1. BA B 5 : KE KAYA A N E KONOMI
S A BA H ME NA RIK MINAT
S YA RIKAT BORNE O UTA RA
B RITIS H
Disediakan oleh: Sekolah Berasrama Penuh
Integrasi Kuantan
Hak cipta SBPZon Timur 2007

2. Pada akhir pelajaran, pelajar dapat:
Memerihalkan pertapakan Syarikat
Borneo Utara British (SBUB) di
Sabah
Menerangkan usaha SBUB
mengukuhkan kuasa di Sabah
Menganalisis usaha SBUB
mengeksploitasi hasil bumi Sabah
Menerangkan perubahan sosial yang
dilaksanakan oleh SBUB di Sabah
Hak cipta SBPZon Timur 2007

3. KEKAYAAN EKONOMI SABAH
MENARIK MINAT SBUB
SBUB Bertapak di SBUB
Sabah Mengeksploitasi hasil
bumi Sabah
SBUB Perubahan
Mengukuhkan Sosial SBUB di
Kuasa di Sabah Sabah
Hak cipta SBPZon Timur 2007

4. SBUB Bertapak Di Sabah
Potensi ekonomi menarik perhatian
pelabur2 Barat dari Amerika Syarikat,
Britain, Belanda dan Sepanyol.
Sultan Brunei memberi konsesi tanah di
Sabah~wakil A.S. (C.L. Moses)- tempoh
penyewaan selama 10 tahun
Moses menjual konsesi kepada The
american Trading Company~ diketuai oleh
J.W. Torrey & T.B. Harris
Torrey gagal majukan penanaman kopi
dan tebu di Kiranis.~Torrey menjual
haknya kepada Von Overbeck
Hak cipta SBPZon Timur 2007

5. Overbeck hadapi masalah
modal~beliau meminjam wang drpd
syarikat Alfred Dent & Edward Dent
Gabenor Labuan~W.H. Treacher
bersetuju membantu Overbeck
memperbaharui tempoh pajakan drpd
sultan Brunei
Sultan Brunei (Sultan Mu’min telah
memperbaharui pajakan dengan
Overbeck dan dent~t/tangan
perjanjian sultan Brunei serah tanah
Teluk Kimanis & Sungai Sibuku
Hak cipta SBPZon Timur 2007

6. Sebahagian wilayah Sabah di bawah
pemerintahan Kesultanan Sulu,
Overbeck Dan Dent~t/tangani
perjanjian dengan Sultan Jamalul
Alam-serahkan kawasan dari Sg
Pandasan hingga Sg Sibuku
Overbeck telah menjual semua
haknya kepada Alfred & Edward Dent
Dent tubuhkan Persatuan Sementara
Borneo Utara British Berhad~usaha
dapatkan Piagam Diraja drpd
kerajaan British
Hak cipta SBPZon Timur 2007

7. November 1881, kerajaan British telah
menganugerahkan piagam kepada
Persatuan Sementara Borneo Utara British
Berhad~tukar nama kpd Syarikat Borneo
Utara British pada 1882.
SBUB punya kuasa mentadbir Sabah~Sir
Rutherford Alcock(Presiden) & Alfred Dent
(Pengarah Urusan)
Pada tahun 1888, SBUB menandatangani
Perjanjian Perlindungan Borneo
Utara~Sabah sebagai negeri naungan
British
Hak cipta SBPZon Timur 2007

8. Syarat
SBUB menerima penasihat British
Pemberian
Piagam SBUB X boleh serah Sabah kpd
sesiapa
SBUB mesti lantik pegawai tadbir
Pemberian Piagam drpd pegawai yg diakui oleh British
SBUB hendaklah memelihara agama,
adat, resam & undang2
penduduk tempatan
SBUB hendaklah memerintah
Sabah dgn adil dan saksama
Hak cipta SBPZon Timur 2007

9. SBUB MENGUKUHKAN KUASA
DI SABAH
Pemerintah: Gabenor~W.H. Treacher
Dilantik oleh Majlis Penasihat
Gabenor dibantu oleh Majlis Penasihat
Sandakan sebagai pusat pentadbiran
SBUB menubuhkan jabatan kerajaan
Hak cipta SBPZon Timur 2007

10. Sabah dibahagikan kpd beberapa
residensi diketuai Residen
Dibahagikan kdp daerah diketuai
oleh Pegawai Daerah berbangsa
Eropah
Timbalan Penolong Pegawai Daerah
diperkenalkan~oleh penduduk
tempatan
Ketua Anak Negeri yang bergelar
Orang Kaya2 (O.K.K.)~bantu
Pegawai Daerah
Hak cipta SBPZon Timur 2007

11. O.K.K diberi surat kuasa yang
membolehkan mereka menguruskan
hal masyarakat tempatan.
Peringkat kampung~ ketua kampung
– Orang Tua
SBUB mengekalkan penglibatan
peribumi dlm pentadbiran daerah &
kampung
SBUB melaksanakan undang2 Barat
& undang2 tempatan ~jaga
keamanan negeri
Hak cipta SBPZon Timur 2007

12. Wujudkan Mahkamah Majistret &
Mahkamah Anak Negeri
Mahkamah di Sabah
MAHKAMAH MAJISTRET MAHKAMAH ANAK NEGERI
• Mengendalikan kes2 • Mengendalikan kes2
berat spt pembunuhan, peribumi yg berkaitan
penculikan dengan undang2 Islam
dan hukum adat
• Dihakimi oleh
Pegawai Daerah • Hakim dilantik drpd
kalangan Ketua Anak
Negeri~ arif dlm agama
Islam & adat
Hak cipta SBPZon Timur 2007

