1. СЭДЭВ: “ НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНД ТӨР ХУВИЙН ХЭВШЛИЙН
ТҮНШЛЭЛИЙН ҮР НӨЛӨӨГ САЙЖРУУЛАХ НЬ”
/Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн үйлчилгээний хүрээнд/
Удирдсан багш: Ж. Ганчимэг Ph.Doc.
Илтгэгч: Б.Ганчимэг, Э.Солонго
/КТМС-ийн маркетингийн удирдлагын 4 дамжаа/
e-mail: batzaya_ganchimeg@yahoo.com
Хураангуй
Нийслэл хотод 2000 оноос хойш өнөөг хүртэл жилд дунджаар 15-30 мянган иргэн
нүүдэллэн ирсээр өдгөө нэг сая дөрвөн зуун мянга орчим хүн амтай болжээ. Хүн амын
нягтрал нэмэгдэхийн хирээр иргэдийн ая тухтай амьдрах орчин, ажил амьдралд “нийтийн
зорчигч тээвэр” тулгамдсан асуудал болж байна.Улаанбаатар хотын оршин суугчдын
тээврийн эрэлт, хэрэгцээг хангаж хэрэглэгчдийн эрх ашгийг дээдэлсэн тээврийн
vйлчилгээний тогтвортой системийг бий болгох, салбарын хvрээнд төр, нийслэлийн засаг
захиргааны байгууллагын тавьсан чиг бодлого, шийдвэрийг хэрэгжvvлэх ажлыг төр,
хувийн хэвшлийн компаниуд ажил үйлчилгээний гэрээгээр гүйцэтгэж байна. Энэхүү гэрээ
хэлцэл нь дан ганцаар нийтийн тээврийн хөгжлийг хурдасгаж чадахгүй байгаа бөгөөд эрх
зүй эдийн засгийн талаасаа Төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд чанарын болон
хяналтын тогтолцоог бий болгох боломжийн талаар авч үзлээ.
Түлхүүр үг. Үйлчилгээ,Нийтийнтээвэр, Төрхувийн хэвшлийн түншлэл(ТХХТ), туршлага,
эдийн засаг, эрх зүй
Зорилго
Нийтийн тээврийн салбарт Төрхувийнхэвшлийнтүншлэл /ТХХТ/-ийг бий болгох
замаар тус үйлчилгээнийэдийнзасгийнүрашгийгнэмэгдүүлэхболомжтойхолбогдсон
зарим асуудлыг авч үзсэн.
Энэ ажлын үндсэнзорилгоньодоогийнэрхзүйнорчинболон нийтийн тээврийн салбарт
хийгдсэн судалгааны ажлуудад үндэслэн, нийтийн тээврийн салбарт ТХХТ
механизмыг хэрэглэх боломж, хувилбаруудыг тодорхойлж, түүнээсгарах эдийн
засгийн зарим үрөгөөжийгсудлантогтооходоршижбайгааболно.

2. 2 .“НИЙТИЙН ТЭЭВЭР1”-ИЙН ЗОРЧИГЧ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ОЙЛГОЛТ
Монгол улсын нийслэлд нийтийн тээвэр үүссэн цагаасаа өнөөг хүртэл нийгмийн
хөгжлийн тодрхой үеийг дамжин хөгжиж, өөрчлөгдөж шинэчлэгдсээр ирсэн.
1235 онд Хубилай хааны санаачлагаар морин өртөөний албыг үүсгэсэн нь Монгол
улсад анхны тээврийн салбар үүсэж хөгжихийн эхлэл болсон. Монголд орчин үеийн
механикжсан тээврийн хэрэгсэл XX зууны эхэн үеэс нэвтэрч, 1921 онд ардын хувьсгалын
жилүүдэд тээврийн үүргийг үндсэндээ морин өртөө уламжлалт ердийн хөсгөөр гүйцэтгэж
байсан.
Улс орны эдийн засаг хөгжих тутам өсөн нэмэгдэж байгаа ачаа, зорчигчийн
тээвэрлэлтийг залгуулж чадахгүйд хүрсэн учир 1925 онд монголын анхны тээврийн
байгууллага болох “Улсын тээх нэвтрүүлэх газар”-ыг байгуулж монголын авто тээврийн
байгууллагын тулгын чулуу тавигдсанаарБНМАУ-ын СНЗ-ийн 1969 оны 141 дүгээр
тушаалаар Улаанбаатар Хотын Тээврийг Удирдах газар байгуулагдсан2.
