kekayaan ekonomi sabah menarik minat syarikat borneo utara british (SBUB)

1. Bab 5 – Kekayaan Ekonomi Sabah
Menarik Minat Syarikat Borneo
Utara British (SBUB)
5.1 – SBUB bertapak di
Sabah
 Sabah menarik perhatian pelabur-
pelabur Barat kerana potensi
ekonomi.
 Antaranya kuasanya : Amerika
Syarikat,Britain ,Belanda dan
Sepanyol.
 Syarikat-syarikat asing mula
bertapak di Sabah.
Amerika Syarikat
 Tahun 1865,Sultan Brunei beri
konsesi tanah di sabah kepada wakil
Amerika Syarikat iaitu W.L.Moses
 Tempoh sewaaan =10 tahun
 Moses jual konsesi kepada The
American Trading Company
diketuai oleh J.W.Torrey dan
T.B.Harris.
 Torrey gagal menanam kopi dan
tebu di Kimanis.
 Torrey menjual haknya kepada Von
Overbeck.
Britain
 Von Overbeck menghadapi masalah
kewangan .
 Tahun 1877,Overbeck meminjam wang
daripada syarikat Alfred Dent dan
Edward Dent.
 Gabenor Labuan iaitu W.H. Treacher
bersetuju membantu Overbeck
memperbaharui tempoh pajakan
daripada Sultan Brunei dengan syarat
syarikat yang ditubuhkan diletakkan di
bawah kekuasaan British.
 Tahun 1877,Sultan Brunei iaitu Sultan
Abdul Mu’mein perbaharuipajakan
dengan Overbeck dan Dent melalui
perjanjian.
 Sultan brunei serahkan tanah antara
Teluk Kimanis dan Sungai Sibuku.
 1878,Overbeck dan Dent
menandatangani perjanjian dengan
Sultan Jamalul Alam(Kesultanan Sulu)
 Sultan Sulu serahkan kawasan dari
Sungai Pandasan hingga ke Sungai
Sibuku.
 Tahun 1880,Overbeck menjual semua
haknya kepada Alfred dan Edward Dent
 Dent tubuhkan Persatuan Sementara
Borneo Utara British Berhad
 Saham syarikat dijual kepada rakyat
British bagi menambah modal
perniagaan.
 November 1881,kerajaan British
menganugerahkan piagam kepada
Persatuan Sementara Borneo Utara
British Berhad.
 Tahun 1882,syarikat itu dinamakan
Syarikat Borneo Utara British.(SBUB)

2. Kesan Pemberian Piagam Diraja British
Kepada SBUB
 SBUB berkuasa mentadbir Sbah.
 Presiden pertama = Sir Rutherford
Alcock
 Pengarah urusan= Alfred Dent
 British dapat memperluaskan
pengaruh dan menghalang kuasa
Barat lain bertapak di Sabah
 Tahun 1888,SBUB menandatangani
Perjanjian Perlindungan Borneo
Utara yang menjadikan Sabah
negeri naungan British.
 British bertanggungjawab dalam hal
ehwal luar Sabah.
Syarat-Syarat Pemberian Piagam
Kepada Persatuan Sementara Borneo
Utara British Berhad
 SBUB tidak boleh menyarahkan
wilayah Sabah kepada sesiapa tanpa
persetujuan kerajaan British
 SBUB mesti melantik pentadbir
daripada pegawai yang diakui
kerajaan British.
 SBUB perlu memelihara
agama,adat resamdan undang-
undang penduduk tempatan
 SBUB mesti menerima nasihat
daripada kerajaan British.
5.2 – SBUB Mengukuhkan Kuasa di
Sabah
 Pemerintahan SBUB – gabenor
W.H.Treacher
 Gabenor dilantik oleh pengarah
syarikat dengan persetujuan
kerajaan British
 Gabenor dibantu majlis Penasihat
yang ditubuhkan tahun 1883
 Ahli majlis ialah Setiausaha
Kerajaan,Bendahari dan Ketua
Pasukan Keselamatan
 Pusat pentadbirannya di Sandakan
 SBUB menubuhkan jabatan
kerajaan untuk melicinkan
pentadbiran
Cara SBUB Mengukuhkan Kuasa dan
Melicinkan Pentadbiran Sabah
i. Menubuhkan Jabatan Kerajaan
Dalam Pentadbiran
 Antaranya Jabatan Pos,Jabatan
Buruh,Jabatan Polis,Jabatan
Kewangan dan Jabatan Tanah
dan Ukur
 Mempunyai Pengawai
Daerah,Ketua Anak Negeri
(digelar Orang Kaya-
Kaya=O.K.K) dan Ketua
Kampung.
ii. Membahagikan Sabah Kepada
Beberapa Residensi
/Daerah/Kampung
a. Peringkat Residensi
 Pada peringkat
awal,Sabah dibahagi
kepada dua residensi
iaitu Residensi Pantai
Barat dan Residensi
PantaiTimur.
 Tahun 1935,terdapat 4
residensi Pantai

