1. BAB 4: KEKAYAAN
EKONOMI SARAWAK
MENDORONG
PENJAJAHAN KELUARGA
BROOKE
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

2. OBJEKTIF
o Menyatakan perpecahan di kalangan
pembesar membuka ruang kepada
penjajahan keluarga Brooke.
o Menceritakan tindakan keluarga
Brooke memantapkan pentadbiran
Sarawak.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

3. Pepecahan membuka ruang
penjajahan
Latar belakang sarawak
- Sebahagian daripada wilayah
kesultanan Brunei.
- Sarawak dibahagikan kepada
beberapa daerah.
- Sultan brunei melantik ketua
tempatan dari kalangan;
i. Orang Melayu ii. Orang Dayak
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

4. - Ketua tempatan digelar;
i. Menteri Darat
ii.Temenggung atau orang Kaya
-Tugas mereka;
i. melaksanakan arahan dan
memunggut cukai
- Mereka mentadbir tanpa campur
tangan kesultanan Brunei
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

5. Pangeran Indera Mahkota
- Pada kurun ke-19 beliau dilantik
sebagai pembesar Brunei
- Wakil kesultanan Brunei di Sarawak
- Mengambil alih kuasa politik
pembesar tempatan
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

6. Sebab Dasar Pemerintahan
Kesultanan Brunei Berubah
Kerana kekayaan bahan galian seperti;
ii. Antimoni dan
iii. Emas.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

7. Tindakan Pangeran Indera
Mahkota yang Mengecewakan
Pembesar Tempatan
o Mengambil alih kuasa pentadbiran
serta perdagangan Antimoni dan
Emas di Sarawak.
o Mengenakan cukai yang tinggi.
o Orang Bidayuh yang berkerja di
lombong tidak diberi upah.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

8. Kesan pemerintahan
Pangeran Indera
Mahkota
i. Penentangan orang Bidayuh yang
dipimpin Datu Patinggi Ali
- Tujuan penentangan untuk
membebaskan Sarawak dari
pemerintahan kesultanan Brunei
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

9. Pangeran Raja Muda
Hashim
- Dihantar oleh Kesultanan Brunei untuk
membantu Pangeran Indera Mahkota
untuk menamatkan kebangkitan.
- Pangeran Raja Muda Hashim meminta
bantuan seorang perdagang British
iaitu James Brooke dengan
menawarkan jawatan Gabenor.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

10. Bantuan James Brooke
- Kebangkitan tersebut berjaya
ditamatkan.
- Tindakan Pangeran Raja Muda Hashim
melengah-lengahkan janjinya telah
menyebabkan James Brooke marah
dan membedil bandar Kuching.
- Akhirnya Pangeran Raja Muda Hashim
menandatangani perjanjian pada 1841.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

11. Kandungan Perjanjian
1841
• James Brooke memerintah negeri
Sarawak dan menguasai hasilnya.
• James Brooke harus menghormati
dan memelihara undang-undang dan
adat istiadat Melayu.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

12. Perjanjian James Brooke
dan Sultan Brunei
• 1842 James Brooke mengadakan
dengan Sultan Omar Ali Saifuddin
bagi mengesahkan kedudukannya.
• Kedatangan James Brooke bersama
angkatan tentera laut British yang
diketuai oleh Edward Belcher
membimbangkan Sultan Brunei.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

13. Kandungan Perjanjian 1842
i. Sultan Brunei menyerahkan ii. James Brooke
Sarawak dari kawasan membayar 2500 Dolar
Tanjung Datu ke Sungai setiap tahun kepada Sultan
Samarahan dan segala hasil Brunei.
cukainya diserah kepada
James Brooke dan iii. Agama dan adat istiadat
perwarisnya. tidak boleh diganggu.
iv. Sultan Brunei mengiktiraf
James Brooke sebagai Raja
Puteh Sarawak.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

14. Penentangan 1846
- Penentangan dilakukan oleh Sultan
Omar Ali Saifuddin (OAS) terhadap
James Brooke dan pembesar yang
menyokongnya.
- James Brooke mendapat bantuan
tentera laut British berjaya
menewaskan sultan OAS.
- James Brooke diiktiraf sebagai Raja
Sarawak.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

15. Keluarga Brooke
Meluaskan Kuasa
- 1853 hingga 1905, James Brooke dan
Charles Brooke menguasai Sarawak
dengan bantuan angkatan Laut British
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

16. 1905 Charles Brooke menbeli Lawas daripada Sultan Hashim Jalal
1883 Pembunuhan beberapa orang Peniaga Sarawak oleh orang
Murut di Lembangan Sungai Trusan menyebabkan
penyerahan kawasan ini kepada Brooke dengan Sultan
Menerima bayaran sebanyak 4500 Dolar setahun
1861
Sultan Abdul Mukmin tidak dapat menghadapi kekacauan
Di sepanjang Sungai Rajang lalu menyerahkannya dengan
menerima bayaran sebanyak 4500 Dolar setahun
1853
Penentangan di Saribas dan Batang Lupar. Sultan Abdul
Mukmin tidak dapat mengawal penentangan ini. Baginda
menyerahkan tanah antara Sungai samarahan dengan
Sungai Rajang dengan bayaran 1500 Dolar setahun.
Rajah:Kawasan yang dikuasai oleh keluarga Brooke
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

17. Keluarga Brooke Memantapkan
Pentadbiran
 James Brooke telah memantapkan
pentadbirannya dengan:
ii. Memperkenalkan sistem
pemerintahan beraja di Sarawak
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