Нийтийн тээврийн үйлчилгээ гэж нийтийн тээврийнхэрэгслээр зорчигчийг нэг
газраас нөгөө газарт шилжүүлэн зөөхтэй холбогдсон эрэлт хэрэгцээг хангахад чиглэсэн
үйл ажиллагаа юм.3
Улаанбаатар хотод нийтийн тээврийн үйлчилгээг төрийн болон хувийн хэвшлийн
дараах байгууллагууд үзүүлж байна.4 Үүнд:
- Төрийн өмчийн 3 компани5
- Хувийн өмчиийн 7 компани6 байна.
Дээрх компаниуд хот орчмын нийт 4.3 мянга гаруй км урт бүхий 137 чиглэлд нийтийн
тээврийн үйлчилгээг үзүүлсэн байна. 2012 оны эхний 9 сард нийтийн тээврийн
үйлчилгээний үндсэн чиглэлд 3, буухиа чиглэлд 2, туслах болон хот орчмын чиглэлд тус
бүр 1 буюу шинээр нийт 7 чиглэл нэмэгджээ.
1
“Авто тээврийн тухай хууль”-ийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.6-д ““нийтийн тээвэр" гэж эрх бүхий байгууллагаас
тогтоосон нийтийн үйлчилгээний замын чиглэл, цагийн хуваарийн дагуу болон зохион байгуулалттай
гүйцэтгэж байгаа зорчигч тээвэрлэлт, таксийн үйлчилгээг”
2
http://www.transport.ub.gov.mn/index.php?option=com_content&view=article&id=5&Itemid=6
3
Нийтийн зорчигч тээврийн үйлчилгээ MNS 5012;2001 стандартын 4.1.1
4
Нийтийн тээврийн газарт 2013 оны 3.15-ны өдрийн байдлаар бүртгэлтэй компаниуд болно.
5
“Автобус-1” ТӨХК, “Цахилгаан тээвэр” ТӨҮК, ”Автобус-3”ТӨҮК
6
“Эмрдэм транс” ХХК, “Автобус нэгдэл”ХХК, “Мяралзаа” ХХК, “Сутайн Буянт” ХХК, “Тэнүүн Огоо”ХХК,
“Тэнүүн дэлгэр” ХХК, “Атибус”ХХК

3. Зураг1: Зорчигч тээврийн чиглэлийн урт
Зураг2: Зорчигч тээврийн үйлчилгээ
эрхэлж буй аж ахуйн нэгжийн тоо
Өнгөрсөн оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад нийтийн тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг
аж ахуй нэгж 12.5 хувиар буурчээ. 2012 оны 8 сард троллейбусны 1 хувийн хэвшлийн аж
ахуйн нэгж шинээр байгуулагджээ7.
“Нийслэлийн эдийн засаг, нийгмийн байдал”статистикийн 2012 оны 9-р сарын
танилцуулга:
Зураг 3: Үйлчилгээний орлого, тэрбум төг
Зураг 4: Зорчигчдын тоо, сая хүн
Нийтийн тээврийн үйлчилгээний Аж Ахуйн Нэгж Байгууллага цаашид “ААНБ” гэх-ууд
2012 оны эхний 9 сард 173.6 сая хүн тээвэрлэж, 590.2 сая хүн километрийн ажил
үйлчилгээг гүйцэтгэн, 62.8 тэрбум төгрөгийн орлоготой ажиллажээ. Өнгөрсөн оны мөн
үеэс зорчигчдийн тоо 4.6 хувиар буюу 8.0 мянгаар буурч, үйлчилгээний орлого 28.2
хувиар буюу 13.8 тэрбум төгрөгөөр өсчээ. Энэ нь улсын төсвөөс нийтийн тээврийн
үйлчилгээ эрхлэгч аж ахуй нэгж байгууллагад хувиарладаг нөхөн олговорын нэг
зорчигчдод ногдох тариф 400 төгрөг болж нэмэгдсэнтэйхолбоотой байна.