3. Barat,Residensi
Sandakan ,Residensi
Tawau dan Residensi
Pedalaman
 Setiap residensi diketuai
seorang Residen.
b. Peringkat Daerah
 Setiap residensi pula
dibahagi kepada
beberapa daerah yang
diketuai oleh Pegawai
Daerah (berbangsa
Eropah)
 Terdapat 10 daerah
1. Daerah Alcock
2. Daerah
Dewhurst
3. Daerah Keppel
4. Daerah Martin
5. Daerah
Myburgh
6. Daerah Dent
7. Daerah Clarke
8. Daerah Cunlife
9. Daerah Mayne
10. Daerah
Elphinstone
 1916,jawatan Timbalan
Penolong Pegawai
Daerah diperkenalkan
dan disandang oleh
penduduk tempatan
 ni(O.K.K) = membantu
Pegawaidaerah dalam
pentadbiran
 Diberi surat kuasa yang
membolehkan mereka
menguruskan hal-hal
berkaitan masyarakat
tempatan
c. Peringkat Kampung
 SBUB melantik Ketua
Kampung yang digelar
Orang Tua
 SBUB mengekalkan
penglibatan peribumi
dalam pentadbiran
kerana mereka
memahami adat dan
budaya masyarakat
tempatan
 SBUB tidak mampu
menggaji ramai
pegawai Eropah kerana
menghadapi masalah
kewangan.
iii. Melaksanakan Undang-Undang
Barat dan Tempatan
 Tujuan untuk menjaga
keamanan negari
 1900,diwujudkan Mahkamah
Majistret dan Mahkamah Anak
Negeri di Jesselton.
a. Mahkamah Majistret
 Dihakimi PegawaiDaerah
 Mengendalikan kes-kes
berat seperti kes
bunuh ,culik dan rompakan
b. Mahkamah Anak Negeri
 Hakim dilantik dari
kalangan Ketua Anak
Negeri yang arif dalam
bidang agma Islam dan adat
 Mengendalikan kes-kes
peribumi berkaitan undang-
undang Islam dan Adat.

4. Organisasi Pentadbiran
SBUB
 Lembaga Pengarah – London’
 Gabenor (Sabah) dinasihati oleh Majlis
Penasihat
 Setiausaha Kerajaan yg
bertanggungjawab kepada :
a. Ketua-Ketua Jabatan
 Pos
 Buruh
 Polis
 Kewangan
 Jabatan Tanah dan Ukur
b. Residen (ketua pentadbir di
peringkat residensi
c. PegawaiDaerah
 ketua pentadbir di peringkat
daerah
 tugas :
i. majistret
ii. pemungut cukai
iii. bendahari daerah
iv. pegawai buruh
 Ketua Anak Negeri
a. Menjaga keamanan
b. Menguruskan pembahagian
tanah
c. Mengutip cukai
d. Memajukan pertanian
 Ketua Kampung
a. Menguruskan hal ehwal
kampong
b. Menjaga keamanan
c. Membantu memajukan
perdagangan
d. Melaporkan kepada Pegawai
Daerah tentang kes-kes kecurian
e. Wabak penyakit
f. Menjaga keselamatan kampong
 Matlamat :membolot kekayaan ekonomi
Sabah
i. Hasil-Hasil Tradisional Sabah
 SBUB memaksa penduduk
tempatan menambah hasil
keluaran tradisional
 Hasil jualan penduduk
dikenakan cukai :
 Cukai tanah
 Cukai kepala
 Lessen perahu dan
senjata
 Tujuan – mengatasi masalah
kewangan SBUB.
 Antara hasil-hasil utama:
a. Sarang burung
 Eksport tradisional
SBUB yang
menguntungkan
 125000 dolar
 Kawasan utama
o Gua
Gomantong
o Gua
Kuamat
o Gua
Magdalene
b. Pokok lanut
 Dikenali sebagai
abaka,manila hemp
atau musa textiles
 Hidup meliar di
kawasan pamah dan
lembah
 Gentian pokok
lamut dijemur
sebelum diproses
menjadi tali kapal
 Dieksport ke
Eropah
5.3 – SBUB Mengeksploitasi
Hasil Bumi Sabah