18. ii. Mendapat sokongan penduduk dan
pemimpin seperti Datu Patinggi,
Datu Bandar dan Datu Temenggung
• Menjadikan pembesar-pembesar
sebagai penasihatnya dalam hal
undang-undang dan adat tempatan.
• Membentuk Majlis Tertinggi dan
Majlis Negeri
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

19. i. Membahagikan sarawak kepada 5
bahagian.
• Melicinkan pentadbiran dengan
membentuk jabatan-jabatan seperti
Jabatan Kehakiman, Jabatan Polis,
Jabatan Kastam dan Cukai serta
Jabatan Pos.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

20. vii. Memperkenalkan mahkamah
keadilan;
- kes Sivil: dikalangan orang Melayu,
manakala orang Dayak dan orang
Cina diadili oleh ketua-ketua
mereka.
- kes Jenayah atau kes yang
melibatkan lebih dari satu suku
kaum akan dihakimi oleh Raja
Sarawak, Residen atau Timbalan
residen.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

21. Perjanjian 1888
- British melindungi Sarawak dari
serangan musuh
- Keluarga Brooke memerintah negeri
dengan bebas
- Hal ehwal luar negeri adalah di bawah
kawalan British.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

22. Perlembagaan 1941
- Charles Vyner Brooke(CVB)
mengistiharkan perlembagaan
sempena perayaan 100 tahun
pentadbiran keluarga Brooke
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

23. Kandungan Perlembagaan
1941
• CVB menyerahkan kuasa mutlaknya
kepada Majlis tertinggi dan Majlis
Negeri.
• Raja Sarawak memerintah dengan
nasihat Majlis Tertinggi.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

24. 3. Majlis Negeri diberi kuasa
meluluskan undang-undang dan
menguruskan kewangan.
4. Raja Brooke sendiri akan melantik
ahli Majlis tertinggi dan Majlis
Negeri.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

25. Penglibatan pemimpin tempatan
bagi memantapkan bagi
pentadbiran Brooke
A. Majlis tertinggi: Tujuan:
i. Menasihati James
Keanggotaan: Brooke.
Residen Bahagian Pertama
ii. Membuat dasar
Empat Orang Datu Melayu. dan meluluskan
undang-undang.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

26. B. Majlis Negeri
Keanggotaan: Tujuan:
Ketua kaum Bumiputera Memberi peluang
Bumiputera bersidang
3 tahun sekali bagi
menyuarakan
pandangan dan
mengambil bahagian
dalam pentadbiran
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

27. C. Majlis Bahagian
Keanggotaan: Tujuan:
Residen, Penolong Menasihati Residen,
Residen, Pegawai mengetuai operasi
daerah, Penolong ketenteraan, menjaga
Pegawai daerah, keamanan dan
Penghulu, Pegawai mengutip cukai.
Anak Negeri, ketua
kampung
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

28. PEMBANGUNAN EKONOMI
DI BAWAH PENTADBIRAN
BROOKE
- Usaha Brooke menjaga kepentingan
ekonomi ialah;
- Mereka tidak mengalakkan kemasukan
pelabur secara besar-besaran.
- Meneroka kekayaan hasil hutan seperti
Sarang Burung, Getah Jelutong dan
Rotan.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

29. - Memperkenalkan tamanan baru
seperti Getah dan Tembakau.
- Mempergiatkan tanaman tradisional
seperti Kelapa, Gambir, dan lada
Hitam serta Sagu.
- Memberi peluang kepada kaum Cina
untuk bergiat dalam perlombongan
dan perdagangan.
- Menumpukan pembangunan di
bahagian pertama dan kedua.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

30. - Mengeluarkan mata wang syiling.
- Mempergiatkan penjualan hasil hutan
- Mempergiatkan aktiviti perlombongan
i. Emas, di Bau
ii. Antimoni di Bau dan kuching
iii.Cari gali minyak oleh The Anglo
Saxon Oil Company
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

31. PERUBAHAN SOSIAL
- Brooke mengamalkan Dasar Pecah dan Perintah;
i. Orang Melayu dalam pentadbiran.
ii. Orang Iban dalam ketenteraan.
iii. Orang Cina dalam perlombongan, pertanian dan
perdagangan.
iv. Orang India berniaga kain dan orang Sikh
sebagai polis.
v. Pertempatan orang Cina di bandar-bandar
seperti Miri, Bintulu dan Sibu
vi. Kaum Bumiputera di pedalaman
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

32. - Kemajauan bandar-bandar baru
seperti Kuching, Miri dan Sibu
- Perkembangan kemudahan asas
seperti jalan raya, kemudahan Kereta
api, pengangkutan udara dan laut
serta bekalan air dan elektrik.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

33. - Pengangkutan dimajukan;
i . Memperkembangkan sistem
pengangkutan air.
ii. Mengadakan perkhidmatan udara
- Memperkenalkan perkidmatan pos,
telegraf dan telefon.
- Perkhidmatan Hospital dan klinik
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

34. PENDIDIKAN
- Pendidikan moden kurang diberi
perhatian
- mendirikan sekolah untuk orang
Melayu dan Cina sahaja
- Masyarakat Dayak tidak dibina
sekolah kerana Brooke ingin
mengekalkan cara hidup tradisional
mereka.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

35. - Sekolah rendah dengan Bahasa
Melayu sebagai bahasa pengantar
telah diwujudkan.
- Sekolah Inggeris didirikan oleh
Mubaligh Kristian
- Sekolah Cina diuruskan oleh orang
Cina
- Jabatan Pelajaran ditubuhkan.
Hak cipta SBP Zon Timur 2007

36. Persembahan Powerpoint
ini dengan kerjasama:
Guru dari SHAH pekan
Hak cipta SBP Zon Timur 2007