Нийтийн зорчигч тээврийнүйлчилгээний нийт орлогын 51.2 хувийг шугамын
орлого бүрдүүлж, нийтийн тээврийн хэрэгслээр зорчигчдын 55.9 хувь нь зорчих тасалбар
худалдан авч үйлчлүүлжээ. Түүнчлэн үйлчилгээний нийт орлогын 55.2 хувь, тээвэрлэсэн
7
“Статистикийн эмхэтгэл”, Албан ѐсны статистикийн мэдээллээр бэлтгэсэн 2012.09 сарын танилцуулга,
хуудас 20

4. зорчигчдын 54.6 хувийг их, дунд багтаамжийн автобус, троллейбус бүхий хувийн
хэвшлийн аж ахуй нэгжүүд бүрдүүлсний 60.3 хувийг нь нөхөн олговорын орлого эзэлж
байна8.
3. НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ЗОРЧИГЧ ҮЙЛЧИЛГЭЭНД ТУЛГАМДАЖ БУЙ
ЗАРИМ АСУУДАЛ
Нийтийн тээврийн үйлчилгээнд тулгамдаж буй асуудал доголдлуудыг9 дараах чанарын
үзүүлэлтүүдийн хүрээнд дүн шинжилгээ хийх замаар гаргаж ирнэ .Үүнд:
 Хүртээмжтэй байдал
 Үр ашигтай байдал
 Найдвартай байдал
 Үйлчилгээнийсоѐл
Хүртээмжтэй байдал нь Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрт нийтийн тээврийн
үйлчилгээний хүрсэн байдал /чиглэлийн сүлжээний нягтаршил,чиглэлийн хөдөлгөөний
давтамж/, зорчигчдыг үйлчилгээний талаарх мэдээллээр хангасан байдал /зорчих чиглэл,
зогсоолын нэр болон бусад мэдээллийг зорчигчдод зарлан мэдээлж ажиллах/, хямд үнэ
тариф /нийгмийн амьдралын түвшинд тохирхуйц бөгөөд тогтвортой байх/ гэсэн
үзүүлэлтүүдийг агуулна.
Нийтийн тээврийн үйлчилгээний хүртээмжтэй байдалд тулгамдсан асуудлууд:
212 буюу 18% нь үнэ тарифтай холбоотой, оюутны хөнгөлөлтийн картаар
үйлчлээгүй, хүүхэд суулгаагүй, өртөөчилж үнэ тариф зөрчсөн тухай,
604 буюу 51,2% нь тасалбар олгоогүй, маршрут зөрчсөн, буудал дээр
зогсоогүй, буудал зарлаагүй, цагийн хувиар мөрдөөгүй, өглөө шугаманд
цагтаа гараагүй, болон оройн буулт тасалсан тухай,
23 гомдол буюу 1,9% нь хөнгөлөлтийн үнэмлэхээр явуулаагүй тухай,
Үр ашигтай байдалнь зорчих цаг хугацааны хэмнэлт /нийтийн тээврийн хэрэгслээр
зорчих хугацаа хувийн автомашинаар зорчих хугацаанаас бага байх/, зорчих үедээ
зорчигчид ядрахгүй байх /зорчигчид нийтийн тээврийн автобусаар ажил, хичээл
сургуульдаа ирж очихдоо хөдөлмөрийн чадвараа 10-15 хувь алддаг гэсэн тооцоо байдаг/
гэсэн 2 шаардлагыг хангасан байх шаардлагатай.
Нийтийн тээврийн үйлчилгээний үр ашигтай байдалд тулгамдсан асуудал:
2012
оныэхнийхагасжилийнбайдлаарнийслэлУлаанбаатархотодих,
дундбагтаамжийнавтобусболонтролейбуснышугамынхүлээлт
7,6
минут,
харинбагаоврынавтобуснышугамынхүлээлт
6,9
8
“Статистикийн эмхэтгэл”, Албан ѐсны статистикийн мэдээллээр бэлтгэсэн 2012.09 сарын танилцуулга,
хуудас 22
9
Нийслэлийн нийтийн тээврийн газарт зорчигч тээврийн үйлчилгээний талаар иргэдээс, 2012 оны эхний 9
сард нийт 1180 санал гомдол ирүүлсэн

5. минутбайгааньзамынхөдөлгөөнийменежментийнасуудалмуубайгаагхаруулжбайна.