5. c. Rotan
 Dieksport dalam
bentuk
perabot ,tikar dan
tongkat.
d. Pokok sagu / rumbia
 Merupakan
tanaman tradisional
Sabah
 Hidup subur di
kawasan berpaya di
muara sungai
 Harga sagu sangat
mahal di pasaran
dunia
 SBUB
menggalakkan
rakyat Sabah
mengusahakan
secara komersial
 Sagu mentah
dieksport ke
Singapura dan
Eropah
 1888,nilai
eksport=93433
dolar.
e. Hasil laut
 Seperti
mutiara,trepan dan
sirip ikan yu
 Diusahakan oleh
masyarakat Bajau
 Dieksport –China
ii. Hasil Pertanian Dagangan
a. Tembakau
 Tanaman dagangan yang
penting
 Diiktiraf terbaik di dunia
 Daun tembakau =
menghasilkan cerut
 Mendapatkan pasaran tinggi
di Belanda dan Amerika
Syarikat
 SBUB mengecualikan cukai
eksport kepada peladang
tembakau bertujuan
menggalakkan tanaman
tembakau
 1890,61 buah lading
tembakau di Sabah
 1902,hasil eksport
tembakau Sbah bernilai
lebih 2 juta dolar
 Kawasan utama
 Pulau Banggi
 Teluk Marudu
 Lahad Datu
 Tawau
 Sandakan
b. Getah
 Ladang-ladang getah dibuka
di Beauford,Jesselton dan
Tenom
 Berkembang akibat
pembinaan landasan kereta
api
 SBUB member 4% dividen
--- menggalakkan
penanaman
 Pengecualian cukai eksport
(50 tahun)
 Buruh lading getah dibawa
masuk dari China dan Jawa
 Hasil eksport utama SBUB
iii. Pembalakan
 SBUB menguasai hasil balak
Sabah
 Kaya dengan sumber balak
seperti
seraya ,ramin,kapur ,belian dan
meranti

6.  Kawasan pembalakan utama di
Sandakan , Lahad Datu dan
Tawau
 1898,kilang memproses kayu
balak kepunyaan SBUB dibina
 Buruh dabiwa masuk dari
Filipina dan Indonesia
 Hasil kayu balak dieksport ke
China,Singapura,Britain dan
Australia melalui pelabuhan
Sandakan.
iv. Perlombongan
a. Emas
 1886,diusahakan oleh
Orang Cina di Sungai
Segama
b. Arang Batu
 Dilombong di Silimpopon
dan Labuan
 Silimpopon mempunyai
longgokan arang batu
terbesar Asia Tenggara
 Diusahakan oleh Syarikat
Cowie Harbour Coal
c. Mangan
 Diuasahakan di Teluk
Marudu oleh Syarikat
British Borneo Exploration
 Dieksport ke Britain
5.4 – Perubahan Sosial SBUB
di Sabah
i. Landasan kereta api
 1896,landasan kereta
api pertama (Weston –
Beauford) 32km
 1904,dibina landasan
dari Jesselton dikenali
sebagai North Borneo
Railway
 1905,landasan
disambung dari
Beauford ke Jesselton
dan dari Tenom ke
Malalap
 Tujuan : memudahkan
SBUB mengangkut
hasil keluaran di
bahagian pedalaman ke
pelabuhan
ii. Jalan Raya
 SBUB menumpukan
pembinaan jalan raya di
Bandar-bandar besar
seperti
 Jesselton
 Sandakan
 Lahad Datu
 Kudat
 Tawau
 Tujuan –
menghubungkan
kawasan kegiatan
ekonomi dengan
Bandar dan pelabuhan
 1930,perhentian
motokar dan bas dibina
di kota kinabalu
iii. Pengangkutan air
 1890,Syarikat
Perkapalan Straits
Steamship memulakan
perkhidmatan
 Tujuan – mengangkut
penumpang dan
barangan
iv. Pendidikan
 SBUB kurang member
perhatian
 Menyediakan di
peringkat rendah kerana
kekurangan wang
 Anggap bidang
pendidikan tidak
menguntungkan

