργο τους.
Ο εκπαιδευτικός τους υποστηρίζει, τους ενθαρρύνει, τους υποβοηθά χωρίς
να τους παρέχει έτοιμες λύσεις. Επιδιώκει τα μέλη της ομάδας να
αναπτύξουν πρωτοβουλίες και δεξιότητες στον ψηφιακό γραμματισμό και
να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις που θα τους οδηγήσουν στη
μεταγνώση. Στα φύλλα εργασίας δίνονται οι απαραίτητες παραπομπές
σε υπερσυνδέσμους και συγκεκριμένες ιστοσελίδες, όπου οι μαθητές θα

3. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Γ
3
βρουν τις πληροφορίες που χρειάζονται για την ολοκλήρωση της
εργασίας τους. Επιπλέον, οι μαθητές ενθαρρύνονται για τη δημιουργία
δικού τους ψηφιακού υλικού (κόμικς, αφίσες κτλ) με τη χρήση ψηφιακών
εργαλείων ή προγραμμάτων. Η φάση αυτή διαρκεί 1 ώρα. Συγκεκριμένα:
Η πρώτη ομάδα θα κληθεί να παρουσιάσει το ιστορικό, κοινωνικό,
πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο της μεταπολεμικής περιόδου (1954-1967)
δημιουργώντας ένα συννεφόλεξο με τις λέξεις – κλειδιά. Η αναφορά στα
σημαντικότερα γεγονότα της μεταπολεμικής Ελλάδας θα βοηθήσει τους
μαθητές να κατανοήσουν τα χαρακτηριστικά της μεταπολεμικής
λογοτεχνίας. Ζητείται από τους μαθητές να αναφερθούν στα γενικά
χαρακτηριστικά των λογοτεχνών αυτής της περιόδου και να
παρουσιάσουν έργα Ελλήνων και Ευρωπαίων συγγραφέων που ανήκουν
στο συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος. Στη συνέχεια τα μέλη της ομάδας
καλούνται να αναζητήσουν πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του
Αντώνη Σαμαράκη και να δημιουργήσουν μια παρουσίαση με τις
σημαντικότερες πληροφορίες. Μετά την ολοκλήρωση της εργασίας η
ομάδα καλείται να την παρουσιάσει με ψηφιακή αφίσα σε όλη την τάξη.
Η δεύτερη ομάδα αναλαμβάνει να αναζητήσει τα χαρακτηριστικά
του ρεαλισμού και στη συνέχεια να τα εντοπίσει στο κείμενο. Έπειτα τα
μέλη της ομάδας θα δημιουργήσουν έναν εννοιολογικό χάρτη με τις
σχετικές πληροφορίες. Στη συνέχεια οι μαθητές θα μελετήσουν για την
αντιπολεμική λογοτεχνία και θα παρουσιάσουν τα βασικά στοιχεία με τη
βοήθεια ψηφιακών εργαλείων. Για να κατανοήσουν οι μαθητές τη
συνομιλία των κειμένων, ζητείται να μελετήσουν το ποίημα του Τάσου
Λειβαδίτη, Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος και καλούνται να βρουν τα
βαθύτερα μηνύματα και να τα συγκρίνουν με το κείμενό μας. Αφού
συσχετίσουν τα έργα, θα δημιουργήσουν ένα συννεφόλεξο που να
αποδίδει το φόβο, την αγωνία και τη ματαιότητα του πολέμου και ένα που
να εκφράζει την ελπίδα της ειρήνης. Ακολούθως, οι μαθητές καλούνται
να προσεγγίσουν τη λειτουργία της φύσης, την πηγή της αγνότητας και
της ζωής. Ο κυρίαρχος ρόλος του ποταμιού, του νερού που ταυτίζεται έτσι
κι αλλιώς με την ίδια τη ζωή, παίρνει άλλες διαστάσεις στο κείμενο που
μελετάται. Τα μέλη της ομάδας αναζητούν το απόσπασμα από το ποίημα
του Δ. Σολωμού, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Γ΄ Σχεδίασμα και
παρουσιάζουν τη σημασία της φύσης στη ζωή του ανθρώπου. Στο τέλος, η
ομάδα καλείται να δημιουργήσει ένα πολυτροπικό κείμενο, ή ένα κόμικ
με τη χρήση των ψηφιακών εργαλείων.

4. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Γ
4
Στην τρίτη ομάδα ο εκπαιδευτικός αναθέτει στα μέλη της να
αναζητήσουν μελοποιημένους στίχους, (π.χ. Στρατιώτης του Κωστούλα
Μητρόπολου σε μουσική Μάνου Λοϊζου, Imagine του John Lennon κ.ά.) και
να τα παρουσιάσουν στην τάξη. Έπειτα, εστιάζοντας στη διαχρονικότητα
και καθολικότητα του αιτήματος της ειρήνης καλούνται να
δημιουργήσουν μια ψηφιακή αφίσα πλαισιώνοντάς την με την κατάλληλη
μουσική. Στη συνέχεια, με αφορμή το αντιπολεμικό έργο του Πικάσο
Γκερνίκα οι μαθητές καλούνται να αναζητήσουν και άλλα έργα
ζωγραφικής με ειρηνικό χαρακτήρα και να δημιουργήσουν μια
ολιγόλεπτη παρουσίαση. Τέλος, ζητείται από τους μαθητές να συνθέσουν
ένα πολυτροπικό κείμενο με τη βοήθεια του επεξεργαστή κειμένου και
άλλων ψηφιακών εργαλείων και να το παρουσιάσουν στην τάξη.
Στην τρίτη φάση διάρκειας, επίσης, μιας ώρας, θα παρουσιαστούν
οι εργασίες που δημιούργησαν οι ομάδες σύμφωνα με την 4η
δραστηριότητα του φύλλου εργασίας. Θα ακολουθήσει σύντομη συζήτηση
και αναφορά στα συναισθήματα που προκλήθηκαν στους μαθητές σε όλη
τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας, καθώς και στα οφέλη που
αποκόμισαν. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού παραμένει ίδιος, συντονιστικός,
υποστηρικτικός και παιδαγωγικός.

5. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Γ
5
Φύλλα εργασίας
1ο
Φύλλο εργασίας –1η
ομάδα των «ιστορικών»
1. Να αναζητήσετε στον διαδικτυακό τόπο του Ιδρύματος Μείζονος
Ελληνισμού, καθώς και στο Χρονολόγιο Ελληνικής ιστορίας τα
σημαντικότερα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Ελλάδα την
μεταπολεμική περίοδο 1950-1967. Στη συνέχεια να δημιουργήσετε ένα
συννεφόλεξο με το ψηφιακό εργαλείο https://worditout.com/ με λέξεις
και εκφράσεις που να περιγράφουν την πολιτική, κοινωνική και
οικονομική κατάσταση της χώρας αυτής της περιόδου.
2. Να αναζητήσετε πληροφορίες για τη μεταπολεμική γενιά των
πεζογράφων στις ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα
http://bit.do/eEurB ή Μεταπολεμική πεζογραφία καθώς και στον
Πολιτιστικό Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας και να
δημιουργήσετε με τη βοήθεια του https://bubbl.us/ έναν
εννοιολογικό χάρτη με τα βασικά χαρακτηριστικά της
μεταπολεμικής πεζογραφίας.
3. Μελετήστε τη ζωή και το έργο του Αντώνη Σαμαράκη στις
ηλεκτρονικές διευθύνσεις: http://bit.do/eEuye, http://bit.do/eEuyg,
http://bit.do/eEuyk, http://bit.do/eEuyw και δημιουργήστε μια
παρουσίαση με τη βοήθεια του https://prezi.com/ με τις
σημαντικότερες πληροφορίες.
4. Τέλος, καλείστε να δημιουργήσετε και να παρουσιάσετε στην τάξη
μια ψηφιακή αφίσα με τη βοήθεια του https://edu.glogster.com
αξιοποιώντας τις πληροφορίες από τις προηγούμενες
δραστηριότητες. Μπορείτε να πλαισιώσετε την εργασία σας με
μουσική.

6. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Γ
6
2ο
Φύλλο εργασίας - 2η
ομάδα των «φιλολόγων»
1. Να αναζητήσετε τα χαρακτηριστικά του ρεαλισμού στον
υπερσύνδεσμο http://bit.do/eEuGh και στη συνέχεια να εντοπίσετε
στο κείμενο τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά και να τα παρουσιάσετε
στην τάξη με την βοήθεια του εννοιολογικού χάρτη
https://bubbl.us/.
2. Να μεταβείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://bit.do/eEuxt και
αφού διαβάσετε για την αντιπολεμική λογοτεχνία να
δημιουργήσετε μια παρουσίαση χρησιμοποιώντας το ψηφιακό
εργαλείο https://prezi.com/.
3. Να αναζητήσετε το ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη, Αν θέλεις να
λέγεσαι άνθρωπος στον υπερσύνδεσμο http://bit.do/eEuLp να
βρείτε τα βαθύτερα μηνύματα και να τα συγκρίνετε με το κείμενό
σας. Αφού συσχετίσετε τα έργα, να δημιουργήσετε ένα
συννεφόλεξο με τη χρήση του https://wordart.com/ που να αποδίδει
το φόβο, την αγωνία και τη ματαιότητα του πολέμου και ένα που
να εκφράζει την ελπίδα της ειρήνης.
4. Αφού διαβάσετε το απόσπασμα VI από το Γ΄ Σχεδίασμα των
Ελεύθερων Πολιορκημένων του Δ. Σολωμού, στη διεύθυνση
http://bit.do/eEuPP, να προσεγγίσετε τη λειτουργία της φύσης ως
πηγή ζωής που αντιτίθεται στον πόλεμο. Να εστιάσετε στο ρόλο
του ποταμιού και γενικά του νερού και στους συμβολισμούς που
αποκτούν. Στη συνέχεια, να παρουσιάσετε σε ένα πολυτροπικό
κείμενο με τη βοήθεια του https://edu.glogster.com τη σημασία της
φύσης στη ζωή του ανθρώπου.

7. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Γ
7
3ο
Φύλλο εργασίας - Η 3η
ομάδα των «καλλιτεχνών»
1. Να αναζητήσετε τραγούδια με ελληνικό και αγγλικό στίχο με
αντιπολεμικό περιεχόμενο όπως:
«Ο στρατιώτης», Μ. Λοΐζος & Κ. Μητρόπουλου, από τον δίσκο
Τραγούδια του δρόμου,
https://www.youtube.com/watch?v=Dm4rNlHof1M
«Ο στρατιώτης ποιητής», Γ. Σπανός & Μ. Σαχτούρης, από τον δίσκο
Τρίτη Ανθολογία https://www.youtube.com/watch?v=CXUqhxLnOPs
«The unknown soldier», The Doors, από τον δίσκο Waiting for the sun
https://www.youtube.com/watch?v=6LSCoBk8hgU&list=RD6LSCoBk8hg
U&start_radio=1
«Ιmagine», Lennon, https://www.youtube.com/watch?v=YkgkThdzX-
8&index=1&list=RDYkgkThdzX-8
και να τα προβάλλετε στην τάξη. Εστιάζοντας στη διαχρονικότητα και
καθολικότητα του αιτήματος της ειρήνης να δημιουργήσετε μια
ψηφιακή αφίσα με τη χρήση του https://edu.glogster.com προσθέτοντας
τη μουσική που σας αρέσει.
2. Να μελετήσετε το αντιπολεμικό έργο του Πικάσο, Γκερνίκα στην
ιστοσελίδα Η τέχνη του πολέμου, να αναφερθείτε στο ιστορικό
περιβάλλον που γέννησε αυτό το έργο και να δημιουργήσετε ένα
κόμικς με τη χρήση του http://www.toondoo.com/ με αντιπολεμικό
χαρακτήρα.
3. Να αναζητήσετε έργα ζωγραφικής με αντιπολεμικό ή φιλειρηνικό
περιεχόμενο στη διεύθυνση http://bit.do/eEu6N και να δημιουργήσετε
μια παρουσίαση χρησιμοποιώντας το https://prezi.com/.
4. Να δημιουργήσετε ένα βίντεο με τη βοήθεια του https://animoto.com/
που να βασίζεται στις προηγούμενες δραστηριότητες σας και να το
παρουσιάσετε στην τάξη.
Πρόσθετα στοιχεία
Μετά την ολοκλήρωση των παρουσιάσεων καλούνται όλες οι ομάδες να
δημιουργήσουν συνεργατικά ένα πολυτροπικό κείμενο (αφίσα, σκίτσο,
γελοιογραφία, βίντεο, ζωγραφικό σχέδιο, τραγούδι κλπ.) με θέμα
«Πόλεμος vs Ειρήνη». Η τελική εργασία μπορεί να αναρτηθεί στην
ιστοσελίδα του σχολείου. Μπορούν επίσης οι μαθητές σε συνεννόηση με
τον εκπαιδευτικό να διοργανώσουν μια εκδήλωση την ημέρα της
Παγκόσμιας ειρήνης και να χρησιμοποιήσουν το υλικό αυτό ως καμπάνια
ευαισθητοποίησης της μαθητικής, και όχι μόνο, κοινότητας.