Энэньөндөрхөгжилтэйоронтойхарьцуулбал 2,9-3,6 минутаарихбайна10.
Үйлчилгээний соёл нь нийтийн тээврээр үйлчлүүлэгчдийг ая тухтай цэвэр цэмцгэр орчинд
зорчих нөхцөлийг бүрдүүлэх ба зөв зохистой харилцах, шаардлага тавих, мэдээллээр
хангах зэрэг үзүүлэлтүүдээр илэрхийлэгдэнэ11.
Нийтийн тээврийн үйлчилгээний соёлтой байдалд тулгамдсан асуудал:
205 буюу 17,4% нь жолооч, мөнгө хураагчдын зан харьцаа, үйлчилгээний
соѐл, тээврийн хэрэгслийн цэвэрлэгээ, өнгө үзэмж тааруу тухай
Найдвартай байдал нь автобус хоорондын хүлээлтийн хугацаа тогтмол байх/цагийн
хуваарийн дагуу үйлчлэх/, үйлчилгээ тасалдахгүй байх, зорчигч аюулгүй зорчих нөхцлөөр
хангагдсан байх /техникийн хувьд бүрэн бүтэн тээврийн хэрэгслээр үйлчлүүлэх/ гэсэн
үзүүлэлтүүдээр илэрхийлэгдэнэ.
Нийтийн тээврийн үйлчилгээний найдвартай байдалд тулгамдсан асуудал:
136 буюу 11,5% нь хурд болон даац хэтрүүлсэн, стандартын шаардлага
хангаагүй тээврийн хэрэгслээр үйлчилсэн, замын хөдөлгөөнд хөдөлгөөний
аюулгүй байдлыг хангаагүй оролцсон тухай,
2013 оны эхний улирлын байдлаар нийтийн тээвэртэй холбоотой зам
тээврийн 54 осол гарснаас 9 хүн нас барж, 13 хүн хүнд гэмтсэн ба 32 хүн
хөнгөн хэлбэрийн гэмтэл авсан байна12.
4. НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНД ТУЛГАМДАЖ БУЙ АСУУДЛЫГ ДАВАН
ТУУЛАХ АРГА ЗАМ.
4.1 ТӨР ХУВИЙН ХЭВШЛИЙН ХАМТЫН АЖИЛЛАГААГ САЙЖРУУЛАХ.
Төр Хувийн Хэвшлийн Түншлэл(цаашид ТХХТ гэх) гэдэг нь төрийн агентлаг хувийн
хэвшлийн хооронд гэрээ байгуулсаны үндсэн дээр хувийн хэвшлийн нэгж нь төсөлд
оролцох Засгийн Газрын үйлчилгээг Засгийн Газрын нэрийн өмнөөс гүйцэтгэх боломжоор
хангагдах үйл ажиллагааг хэлдэг.
Нийтийн тээврийн үйлчилгээ ба ТХХТ-ын талаархи Монгол Улсын үзэл баримтлал.
 Монгол Улс2008-2012 онд нийт хөрөнгө оруулалтын 35 хувийг хувийн
хөрөнгө оруулалт байхаар төлөвлөсөн.
 Улсын Их Хурлын дэргэд “Төр ба Хувийн Хэвшлийн Түншлэл” хариуцсан
Түр Хороог 2008 онд байгуулсан.
Хамтын ажиллагааны хүрээ: Гэрээгээр хүлээх хөрөнгө оруулалт болон эрсдэлийг хуваах
хариуцлагаас шалтгаалсан дараах төрлүүд байна.
10
“Статистикийн эмхэтгэл”, Албан ѐсны статистикийн мэдээллээр бэлтгэсэн 2012.09 сарын танилцуулга,
хуудас 23
11
Нийтийн зорчигч тээврийн үйлчилгээний MNS 5012:2001стандартын 5.6
12
Нийтийн тээврийн газрын статистик мэдээлэл , 2013.03 сар

6. ТХХТ-ийн хэлбэр нь төрийн шууд нөлөөг багасгах, зарим үүргийг нь хувийн
хэвшилд шилжүүлэх боловч төрийн хяналт, зохицуулалтаа хадгалж сайжруулахад
чиглэгдэнэ. Төр бол нийгмийн баялаг, үйлчилгээг зохицуулах зорилготой.
