Ένα διδακτικό σενάριο με χρήση Τ.Π.Ε. για τα Αρχαία Ελληνικά της Α' Λυκείου και για τον Ξενοφώντα (τα γεγονότα στους Αιγός ποταμούς)

1. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[1]
Αιγός ποταμοί. Έγκλημα και τιμωρία ή πως μια αυτοκρατορία κα-
ταρρέει: Ξενοφώντας Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§1 – 4
Ένα σενάριο μαθήματος
Τίτλος : «Αιγός ποταμοί. Έγκλημα και τιμωρία ή πως μια αυτοκρατορία καταρρέει»
Εκπαιδευτικός: Σταυρόπουλος Αθανάσιος (ΠΕ02)
Σχολική μονάδα : 1Ο
ΓΕ.Λ. Κέρκυρας
Ημερομηνία: Οκτώβριος 2014
Τάξη : Α’ Λυκείου | Τμήματα Α1 & Α2
Αριθμός μαθητών: 24 (Α1) + 23 (Α2) (ηλικίας 16 ετών).
Χώρος: Εργαστήριο Πληροφορικής ή σχολική αίθουσα με τη χρήση ατομικών Η/Υ.
Διδακτική ενότητα: Ξενοφώντας «Ἑλληνικά» Β’1, §§ 16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 | Επαναληπτι-
κή σύνοψη των δυο ενοτήτων.
Διδακτικά αντικείμενα: Αρχαία Ελληνικά, Ιστορία (αρχαία ελληνική & διεθνής σύγχρονη),
Πληροφορική, Νεοελληνική Γλώσσα, Πολιτική και δίκαιο, Γεωγραφία, Αγγλική γλώσσα.
Ενδεικτικός απαιτούμενος χρόνος: έξι (06) διδακτικές ώρες (ενώ θα απαιτηθεί και κάποια
εξωσχολική ενασχόληση με οδηγίες του διδάσκοντος).
Απαιτούμενα μέσα: Σχολικό εγχειρίδιο («Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι»), χρήση του ερ-
γαστηρίου πληροφορικής ή προσωπικών Η/Υ που θα φέρουν οι μαθητές, βασικές γνώσεις
κειμενογράφου και χρήσης διαδικτύου, ακουστικά, φύλλα εργασίας, φυλλάδιο συντακτικής
αναγνώρισης μετοχών, φυλλάδιο με την απόδοση στη νέα ελληνική από το κείμενο του Διό-
δωρου του Σικελιώτη («Ιστορική Βιβλιοθήκη», ΙΓ’ 104 – 106).
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Ο στόχος του σεναρίου είναι πολλαπλός και σχετίζεται με την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
των μαθητών μέσα από την ανάγνωση, κριτική προσέγγιση και σύνθεση – σύγκριση διαφό-
ρων ιστορικών γεγονότων και διαφορετικών ιστοριογράφων. Εδώ θα ασχοληθούν οι μαθητές
με την εξιστόρηση των γεγονότων στους Αιγός ποταμούς το φθινόπωρο του 405 π.Χ. όχι μό-
νο από την σκοπιά του Ξενοφώντα αλλά και ενός άλλου, μεταγενέστερου χρονικά ιστορικού,
του Διόδωρου του Σικελιώτη. Επίσης θα συγκρίνουν οι μαθητές τον αθηναϊκό ιμπεριαλισμό
του 5ου
αιώνα με τον ιμπεριαλισμό των Η.Π.Α. τις δεκαετίες ’60 – ’70 μέσα από τον πόλεμο
του Βιετνάμ. Τέλος στα πλαίσια του σεναρίου διεξάγεται και μια αμιγώς γνωστική διαδικασία,
αυτή της εξοικείωσης των μαθητών με τη λειτουργία των μετοχών της αρχαίας ελληνικής. Τα
φύλλα εργασίας για την κάθε διδακτική ώρα είναι αποθηκευμένα στους Η/Υ του εργαστηρίου
πληροφορικής. Κάθε φορά που οι μαθητές τα ολοκληρώνουν, προβαίνουν στην αποθήκευσή
τους στον υπολογιστή και τα στέλνουν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στην διεύθυνση
thanos.phil@gmail.com.
ΣΤΟΧΟΙ
Α) ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ:
 Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με τα ιστοριογραφικά κείμενα της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας
 Να κατανοήσουν τη διαχρονικότητα πολλών προβλημάτων που θεωρούνται από πολλούς
«σύγχρονα».
 Να εξασκηθούν στη χρήση των ΤΠΕ.
 Να βελτιώσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες στην ελληνική (αρχαία και νέα) και αγγλική
γλώσσα.
 Να εξοικειωθούν με τη συνεργατική μάθηση μέσα από μοντέλο ομαδοσυνεργατικής διδα-
σκαλίας.

2. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[2]
Β) ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ:
 Να συγκρίνουν οι μαθητές την ιστορική αφήγηση του ίδιου γεγονότος (Αιγός ποταμοί, 405
π.Χ.) από δυο διαφορετικούς ιστορικούς (Ξενοφώντα τον Αθηναίο και Διόδωρο το Σικελιώ-
τη).
 Να συνειδητοποιήσουν την υποκειμενικότητα της ιστορικής αφήγησης μέσα από αυτές τις
–αντιφατικές και αλληλοσυγκρουόμενες σε πολλά σημεία μεταξύ τους- ιστορικές αναγνώ-
σεις.
 Να μετατραπούν σε σύγχρονους «ρεπόρτερ» εξιστορώντας τα γεγονότα βασιζόμενοι στις
αφηγήσεις των δυο ιστορικών της αρχαιότητας (Ξενοφώντα & Διόδωρου).
 Να κατανοήσουν την σκληρότητα και τον επεκτατισμό που δείχνουν όλες οι αυτοκρατορίες
διαχρονικά στην προσπάθειά τους να επικρατήσουν, συγκρίνοντας τα γεγονότα στους Αι-
γός ποταμούς (Αθηναϊκή & Πελοποννησιακή Συμμαχία) με αυτά στο Βιετνάμ και την πολι-
τική των ΗΠΑ (1964 – 1973).
 Να γνωρίσουν –μέσα από τη σύντομη εξιστόρηση του πολέμου του Βιετνάμ- την διεθνή
κατάσταση που επικρατούσε κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1960 – 1970.
 Να καλλιεργήσουν την αισθητική – μουσική παιδεία τους ερχόμενοι σε επαφή αφενός με
τα μουσικά ρεύματα της δεκαετίας του 1960 – αρχές 1970 (rock n’ roll και τις απαρχές της
punk μουσικής) ως αντίδρασης της νέας γενιάς ιδιαίτερα στον πόλεμο του Βιετνάμ και αφε-
τέρου με την κινηματογραφική παραγωγή που σχετίστηκε με τα συγκεκριμένα πολεμικά
γεγονότα.
 Να εξοικειωθούν με τη χρήση των Η/Υ (κειμενογράφος, PowerPoint, Prezi) και του διαδι-
κτύου (εργαλεία και ιστοσελίδες όπως το YouTube, το Blog, το Google Earth κ.α.)
 Να βελτιώσουν τις γεωγραφικές γνώσεις τους εντοπίζοντας, με τη χρήση των ΤΠΕ, από
τον παγκόσμιο χάρτη σημεία ιστορικού ενδιαφέροντος (σχετικά με τα εξιστορούμενα γεγο-
νότα).
 Να έρθουν σε επαφή με το σημαντικό θέμα της προπαγάνδας, καθώς και με τους τρόπους
που αυτή χρησιμοποιείται, κυρίως από τον κρατικό μηχανισμό, για εξυπηρέτηση διαφόρων
συμφερόντων.
Την πρώτη διδακτική ώρα έχει δοθεί στη τάξη το φυλλάδιο με την απόδοση στη νέα ελληνι-
κή του κειμένου του Διόδωρου Σικελιώτη («Ιστορική Βιβλιοθήκη», ΙΓ’ 104 – 106). Βασική
προϋπόθεση είναι οι μαθητές να έχουν ήδη μια βασική γνώση των ενοτήτων που ήδη έχουν
διδαχθεί από το σχολικό βιβλίο (Ξενοφώντας «Ἑλληνικά» Β’1, §§ 16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4).
Μετά την ανάγνωση από τους μαθητές ή τον εκπαιδευτικό, ακολουθεί καθοδηγούμενος διά-
λογος στη διάρκεια του οποίου ο εκπαιδευτικός θέτει μια σειρά ερωτημάτων, χωρίς ωστόσο ο
ίδιος ούτε να παίρνει θέση ούτε να παρέχει πολλές πληροφορίες. Αντιθέτως θα πρέπει να
λειτουργεί εμψυχωτικά, και ανατροφοδοτικά, ενισχύοντας τον διάλογο μεταξύ των μαθητών
και παρεμβαίνοντας στους παρακάτω άξονες: 1) ομοιότητες μεταξύ των δυο κειμένων (αυτού
του Διόδωρου και αυτού του Ξενοφώντα), 2) διαφορές μεταξύ των δυο κειμένων, 3) αξιοπι-
στία των δυο ιστορικών με βάση τη χρονική περίοδο συγγραφής, την κοινωνική τους προέ-
λευση, τη πολιτική ιδεολογία τους, 4) που μπορεί να οφείλονται οι διαφορές στην αφήγηση
του ίδιου γεγονότος από τους δυο ιστορικούς, 5) τη χρήση της ιστορικής αφήγησης για προ-
παγανδιστικούς σκοπούς. Επιδιώκεται αυτή τη διδακτική ώρα όχι μόνο η σύγκριση των ιστο-
ρικών πηγών, αλλά και η συνειδητοποίηση εκ μέρους των μαθητών της υποκειμενικότητας
της ιστορικής αφήγησης.
Η δεύτερη διδακτική ώρα ξεκινάει με τον χωρισμό της τάξης σε ομάδες είτε με κοινωνιό-
γραμμα είτε με όποιον άλλο τρόπο έχει κρίνει πρόσφορο η συνέλευση του τμήματος. Θα
πρέπει, ωστόσο να ληφθεί μέριμνα ώστε οι ομάδες να είναι «μεικτές» όσον αφορά τις δεξιό-
τητες (στη χρήση Η/Υ και τη γνώση της αγγλικής γλώσσας) και το μαθησιακό επίπεδο των
μαθητών. Οι (24+23) μαθητές της τάξης χωρίζονται σε έξι (06) ομάδες των τεσσάρων (04)
ατόμων (τμήμα Α1) και σε πέντε (05) ομάδες των τεσσάρων (04) και μια (01) ομάδα των

3. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[3]
τριών (03) (τμήμα Α2) και σε η κάθε μία και ορίζεται ένας γραμματέας – συντονιστής από την
κάθε ομάδα. Οι ομάδες είτε εισέρχονται στην αίθουσα πληροφορικής του σχολείου (εφόσον
αυτή είναι διαθέσιμη) είτε χρησιμοποιούν ατομικούς φορητούς υπολογιστές σε σύνδεση με το
ασύρματο δίκτυο (Wi-Fi) του σχολείου. Οι ομάδες μπορούν να συμβουλεύονται το σχολικό
εγχειρίδιο (Ξενοφώντας «Ελληνικά», Β’1, 16-32 & Β’2, 1-4) καθώς και το μεταφρασμένο κεί-
μενο του Διόδωρου του Σικελιώτη που τους δόθηκε από την προηγούμενη ώρα. Ταυτόχρονα,
η κάθε ομάδα στον υπολογιστή της συμπληρώνει το 1ο
Φύλλο Εργασίας. Αυτό το φύλλο πα-
ρουσιάζεται σε δυο διαφορετικές εκδοχές (1α & 1β) η πρώτη για τις τρεις ομάδες και η δεύτε-
ρη για τις υπόλοιπες τρεις, με κάποιες δραστηριότητες, ωστόσο κοινές για όλες τις ομάδες.
Τέλος θα ήταν πιο αποτελεσματικό για τους μαθητές η πρώτη και δεύτερη διδακτική ενότητα
να μην είναι συνεχόμενες την ίδια μέρα λόγω της πιθανής καταπόνησής τους, αλλά και για να
τους δοθεί ο απαραίτητος χρόνος να αφομοιώσουν το περιεχόμενο του κειμένου του Διόδω-
ρου του Σικελιώτη. Οι δραστηριότητες αυτής της διδακτικής ώρας αντεπεξέρχονται στα υψη-
λότερα επίπεδα της ταξινομίας του B. Bloom, και πιο συγκεκριμένα αυτά του συναισθηματι-
κού τομέα (που σχετίζεται με τις στάσεις) και του ψυχοκινητικού τομέα (που σχετίζεται με την
καλλιέργεια των δεξιοτήτων). Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται ο γραμματισμός (literacy), αφού
ο μαθητής καλείται να επεξεργαστεί, συνθέσει και συγκρίνει πληροφορίες, και επομένως να
καλλιεργήσει δεξιότητες,
Η τρίτη διδακτική ώρα εστιάζει αποκλειστικά στο γραμματικό σχηματισμό και τη συντακτική
λειτουργία της μετοχής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Επιλέγεται η ώρα αυτή για τη συγκε-
κριμένη διαδικασία, ακριβώς γιατί τοποθετείται χρονικά στο «κέντρο» της διαδικασίας λόγω
και της σημασίας της αλλά και της ιδιομορφίας της, αφού πάντοτε ό,τι σχετίζεται με τη γραμ-
ματική & το συντακτικό της αρχαίας ελληνικής προκαλεί μάλλον ανία στους μαθητές, ιδιαίτερα
στα πλαίσια ενός μαθήματος γενικής παιδείας. Με την επιλογή αυτής της δραστηριότητας ε-
πιδιώκεται η κατανόηση του ρόλου της μετοχής όχι μόνο στο τυπικό της αλλά κυρίως στον
τρόπο με τον οποίο μπορεί να αποδοθεί αυτή στη νέα ελληνική γλώσσα. Για το σκοπό αυτό
έχει δοθεί ένα (01) φύλλα εργασίας στις ομάδες στο οποίο έχουν ενσωματωθεί από την «Πύ-
λη για την Ελληνική Γλώσσα» (http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html) όλες οι
περίοδοι που περιλαμβάνουν μετοχές από τις εξεταζόμενες ενότητες των «Ελληνικών» του
Ξενοφώντα (Β1’ §§ 16 – 32 & Β2’ §§ 1 – 4). Δίπλα από κάθε περίοδο στο πρωτότυπο κείμενο
έχουν τοποθετηθεί οι δυο διαφορετικές μορφές μετάφρασης (Ρ. Ρούφου & Γ.Α. Ράπτη) και
ζητείται από τους μαθητές να αναγνωρίσουν (με βάση το μεταφρασμένο κείμενο) το είδος των
μετοχών και να απαντήσουν στις στοχευμένες ερωτήσεις του φύλλου εργασίας. Η εργασία
των ομάδων πρέπει να έχει ολοκληρωθεί σε 25 λεπτά και στα τελευταία δεκαπέντε λεπτά της
ώρας γίνεται η παρουσίαση των απαντήσεων των μαθητών στην ολομέλεια του τμήματος, για
να πραγματοποιηθεί και η ανατροφοδότηση (feedback) εκ μέρους του εκπαιδευτικού, όπου κι
αν αυτή απαιτηθεί. Η παραπάνω εργασία αντιστοιχεί στην υλοποίηση των στόχων του γνω-
στικού επιπέδου της ταξινομίας του B. Bloom (Γνώση – Knowledge, Κατανόηση – Compre-
hension, Εφαρμογή – Application).
Η τέταρτη διδακτική ώρα εισάγει τον μαθητή στο πολυετή πόλεμο του Βιετνάμ με την ε-
μπλοκή των ΗΠΑ και την τελική ήττα της. Ο πόλεμος αυτός μπορεί να συσχετιστεί με τα γε-
γονότα των Αιγός ποταμών και την κατάληξη της αθηναϊκής αυτοκρατορίας, τόσο ως προς
τον τρόπο λειτουργίας μιας αυτοκρατορίας όσο και ως προς τη τραγική κατάληξη. Στα έξι
φύλλα εργασίας υπάρχουν υπερδεσμοί («θερμά σημεία») που παραπέμπουν σε ιστοσελίδες
στις οποίες εξυπηρετούνται πολλοί σκοποί: πρώτα ο «γεωγραφικός γραμματισμός», δηλ. ο
εντοπισμός του γεωγραφικού σημείου στο οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα. Αυτός ο ε-
ντοπισμός μπορεί να γίνει μέσω της χρήσης του Google Earth, ώστε να υπάρξει και μια εξοι-
κείωση του μαθητή με το συγκεκριμένο διαδικτυακό εργαλείο (κοινή εργασία και για τις έξι ο-
μάδες). Η κάθε ομάδα στη συνέχεια προσπαθεί λεκτικά να σημειώσει πάνω στο φύλλο εργα-
σίας Ακολουθεί μια διαδικασία που αντιστοιχεί στο γνωστικό επίπεδο της ταξινομικής κλίμα-
κας του Bloom (knowledge), όπως αυτή της γνώσης της ιστορίας του πολέμου του Βιετνάμ,
ενός γεγονότος που συγκλόνισε τον πλανήτη για περισσότερο από μια δεκαετία. Μέσα από
τα «θερμά σημεία» ο μαθητής έρχεται σε επαφή με σύντομες πληροφορίες σχετικές με τα γε-

4. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[4]
γονότα. Ο διδάσκων, βεβαίως, έχει δώσει στους μαθητές τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις κά-
ποιων ιστοσελίδων με αξιόπιστο υλικό για τα συγκεκριμένα γεγονότα, προκειμένου να τις ε-
πισκεφθούν και μελετήσουν στο σπίτι, επειδή ακριβώς δεν επαρκεί ο χρόνος για τη διαδικα-
σία αυτή στο σχολείο. Μάλιστα το περιεχόμενο ορισμένων ιστοσελίδων είναι αρκετά αναλυτι-
κό και γι’ αυτό ο μαθητής χρειάζεται περισσότερο χρόνο. Οι συγκεκριμένες ιστοσελίδες θα
παρατίθενται και στο φύλλο εργασίας για τη περίπτωση που το χρειαστεί ο μαθητής (κοινά
για όλες τις ομάδες). Ακολουθούν εργασίες εμπέδωσης σχετικά με τα συγκεκριμένα γεγονότα,
για να διαπιστωθεί το επίπεδο γνώσης και κατανόησης των γεγονότων αυτών. Αυτό το στάδιο
γνωστικής διαδικασίας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για το πέρασμα στο επόμενο στά-
διο της διδακτικής ώρας που καλύπτει το υψηλότερο φάσμα ασκήσεων οι οποίες σχετίζονται
με τις στάσεις (attitudes) και τις δεξιότητες (skills) των μαθητών. Οι μαθητές καλούνται να
προβούν σε συγκρίσεις, αφαιρέσεις και αξιολογήσεις ανάμεσα στις τακτικές και την πολιτική
των αυτοκρατοριών (αθηναϊκή, πελοποννησιακή, αμερικάνικη & σοβιετική) και τις συνέπειες
που αυτές μπορεί να έχουν. Λόγω της ιδιομορφίας και της σπουδαιότητας αυτής της ώρας,
αποφεύγεται η διάσπαση της θεματικής και παρουσιάζεται ένα ενιαίο φύλλο εργασίας για ό-
λες τις ομάδες.
Η πέμπτη διδακτική ώρα σχετίζεται με την αισθητική καλλιέργεια των μαθητών οι οποίοι θα
έρθουν σε επαφή με κινηματογραφικές ταινίες και μουσική που δημιουργήθηκαν είτε σύγχρο-
να με τα γεγονότα είτε υστερόχρονα, αλλά σχετίζονται άμεσα με αυτά. Οι μαθητές καλούνται
να παρακολουθήσουν αποσπάσματα ταινιών (διαφορετικών για κάθε ομάδα) και να προσπα-
θήσουν να εντοπίσουν από το διαδίκτυο στοιχεία για την υπόθεσή τους. Επιπλέον κάθε ομά-
δα αναλαμβάνει να ακούσει ένα αγγλόφωνο τραγούδι σχετικό με τον πόλεμο του Βιετνάμ, να
αποδελτιώσει στα αγγλικά τους στίχους τους και στη συνέχεια να τους μεταφράσει στα ελλη-
νικά με τη συνδρομή του Google μεταφραστή. Στη συνέχεια οι μαθητές ανά ομάδες δημιουρ-
γούν από μια παρουσίαση στο πρόγραμμα Microsoft Power Point ή στο Prezi για την υπόθε-
ση των έργων και τη μετάφραση των τραγουδιών που ανέλαβε η κάθε ομάδα. Σκοπός της
συγκεκριμένης διδακτικής ώρας (αλλά και όλου του σεναρίου) είναι – μεταξύ άλλων – η δια-
φυγή από το «παραπρόγραμμα» (hidden curriculum).
Η έκτη διδακτική ώρα αφιερώνεται αποκλειστικά στην παρουσίαση των απαντήσεων και
των εργασιών των μαθητών στην ολομέλεια του τμήματος με βασικό σκοπό την κριτική αλλά
και την διάχυση των γνώσεων και δεξιοτήτων που ενδεχομένως κατακτήθηκαν στη διάρκεια
αυτού του διδακτικού σεναρίου. Ενώ σε κάθε διδακτική ώρα (με εξαίρεση την τρίτη διδακτική
ώρα) η συνεργασία πραγματοποιήθηκε σε επίπεδο ομάδας (χωρίς φυσικά να αποκλείεται η
περιστασιακή συνεργασία μεταξύ δυο ή και περισσοτέρων ομάδων), στην έκτη διδακτική ώρα
συνεργάζονται όλες οι ομάδες παρουσιάζοντας τις εργασίες τους και ανταλλάσοντας απόψεις
με διακριτικό συντονιστή τον εκπαιδευτικό. Ταυτόχρονα δίνεται προσοχή σε τυχόν ατεκμηρί-
ωτες απόψεις, και ο εκπαιδευτικός με τη συνεργασία των μαθητών μπορεί να ξεκινήσει την
δημιουργία ενός blog στο οποίο θα αναρτηθούν οι εργασίες των μαθητών.
Βιβλιογραφία
1. Βερέμης, Θάνος (2003), ΗΠΑ: Από το 1776 έως σήμερα. Η εκδοχή ενός ταξιδιώτη, Αθή-
να:εκδόσεις Ι. Σιδέρη.
2. Μαγουλάς, Αντώνιος (1997), Η ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής 1600 – 1990,
Αθήνα:εκδόσεις Ακίδα.
3. Ματσαγγούρας, Ηλίας (2003), Η διαθεματικότητα στη σχολική γνώση, Αθήνα:εκδόσεις
Γρηγόρη.
4. Ματσαγγούρας, Ηλίας (επιμ.) (2007), Σχολικός εγγραμματισμός, Αθήνα:εκδόσεις Γρηγό-
ρη
5. Ματσαγγούρας, Ηλίας (2008), Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση, Αθή-
να:εκδόσεις Γρηγόρη.

5. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[5]
6. Ματσαγγούρας Ηλίας (2011), Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Γενικό Λύ-
κειο, Αθήνα:εκδόσεις ΥπΔΒΜΘ
7. Χρυσαφίδης, Kώστας (1996), Βιωματική επικοινωνιακή διδασκαλία. Η εισαγωγή της με-
θόδου project στο σχολείο. Αθήνα: εκδόσεις Guteneberg
8. Siculus, Diodorus; Oldfather, C. H. (Translator) (1935). Library of History: Loeb Classical
Library. Cambridge, MA.: Harvard University Press.
9. Frey, Karl (1998), Η μέθοδος Project. Μια μορφή συλλογικής εργασίας ως θεωρία και
πράξη, Θεσσαλονίκη : εκδόσεις Κυριακίδη.
10. Zinn Howard (2005), Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών. Μια κοινωνική ιστορία
της Αμερικής από την εποχή του Κολόμβου ως τις αρχές του 21ου
αιώνα, Αθήνα: εκδόσεις
Αιώρα.
Διαδικτυακές πηγές
1. http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html
2. http://foreignaffairs.gr/articles/69188/fredrik-logevall/ti-pragmatika-synebi-sto-bietnam
3. http://news247.gr/eidiseis/afieromata/o_pragmatikos_polemos_toy_vietnam_se_300_kare.243
7064.html
4. http://greekworldhistory.blogspot.gr/2013/05/1965-1975.html
5. http://greekworldhistory.blogspot.gr/2013/05/1965-1975_1.html
6. http://greekworldhistory.blogspot.gr/2013/05/1965-1975_2.html

6. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[6]
Διοδώρου Σικελιώτη «Ιστορική Βιβλιοθήκη» 13. 105 -107:
Μία άλλη εκδοχή για τα γεγονότα στους Αιγός ποταμούς
(§105) Όταν οι στρατηγοί των Αθηναίων έμαθαν ότι οι Λακεδαιμόνιοι πολιορκούν με όλε
τις δυνάμεις τους τη Λάμψακο, συγκέντρωσαν από παντού τριήρεις και κινήθηκαν ενα-
ντίον τους γρήγορα με εκατόν ογδόντα πλοία. Βρίσκοντας την πόλη να έχει ήδη κατα-
ληφθεί, αγκυροβόλησαν προσωρινά τα πλοία στους Αιγός ποταμούς και στη συνέχεια
ανοίγονταν καθημερινά στο πέλαγος και προκαλούσαν τους αντιπάλους σε ναυμαχία.
Επειδή οι Πελοποννήσιοι δεν απαντούσαν στις προκλήσεις, οι Αθηναίοι δεν ήξεραν πώς
να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, καθώς δεν μπορούσαν να συντηρήσουν άλλο εκεί
τις δυνάμεις τους. Τότε, ήρθε ο Αλκιβιάδης και τους είπε ότι ο Μήδοκος και ο Σεύθης, οι
βασιλιάδες των Θρακών, ήταν φίλοι του και είχαν συμφωνήσει να του δώσουν μεγάλη
στρατιωτική δύναμη, αν σκόπευε να πολεμήσει μέχρι τέλους τους Λακεδαιμονίους· γι'
αυτό τους ζητούσε να λάβει μέρος στη διοίκηση των δυνάμεων και τους υποσχέθηκε ένα
από τα δύο, δηλαδή ή να αναγκάσει τους εχθρούς να ναυμαχήσουν ή να τους πολεμήσει
στην ξηρά με τους Θράκες. Αυτά τα έκανε ο Αλκιβιάδης επιθυμώντας να κατορθώσει ο
ίδιος κάτι μεγάλο για την πατρίδα του και με τις ευεργεσίες του να κερδίσει την εύνοια
του δήμου, όπως παλιά. Οι στρατηγοί των Αθηναίων, όμως, θεωρώντας ότι σε περίπτω-
ση αποτυχίας θα επωμίζονταν αυτοί το βάρος, ενώ σε περίπτωση επιτυχίας τα επιτεύγ-
ματα θα τα απέδιδαν όλοι στον Αλκιβιάδη, τον διέταξαν να φύγει γρήγορα και να μην ξα-
ναπλησιάσει στο στρατόπεδο.
(§106) Καθώς οι αντίπαλοι δεν έλεγαν να ναυμαχήσουν, ενώ παράλληλα είχε πέσει σι-
τοδεία στο στρατόπεδο, ο Φιλοκλής, που ήταν διοικητής εκείνη την ημέρα, πρόσταξε
τους άλλους τριηράρχους να επανδρώσουν τις τριήρεις και να τον ακολουθήσουν, ενώ
αυτός έχοντας έτοιμα τριάντα πλοία απέπλευσε αμέσως. Μαθαίνοντας το ο Λύσανδρος
από κάποιους αυτόμολους, βγήκε στα ανοικτά με όλα του τα πλοία, σταμάτησε τον Φι-
λοκλή και τον ανάγκασε να επιστρέψει στα υπόλοιπα πλοία. Καθώς οι τριήρεις των Α-
θηναίων δεν είχαν ακόμη επανδρωθεί, η απρόσμενη εμφάνιση των εχθρών προκάλεσε
γενική σύγχυση. Συνειδητοποιώντας ο Λύσανδρος την ταραχή των αντιπάλων, αποβί-
βασε αμέσως τον Ετεόνικο με τους στρατιώτες που ήταν εξασκημένοι σε πεζομαχίες. Ε-
κείνος εκμεταλλεύτηκε τάχιστα την ευκαιρία και κατέλαβε ένα μέρος του στρατοπέδου,
ενώ ο ίδιος ο Λύσανδρος, με όλες τις τριήρεις εξοπλισμένες, επιτέθηκε και με σιδερένιες
άρπαγες αποσπούσε τα αγκυροβολημένα πλοία. Οι Αθηναίοι πανικόβλητοι από τον α-
προσδόκητο αιφνιδιασμό, καθώς ούτε ν' ανοιχτούν με τα πλοία στη θάλασσα μπορού-
σαν ούτε να πολεμήσουν στην ξηρά, αφού άντεξαν για λίγο, ηττήθηκαν κι αμέσως, άλλοι
αφήνοντας τα πλοία κι άλλοι το στρατόπεδο, το έβαλαν στα πόδια προς όποια κατεύ-
θυνση ήλπιζε να σωθεί ο καθένας.
Από τις τριήρεις δέκα μόνο γλίτωσαν, εκ των οποίων μία είχε ο στρατηγός Κόνων που
φοβούμενος την οργή του λαού απέκλεισε την επάνοδο του στην Αθήνα και κατέφυγε
στον Ευαγόρα τον ηγέτη της Κύπρου, που ήταν φίλος του. Από τους στρατιώτες οι πε-

7. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[7]
ρισσότεροι που έφυγαν προς την ξηρά έφτασαν σώοι στη Σηστό. Ο Λύσανδρος, αφού
αιχμαλώτισε τα υπόλοιπα πλοία κι έπιασε ζωντανό τον στρατηγό Φιλοκλή, τον πήγε στη
Λάμψακο και τον εκτέλεσε. Μετά απ' αυτά, έστειλε στη Λακεδαίμονα τους αγγελιοφόρους
της νίκης με την ταχύτερη τριήρη, αφού στόλισε το πλοίο με τα πιο πολυτελή όπλα και
λάφυρα. Βαδίζοντας και κατά των Αθηναίων που κατέφυγαν στη Σηστό, κατέλαβε την
πόλη, αλλά άφησε τους Αθηναίους να φύγουν κατόπιν συμφωνίας. Αμέσως μετά, έ-
πλευσε στη Σάμο με το στράτευμα και την πολιόρκησε, ενώ έστειλε στη Σπάρτη τον Γύ-
λιππο που είχε πολεμήσει με το ναυτικό στη Σικελία στο πλευρό των Συρακούσιων, για
να μεταφέρει τα λάφυρα και μαζί μ' αυτά χίλια πεντακόσια ασημένια τάλαντα. […]
(§107) Μόλις έμαθαν οι Αθηναίοι την καταστροφή των δυνάμεων τους, εγκατέλειψαν την
πολιτική της κυριαρχίας στη θάλασσα και ρίχτηκαν στην επισκευή των τειχών και στο
φράξιμο των λιμανιών, περιμένοντας, όπως ήταν φυσικό, ότι θα πολιορκηθούν. Αμέσως,
λοιπόν, οι βασιλείς των Λακεδαιμονίων, Άγις και Παυσανίας, εισέβαλαν στην Αττική με
μεγάλη στρατιωτική δύναμη και στρατοπέδευσαν έξω από τα τείχη, ενώ ο Λύσανδρος με
περισσότερες από διακόσιες τριήρεις κατέπλευσε στον Πειραιά. Οι Αθηναίοι, μολονότι
τους είχαν βρει τόσο μεγάλες συμφορές, άντεχαν και επί αρκετό καιρό κρατούσαν την
πόλη με ευκολία. Έτσι, οι Πελοποννήσιοι αποφάσισαν, επειδή η πολιορκία ήταν δύσκο-
λη, να αποσύρουν τις δυνάμεις τους από την Αττική και να βάλουν τα πλοία να περιπο-
λούν από μακριά, ώστε να μην μεταφέρονται τρόφιμα στην Αθήνα. Μόλις έγινε αυτό, οι
Αθηναίοι βρέθηκαν σε φοβερή έλλειψη όλων των αγαθών αλλά κυρίως των τροφίμων,
γιατί αυτά έρχονταν πάντα διά θαλάσσης. Κάθε μέρα το κακό χειροτέρευε και η πόλη
γέμισε από νεκρούς. Έτσι, οι υπόλοιποι έστειλαν πρέσβεις στους Λακεδαιμονίους και
συνθηκολόγησαν, με τους όρους να γκρεμίσουν τα μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά,
να μη διατηρούν πάνω από δέκα πολεμικά πλοία, να αποσυρθούν από όλες τις πόλεις
και να ακολουθούν τους Λακεδαιμονίους στις πολιτικές και στρατιωτικές επιλογές τους.
Ο Πελοποννησιακός, λοιπόν, πόλεμος, που ήταν ο πιο μακρόχρονος απ' όσους ξέραμε,
μ' αυτό τον τρόπο τελείωσε, αφού διήρκεσε είκοσι επτά χρόνια.
Μετάφραση: Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος

8. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[8]
1ο
Φύλλο εργασίας (1α
) | 2η
διδακτική ώρα
Αιγός ποταμοί. Έγκλημα και τιμωρία ή πως μια αυτοκρατορία καταρρέει: Ξε-
νοφώντας Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§1 – 4
Ημερομηνία:
Ονοματεπώνυμα μελών ομάδας εργασίας:
1.
2.
3.
4.
1. Να σημειώσετε (με τη βοήθεια του κειμενογράφου) μέσα στο παρακάτω πλαίσιο
τις ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στην αφήγηση του Ξενοφώντα και την αφή-
γηση του Διόδωρου.
ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ
2. Να υποθέσετε ότι είσαστε ένας από τους Αθηναίους στρατιώτες που συμμετέχετε
στην εκστρατεία στην περιοχή των Αιγός ποταμών. Να συντάξετε ένα ημερολόγιο
για τη κάθε μέρα που περνάτε στην περιοχή από την άφιξη του αθηναϊκού στόλου
στον Ελαιούντα μέχρι την κατάληψή του (του αθηναϊκού στόλου) από τους ε-
χθρούς. Μπορείτε να ακολουθήσετε οποιαδήποτε εκδοχή επιθυμείτε (ανάμεσα σ’
αυτήν του Ξενοφώντα και του Διόδωρου).
1η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
2η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
3η
η- Αγαπητό μου ημερολόγιο…

9. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[9]
μέρα
4η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
5η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
6η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
3. Η Πάραλος καταφτάνει στην Αθήνα και μεταφέρει τα τραγικά νέα των Αιγός ποτα-
μών. Δυο Αθηναίοι, φίλοι, παλιοί συμπολεμιστές και γείτονες, ο Αμειψίας και ο Τι-
μολέων, συναντώνται στο δρόμο με το άκουσμα των νέων. Να περιγράψετε ένα
διάλογο μεταξύ αυτών των δυο αντρών. Μπορείτε να προσθέσετε ή να αφαιρέσετε
«κουτάκια» διαλόγου.
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας
Τιμολέων
Αμειψίας

10. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[10]
1ο
Φύλλο εργασίας (1β
) | 2η
διδακτική ώρα
Αιγός ποταμοί. Έγκλημα και τιμωρία ή πως μια αυτοκρατορία καταρρέει: Ξε-
νοφώντας Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§1 – 4
Ημερομηνία:
Ονοματεπώνυμα μελών ομάδας εργασίας:
1.
2.
3.
4.
1. Να σημειώσετε (με τη βοήθεια του κειμενογράφου) μέσα στο παρακάτω πλαίσιο
τις ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στην αφήγηση του Ξενοφώντα και την α-
φήγηση του Διόδωρου.
ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ
2. Να υποθέσετε ότι είσαστε ένας από τους Πελοποννήσιους στρατιώτες που συμ-
μετέχετε στην εκστρατεία στην περιοχή των Αιγός ποταμών. Να συντάξετε ένα
ημερολόγιο για τη κάθε μέρα που περνάτε στην περιοχή από την άφιξη του αθη-
ναϊκού στόλου στον Ελαιούντα μέχρι την κατάληψή του (του αθηναϊκού στόλου)
από τον Πελοποννησιακό. Μπορείτε να ακολουθήσετε οποιαδήποτε εκδοχή ε-
πιθυμείτε (ανάμεσα σ’ αυτήν του Ξενοφώντα και του Διόδωρου).
1η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
2η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
3η
η- Αγαπητό μου ημερολόγιο…

11. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[11]
μέρα
4η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
5η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
6η
η-
μέρα
Αγαπητό μου ημερολόγιο…
3. Η Πάραλος καταφτάνει στην Αθήνα και μεταφέρει τα τραγικά νέα των Αιγός πο-
ταμών. Δυο Αθηναίες, φίλες και γειτόνισσες, η Αμφίκλεια και η Δάμεια, συνα-
ντώνται στο δρόμο με το άκουσμα των νέων. Να περιγράψετε ένα διάλογο μετα-
ξύ αυτών των δυο γυναικών. Μπορείτε να προσθέσετε ή να αφαιρέσετε «κουτά-
κια» διαλόγου.
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια
Αμφίκλεια
Δάμεια

12. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[12]
2ο
φύλλο εργασίας | 3η
διδακτική ώρα
Εξάσκηση στην συντακτική αναγνώριση των μετοχών της αρχαίας ελλη-
νικής γλώσσας
Ομάδα:
Ονοματεπώνυμα μελών ομάδας:
1.
2.
3.
4.
Στον παρακάτω πίνακα υπάρχουν τρεις στήλες. Στην πρώτη στήλη παρατίθενται επιλεγμένα
αποσπάσματα από το πρωτότυπο κείμενο των «Ελληνικών» του Ξενοφώντα που διδαχθήκα-
τε. Όλα τα παραδείγματα περιλαμβάνουν από μια ή περισσότερες μετοχές. Στη δεύτερη και
τρίτη στήλη παρατίθενται οι αντίστοιχες μεταφράσεις από τον Ρούφο (1966) και από τον Ρά-
πτη (2002), όπως αυτές παρατίθενται στην «Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα».
Με τη χρήση του κειμενογράφου α) να υπογραμμίσετε τις μετοχές στην πρώτη στήλη, β) να
υπογραμμίσετε την αντίστοιχη μετάφραση των μετοχών στη δεύτερη και τρίτη στήλη και γ) να
σημειώσετε το κατά τη γνώμη σας είδος μετοχής/μετοχών στις γραμμές ακριβώς κάτω από τα
παραδείγματα. Για βοήθεια μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και το φυλλάδιο με το διάγραμμα
των μετοχών που σας έχει δοθεί.
Πρωτότυπο κείμενο Μετάφραση Ρ. Ρούφου Μετάφραση Γ. Ράπτη
1
οἱ δ’ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Σάμου
ὁρμώμενοι τὴν βασιλέως
κακῶς ἐποίουν
Στο μεταξύ οι Αθηναίοι,
έχοντας τη Σάμο για
ορμητήριο, λεηλατούσαν τα
εδάφη του Βασιλέως
Οι Αθηναίοι, με ορμητήριο
τη Σάμο, λεηλατούσαν τη
χώρα του Πέρση βασιλιά
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
2
καὶ στρατηγοὺς πρὸς τοῖς
ὑπάρχουσι προσείλοντο
Μένανδρον, Τυδέα,
Κηφισόδοτον.
εκλέξαν και καινούργιους
στρατηγούς ―κοντά σ' αυτούς
που είχαν κιόλας― τον
Μένανδρο, τον Τυδέα και τον
Κηφισόδοτο.
και εξέλεξαν νέους
στρατηγούς επιπλέον από
αυτούς που είχαν, το
Μένανδρο δηλαδή και τον
Τυδέα και τον Κηφισόδοτο.
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
3
Λύσανδρος δ’ ἐξ Ἀβύδου
παρέπλει εἰς Λάμψακον
σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων·
Από την Άβυδο ο Λύσανδρος
έβαλε πλώρη, ακολουθώντας
την παραλία, για τη Λάμψακο,
που ήταν σύμμαχος των
Αθηναίων
Ο Λύσανδρος, λοιπόν, από
την Άβυδο κατευθυνόταν
προς τη Λάμψακο, που
ήταν σύμμαχος των
Αθηναίων.
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
προσβαλόντες δὲ τῇ πόλει
αἱροῦσι κατὰ κράτος, καὶ
διήρπασαν οἱ στρατιῶται
Έκαναν επίθεση στην πόλη,
την κατέλαβαν μ' έφοδο και
καθώς ήταν πλούσια ― γεμάτη
Και, αφού επιτέθηκαν
εναντίον της πόλης, την
κυριεύουν με έφοδο και οι

13. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[13]
4 οὖσαν πλουσίαν καὶ οἴνου
καὶ σίτου
τροφές, κρασί κι άλλες
προμήθειες οι στρατιώτες τη
λεηλάτησαν·
στρατιώτες τη λεηλάτησαν,
καθώς ήταν πλούσια και
γεμάτη με κρασί, σιτάρι
ΕΙΔΗ ΜΕΤΟΧΩΝ :
5
οἱ δ’ Ἀθηναῖοι κατὰ πόδας
πλέοντες ὡρμίσαντο τῆς
Χερρονήσου
Οι Αθηναίοι, που τους
ακολουθούσαν από κοντά,
αγκυροβόλησαν στην
Ελαιούντα της Χερσονήσου
Οι Αθηναίοι, που τους
ακολουθούσαν από κοντά,
αγκυροβόλησαν στον
Ελαιούντα της Χερσονήσου
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
6
ἐνταῦθα δὴ
ἀριστοποιουμένοις
αὐτοῖς ἀγγέλλεται τὰ περὶ
Λάμψακον,
Την ώρα που έτρωγαν εκεί για
μεσημέρι έμαθαν τα νέα για τη
Λάμψακο·
Την ώρα που αυτοί
έτρωγαν εκεί για μεσημέρι,
τους ανακοινώνονται τα
σχετικά με την πτώση της
Λαμψάκου
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
7
Λύσανδρος δὲ ἐσήμηνεν εἰς
τὰς ναῦς
ἀριστοποιησαμένους
εἰσβαίνειν, πάντα δὲ
παρασκευασάμενος ὡς εἰς
ναυμαχίαν
καὶ τὰ παραβλήματα
παραβάλλων, προεῖπεν…
Ο Λύσανδρος έδωσε
παράγγελμα στα πληρώματα
να φάνε και να επιβιβαστούν·
αφού έκαναν όμως όλες τις
προετοιμασίες για ναυμαχία
και σήκωσαν τις λινάτσες στα
πλευρά των πλοίων, πρόσταξε
…
Ο Λύσανδρος έδωσε το
σύνθημα, αφού φάνε,
αμέσως να επιβιβαστούν
στα καράβια και, αφού
τακτοποίησε τα πάντα για
επικείμενη ναυμαχία και
αφού τοποθέτησε στα
πλάγια των πλοίων
προστατευτικά παραπετά
σματα, προειδοποίησε…
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΩΝ :
8
Ἀλκιβιάδης δὲ κατιδὼν ἐκ
τῶν τειχῶν τοὺς μὲν
Ἀθηναίους ἐν αἰγιαλῷ
ὁρμοῦντας …
Ο Αλκιβιάδης ωστόσο έβλεπε
από τον πύργο του τους
Αθηναίους αραγμένους σ'
ανοιχτή ακρογιαλιά…
Ο Αλκιβιάδης, επειδή
έβλεπε από τα τείχη ότι οι
Αθηναίοι αγκυροβολούσαν
στα ανοιχτά…
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΩΝ :
9
οὗ ὄντες ναυμαχήσετε, ὅταν
βούλησθε.
«Από κει μπορείτε να
ναυμαχήσετε όποτε θελήσετε».
«Αποκεί, όταν θελήσετε, θα
ναυμαχήσετε».
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
10
Λύσανδρος δ’, εἶπε τοῖς παρ’
αὐτοῦ ἑπομένοις, ἐπὰν
κατίδωσιν αὐτοὺς
ἐκβεβηκότας καὶ
ἐσκεδασμένους κατὰ
τὴν Χερρόνησον…
ο Λύσανδρος έδωσε διαταγές
σ' εκείνους που έστελνε
ξοπίσω τους: μόλις τους
έβλεπαν ν' αποβιβάζονται και
να σκορπίζουν στη Χερσόνησο
…
Ο Λύσανδρος διέταξε
αυτούς που τους
ακολουθούσαν, όταν τους
δουν να αποβιβάζονται και
να διασκορπίζονται στη
Χερσόνησο…
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΩΝ :
11 Κόνων δὲ ἰδὼν τὸν ἐπίπλουν
…
Όταν ο Κόνων είδε τον εχθρό
να πλησιάζει…
Μόλις ο Κόνωνας είδε την
επιθετική κίνηση…

14. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[14]
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
12 διεσκεδασμένων δὲ τῶν
ἀνθρώπων…
Καθώς όμως είχαν σκορπίσει
τα πληρώματα…
Επειδή όμως οι ναύτες ήταν
διασκορπισμένοι εδώ κι εκεί
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
13
Κόνων δὲ ταῖς ἐννέα ναυσὶ
φεύγων, ἐπεὶ ἔγνω
τῶν Ἀθηναίων τὰ πράγματα
διεφθαρμένα, κατασχὼν ἐπὶ
τὴν Ἀβαρνίδα τὴν Λαμψάκου
ἄκραν …
Καθώς έφευγε με τα εννιά
πλοία του, ο Κόνων κατάλαβε
πως η Αθήνα ήταν χαμένη.
Αποβιβάστηκε λοιπόν στην
Αβαρνίδα, το ακρωτήρι της
Λαμψάκου…
Ο Κόνωνας,
απομακρυνόμενος με τα
εννέα πλοία, όταν
διαπίστωσε ότι οι Αθηναίοι
είχαν καταστραφεί, αφού
προσορμίστηκε στην
Αβαρνίδα, ακρωτήριο της
Λαμψάκου…
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΩΝ :
14
…ἡ δὲ Πάραλος
ἀπέπλευσε εἰς τὰς Ἀθήνας
ἀπαγγελοῦσα τὰ γεγονότα.
…κι η «Πάραλος» έβαλε
πλώρη για την Αθήνα, ν'
αναγγείλει τα γεγονότα.
…ενώ η Πάραλος
απέπλευσε για την Αθήνα,
για να αναγγείλει τη
συμφορά.
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
15
μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος
ἁθροίσας τοὺς συμμάχους
ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ
τῶν αἰχμαλώτων.
Έπειτα ο Λύσανδρος
συγκέντρωσε τους συμμάχους
και τους είπε να συσκεφθούν
για την τύχη των αιχμαλώτων.
Ύστερα, ο Λύσανδρος
συγκέντρωσε τους
συμμάχους και τους
πρότρεπε να αποφασίσουν
για την τύχη των
αιχμαλώτων.
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
16
Λύσανδρος δὲ Φιλοκλέα
πρῶτον ἐρωτήσας, […]
ἀπέσφαξεν.
Ο Λύσανδρος ρώτησε πρώτο
τον Φιλοκλή […] και κατόπιν
τον έσφαξε.
Ο Λύσανδρος, αφού πρώτα
ρώτησε το Φιλοκλή,[…] τον
έσφαξε
ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ :
Να σημειώσετε τώρα (με τη χρήση κειμενογράφου) τι παρατηρήσατε – όσον αφορά
την απόδοση των μετοχών - ανάμεσα στους δυο μεταφραστές. Ήταν η ίδια ή διαφο-
ρετική; Υπήρξαν περιπτώσεις στις οποίες η μετάφραση της μετοχής γινόταν με τρό-
πο αντίθετο με όσα έχουμε διδαχθεί ; Να σημειώσετε τις περιπτώσεις αυτές.

15. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[15]
μετοχή
επιθετική
μετοχή
κατηγορηματική
μετοχή
επιρρηματική
μετοχή
α) συνοδεύεται (τις περισσό-
τερες φορές) από άρθρο.
β) συναντάται σε όλους τους
χρόνους.
γ) μεταφράζεται με τις ανα-
φορικές φράσεις (αντωνυμί-
ες και επιρρήματα): «ο ο-
ποίος», «που» + μετάφραση
του ρήματος από το οποίο
προέρχεται η μετοχή.
δ) συντακτικά χρησιμεύει ως:
1. ονοματικός ομοιόπτωτος
προσδιορισμός (επιθετικός
προσδιορισμός, κατηγορη-
ματικός προσδιορισμός, πα-
ράθεση, επεξήγηση)
2. υποκείμενο
3. αντικείμενο
4. κατηγορούμενο
α) δεν συνοδεύεται ποτέ από
άρθρο.
β) συναντάται σε όλους τους
χρόνους πλην μέλλοντα.
δ) συμπληρώνει το νόημα του
ρήματος ή άλλων ονοματικών
τύπων (απαρεμφάτων ή μετο-
χών) της πρότασης, αποκτώ-
ντας έτσι το ρόλο του κατηγο-
ρουμένου (από τη χρήση αυτή
έλαβε και το όνομα «κατηγο-
ρηματική»).
γ) μεταφράζεται με τις φρά-
σεις : «να», «ότι» + μετάφραση
του ρήματος από το οποίο
προέρχεται η μετοχή. ΠΡΟ-
ΣΟΧΗ: Να μη συγχέεται με τη
μετάφραση της επιρρηματικής
τελικής μετοχής (=για να).
③ ΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
② ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ
ΜΕΤΟΧΗ
α) δεν συνοδεύεται ποτέ
από άρθρο.
β) βρίσκεται συνήθως σε
χρόνο αόριστο.
δ) μεταφράζεται με τους
συνδέσμους «γιατί», «επει-
δή», «διότι» + μετάφραση
του ρήματος από το οποίο
προέρχεται η μετοχή. Συ-
χνά μάλιστα συνοδεύεται
και από τα μόρια ή επιρ-
ρήματα
ή το ερωτηματικό
.
γ) αιτιολογικές είναι κυρί-
ως οι μετοχές που προέρ-
χονται από ρήματα δοξα-
στικά, γνωστικά, αισθητι-
κά, ψυχικού πάθους.
④ ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
⑤ ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
⑥ ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
α) δεν συνοδεύεται ποτέ από
άρθρο.
β) βρίσκεται συνήθως σε χρό-
νο αόριστο.
γ) μεταφράζεται με τους συν-
δέσμους «όταν», «αφού», «ά-
μα», «όποτε» + μετάφραση
του ρήματος από το οποίο
προέρχεται η μετοχή.
Φανερώνει την εναντίωση και μετα-
φράζεται με το «αν και» + μετάφραση
του ρήματος από το οποίο προέρχεται.
Φανερώνει υπόθεση και μεταφράζε-
ται με το «αν» + μετάφραση του ρήμα-
τος από το οποίο προέρχεται.
Φανερώνει το σκοπό, τίθεται πάντα σε
μέλλοντα και μεταφράζεται «για να» +
μετάφραση του ρήματος προέλευσης.
δ) Συχνά, οι μετοχές αυτού
του είδους συνοδεύονται από
χρονικά επιρρήματα ή λέξεις
που φανερώνουν χρόνο.
① ΤΡΟΠΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
α) δεν συνοδεύεται ποτέ
από άρθρο.
β) βρίσκεται συνήθως σε
χρόνο ενεστώτα ή
αόριστο.
γ) μεταφράζεται με τη
κατάληξη «– ω/όντας», «με
το να» + ρήμα, «με».

16. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[16]
3ο
Φύλλο Εργασίας| 4η
διδακτική ώρα
Ομάδα:
Ονοματεπώνυμα μελών ομάδας:
1.
2.
3.
4.
Με τη χρήση του Google Earth να εντοπίσετε το Βιετνάμ και τη θέση του στον πλανήτη. Στη
συνέχεια στο πλαίσιο που ακολουθεί να ενσωματώσετε είτε φωτογραφία του χάρτη του Βιετ-
νάμ είτε έναν χάρτη απλά της χώρας.
Να εισέλθετε στους παρακάτω υπερδεσμούς και διαβάσετε πολύ προσεκτικά τα κείμενα ή να
δείτε τα βίντεο που περιέχονται σ’ αυτούς. Στη συνέχεια να απαντήσετε με τη βοήθεια του
κειμενογράφου
άρθρο της ελληνικής
έκδοσης του περιοδι-
κού Foreign Affairs για
τον πόλεμο του Βιετ-
νάμ
Να παρακολουθήσετε
τα πρώτα δευτερόλε-
πτα και μετά από το
08:30
(τα εγκλήματα των ΗΠΑ
στο Βιετνάμ. Διάρκεια
4.12, αλλά η αφήγηση
διαρκεί μόνο ως το
1.29).
Άρθρο για την ιστορία
του πολέμου του Βιετ-
νάμ.
πηγή 1η
πηγή 2η
πηγή 3η
πηγή 4η

17. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[17]
(μπορείτε να συμβουλευτείτε και τις παρακάτω ιστοσελίδες, οι διευθύνσεις των οποίων σας
δόθηκαν τις προηγούμενες μέρες για προετοιμασία και μελέτη στο σπίτι).
http://greekworldhistory.blogspot.gr/2013/05/1965-1975.html
http://greekworldhistory.blogspot.gr/2013/05/1965-1975_1.html
http://greekworldhistory.blogspot.gr/2013/05/1965-1975_2.html
http://eranistis.net/wordpress/2013/03/31/%CE%B2%CE%B9%CE%B5%CF%84%CE%BD%CE%AC%CE
%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B1%CF%82-%CE%B1%CE%BA/
Με βάση τα παραπάνω και μετά από δική σας έρευνα:
Α) να προσδιορίσετε τους όρους: Ψυχρός Πόλεμος, Λαϊκή Δημοκρατία, κομμουνισμός.
Ψυχρός Πόλεμος
Λαϊκή Δημοκρατία
Κομμουνισμός
Β) Να αντιστοιχίσετε με τον καλύτερο για σας τρόπο τα στοιχεία της στήλης Α με αυτά της
στήλης Β’ (με drag & drop).
ΣΤΗΛΗ Α’ ΣΤΗΛΗ Β’
Αθήνα Σοβιετική Ένωση & Κίνα
Πελοποννησιακή Συμμαχία Βιετνάμ
Αιγός ποταμοί Η.Π.Α.
Γ) «Υβρις – Νέμεσις – Τίσις». Να καταγράψετε πως αυτό το σχήμα από την αρχαία ελληνική
τραγωδία βρίσκει εφαρμογή τόσο στην περίπτωση των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς όσο
και σ’ αυτήν των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Μπορείτε να εντοπίσετε κοινά στοιχεία ανάμεσα στις εκ-
στρατείες της Αθήνας και των ΗΠΑ και την κατάληξή τους; Πριν απαντήσετε να λάβετε υπόψη
σας και το παρακάτω βίντεο από την κατάσταση που επικρατούσε στη Σαϊγκόν (πρωτεύουσα
του Νότιου Βιετνάμ, λίγο πριν την είσοδο των στρατευμάτων του Βόρειου Βιετνάμ). Προσέξτε
ιδιαίτερα την κατάσταση πανικού που επικρατεί, ιδιαίτερα πάνω στα αεροπλανοφόρα των
ΗΠΑ!
Πηγή

18. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[18]
4ο φύλλο εργασίας (1) | 5η διδακτική ώρα
Ομάδα:
Ονοματεπώνυμο μελών ομάδας:
1.
2.
3.
4.
Να βρείτε πληροφορίες για τη ταινία «Full Metal Jacket» και να συμπληρώσετε τα στοι-
χεία που ζητούνται παρακάτω (όσα μπορείτε από αυτά) :
Έτος:
Σκηνοθέτης:
Πρωταγωνιστές:
Υπόθεση:
Στη συνέχεια να επικολλήσετε ένα ή περισσότερα URL από το Youtube ή άλλα κανάλια
(Daylymotion κ.α.) σχετικά με τη ταινία αυτή.
URL 1:
URL 2:
URL 3:
URL 4:
Να εντοπίσετε στο διαδίκτυο το παρακάτω τραγούδι και, αφού αποδελτιώσετε τους στί-
χους του στα αγγλικά, να τους μεταφράσετε (και με τη βοήθεια του Google μεταφραστή)
στα νέα ελληνικά. Στο τέλος να σημειώσετε στο φύλλο εργασίας το URL του τραγουδιού.
Rolling Stones “Paint it black”
Αγγλικά Απόδοση στη νέα ελληνική
Να δημιουργήσετε ένα PowerPoint με το οποίο θα παρουσιάζετε φωτογραφίες, απο-
σπάσματα και βασικές πληροφορίες για τη ταινία που σας είχε ανατεθεί. Στο τέλος των

19. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[19]
διαφανειών μπορείτε να προσθέσετε το συγκρότημα, τον τίτλο και τη μετάφραση του
τραγουδιού που σας ανατέθηκε, ενώ, αν υπάρξει επαρκής χρόνος, μπορείτε να «επεν-
δύσετε» όλη την παρουσίασή σας με τη μουσική του τραγουδιού αυτού.

20. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[20]
4ο φύλλο εργασίας (β) | 5η διδακτική ώρα
Ομάδα:
Ονοματεπώνυμο μελών ομάδας:
1.
2.
3.
4.
Να βρείτε πληροφορίες για τη ταινία «We Were Soldiers» και να συμπληρώσετε τα
στοιχεία που ζητούνται παρακάτω (όσα μπορείτε από αυτά) :
Έτος:
Σκηνοθέτης:
Πρωταγωνιστές:
Υπόθεση:
Στη συνέχεια να επικολλήσετε ένα ή περισσότερα URL από το Youtube ή άλλα κανάλια
(Daylymotion κ.α.) σχετικά με τη ταινία αυτή.
URL 1:
URL 2:
URL 3:
URL 4:
Να εντοπίσετε στο διαδίκτυο το παρακάτω τραγούδι και, αφού αποδελτιώσετε τους στί-
χους του στα αγγλικά, να τους μεταφράσετε (και με τη βοήθεια του Google μεταφραστή)
στα νέα ελληνικά. Στο τέλος να σημειώσετε στο φύλλο εργασίας το URL του τραγουδιού.
Nancy Sinatra “These boots are made for walking”
Αγγλικά Απόδοση στη νέα ελληνική

21. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[21]
Να δημιουργήσετε ένα PowerPoint με το οποίο θα παρουσιάζετε φωτογραφίες, απο-
σπάσματα και βασικές πληροφορίες για τη ταινία που σας είχε ανατεθεί. Στο τέλος των
διαφανειών μπορείτε να προσθέσετε το συγκρότημα, τον τίτλο και τη μετάφραση του
τραγουδιού που σας ανατέθηκε, ενώ, αν υπάρξει επαρκής χρόνος, μπορείτε να «επεν-
δύσετε» όλη την παρουσίασή σας με τη μουσική του τραγουδιού αυτού.

22. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[22]
4ο φύλλο εργασίας (γ) | 5η διδακτική ώρα
Ομάδα:
Ονοματεπώνυμο μελών ομάδας:
1.
2.
3.
4.
Να βρείτε πληροφορίες για τη ταινία «Apocalypse Now» και να συμπληρώσετε τα στοι-
χεία που ζητούνται παρακάτω (όσα μπορείτε από αυτά) :
Έτος:
Σκηνοθέτης:
Πρωταγωνιστές:
Υπόθεση:
Στη συνέχεια να επικολλήσετε ένα ή περισσότερα URL από το Youtube ή άλλα κανάλια
(Daylymotion κ.α.) σχετικά με τη ταινία αυτή.
URL 1:
URL 2:
URL 3:
URL 4:
Να εντοπίσετε στο διαδίκτυο το παρακάτω τραγούδι και, αφού αποδελτιώσετε τους στί-
χους του στα αγγλικά, να τους μεταφράσετε (και με τη βοήθεια του Google μεταφραστή)
στα νέα ελληνικά. Στο τέλος να σημειώσετε στο φύλλο εργασίας το URL του τραγουδιού.
The Animals “We Gotta Get Out Of This Place”
Αγγλικά Απόδοση στη νέα ελληνική

23. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[23]
Να δημιουργήσετε ένα PowerPoint με το οποίο θα παρουσιάζετε φωτογραφίες, απο-
σπάσματα και βασικές πληροφορίες για τη ταινία που σας είχε ανατεθεί. Στο τέλος των
διαφανειών μπορείτε να προσθέσετε το συγκρότημα, τον τίτλο και τη μετάφραση του
τραγουδιού που σας ανατέθηκε, ενώ, αν υπάρξει επαρκής χρόνος, μπορείτε να «επεν-
δύσετε» όλη την παρουσίασή σας με τη μουσική του τραγουδιού αυτού.

24. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[24]
4ο φύλλο εργασίας (δ) | 5η διδακτική ώρα
Ομάδα:
Ονοματεπώνυμο μελών ομάδας:
1.
2.
3.
4.
Να βρείτε πληροφορίες για τη ταινία «Born In 4th Of July» και να συμπληρώσετε τα
στοιχεία που ζητούνται παρακάτω (όσα μπορείτε από αυτά) :
Έτος:
Σκηνοθέτης:
Πρωταγωνιστές:
Υπόθεση:
Στη συνέχεια να επικολλήσετε ένα ή περισσότερα URL από το Youtube ή άλλα κανάλια
(Daylymotion κ.α.) σχετικά με τη ταινία αυτή.
URL 1:
URL 2:
URL 3:
URL 4:
Να εντοπίσετε στο διαδίκτυο το παρακάτω τραγούδι και, αφού αποδελτιώσετε τους στί-
χους του στα αγγλικά, να τους μεταφράσετε (και με τη βοήθεια του Google μεταφραστή)
στα νέα ελληνικά. Στο τέλος να σημειώσετε στο φύλλο εργασίας το URL του τραγουδιού.
Rolling Stones “Gimme Shelter”
Αγγλικά Απόδοση στη νέα ελληνική
Να δημιουργήσετε ένα PowerPoint με το οποίο θα παρουσιάζετε φωτογραφίες, απο-
σπάσματα και βασικές πληροφορίες για τη ταινία που σας είχε ανατεθεί. Στο τέλος των

25. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[25]
διαφανειών μπορείτε να προσθέσετε το συγκρότημα, τον τίτλο και τη μετάφραση του
τραγουδιού που σας ανατέθηκε, ενώ, αν υπάρξει επαρκής χρόνος, μπορείτε να «επεν-
δύσετε» όλη την παρουσίασή σας με τη μουσική του τραγουδιού αυτού.

26. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[26]
4ο φύλλο εργασίας (ε) | 5η διδακτική ώρα
Ομάδα:
Ονοματεπώνυμο μελών ομάδας:
1.
2.
3.
4.
Να βρείτε πληροφορίες για τη ταινία «Platoon» και να συμπληρώσετε τα στοιχεία που
ζητούνται παρακάτω (όσα μπορείτε από αυτά) :
Έτος:
Σκηνοθέτης:
Πρωταγωνιστές:
Υπόθεση:
Στη συνέχεια να επικολλήσετε ένα ή περισσότερα URL από το Youtube ή άλλα κανάλια
(Daylymotion κ.α.) σχετικά με τη ταινία αυτή.
URL 1:
URL 2:
URL 3:
URL 4:
Να εντοπίσετε στο διαδίκτυο το παρακάτω τραγούδι και, αφού αποδελτιώσετε τους στί-
χους του στα αγγλικά, να τους μεταφράσετε (και με τη βοήθεια του Google μεταφραστή)
στα νέα ελληνικά. Στο τέλος να σημειώσετε στο φύλλο εργασίας το URL του τραγουδιού.
Creedence Clearwater Revival “Run Through The Jungle”
Αγγλικά Απόδοση στη νέα ελληνική

27. Ξενοφών «Ἑλληνικά» Β’1, §§16 – 32 & Β’2, §§ 1 – 4 : ένα σενάριο μαθήματος
[27]
Να δημιουργήσετε ένα PowerPoint με το οποίο θα παρουσιάζετε φωτογραφίες, απο-
σπάσματα και βασικές πληροφορίες για τη ταινία που σας είχε ανατεθεί. Στο τέλος των
διαφανειών μπορείτε να προσθέσετε το συγκρότημα, τον τίτλο και τη μετάφραση του
τραγουδιού που σας ανατέθηκε, ενώ, αν υπάρξει επαρκής χρόνος, μπορείτε να «επεν-
δύσετε» όλη την παρουσίασή σας με τη μουσική του τραγουδιού αυτού.