7.  Kebanyakan sekolah
dibina oleh mubaligh
Kristian bagi tujuan
menyebarkan agama
Kristian
a. Sekolah Inggeris
 1883,sekolah Inggeris
pertama iaitu Institut Byron
dibina di Sandakan oleh
mubaligh Roman Katolik
 1887,Sekolah St. Mary
(Sandakan)
 1909,Jabatan Pelajaran –
menguruskan sekolah-
sekolah di Sabah
 1939,49 buah sekolah
mubaligh (3700 org)
b. Sekolah Latihan
 Dibina di Jesselton (1 Julai
1915)
 Merupakan sekolah latihan
bagi anak-anak Ketua Anak
Negeri
 Melatih anak-anak menjadi
pegawai pentadbiran
peringkat rendah
 Bahasa pengantarnya =
Bahasa Melayu
 Dari segi kurikulum pelajar
diajar tentang
membaca,menulis dan
mengira
 Jawatan :
o Renjer
o Kerani
o Ketua Anak Negeri
c. Sekolah Melayu dan
Bumiputera
 1921,sekolah Melayu
pertama di Kota Belud
 1930,terdapat 10 buah
sekolah Melayu bagi
menampung 400 orang
pelajar.
 1924,Sekolah Bumiputera
Keningau di Keningau
d. Sekolah Cina
 Dibina sendiri oleh
masyarakat Cina
 1940,terdapat 11000 pelajar
berdaftar di sekolah
Melayu,sekolah mubaligh
dan sekolah Cina
v. Pembinaan Hospital dan Pusat
Kesihatan
 SBUB bina hospital di
 Jesselton
 Sandakan
 Beauford
 Kudat
 1924,Hospital Besar Tawau
dibina
 1940,terdapat 9 buah hospital
dan 40 buah klinik di Sabah
 Di kawasan luar Bandar
disediakan pusat-pusat
kesihatan
 Kelemahan – bilangan doctor
tidak mencukupi
 Perkhidmatan perubatan tidak
dapat dinikmati oleh seluruh
rakyat Sabah.

8. vi. Kemunculan Bandar-Bandar Baru
 Akibat daripada kemajuan
dalam bidang ekonomi dan
social
 Bandar-bandar berkembang
pesat sebagaipusat pentadbiran
dan perdagangan
 Antaranya
Sandakan,Kudat,Jesselton,
Tawau dan Lahad Datu.
a. Sandakan
Diasaskan William Pryer
(1879)
Menamakannya sebagai
Elopura bermaksud Bandar
yang cantik
Berkembang maju sebagai:
o Pusat pentadbiran
o Pelabuhan antarabangsa
o Pusat pembalakan
b. Tawau
 Pelabuhan yang terkenal di
PantaiTimur Sabah
 Eksport utama :
Getah
Abaka
Mutiara
Kayu balak
c. Kudat
 1881,SBUB menjadikannya
sebagai pusat pentadbiran
yang pertama
 Pedagang menetap dan
membina kedai di Kudat
 Gagal menarik ramai
penduduk dan pedagang
kerana keadaan geografinya
tidak sesuai untuk pertanian
 1884,SBUB memindahkan
pusat pentadbirannya ke
Sandakan.
d. Jesselton
 Diasaskan oleh Charles
Jessel(1900)
 JesselTown –
Jesselton(Kota Kinabalu)
 Dikenali dengan nama Api-
Api,Singga Mata / Diasuka
 Maju---
Pembinaan landasan
kereta api
Perkembangan tanaman
getah
Pusat perdagangan
Pelabuhan penting
Perubahan Sosial dan Kemajuan
Lain
 Pejabat pos
 1883,SBUB mengeluarkan
setem pertama Sabah
 1883,akhbar pertama
diterbitkan(The North Borneo
Herald)
 1890,kontinjen polis tempatan
ditubuhkan
 1900,SBUB telah menubuhkan
“Skuad Terbang” untuk
menjamin keselamatan dan
dianggotai pegawaipolis
tempatan
 1903,loji air di Kota Kinabalu =
membekalkan air bersih
 1905,menara jam Jesselton