ТХХТ- төр болон хувийн хэвшлийн онцгой хамтын ажиллагаа ба хоѐр талын
сонирхол болон эрх ашгийг тэнцвэржүүлэх, үр дүнд нь нийгмийн үйлчилгээ баялагыг
арвижуулах, эдийн засгийн томоохон төслийг хэрэгжүүлэх зорилготой байдаг. Энэхүү төр
хувийн хэвшлийн түншлэлийн илрэх хэлбэр нь концессийн гэрээгээр илэрхийлэгддэг.
Гэвч Нийтийн тээврийн салбарт тулгамдаж буй асуудлуудыг даван дуулахад дээрх
концессийн гэрээг байгуулж төр хувийн хэвшлэлийн түншлэлийг бий болгож ажиллаж
буй зүйл нийтийн тээврийн салбарт байхгүй байна.
БНАСУ: /Сөүл хотын туршлагаас/
1. Нийтийн тээврийн найдвар байдлын хүрээнд:
Зураг: 6 Сөүлийн нийтийн тээвэр
Автобус үйлчилгээ нь метроны дараа 2-рт ордог нийтийн тээврийн үйлчилгээ юм. Арван
жилийн өмнө хотын иргэдийн 15% нь үйлчлүүлдэг байсан бол одоо энэ тоо 60% болтлоо
өссөн байна. Хотын мэр Ле Мен Бак автобусны туулах замын хугацааг 3 дахин багасгаж,
хөдөлгөөний дундаж хурдыг ихэсгэсэн. Ээлжийн жолоочтой болгох нийтийн тээврийн
хөдөлгөөнд оролцох стандартыг чанд баримтлуулсанаар тухайн улсын иргэдийн нийтийн
тээвэрт итгэх итгэл нэмэгдсэн байна.Мөн үүнээс гадна дараах арга хэмжээнүүдийг авдаг
байна. Үүнд:
Автобусны зорчих бүсээр машинууд явах хориотой, хэрвээ зөрчсөн тохиолдолд маш
өндөр торгуультай байдаг. Хотын ойролцоогоор 13000 автобус чиглэл байдаг. Автобусны

7. дугаар нь Сөүлийн ямар дүүрэгт очих, хүрэх газар болон ирэх цагийг зааж өгдөг. Гэхдээ
явах зам чиглэл нь маш олон байдаг учраас оршин суугчид нь өнгөөр нь ялгадаг13.
Хүснэгт 1: Хэрэглэгчдийн мэдээллийн самбар
Сөүл хот доторх хэсгийн автобус нь байгалийн газаар
ажилладаг.
Шар автобус: Хотын төвийн тээвэр
Ногоон автобус: Захын дүүрэг, буухиа галт
тэрэгний зогсоол, метроны өртөө
Цэнхэр автобус: Хотын төвийн дүүргээс буухиа
галт тэрэгний зогсоол
Улаан автобус: Хотын захаас хотын төв
хүртэлх
Сөүлийн нийтийн тээврийн болон галт тэрэгний үнэ 900
вон
2. Нийтийн тээврийн үйлчилгээний Соёл
Зураг 8: Сөүлийн замд камер болон электрон самбар байршуулсан байдал
Сөүлийн замыг бүхэлд нь камержуулсан байдаг ба зам дагуу маш том электрон самбар
байрлуулсан байдаг бөгөөд замын түгжрэлийг урьдаас мэдээлдэг. Мөн нийтийн тээврийн
хэрэгсэл дотроо аюулгүй байдлын үүднээс камер байршуулсан байдаг. Энэ нь манай
нийтийн тээврийн салбарт тухайн автобус баазын жолооч болон кондукторын
13
http://www.the-village.ru/village/situation/abroad/113141-voditeli-i-peshehody

8. үйлчилгээний соѐл болон үйлчилгээг хэрхэн хүргэж байгааг хянах үйлчилгээний соѐлыг
сайжруулах боломжийг бүрдүүлэх юм.