13. SBUB Mengeksploitasi Hasil Bumi
Sabah
SBUB mengeksploitasi kekayaan
hasil tradisional Sabah~ sarang
burung, sagu, rotan, pokok lanut,
trepang & sirip ikan yu.
SBUB menguasai pertanian,
pembalakan & perlombongan
Hak cipta SBPZon Timur 2007

14. Hasil Tradisional Menyumbang
Kewangan SBUB
Sarang burung~nilai eksport 125 000 dolar
Pokok Sagu @ rumbia~ hidup subur
di kawasan berpaya
Hasil jualan penduduk akan
dikenakan cukai
Hak cipta SBPZon Timur 2007

15. Hasil Pertanian Dagangan
Meningkatkan Keuntungan SBUB
SBUB laksanakan tanaman baru ~getah &
tembakau
Tanaman dagangan
penting
TEMBAKAU Pasaran tinggi di Belanda &
A.S.
Mengecualikan cukai eksport
1890~61 buah ladang
tembakau
hasil eksport 2 juta dolar pd 1902
Hak cipta SBPZon Timur 2007

16. Pembinaan landasan keretapi
tingkatkan pembukaan ladang
GETAH SBUB beri 4% dividen kpd
pengusaha
Pengusaha diberi pengecualian cukai
eksport selama 50 thn
Bawa buruh dari China & Jawa
Hak cipta SBPZon Timur 2007

17. Seraya, ramin, kapur, berlian &
meranti
Dijalankan di Sandakan, Lahad Datu
& Tawau
BALAK
Bawa masuk buruh dari Indonesia &
Filipina
Dieksport ke China, Britain,
Singapura
& Australia
Hak cipta SBPZon Timur 2007

18. Perlombongan Menggalakkan
Kemasukan Pelabur
SBUB menggiatkan usaha perlombongan
di Sabah ~ emas, arang batu & mangan
Lombong emas diusahakan oleh orang
Cina~ 1886- Sg senggama
Arang batu~ Silimpopon & Labuan
Diusahakan oleh Syarikat Cowie Harbour
Coal
Mangan~ Teluk Marudu- Syarikat British
Borneo Exploration & dieksport ke Britain
Hak cipta SBPZon Timur 2007

19. Perubahan Sosial SBUB di Sabah
SBUB membangunkan kemudahan
asas~ keretapi, jalan raya, sekolah,
hospital, telegraf dll.
Kepentingan & keuntungan SBUB
Hak cipta SBPZon Timur 2007

20. Landasan kereta api
Land as an p e rtam a~ tah u n 1 896
Land as an s e p anj
ang 32 KM
~m e ngh u b u ngkan Be u fort ke Je s e lton & d ari Te nom
ke M alalap
M e m u d ah kan S BU B m e ngangku t h as il ke lu aran d i
b ah agian p e d alam an ke p e lab u h an
Hak cipta SBPZon Timur 2007

21. Pembinaan Jalan Raya
Bandar2 besar~ Jesselton,
Sandakan, Lahad Datu, Kudat &
Tawau
Untuk menghubungkan kawasan
kegiatan ekonomi dengan bandar &
pelabuhan
Pengangkutan air & sungai
Syarikat perkapalan spt Straits Steamship~
mengangkut penumpang dan barangan
Hak cipta SBPZon Timur 2007

22. Sekolah
Mubaligh Kristian membina sekolah~ sebarkan
agama Kristian
Sekolah Intstitut Byron(mubaligh
Roman Katolik)
49 buah sekolah mubaligh
~bil murid >< 3700 orang
Sekolah Latihan-anak2 Ketua
Negeri~ dilatih utk menjadi
pegawai pentadbiran rendah
Jabatan Pelajaran ditubuhkan
Hak cipta SBPZon Timur 2007

23. Sekolah Melayu
didirikan di Kota Belud~ 1921
1930~ 10 buah sekolah Melayu
bagi menampung 400 org pelajar
Sekolah Cina
dibina oleh masyarakat Cina
Pada tahun 1940~ kira2 11 000 orang
murid yg mendaftar di sekolah
Melayu, sekolah mubaligh & sekolah
Cina
Hak cipta SBPZon Timur 2007

24. Hospital
Hospital di bandar2 besar~ Jesselton,
Sandakan, Beufort & Kudat
Terdapat 9 buah hospital & 40 buah
klinik
Bilangan doktor tidak mencukupi
Perkhidmatan perubatan tidak dapat
dinikmati oleh seluruh rakyat Sabah
Hak cipta SBPZon Timur 2007

25. Kemunculan bandar2 baru
1) Sandakan
Diasaskan oleh William Pryer pd
tahun 1879
Menamakan sebagai Elopura~
bandar yg cantik
Sandakan berkembang maju~ pusat
pentadbiran, pelabuhan
antarabangsa & pusat pembalakan
Hak cipta SBPZon Timur 2007

26. 2) Kudat
Pusat pentadbiran pertama
Sebilangan kecil pedagang menetap
& membina kedai
Gagal menarik ramai penduduk &
pedagang~ keadaan geografi tidak
sesuai utk kegiatan pertanian
SBUB memindahkan pusat
pentadbiran ke Sandakan
Hak cipta SBPZon Timur 2007

27. 3) Jesselton
Nama asal~ Jessel Town- diambil
sempena nama Charles Jessel
Turut dikenali sebagai nama Api-Api,
Singga Mata @ Daisuka
Pembinaan landasan kereta api &
perkembangan tanaman getah
menjadikan bandar Jesselton maju
Pusat perdagangan & pelabuhan
penting
Hak cipta SBPZon Timur 2007

28. S E KIA N TE RIMA KA S IH
Hak cipta SBPZon Timur 2007