Ομιλία στο Πνευματικό Κέντρο Τρίπολης

1. ΢ΤΓΦΡΟΝΑ ΘΕΜΑΣΑ ΔΙΑΣΡΟΥΗ΢ ΢ΣΟΝ
ΚΤΚΛΟ ΖΩΗ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
«ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢
ΓΤΝΑΙΚΑ΢ ΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
επιμέλεια:
Δημήτρης Π. Μπερτζελέτος
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc
Αντιπρόεδρος του Πανελληνίου ΢υλλόγου Διαιτολόγων

2. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢ ΢ΣΑ
΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
4 ΚΡΙ΢ΙΜΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΖΨΗ΢:
1. ΕΥΗΒΕΙΑ
2. ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ
3. ΚΤΗ΢Η - ΘΗΛΑ΢ΜΟ΢
4. ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η

3. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢ ΢ΣΑ
΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΡΚΕΙΑ
10 ½ - 11 χρόνια εώς 18 – 21 χρόνια
…αλλαγές…
- Σεξουαλική ανάπτυξη (ορμόνες)
- Αλλαγές στο βάρος και το ύψος (διπλασιασμός μεγέθους)
- Σκελετική ανάπτυξη (40% συνολικής οστικής μάζας)
- ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (νοητικά-
συναισθηματικά-κοινωνικά)

4. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢ ΢ΣΑ
΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΣΡΟΥΗ
Αυξημένες ανάγκες λόγω:
- (γοργού) ρυθμού ανάπτυξης
- ↑ οστών
- ↑ μυϊκού ιστού
- ↑ όγκου αίματος
- Έμμηνος ρύση (♀)

5. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢ ΢ΣΑ
΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΣΡΟΥΗ
Απαιτήσεις σε ενέργεια (θερμίδες): «έκρηξη»
ανάπτυξης;;
- ΕΚΣΙΜΗ΢Η ΢ΤΝΟΛΙΚΗ΢ ΔΑΠΑΝΗ΢ ΕΝΕΡΓ.
α. Τπολογισμός Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού (ΒΜΡ)
πχ εξισώσεις Harris Benedict, εξισώσεις Schofield
β. Υυσική δραστηριότητα ( αγόρια – κορίτσια)
( επίπεδο φυσ. δραστηριότητας διαφορετικό)
ΑΡΑ: ΢ΤΝΟΛ. ΔΑΠΑΝΗ ΕΝ. = α x β (2400- 3600 Kcal)

6. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢ ΢ΣΑ
΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΣΡΟΥΗ Κύριες πηγές
Απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά: πρωτεϊνών
κρέας
- ΠΡΨΣΕΩΝΕ΢ ψάρι
♀ 0,8- 1 γρ πρωτέϊνης / κιλό / ημέρα
αυγό
♂ 0,86-1 γρ πρωτεϊνης / κιλό / ημέρα
γαλακ/κα
Περίπου 10-15% συνολικής προσλαμβανόμενης
ενέργειας

7. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢ ΢ΣΑ
΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΣΡΟΥΗ
Απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά:
ΠΡΨΣΕΩΝΕ΢
Πχ : 120 γρ μοσχάρι + 2 ποτ γάλα
= κάλυψη ημερήσιων αναγκών σε έφηβη 60 κιλών
…στις Δυτικού τύπου κοινωνίες η μειωμένη πρόσληψη
δεν αποτελεί πρόβλημα…

8. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ: Κύριες πηγές λιπιδίων
ΔΙΑΣΡΟΥΗ λάδι
Απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά: βούτυρο
κρέας, ψάρι
ΛΙΠΙΔΙΑ γαλακ/κα
Περίπου 30% συνολικής προσλαμβανόμενης ενέργειας
(Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία)
…στις Δυτικού τύπου κοινωνίες η αυξημένη πρόσληψη λιπιδίων
αποτελεί πρόβλημα…

9. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢ ΢ΣΑ
΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΣΡΟΥΗ
Απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά:
ΒΙΣΑΜΙΝΕ΢
↑ ανάγκες: θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη
Ιδιαίτερη προσοχή στη βιταμίνη D (ανάπτυξη οστών)
…στις Δυτικού τύπου κοινωνίες η έλλειψη βιταμινών
δεν αποτελεί πρόβλημα…

10. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢ ΢ΣΑ
΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΣΡΟΥΗ
Απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά:
ΑΝΟΡΓΑΝΑ ΢ΣΟΙΦΕΙΑ
+++ ανάγκες: ασβέστιο, σίδηρος, ψευδάργυρος,
μαγνήσιο
Ασβέστιο: 1300 mg / ημέρα
κατανάλωση 3 μερίδων γαλακτοκομικών / ημέρα ( 1
μερίδα = 1 ποτ γάλα ή 1 γιαούρτι ή 30 γρ τυρί)

11. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ: Κύριες πηγές
σιδήρου
ΔΙΑΣΡΟΥΗ
συκώτι-εντόσθια
Απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά:
κόκκινο κρέας
♂: 12 mg / ημέρα όσπρια
♀: 15 mg / ημέρα σύκα
σπανάκι
΢ίδηρος: ιδιαίτερη προσοχή τα κορίτσια (έμμηνος
ρύση)

12. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΗ ΢ΤΜΠΕΡΙΥΟΡΑ
Παράγοντες:
οικογένεια, γονείς ψυχοκοινωνική ανάπτυξη
διαφήμιση προσωπικές εμπειρίες
κοινωνικές αξίες, σωματικά γεύση
πρότυπα
εικόνα σώματος διαθεσιμότητα τροφίμων

13. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΥΗΒΕΙΑ΢
Ακμή: η κατανάλωση των «κατηγορούμενων»
τροφίμων (σοκολάτα, ζάχαρη, ξ. καρποί) δεν
επιβαρύνει
΢ιδηροπενική αναιμία: συχνή διατροφική έλλειψη
(κακοσιτισμός, φυτοφαγικά σχήματα «μόδας», δίαιτες
«αποτοξίνωσης»)
VS

14. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΥΗΒΕΙΑ΢
Κατάχρηση οινοπνευματωδών: αυξητική τάση τις 2
τελευταίες δεκαετίες
… οι έφηβοι πίνουν σπάνια, αλλά πίνουν μεγάλες
ποσότητες…

15. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΥΗΒΕΙΑ΢
Παχυσαρκία : κρίσιμη ηλικία → θετική συσχέτιση με
παχυσαρκία ενήλικα
Παράγοντες Αντιμετώπιση-΢υμπεριφορική
αφθονία τροφίμων πλήρης αξιολόγηση
↓ σωματ. δραστηρ. εξατομίκευση
«αυτονόμηση» ρεαλιστικοί στόχοι
απόλαυση φαγητού
ενημέρωση για «μύθους»
↑ σωματ. δραστηριότητας

16. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΥΗΒΕΙΑ΢
Διαταραχές λήψης τροφής (Eating Disorders):
ψυχοπαθολογικές καταστάσεις με συμπτώματα την
ασιτία, την επεισοδιακή υπερφαγία, τη βουλιμία
Κατάταξη διαταραχών λήψης τροφής
Χυχογενής Ανορεξία
Χυχογένης Βουλιμία
Διαταραχή Επεισοδιακής Τπερφαγίας

17. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΥΗΒΕΙΑ΢
Χυχογενής Ανορεξία (Anorexia Nervosa):
συμπτώματα
Απώλεια βάρους Ευερεθιστότητα
Παραμορφωμένη αντίληψη Αμηνόρροια
Τπερβολική άσκηση Φνουδωτή τρίχωση
Προκλητοί έμετοι τελειοθηρία
Απομάκρυνση ↓ Αυτοεκτίμηση

18. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
1 ΕΥΗΒΕΙΑ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΥΗΒΕΙΑ΢
Χυχογενής Ανορεξία (Anorexia Nervosa):
αντιμετώπιση
Αποκατάσταση βάρους Παρέμβαση στην οικογένεια
Επαναφορά φυσιολ. διατροφής Χυχοθεραπευτική παρέμβαση
Θεραπεία επιπλοκών Προληπτική παρέμβαση
Επισήμανση αρνήσεων

19. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
΢ΣΑΔΙΑ
- Νεαροί ενήλικες (19-24 ετών)
- Μεσήλικες (25-50 ετών)
- Ώριμοι ενήλικες (51-65 ετών)
Ρόλος διατροφής:
Διατήρηση υγείας
Πρόληψη – μέσο άμυνας κατά χρόνιων παθήσεων
Πχ 5 μερίδες φρούτων λαχανικών → - 20% νεοπλασίες

20. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
Απαιτήσεις σε ενέργεια (θερμίδες):
ΥΤΛΟ
♂: 10-25% λίπος, ↑ άλιπη μάζα, ↑ ΒΜΡ
♀: 18-32% λίπος
Ανάγκες σε ενέργεια για επιθ. βάρος και δραστηριότητα*
2700Kcal , ♂ 18-29 ετών 2700Kcal, ♂ 30-59 ετών
2180Kcal,♀ 18-29 ετών 2130Kcal, ♀ 30-59 ετών
*συστάσεις Ειδ. Επιστημ. Επιτρ. Ε.Ε. (1994)
ΣΡΟΠΟ΢ ΖΨΗ΢ + ΒΙΟΛΟΓΙΚΕ΢ ΜΕΣΑΒΟΛΕ΢
Καθιστική ζωή ;; ↑ ηλικίας → ↓ ΒΜΡ

21. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
Απαιτήσεις σε ενέργεια (θερμίδες):
ΥΤΛΟ
♂: 10-25% λίπος, ↑ άλιπη μάζα, ↑ ΒΜΡ
♀: 18-32% λίπος
2700Kcal , ♂ 18-29 ετών
2180Kcal, ♀ 18-29 ετών
ΣΡΟΠΟ΢ ΖΨΗ΢
Καθιστική ζωή ;;

22. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΝΗΛΙΚΗ΢ ΖΨΗ΢:
Ι΢ΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΣΡΟΥΗ

23. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΝΗΛΙΚΗ΢ ΖΨΗ΢:
Ι΢ΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΣΡΟΥΗ Π
σύσταση θρεπτικών συστατικών: Λ
15%
Τ 55%
– 55-60% υδατάνθρακες 30%
– > 30% λιπαρά
– 10-15% πρωτεϊνες
→ ΚΑΛΤΧΗ ΢.Η.Π.* ΟΛΨΝ ΣΨΝ ΘΡΕΠΣΙΚΨΝ
΢Τ΢ΣΑΣΙΚΨΝ (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία)
( Pub Health Nutr 2001, 4(2B) )
*΢.Η.Π.= ΢υνιστώμενη Ημερήσια Ποσότητα

24. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΝΗΛΙΚΗ΢ ΖΨΗ΢:
Ι΢ΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΣΡΟΥΗ
είδος σχόλια μερίδες
δημητριακά «ενεργ. νόμισμα», φυτ. ίνες 7-8/ημ
λαχανικά φυτ. ίνες, αντιοξειδωτικά, 6/ημ
πρόληψη δυσκοιλιότητας
φρούτα ενέργεια και 3/ημ
ώθηση,αντιοξειδωτικά, υγιεινά
σνακ
όσπρια φυτ. ίνες, πρόληψη 3/ εβδ
δυσκοιλιότητας

25. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΝΗΛΙΚΗ΢ ΖΨΗ΢:
Ι΢ΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΣΡΟΥΗ
είδος σχόλια μερίδες
ψάρια ↓ κίνδυνο καρδιαγειακών, 2 / εβδ
περιέχουν ω-3 λιπαρά
ξηροί καρποί Μονοακόρεστα λιπαρά (ω-6), ↑ 3/ εβδ
βιτ. Ε, ιδανικό σνακ
γαλακτοκομι ↑ ασβέστιο 2/ημ
κά
λιπαρά μονοακόρεστα λιπαρά (ω-6), ↑ 2-4/ημ
βιτ. Ε, αντιοξειδωτικά

26. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΝΗΛΙΚΗ΢ ΖΨΗ΢:
ΕΛΕΓΦΟ΢ ΒΑΡΟΤ΢
Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ)= Βάρος / ύψος2
ΠΗΛΙΚΟ ΔΜ΢ ΦΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΜΟ΢
<20 Ελλιποβαρής
20-25 Υυσιολογικός
25-30 Τπέρβαρος
30-40 Παχύσαρκος
>40 Κακοήθης παχυσαρκία

27. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΝΗΛΙΚΗ΢ ΖΨΗ΢:
ΕΛΕΓΦΟ΢ ΒΑΡΟΤ΢
Αναλογία Περιμέτρου Μέσης προς Περίμετρο Ισχίου
(ΑΠΜΙ)=Περίμετρος Μέσης / Περίμετρο Ισχίων
ΚΙΝΔΤΝΟ΢
Φαμηλός Μέτριος Τψηλός
Γυναίκες ΑΠΜΙ <0,80 0,80-0,85 >0,85
Άνδρες ΑΠΜΙ <0,90 0,90-1 >1

28. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΖΗΣΗΜΑΣΑ ΕΝΗΛΙΚΗ΢ ΖΨΗ΢:
ΔΙΑΣΡΟΥΗ
Πρόληψη – μέσο άμυνας κατά χρόνιων παθήσεων
Κακές συνήθειες ενήλικης ..οδηγούν.. Φρόνιες παθήσεις –
ζωής Νοσήματα «φθοράς»
Κακοσιτισμός Αθηροσκλήρωση
↓ ΢ωμ. Δραστηριότητα Τπέρταση
Κάπνισμα ΢ακχαρώδης Διαβήτης
↑ Κατανάλωση Αλκοόλ Καρκίνος
+ παχυσαρκία

29. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
2 ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΨΗ:
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΕ΢ ΢ΤΜΒΟΤΛΕ΢:
1. Η εργαζόμενη γυναίκα να επικεντρωθεί περισσότερο προς
τον εαυτό της και να φροντίζει την υγεία της
2. Να κάνει μικρά διαλείμματα στη δουλειά της και να
απαιτήσει τον αναγκαίο χρόνο για υγιεινό σνακ
3. Να προγραμματίζει το μενού της ημέρας (π.χ. προηγούμενο
βράδυ)
4. Σο καθημερινό διαιτολόγιο να αποτελείται από τροφές από
όλες τις ομάδες τροφίμων
5. Να προτιμά να σιτίζεται σε τακτά χρονικά διαστήματα
(υγιεινά σνακ: φρούτα, αρτοσκευάσματα, χυμοί, ξ. καρποί)

30. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3 ΚΤΗ΢Η - ΘΗΛΑ΢ΜΟ΢:
3α ΚΤΗ΢Η
ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ΢ ΠΟΤ ΕΠΗΡΕΑΖΟΤΝ ΣΗΝ
ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΤΓΕΙΑ ΣΟΤ ΕΜΒΡΤΟΤ:
- Διατροφή (ακόμα και πριν τη σύλληψη)
- Βάρος εγκύου πριν τη σύλληψη
- Αύξηση βάρους κατά την εγκυμοσύνη
- Κάπνισμα → ↓ ρυθμού ανάπτυξης, νοητικά προβλήματα
- Αλκοόλ → εγκεφαλικές αλλοιώσεις, ↓ ρυθμού ανάπτυξης
- Καφεϊνη → αυτόματη αποβολή

31. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3 ΚΤΗ΢Η - ΘΗΛΑ΢ΜΟ΢:
3α ΚΤΗ΢Η
ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΗ ΑΤΞΗ΢Η ΒΑΡΟΤ΢
Βάρος εγκύου πριν τη Αύξηση βάρους κατά την
σύλληψη εγκυμοσύνη (κιλά)
Ελλειποβαρής (ΔΜ΢<20) 12,5- 18
Κανονική (ΔΜ΢ 20-26) 11,5-16
Τπέρβαρη (ΔΜ΢ 26-29) 7-11,5
Παχύσαρκη (ΔΜ΢>30) 6-7
(Nutrition Throughout The Life Cycle,3rd edition,Boston,USA)

32. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3α ΚΤΗ΢Η :
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ΘΕΡΜΙΔΕ΢)
ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ΢:
- Μεταβολή φυσ. δραστηριότητας
- Αύξηση ΒΜΡ
(ανάπτυξη εμβρύου – ιστοί μήτρας)
΢ΤΝΟΛΙΚΕ΢ ΕΠΙΠΡΟ΢Θ. ΑΝΑΓΚΕ΢ ΢Ε Kcal :
40.000- 70.000 Kcal → + 300 Kcal / ημέρα ( 2ο και 3ο
εξαμ)
(Nutrition in Pediatrics 2nd edition,1996)

33. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3α ΚΤΗ΢Η :
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΘΡΕΠΣΙΚΑ ΢Τ΢ΣΑΣΙΚΑ
ΠΡΨΣΕΩΝΕ΢:
- 1,3 γρ πρωτεϊνης / κιλό σωματικού βάρους / ημέρα
(μετά το 2ο μήνα εγκυμοσύνης)
(Nutrition Throughout The Life Cycle,3rd edition,Boston,USA)
…οι ανάγκες σε πρωτεϊνη καλύπτονται αν υπάρχει
ποικιλία ζωικών τροφίμων και γαλακτοκομικών..

34. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3α ΚΤΗ΢Η :
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΘΡΕΠΣΙΚΑ ΢Τ΢ΣΑΣΙΚΑ
ΛΙΠΙΔΙΑ:
Ό,τι ισχύει στους ενήλικες (30-35% περίπου των Kcal)
*ΙΔΙΑΙΣΕΡΗ ΠΡΟ΢ΟΦΗ : λήψη απαραίτητων λ.ο.
ΑΡΑ: αποκλειστικά ελαιόλαδο, ++ ψάρια, ξ. καρποί
(Am J Clin Nutr 2001,73:807-814)
ΤΔΑΣΑΝΘΡΑΚΕ΢:
50-55% περίπου των Kcal
*ΙΔΙΑΙΣΕΡΗ ΠΡΟ΢ΟΦΗ : ποικιλία τροφίμων
(ψωμί, δημ/κα, ζυμαρικά, ρύζι, φρούτα, λαχανικά)

35. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3α ΚΤΗ΢Η :
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΘΡΕΠΣΙΚΑ ΢Τ΢ΣΑΣΙΚΑ
ΒΙΣΑΜΙΝΕ΢:
Υυλλικό οξύ
Β6 (πυριδοξίνη)
Β12 + 30%
C
E
ΣΡΟΠΟ΢:
- + κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, ελαιολάδου
- Διερεύνηση για χορήγηση συμπληρώματος

36. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3α ΚΤΗ΢Η :
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΘΡΕΠΣΙΚΑ ΢Τ΢ΣΑΣΙΚΑ
ΜΕΣΑΛΛΑ-ΙΦΝΟ΢ΣΟΙΦΕΙΑ:
΢ίδηρος: Φ 2 φορές (2ο- 3ο εξάμηνο)→ 30 mg / ημέρα
ΣΡΟΠΟ΢:
- ++κόκκινο κρέας, συκώτι, αυγά, ψάρια, πουλερικά
(σε συνδυασμό με τρόφιμα πλούσια σε βιτ C)
- συμπλήρωμα σιδήρου
Ασβέστιο: +200mg / ημέρα → 1000 mg / ημέρα
ΣΡΟΠΟ΢:
- + κατανάλωση γαλακτοκομικών
- Διερεύνηση για χορήγηση συμπληρώματος, ειδικά όταν ↓ απορρόφηση
Ca, πχ δίαιτες πλούσιες σε φυτικές ίνες)

37. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3α ΚΤΗ΢Η :
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΠΟ΢ΟΣΗΣΕ΢ ΣΡΟΥΙΜΨΝ
ΟΜΑΔΕ΢ ΣΡΟΥΙΜΨΝ ΢ΤΝΙ΢ΣΨΜΕΝΕ΢
ΜΕΡΙΔΕ΢
Γάλα,γιαούρτι,τυρί 3-4
Υρούτα 4
Λαχανικά 3-5
Δημητριακά,ψωμί 6-11
Κρέας,αυγά,ψάρι,όσπρια 2-3
Λίπη,έλαια,γλυκά με μέτρο
*Πηγή: « Η Διατροφή στα στάδια της ζωής», Αντ. Ζαμπέλας 2003

38. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3α ΚΤΗ΢Η :
ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΕ΢ ΢ΤΜΒΟΤΛΕ΢:
- ναι στα πλήρη γαλακτοκομικά
- 2-3 φορές/ εβδομ κόκκινο κρέας
- ναι στα ωμά φρούτα, λαχανικά
- ναι στα προϊόντα ολ. αλέσεως
- τουλάχιστον 8 ποτήρια νερό
- να αποφεύγονται τρόφιμα λιπαρά (τηγανητά,
σάλτσες) και τρόφιμα «κενά» σε θρεπτικά συστατικά
(γαριδάκια, αναψυκτικά)
- τακτική άσκηση

39. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3β ΘΗΛΑ΢ΜΟ΢:
ΔΙΑΡΚΕΙΑ:
..εώς και 3 χρόνια..
ΠΕΡΙΟΔΟ΢ ΠΟ΢ΟΣΗΣΑ
1o εξάμηνο 550-1200ml
2o εξάμηνο 600 ml
«ΠΟΛΛΑ ΠΛΕΟΝΕΚΣΗΜΑΣΑ ΓΙΑ ΒΡΕΥΟ΢ ΚΑΙ
ΜΗΣΕΡΑ ΑΠΌ ΣΟ ΘΗΛΑ΢ΜΟ»

40. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3β ΘΗΛΑ΢ΜΟ΢:
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ΘΕΡΜΙΔΕ΢)
+500 Kcal / ημέρα
(J Nutr 2001, 131:262-267)
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΘΡΕΠΣΙΚΑ ΢Τ΢ΣΑΣΙΚΑ
ΠΡΨΣΕΩΝΗ:
1,3 γρ / κιλό / ημέρα
ΑΡΑ: ++ κρέας, αυγά, ψάρια, γαλακτοκομικά

41. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3β ΘΗΛΑ΢ΜΟ΢:
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΘΡΕΠΣΙΚΑ ΢Τ΢ΣΑΣΙΚΑ
ΛΙΠΙΔΙΑ:
Η διατροφή δεν επηρεάζει συνολική ποσότητα λίπους μητρικού γάλακτος
(3,7-4,8%) , αλλά μόνο την αναλογία λ. οξέων
ΒΙΣΑΜΙΝΕ΢:
Α
C ++ 20-30%
E
Υυλλικό Οξύ
(Εθνική Ακαδημία Επιστημών ΗΠΑ)

42. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
3β ΘΗΛΑ΢ΜΟ΢:
ΑΠΑΙΣΗ΢ΕΙ΢ ΢Ε ΠΟ΢ΟΣΗΣΕ΢ ΣΡΟΥΙΜΨΝ
ΟΜΑΔΕ΢ ΣΡΟΥΙΜΨΝ ΢ΤΝΙ΢ΣΨΜΕΝΕ΢
ΜΕΡΙΔΕ΢
Γάλα,γιαούρτι,τυρί 4-5
Υρούτα 3-4
Λαχανικά 3-5
Δημητριακά,ψωμί 6-11
Κρέας,αυγά,ψάρι,όσπρια 3-4
Λίπη,έλαια,γλυκά με μέτρο
Πηγή: « Η Διατροφή στα στάδια της ζωής», Αντ. Ζαμπέλας 2003

43. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
= τέλος αναπαραγωγικής ικανότητας
ΠΟΣΕ;
΢την ηλικία των 50 (μ.ο.)
ΥΤ΢ΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
η οριστική διακοπή της περιόδου που δεν προκαλείται
από ιατρική παρέμβαση
3 ΢ΣΑΔΙΑ ΥΤ΢ΙΟΛΟΓΙΚΗ΢ ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η΢

44. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
3 ΢ΣΑΔΙΑ ΥΤ΢ΙΟΛΟΓΙΚΗ΢ ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η΢
- Περιεμμηνόπαυση
Μ.Ο. ΔΙΑΡΚΕΙΑ΢: 4 χρόνια (10 μήνες – 10 χρόνια)
οι ωοθήκες αρχίζουν και παράγουν προοδευτικά λιγότερα
οιστρογόνα .
- Εμμηνόπαυση
η γυναίκα δεν έχει έμμηνο ρύση για 12 μήνες
- Μετεμμηνόπαυση
τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης υποχωρούν προοδευτικά (πχ
εξάψεις) αλλά τα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την
έλλειψη οιστρογόνων με τη πάροδο του χρόνου αυξάνουν

45. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
20% 20%
βαριά καθόλου
΢ΤΜΠΣΨΜΑΣΑ ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η΢ 60% ήπια
• Εξάψεις συμπτώματα
• Ευαισθησία των μαστών
• Επίταση του προεμμηνορυσιακού συνδρόμου
• ↓ σεξουαλικής επιθυμίας Εμφάνιση
• Κούραση συμπτωμάτων
• Ακανόνιστη περίοδος
• Ξηρότητα κόλπου
• Ακράτεια ούρων
• Μεταβολές ψυχολογικής διάθεσης
• Αϋπνίες

46. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
ΦΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΑ ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η΢ ΛΟΓΨ ↓
ΠΑΡΑΓΨΓΗ΢ ΟΙ΢ΣΡΟΓΟΝΨΝ
- Μείωση οστικής πυκνότητας → ↑ πιθανότητα για
οστεοπόρωση
- Επηρεάζεται το λιπιδαιμικό προφίλ → ↑ chol, ↑ LDL
(κακής) chol, ↓ HDL (καλής) chol
(Am J Clin Nutr 2000, 71 (6):1439-1447)

47. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
ΕΛΕΓΦΟ΢ ΒΑΡΟΤ΢
Είναι πιο δύσκολος γιατί:
↑ λιπώδους ιστού και ↓ μυϊκής μάζας (άρα ↓ και
Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού)
.. Μετά τα 45 1% χαμηλώνει ο ΒΜΡ κάθε χρόνο..
ΜΕΣΡΑ ΕΛΕΓΦΟΤ ΒΑΡΟΤ΢:
1. Μείωση πρόσληψης θερμίδων
2. Αύξηση σωματικής δραστηριότητας (ήπιας)
(New Eng J Med, 1998, 339 (1):12-20)

48. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
ΠΡΟΣΕΡΑΙΟΣΗΣΕ΢ ΢ΣΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η
ΜΕΣΡΑ ΢ΣΟΦΟΙ
+ γάλα, τυρί, γιαούρτι, τροφές Πρόληψη οστεοπόρωσης,
πλούσιες σε ασβέστιο και βιτ D προσπάθεια για διατήρηση
(ημιαποβουτυρωμένα) οστ. πυκνότητας
Μείωση πρόσληψης λιπιδίων, Βελτίωση λιπιδαιμικού προφίλ
χοληστερόλης (τηγανητά,
μπισκότα, ζωικά λίπη)
Άσκηση συστηματική Βελτίωση λιπιδαιμικού προφίλ,
διατήρηση οστ. μάζας

49. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
ΠΡΟΣΕΡΑΙΟΣΗΣΕ΢ ΢ΣΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η
(συνέχεια)
ΜΕΣΡΑ ΢ΣΟΦΟΙ
Έλεγχος βάρους - Δίαιτα Βελτίωση λιπιδαιμικού προφίλ,
δυνατότητα για άσκηση
Διακοπή καπνίσματος Βελτίωση λιπιδαιμικού προφίλ,
δυνατότητα για άσκηση
Μείωση λήψης αλκοόλ διατήρηση οστ. μάζας, μείωση
«κενών» θερμίδων
Αύξηση πρόσληψης υγρών (8 Μετριασμός συμπτωμάτων,
ποτήρια τουλάχιστον) ενυδάτωση οργανισμού

50. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
ΑΛΛΕ΢ ΠΡΟΣΕΡΑΙΟΣΗΣΕ΢ ΢ΣΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η
- Ιατρική παρακολούθηση (τεστ ΠΑΠ, γενικός γυναικολογικός
έλεγχος, μέτρηση οστικής πυκνότητας)
- Διερεύνηση για χρήση συμπληρωμάτων διατροφής
(ασβέστιο, βιταμίνες)
(Am J Clin Nutr 2000, 72:507-511S)
- Διατροφή πλούσια σε φυτικά οιστρογόνα (προϊόντα σόγιας,
ψωμί από λιναρόσπορο, όσπρια και δημητριακά ολικής
αλέσεως )
(Am J Clin Nutr 1998, 68:1375S)
- Εβδομαδιαία κατανάλωση λιπαρών ψαριών (σαρδέλες,
σκουμπρί κα) για πρόληψη στεφ. νόσου

51. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η:
ΑΛΛΕ΢ ΠΡΟΣΕΡΑΙΟΣΗΣΕ΢ ΢ΣΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΤ΢Η
- Περιορισμός της καφεϊνης ( εως 2 φλυτζ καφέ), ως μέτρο
διατήρησης ασβεστίου στα οστά (πολλοί καφέδες → απώλεια
ασβεστίου μέσω ούρων)
- ΠΕΙΤΕ ΝΑΙ στη δημιουργική απασχόληση, στη
χαλάρωση, στο ήρεμο και ευχάριστο περιβάλλον

52. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
«Υύσει φιλόστοργον ή γυνή»
(=από τη φύση της η γυναίκα είναι πλασμένη για
την αγάπη).
Πλούταρχος

53. «ΔΙΑΣΡΟΥΙΚΕ΢ ΑΝΑΓΚΕ΢ ΣΗ΢ ΓΤΝΑΙΚΑ΢
΢ΣΑ ΢ΣΑΔΙΑ ΣΗ΢ ΖΩΗ΢»
΢Α΢ ΕΤΦΑΡΙ΢ΣΨ ΠΟΛΎ
Δημήτρης Π. Μπερτζελέτος
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc
Αντιπρόεδρος του Πανελληνίου ΢υλλόγου Διαιτολόγων