Москвад хэрхэн хэрэгжүүлсэн:
2011 оны эхний улиралд хотын зам дагуу камер суулгахаар төлөвлөн хийж гүйцэтгэсэн
байна. Ингэснээрээ дүрэм зөрчигчдийг хянах боломжтой болсон14.
3. “Нийтийн тээврийн хүртээмжтэй байдал”
Токио хотод нийтийн тээврийн талаарх суртал ухуулгыг гудамжны дэлгэцээр
байнга гаргадаг. Гэрлэн дохион дээр автобус ирэх үед автоматаар ногоон гэрэл асч
чөлөөтэй, зогсолгүйгээр явах боломжийг бүрдүүлж өгдөг. Автобус бүр нь GPS системтэй
бөгөөд диспетчер нь цагийн хувиар болон автобусны чиглэлийг хянаж байдаг учраас
хүлээлт үүсдэггүй. Мөн япон улс нь нийтийн тээврийн салбартаа дэмжлэг үзүүлэх
зорилгоор парк шинэчлэл, дэд бүтцийн салбартаа төрийн бодлогоор хөрөнгө оруулалтыг
сайн хийдэг15.Энэ нь нийтийн тээврийн хүртээмжтэй байдлыг сайжруулж өгдөг. Харин
манай улсын хувьд нийтийн тээврийн салбарт GPS-ийн үйлчилгээ байдаг хэдий ч түүнд
тавих дотоод хяналт түүнд хүлээлгэх хариуцлага хангалтгүй байгаан улмаас дээрх
туршлагыг үр дүнтэй хэрэгжүүлж чадахгүй байна. Төрийн бодлогоор парк шинэчлэлийн
үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх байдал нь хангалтгүй байна.
т
Зураг 9: Диспетчерийн хяналт
Нийтийн тээврийн салбарт үйлчилгээ үзүүлж буй аж ахуй нэгжүүдэд төрийн бодлого
дэмжлэгтэйгээр парк шинэчлэлийг сайжрууласнаар:
 Нийтийн тээврийн үйлчилгээхүлээлтгүйболно.
 Нийтийн тээврийн үйлчилгээг технологийн өндөртүвшиндүзүүлэх болсноор шинэ
зах зээл, орлогын эх үүсвэрбий болно.
14
15
http://www.the-village.ru/village/situation/abroad/113141-voditeli-i-peshehody
http://www.the-village.ru/village/situation/abroad/113141-voditeli-i-peshehody

9.  Үйлчилгээний
хүчинчадалнэмэгдсэнээрилүүтогтвортойүйлажиллагааявуулдаг
болж улмаар салбарын эдийн засагт үзүүлэхдамнөлөөихэснэ.
5. ДҮГНЭЛТ
Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн үйлчилгээг өнөөгийн түвшинд судалж үзсэний
үндсэн дээр ТХХТ-ийг бий болгох зайлшгүй шаардлага гарч ирж байгаа нь дараах хүчин
зүйлтэй холбоотой байна. Үүнд:
 Хувийн хэвшлийн байгууллага нь ашиг орлогоо чухалчилж, нийгмийн өмнө
хүлээсэн үүрэг хариуцлага болон холбогдох дүрэм журам стандартыг
биелүүлдэггүй.
 Нийтийн тээврийн салбарт Зам Тээврийн яамны бодлого зохицуулалт хийгдэж буй
хөрөнгө оруулалт хангалтгүй байна.
 Нийслэлийн Нийтийн Тээврийн Газрын нийтийн тээврийн үйлчилгээнд тавих
хяналт шалгалт хангалтгүй байна. Мөн тэдгээрт хүлээлгэх хариуцлагын механизм
сул байгаа нь харагдаж байна.
Үүний үр дүнд иргэдийн эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах16, амьд явах эрх17 зөрчигдөж
байна. Тиймээс нийтийн тээврийн салбарт зорчигчдыг эрх ашгийг дээдэлсэн хөдөлгөөний
аюулгүй байдал болон байгаль орчин хүн амд сөрөг нөлөөгүй улс орны нийгэм эдийн
засгийн нийтлэг эрх ашигт нийцсэн нийтийн тогтвортой системийг бий болгох
шаардлагатай байна.
Үүний тулд төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд дараах зүйлүүдийг хийх
хариуцлагын механизмыг сайжруулах шаардлага байна.
1. Нийтийн тээврийн найдвартай байдлыг хангахын тулд жолооч нарыг бэлтгэх,
дахин сургалтанд хамруулах зэргээр мэргэжил ѐс зүй, сахилга батыг дээшлүүлэх, ялангуяа
нийтийн тээврийн үйлчилгээний мэргэжлийн жолооч үйчлэгчдийг бэлтгэх сургалт зохион
байгуулах, автобусуудын туулах замыг олон улсын жишгээр бууруулах хугацааг
богиносгох ээлжийн жолооч нарыг бий болгох нийтийн тээврийн дүрэм стандарт болон
замын хөдөлгөөний дүрмийг18 зөрчих тохиолдолд өндөр торгууль ногдуулах
шаардлагатай.
Мөн Тээврийн хэрэгслийн техникийн бүрэн бүтэн байдалд тавих төрийн хяналтыг
сайжруулж орчин үеийн оношлогооны газруудыг байгуулж үнэн бодит оношлогооны
дүгнэлт хийлгэхэд дэмжлэг үзүүлэх
2. ТХХТ-н хүрээнд нийтийн тээвэрт хувийн хэвшлийг дэмжин ажиллахтай зэрэгцээд
тавих стандарт нормуудыг чангатгах, түүнд тавих хяналт шалгалтыг сайжруулах
шаардлагатай байна.
16
Монгол улсын үндсэн хуулийн 16.12 зүйл УБ., 1992 он “Эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах, байгалийн
тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрхтэй”
17
Монгол улсын үндсэн хуулийн 16.1 зүйл УБ., 1992 он,
18
Захиргааны хариуцлагын тухай хуулийн 25.7 зүйл:”.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага хөдөлгөөний
аюулгүй байдлын журам зөрчсөн нь эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол иргэнийг 5000-30000, аж
ахуйн нэгж, байгууллагыг 50000-200000 төгрөгөөр торгох шийтгэл ногдуулна.” /Энэ хэсгийг 2003 оны 05
дугаар сарын 02-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/ УБ:, 1992,

10. 3. Нийтийн тээврийнүйчилгээний хүртээмжтэй байдлыг сайжруулахын тулд дэд
бүтэц зам буудлуудыг сайжруулах, автобус компаниудын парк шинэчлэлийн үйл
ажиллагаанд төрийн оролцоог нэмэгдүүлэх.
4. Нийтийн тээврий салбарт үйлчилгээний соѐлыг төлөвшүүлэхийн тулд хотыг болон
автобусуудыг камержуулах замааар хяналт тавих.
6.АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ
Монгол улсын хууль, Засгийн тогтоол шийдвэр, стандарт:
1. Монгол улсын үндсэн хууль УБ., 1992 он,
2. Нийтийн тээврийн тухай хууль УБ., 1999 он,
3. Нийслэлийн нийтийн тээврийг хөгжүүлэх хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр
4. Нийтийн тээврийн үйчилгээний стандарт MNS5012:2001 стандартын эмхтгэл УБ 2013,
Ном зохиол:
1. Ёндонсүрэн.Д, Жаргалсайхан.Ё “Нийтийн тээвэр” УБ 2010,
Гадаад хэл дээр бичигдсэн ном зохиол бүтээл:
1. Sustainable Transportation Planning: Tools for Creating Vibrant, Healthy, and Resilient
Communities (Wiley Series in Sustainable Design)by Jeffrey Tumlin, 2012
2. The Economics of Urban Transportationby Kenneth Small and Erik Verhoef, 2007
3. Urban Transit : Operations, Planning and Economicsby Vukan R. Vuchic,2005
Интернэт:
http://www.stf.mn/index.php?option=com_php&Itemid=84&buteel=8526
http://news.gogo.mn/r/116205
http://www.the-village.ru/village/situation/abroad/106803-sem-mer-seula-v-borbe-sprobkami
http://guide.travel.ru/spain/transport/local/experience/
http://forum.auto35.ru/viewtopic.php?id=3530&p=2